مشهد اردهال(قالی) و مراسم قالی شویی

مردم فين كاشان در سال 113 هجري قاصدي را به نام عامر بن ناصر فيني به مدينه نزد امام محمد باقر فرستاده بودن و از او درخواست پيشوايي راداشتند.امام فرزند خود سلطانعلي برادر امام صادق را رهسپار ايران و شهر كاشان كرد.امامزاده به كاشان رسيد و در محله فين بزرگ ساكن شد و تابستانهابه دليل گرمي هوا به منطقه اردهال مي رفت .چند سالي اوضاع بدين صورت بود تا اينكه امامزاده سلطانعلي از نفوذ زيادي در بين مردم برخوردار گشت و اين باعث ترس حاكم اردهال كه زرين كفش باركرسفي نام داشت شد .

زرين كفش با دستورارزق والي قم تصميم به كشتن امامزاده سلطانعلي گرفت و به امام و يارانش در دربند ازناوه حمله مي كند و در جنگي 10 روزه كه در اوايل مهر ماه بوده است با امام رويارويي مي كند كه در اين جنگ نيروهاي امامزاده سلطانعلي بسياري از افراد دشمن را از بين مي برند و در نهايت زرين كفش حيله مي انديشد و چهل تن از زنان و دختران كلجاري را برهنه به ميدان جنگ مي فرستد كه امامزاده عقب نشيني مي كندو در پناه سنگي در دربند ازناوه به نماز و دعا مي پردازد.در اين هنگام افراد دشمن به امامزاده سلطانعلي و يارانش حمله مي كنند و همه را شهيد مي كنند.خبر شهادت به مردم كاشان و محله فين مي رسد.مردم فين كاشان چوب و چماق به دست راه مي افتند و به منطقه مي رسند و دشمنان را نابود مي كنند و امامزاده سلطانعلي را در قاليچه اي ميپيچند و در نهري كنار شاهزاده حسين غسل داده و سرو سينه زنان در حالي كه چوب و چماق به دست دارند در اردهال به خاك مي سپارند و هرساله در سالروز شهادت امامزاده سلطانعلي،جمعه دوم مهرماه به اردهال مي روند و مراسم سالگرد را اجرا مي كنند.

مراسم در حال حاضر در دومين جمعه هر ماه هر سال بزرگان فين در حرم امامزاده قالى متبركه را از بزرگان روستاى خاوه (يكى از روستاهاى اطراف) تحويل مى‏گيرند. قالى را با شور و حال وصف ناپذيرى از صحن صفا به سوى نهر تاريخى شاهزاده حسين حركت مى‏دهند. در آن مكان اهالى فين با چوب دستهايشان آب نهر را به قالى مى‏پاشند، سپس از مسير ديگرى قالى را با شور و حال سابق به صحن فينى‏ها مى‏آورند و آن را به بزرگان تحويل مى‏دهند و آنان قالى را در محفظه‏اى تاسال بعد نگاه مي دارند.

نزديك به دوازده چوبدار در صحن شاهزاده حسين گرد هم مى‏آيند و چوبهايشان را در هوا تكان مى‏دهند و اشعار مذهبى مى‏خوانند. به مرور اهالى فين با چوبهايشان براى شركت در مراسم جمع مى‏شوند. فين‏ها وارد صحن صفا مى‏شوند و با سر دادن نداى حسين حسين به خونخواهى امامزاده مى‏پردازند. وقتى ميزان نفرات به حد نصاب رسيد هيأت امنا گزارش‏هايى را در ارتباط با تعميرات و ساير اقدامات عمرانى صورت گرفته به مردم ارائه مى‏كنند. پس از قرائت گزارش‏ها، برنامه لغت‏نامه و مرثيه‏خوانى انجام مى‏شود و بعد از آن مراسم قاليشويان آغاز مى‏شود. تعريف لغت‏نامه: از افرادى كه مورد لعن قرار مى‏گيرند يكى چراغ كوش كِرمِه است، وى همان زرين كفش است كه امامزاده را به شهادت رساند او بعد از كشتن حضرت به روستايى گريخت و به خانه پيرزنى رفت، چراغ خانه او را خاموش كرد و در تنور منزل او پنهان شد. اهالى بعد از مدتى او را يافته و به سزاى عملش مى‏رسانند.

قوكله جارى هم از افرادى است كه مورد لعن قرار مى‏گيرد. او از مأموران حكومتى بوده كه زير نظر زرين كفش جنايات بيشمارى را مرتكب شده است. مى‏گويند وقتى امامزاده در حال پيروزى بوده‏اند، او چند تن از افراد خود را عريان مى‏كند؛ ياران حضرت كه نمى‏خواستند شاهد زشتى‏ها باشند از آن‏ها روى مى‏گردانند و سپاهيان زرين كفش آنان را به شهادت مى‏رسانند.

