انواع خر
انواع خر (طنز)
خر شاکی
خر رمانتیک
خر کیف
خر کنجکاو
خر لوس
خر نجیب
خر بدبخت
خر نی نی
خر مدرن
خر عراقی
خر اسراییلی
خر حمال
خر مکزیکی
خر در چمن
خرخون
خر زور
خر حماسه ساز
خر گلادیاتور
خر گاز سوز
خر
| خر | |
|---|---|
| وضعیت بقا | |
| اهلی‌شده | |
| طبقه‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | جانوران |
| شاخه: | طنابداران |
| رده: | پستانداران |
| راسته: | تک‌سم‌سانان |
| تیره: | اسبیان |
| سرده: | ستوران |
| زیرسرده: | Asinus |
| گونه: | خر وحشی آفریقایی |
| زیرگونه: | E. africanus asinus |
| نام سه‌جمله‌ای | |
| Equus africanus asinus کارل لینه، ۱۷۵۸ |
خر یا الاغ یا درازگوش[۱] (Equus africanus asinus) حیوانی اهلی از خانوادهٔ اسبیان است. خر وحشی آفریقایی جد وحشی خرهای اهلی است. این حیوان حدود ۵۰۰۰ سال پیش در مصر یا بین‌النهرین اهلی شد. انسان‌ها از این حیوان بیشتر برای بارکشی استفاده می‌کنند. جمعیت خران دنیا به بیش از ۴۰ میلیون رأس می‌رسد. خر در فرهنگ عامیانه بسیاری از کشورها نماد حماقت و لجاجت است.
یک خر متوسط القامت حدود یک متر ارتفاع در ناحیهٔ شانه دارد، اما نژادهای مختلف آن اندازه‌های متفاوتی دارند. خرهای سیسیلی فقط ۶۱ سانتیمتر قد می‌کشند، در حالی که خرهای آمریکایی با ارتفاع ۱۶۷ سانتیمتر هم مشاهده شده‌اند. رنگ خرها از سفید تا خاکستری یا سیاه متغیر است. خرها هرچند از اسبها کندروترند اما قدم‌های استواری دارند و بر کشیدن بارهای سنگین در مسیرهای دشوار قادر هستند. قاطر حیوان دورگه‌ای است که از تزویجِ خر نر و اسب ماده حاصل می‌شود و قدرت بارکشی آن بسیار بیشتر از خر و اسب است.[۲]
انواعویرایش
معروفترین نژادهای خرهای اهلی:
- خر تبتی
- خر معمولی
- خر شامی
- خر قبرسی
- خر حبشی
الاغ امروزه به صورت وحشی فقط در شمال آفریقا، از سومالی گرفته تا حدود رود نیل، به‌سر می‌بَرد، حال آنکه در زمان‌های قدیم گروه‌های وحشی آن در شرق و مرکز آفریقا و در آسیای صغیر به حد وفور وجود داشت.
الاغ حدود ۵۰۰۰ سال پیش توسط مصری‌ها اهلی شد و به عنوان یک حیوان باربر مورد استفاده قرار گرفت. قد الاغ‌ها در نواحی مختلف جهان فرق می‌کند مثلاً قد الاغ‌هایهند و سومالی خیلی کوتاه است. رنگ آنها هم در جاهای مختلف دنیا فرق می‌کند.
در مصر قدیم الاغ سمبل کودنی بود و افراد کم‌هوش و کودن را به صورت یک الاغ نقاشی می‌کردند و رومیان هم برخورد با یک الاغ را بدیُمن می‌دانستند.
درازگوش‌ها به صورت دسته‌های ۱۰۰ تا ۱۵۰ نفری به سر می‌برند و بیشتر در مناطق بی‌آب‌وعلف زندگی می‌کنند و خوراکشان علف، بوته و برگ درختان است. آنها بسیار قانع، بردبار و زحمت‌کش هستند و به همین دلیل مورد سوءاستفاده بشر قرار گرفته‌اند.
الاغ نه تنها به عنوان بارکش مفید است بلکه شیرش هم خاصیت‌های عجیبی دارد و چون کازئینش کمتر از شیر گاو و شیرینی‌اش بیشتر از آن است برای افرادی که جهاز هاضمه ضعیفی دارند به ویژه آن‌هایی که مبتلی به بیماری سل هستند بسیار سودمند است.
تغذیهویرایش
خرها دستگاه گوارش نیرومندی دارند که قادر به هضم موارد خوراکی زبر است. گوارش خرها از اسبها موثرتر است و یک خر نسبت به یک اسب با وزن و قد برابر به غذای کمتری نیاز دارد. میزان غذای مورد نیاز یک خر حدوداً ۱٫۵ درصد وزن بدن او علوفه است.
در مورد تغذیه مناسب برای خرها اختلاف نظر است. بعضی معتقدند که تنها کاه (به ویژه کاه جو) همراه با چریدن در تابستان و یونجه خشک در زمستان برای تغذیه خرها کافیست و تمام مواد غذایی مورد نیاز ایشان از این طریق تأمین می‌شود. اما برخی دیگر افزودن دانه‌های غلات به غذای خرها را توصیه می‌کنند و برخی نیز تغذیه خرها باکاه را اشتباه می‌دانند.
