آشنایی با مفاهیم و تعاریف بنیادین خدمات الکترونیک - تعریف خدمات الکترونیک
آشنایی با مفاهیم و تعاریف بنیادین خدمات الکترونیک
فناوری اطلاعات و ارتباطات، مسیری است که داده را به اطلاعات، اطلاعات را به درک، درک را به راه حل، راه حل را به دانایی و دانایی را به ثروت تبدیل می کند.هم اکنون صاحبنظران زیادی، لقب «عصر اطلاعات» را به دورانی که در آن هستیم می‌دهند. این نامگذاری شاید به این دلیل باشد که امروزه اطلاعات، به جزء تفکیک‌ناپذیر زندگی بشر تبدیل شده است. اگر چه اطلاعات از دیر باز، در زندگی بشر تاثیر بسزایی داشته و انسان برای تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌هایش همواره محتاج آن بوده است، ولی آن چه که امروزه اهمیت آن را صد چندان کرده، شرایط نوین زندگی و افزایش سهم اطلاعات در آن است.
تعریف خدمات الکترونیک
اختراع رایانه، امکان پردازش سریع و ذخیره حجم انبوهی از داده‌ها را فراهم آورد و پیشرفت‌های بعدی در زمینه ارتباط بین رایانه‌ها و امکان تبادل داده بین آنها، تبادل و انتقال اطلاعات را در سطح وسیعی ممکن ساخت. این رویدادها به همراه سایر پیشرفت‌های صورت گرفته در زمینه الکترونیک و ارتباطات اعم از میکروالکترونیک، نیمه‌هادی‌ها، ماهواره‌ها و روباتیک به وقوع انقلابی در زمینه نحوه جمع‌آوری، پردازش، ذخیره‌سازی، فراخوانی و ارائه اطلاعات منجر گردید که شکل گیری «فناوری اطلاعات و ارتباطات» حاصل این رویداد بود.
بر اساس تعریفی دیگر، فناوری‌های اطلاعاتی مجموعه ای از ابزارها، تجهیزات، دانش و مهارت‌هاست که از آنها در گردآوری، ذخیره سازی، پردازش و انتقال اطلاعات (اعم از متن، تصویر، صوت وغیره) استفاده می‌شود. این فناوری به سرعت در حال رشد است و فعالیت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در این زمینه به ویژه پس از ظهور پدیده اینترنت، بسیار چشمگیر است. پرتوهای این فناوری نوین بسیاری از زوایای زندگی انسان را فرا گرفته است و بسیاری از علوم و موضوعات را تحت تاثیر خود قرار داده است. ناگفته پیداست که رد پای فناوری اطلاعات و ارتباطات امروزه به راحتی در آموزش، مدیریت، برنامه ریزی سازمانها، پزشکی، تجارت، امور نظامی، تولید و صنعت، تحقیقات، حمل و نقل، کنترل ترافیک و صنعت نشر مشهود است.
در تعریف آکادمیک‌تر، این «خدمات الکترونیک» مجموعه خدماتی هستند که با بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات، درجهت راهبردهای دستیابی به توسعه پایدار و ارتقا سطح کیفیت زندگی بشر در تمام زمینه‌ها، به کارگرفته می‌شوند. شناخت این مفاهیم به ما کمک می‌کند که تعاملات جدید دنیای رسانه را حل کنیم. شکی نیست که مجموعه‌ای از مفاهیم و اصطلاحات جدید وارد حوزه رسانه شده‌اند که شالوده روابط، موضوعات و رویکردهای ژورنالیستی را تحت تاثیر قرار می‌دهند. شناخت روزنامه‌نگاران کشور ما به عنوان پیشروان و پرچمداران اطلاع‌رسانی، دریچه ورود جامعه به سرزمین جدیدی است که اسامی آن با پیشوند- e آغاز می‌شود!
● تجارت الکترونیک – e-Commerce
مجموعه وسیع و متنوعی از تعاریف و مفاهیم برای تجارت الکترونیک وجود دارد که موضوعات، کاربردها و مدل های گوناگونی را در بر میگیرد. در گونه‌ای از این موارد،
سعی شده تا تعاریف عامی ارائه شود و در موارد دیگر، به نوع فعالیت، امکانات ارتباطی و تجهیزات مورد استفاده، محدوده سازمانی فعالیت‌ها و زیرساختارها توجه شده است.