بررسي هاي تاريخي نشان مي دهد علت اينکه همه ساله دومين جمعه مهر ماه جلالي مراسم قاليشويان برگزار مي شود ريشه در آيينهاي مهرپرستي ايرانيان باستان دارد. با ظهور دين اسلام، برخي از آيينهاي نيک ايرانيان همچون جشن نوروز در ميان مسلمانان نيز رواج پيدا کرد و برخي از آيينها در غالب ستنهاي اسلامي ظهور کرد. واقعه شهادت حضرت علي بن محمدباقر (ع) که در جمادي الثاني سال ۱۰۶ قمري اتفاق افتاده همزمان با دومين هفتة مهرماه سال شمسي بوده که آيين جشن و پايکوبي مهرگان در ايران برپا مي شده است و همچنين مردم فين آيين خاصي به نام جشن آبريزان برگزار مي کردند و به نظر مي رسد به هنگام شهادت حضرت، مردم سرگرم برگزاري چشن بودند ولي به محض شنيدن خبر شهادت سراسيمه خود را به مشهد اردهال مي رسانند و از آن سال به بعد همه ساله در همان تاريخ (دومين جمعه مهرماه) به احترام شهادت فرزند امام پنجم مراسم قاليشويان را که شباهتي با جشن آبريزان و آيين مهرگان دارند برگزار مي کنند.

بنای امامزاده

بناي امامزاده سلطانعلي به اواخر قرن چهارم هجري مي رسد يعني دوره بوئيه و در دوره هاي مختلف بناهايي ساخته مي شود تا زمان صفويه كه به اوج خود مي رسد. بقعه و بارگاه امامزاده سلطان على ابن امام محمد باقر (ع) بناى بسيار ارزشمندى است كه در دوره آل بويه توسط خواجه مجدالدين ابوالقاسم كاشانى (از اهالى منين) در اواخر قرن پنجم احداث گرديد. در سال 535 هجرى خواجه مجدالدين در همان مكان وفات يافت و در آستانه حضرت به خاك سپرده شد. سيدابوالرضا راوندى يكى از بزرگترين علماى اماميه اواخر قرن پنجم و اوايل قرن ششم هجرى در ديوان خود قصيده‏اى به زبان عربى در تجليل از گنبد و بارگاه امامزاده و خواجه مجدالدين آورده است. وى نقل كرده، زمانى كه خواجه مجدالدين مى‏خواست بنا را بنيان كند، حكام اهل سنت با وى مخالفت كردند. از اينرو خواجه، مقادير هنگفتى پول و هديه به آنان مى‏دهد تا موافقتشان را بگيرد. آثارى از دوران سلجوقى و همچنين درهاى چوبى متعلق به قرون 7، 8، 9 هجرى در بنا موجود است. در اصل حرم امامزاده متعلق به سال 950 هجرى است كه توسط شاه طهماسب سوم صفوى وقف شده است.

گنبد امامزاده با طرح اسليمى كاشى‏هاى زرد رنگ آن، اين بنا را در ميان تمام بقاع كشور منحصر به فرد كرده است. بناى امامزاده سه صحن بزرگ دارد: يكى صحن صفا كه در دوره سلجوقى شكل گرفته است و ديگرى صحن فين‏ها و صحن آخر هم صحن قمى‏ها. همچنين تمام زيبايى در اواخر قرن پنجم هجرى توسط خواجه مجدالدين در آن مكان احداث شده است. در دوران شاه طهماسب صفوى نيز ايوان بزرگى در اين بنا احداث گرديد كه فرح‏هاى اوليه آن متعلق به هنرمند نامى كشورمان رضا عباسى مى‏باشد.در دوران شاه سلطان حسين صفوى و دوره قاجاريه هم قسمت‏هايى به بنا اضافه گرديد. اخيرا هيأت امنايى به رياست فرماندار شهرستان كاشان و عضويت رؤساى سازمان ميراث فرهنگى و اوقاف و شهرداريى كاشان شكل گرفته است كه در حال انجام اقدامات عمرانى خوبى هستند. بقعه مباركه يكى از موزه‏هاى تمام و كمال معمارى اسلامى كشورمان است كه از نظر نقاشى، كار روى چوب، كاشيكارى، آينه‏كارى و... محل تأمل بسيار است.

هرسال در دومین جمعه مهر ماه، اهالی شهر کاشان و روستاهای اطراف، درمشهد اردهال جمع می شوند تا در مراسمی با نام قالی شویان که نمادی از شستن خون سلطان علی بن محمد باقر است، شرکت کنند. آنها در این مراسم، چوبهایی را در دست دارند که با آن قالی را در چشمه می شورند و به صحن حرم باز می گردانند.

منبع

مشهد اردهال(قالی) و مراسم قالی شویی

مطالب مشابه :

مسابقات کشتی قهرمانی نوجوانان استان اصفهان در کاشان آغاز شد

سفر به کاشان، دروازه کویر

واردات فرش دستباف چینی از مبادی رسمی

تصاویری از زیبائی های شهر تاریخی کاشان

ما می آییم.

مشهد اردهال(قالی) و مراسم قالی شویی

فرش‌های صفویه موزه فرش ایران