کاربردهاویرایش
اقتصادیویرایش
خر برای حداقل ۵۰۰۰ سال به عنوان یک حیوان کاری استفاده شده است. از بیش از ۴۰ میلیون خر در جهان، حدود ۹۶ درصد در کشورهای در حال توسعه هستند، جایی که از آنها اساساً به عنوان حیوانات باری یا برای کارهای کشیدنی در جابجایی یا زراعت استفاده می‌شود. بعد از انسان خر ارزانترین نیروی کار در زراعت است.[۳]
طب سنتی چینیویرایش
ژلاتین پوست خر حاصل از جوشیدن پوست در آب، یک محصول دارویی سنتی چینی برای افزایش هموگلوبین و گلبول‌های سرخ می‌باشد.[۴] آلت نری، استخوان، خون، معده و دل و روده، چربی و شیر کاربرد دارویی دارند.[۴]
میدان جنگویرایش
در طول جنگ جهانی اول جان سیمپسون کرکپاتریک، یک برانکاردبر بریتانیایی که برای لشکر مشترک نیوزیلندی و استرالیایی خدمت می‌کرد و ریچارد الکساندر «دیک» هندرسون از لشکر بهداری نیوزیلند از خرها برای نجات سربازان آسیب دیده از میدان نبرد گالیپولی استفاده کردند.[۵][۶]
به گفتهٔ نویسندهٔ غذایی، متیو فورت، خرها در ارتش ایتالیا استفاده شده بودند. تفنگداران چخماقی کوهستان هر یک، یک خر برای حمل ادوات جنگیشان داشتند که در شرایط اضطراری حیوان می‌توانست خورده شود.[۷]
همچنین خرها برای حمل مواد منفجره در درگیری‌هایی شامل جنگ در افغانستان و غیره استفاده شده‌اند.[۸][۹]
ادبیاتویرایش
خر در ادبیات عامیانهٔ بسیاری از کشورها جایگاه دارد. «کیر خر» در زبان انگلیسی کنایه‌ای است بر بزرگی آلت، و نیز صفتی توهین‌آمیز که به افراد داده می‌شود.[۱۰] در زبان فارسی این کلمه به فرد نادان اطلاق می‌شود.[۱۱]
ایرج میرزا شعری طنز دربارهٔ مناظرهٔ انسان با خر دانا سروده‌است. همچنین مولوی و فردوسی، هر یک در شعری، دربارهٔ انسان‌هایی که کارهای تقلیدیِ ندانسته انجام می‌دهند، داستانی مشترک از شخصی که رابطهٔ جنسی با خر را بدون کدو از دیگری تقلید کرده مثال زده‌اند.
«یک خر زنده در حال لگدزدن به یک شیر مرده»، طراحی‌شده توسط توماس نَست، مجلهٔ هفتگی هارپر، ۱۹ ژانویهٔ ۱۸۷۰سیاستویرایش
نوشتار‌های اصلی: حزب دموکرات ایالات متحده آمریکا و حزب خران کردستان عراقاندرو جکسون یکی از اولین رهبران برجستهٔ حزب دموکرات ایالات متحده آمریکا بود. دشمنان او نام او را به «جک‌اس» به عنوان یک اصطلاح مضحک از یک حیوان نفهم تحریف کردند. اما دموکرات‌های آمریکا از پیامدهای آن استقبال کرده و آن را برگزیدند، از این رو خر به یک نشان ماندگار و بسیار شناخته شده و نیمه رسمی برای حزب دموکرات تبدیل شد. بیشترین تأثیر ماندگار آن از کارتون‌های ۱۸۷۰ توماس نَست در مجلهٔ هفتگی هارپر می‌آید.[۱۲]
در کردستان عراق نیز رهبران حزب خران کردستان عراق بر این باورند که خر موجودی بی آزار و زحمت‌کش است از این رو خر را محترم‌تر از شیر می‌دانند. در این باره می‌توان به مقایسه‌ای توسط عمر کلول دربارهٔ نام نایاب خَردِل با نام رایج شیردل اشاره کرد.
آشپزیویرایش
خوراک کیر خر، در رستورانی در پکندر شرق آسیا از گوشت، پوست و تقریباً تمام اعضای خر در آشپزی استفاده می‌شود.[۱۳] یک ضرب‌المثل قدیمی چینی می‌گوید: «خوراک اژدها در آسمان (بهشت) و خوراک خر روی زمین».[۱۳] از کیر خر در طبخ غذا استفاده می‌شود و برخی رستوران‌ها چون رستوران‌های گوا لی ژوانگ (en) به عرضهٔ این غذا می‌پردازند.[۱۴][۱۵] رستوران‌های گوا لی ژوانگ متخصص در ارائه خوراک از آلات تناسلی (کیر و دنبلان) گونه‌های مختلف حیوانات است.[۱۴][نکته ۱] چینی‌هامعتقدند که خوردن آلت نری می‌تواند قوای جنسی را تقویت کند.[۱۴]
از دیگر غذاهایی که با گوشت خر تهیه می‌شود می‌توان به خربرگر اشاره کرد.