«کِلارک» هر نوع مبادله اطلاعات مربوط با امور تجاری از طریق ابزار الکترونیکی، حتی تلفن و فاکس را تجارت الکترونیک می‌داند. این تعریف در سال ۱۹۹۷ارائه شده است. یک سال بعد، اتحادیه اروپا لازم دانست برای این مفهوم جدید که به سرعت فراگیر می‌شد، تعریفی ارائه دهد و در نهایت با دو مفهوم آن را به رسمیت شناخت؛ نخست «انجام تجارت بصورت الکترونیکی(سال ۱۹۹۸)» و دیگری که کامل‌تر و جامع‌تر بیان شد، «هر شکلی از مبادله تجاری که در آن طرفین ذی‌نفع به جای تبادلات فیزیکی یا تماس مستقیم فیزیکی، به صورت الکترونیکی تعامل کنند.(سال ۲۰۰۱)»
اما علم ارتباطات تجارت الکترونیک را به گونه‌ای دیگر می‌شناسد. بنا بر تعریف متداول در ارتباطات، «تحویل خدمات، کالا و محصولات اطلاعاتی از طریق خطوط تلفن، شبکههای کامپیوتر ی و سایر وسائل ارتباطی» تجارت الکترونیک است. نکته‌ای که در این تعریف کاملاً متمایز است، نگاه به «محصولات اطلاعاتی» به عنوان کالایی است که تبادل می‌شود. بدیهی است که در بستر اینترنت و فناوری‌های وابسته به آن، ارزش تجاری اطلاعات نیز پررنگ‌تر می‌شود، ضمن آن که در این مورد خاص «محتوا» و «ابزار» در ارتباط مستقیم و دوطرفه با هم قرار دارند.
تعریف تجارت الکترونیک از دیدگاه فناوری اطلاعات نیز نگاه علم ارتباطات را به این پدیده تکمیل می‌کند؛ «آن دسته از کاربردهای فناوری اطلاعات که به صورت سیستمی برای پشتیبانی و پیشرفت دادن جریان کاری و مبادلات تجاری ایجاد شده است.» از دیدگاه تجاری نیز تجارت الکترونیک ابزاری است که کسب‌وکارهای مختلف، شرکای آنها و مشتریان آنها را قادر میسازد که موضوعاتی چون کیفیت خدمات، سرعت تحویل و خدمات پس از فروش را ارتقای وموضوعاتی همچون هزینهها را کاهش دهند .
● قصه از کجا شروع شد
استفاده از فناوری‌های الکترونیکی در انجام امور بازرگانی پیشینهای نسبتا طولانی دارد. در حقیقت نیاز به تجارت الکترونیکی از تقاضای بخشهای خصوصی و عمومی برای استفاده از فناوری اطلاعات ناشی می‌شود؛ تقاضایی که به منظور کسب رضایت مشتری و هماهنگی مؤثر درون سازمانی ایجاد شده است.میتوان گفت این نوع تجارت ، از حدود سال ۱۹۶۵ آغاز شد؛ زمانی که مصرف‌کنندگان توانستند پول خود را از طریق ماشین‌های خود پرداز (ATM) دریافت کرده و خریدهای خود را با کارت‌های اعتباری انجام دهند. پیش از توسعه فناوری‌های مبتنی بر اینترنت در سالهای آغازین دهه ۹۰، شرکتهای بزرگ دست به ایجاد شبکههای کامپیوتر ی با ارتباطات مشخص، محدود و استاندارد شده برای مبادله اطلاعات تجاری میان یکدیگر زدند. این روش ، مبادله الکترونیکی دادها (EDI) نامیده شد. درآن سالها، لفظ تجارت الکترونیکی مترادف با مبادله الکترونیکی داده‌ها بود؛ اما بعدها با ایجاد و توسعه اینترنت و شبکه جهان‌گستری از ارتباطات، باعث خلق فرصتهای زیادی برای توسعه و پیشرفت زیرساختها و کاربردهای تجارت الکترونیک شد که تعریف آن را به مراتب گسترش داد.
ـ از نظر اساتید و صاحبنظران علوم ارتباطات، جهش فناوری اطلاعات دو دوره بیست ساله را پشت سرگذاشته و اکنون وارد دوره بیست ساله سوم شده است :
▪ ۱۹۵۵ – ۱۹۷۴ : عصر پردازش الکترونیکی داده‌ها (EDP)
▪ ۱۹۷۵ – ۱۹۹۴ : عصر سیستمهای اطلاعاتی مدیریت (MIS)
▪ ۱۹۹۵ –۲۰۱۴ : عصر اینترنت (Internet)
هر دوره بیست ساله، امکانات تجارت الکترونیکی را متناسب با تواناییهای تکنولوژی اطلاعاتی آن عصر فراهم آورده است. در حالی که ماشین‌های خودپرداز و کارت‌های اعتباری در عصر بیست ساله نخست به جریان افتادند، در عصر دوم امکان استفاده از مبادله الکترونیکی داده‌ها (EDI) ، سیستم بانکی بین المللی (Swift) و انتقال وجه الکترونیکی (EFT) فراهم شد. اما توسعه اینترنت و کاربردهای تجاری آن، همه چیز را زیر و رو کرده است؛ به گونه‌ای که در روند تکاملی تجارت الکترونیک، میتوان میان تجارت الکترونیکی سنتی و نوع اینترنتی آن تمایز محسوسی قائل شد.
● تجارت الکترونیکی در برابر تجارت سنتی
هر فناوری پیشرفته ، باعث ایجاد تهدیدها و فرصتهای جدیدی برای سازمانها می‌شود . تغییر در فناوری، تغییر در قانونمندیهای بازرگانی شرکت‌ها را در پی دارد و سیستمهای سازمانی و اجتماعی را متحول می‌کند. فناوری اطلاعات به عنوان لبه پیشرو فناوری‌های جدید در سه پارامتر سرعت ، دقت و هزینه فعالیت‌ها میتواند تاثیرگذار باشد.
▪ فناوری اطلاعات میتواند چهار مزیت عمده ایجاد کند:
۱) ارزان‌تر (تولید خروجیهای مشابه با هزینه کمتر)،
۲) بیشتر (تولید خروجیهای بیشتر با هزینه مشابه)،
۳) سریعتر (تولید خروجیهای مشابه با همان هزینه در زمان کمتر)
۴) بهتر (تولید خروجی های بهتر با همان هزینه وهمان زمان)تجارت الکترونیک ، موانع جغرافیایی و تفاوت روز و شب در مناطق مختلف را از میان بر میدارد و باعث ارتقای ارتباطات و گشودگی اقتصادی در سطح ملی وبین‌المللی می‌شود؛ شیوه هدایت کسب و کار را تغییر میدهد و بدین ترتیب باعث تبدیل بازارهای سنتی به شکل‌های جدیدتر می‌شود.
در حالی که تجارت الکترونیکی و به خصوص نوع اینترنتی آن باعث ایجاد تغییرات چشمگیر در شرایط رقابتی شده است (به عنوان مثال ظهور و ورود سریع رقبای جدید، جهانی شدن رقابت، رقابت شدید در استانداردها و ...) فرصتهای جدیدی برای جایگزینی کسب‌و‌کار، ایجاد مشاغل و فرصتهای شغلی جدید در زمینههای مختلف ایجاد کرده است.
ـ به عبارتی در مقایسه با تجارت سنتی، دو برگ برنده عمده در دست تجارت الکترونیک قرار دارد: ▪ نخست حضور در بازار به شکل «همه جا ، همه کس ، همه وقت»، چرا که در زمینه معرفی و تبلیغ محصول، استفاده از تجارت الکترونیک به خصوص با وجود اینترنت دچار محدودیت‌های موجود در تبلیغات متعارف نیست، در هر زمان در دسترس است و میتواند برای هر گروه خاص مصرف کنندگان تغییر یابد.
▪ دوم این که تجارت الکترونیک، کانال‌های معمول فروش را تغییر میدهد و امکان فروش مستقیم و بدون واسطه محصولات و خدمات جدید را به بازارهای استراتژیک و تازه فراهم می‌کند.
روزنامه تهران امروز
,