رشد جمعیت

ميزان افزايش مطلق جمعيت را 'ميزان رشد جمعيت' (population growth) نيز مى‌گويند. در سطح جامعه، براى محاسبهٔ رشد جمعيت معمولاً دو عامل طبيعى (مواليد و مرگ) را در نظر مى‌گيرند مگر اينکه عوامل مهاجرت نقش مهمى در افزايش يا کاهش جمعيت يک منطقه داشته باشد. در اين صورت لازم است حجم مهاجرت و موازنهٔ آن را در محاسبات وارد کرد. در محاسبات جمعيتي، به‌جاى ارقام مطلق افزايش جمعيت، از ميزان يا نرخ افزايش (رشد جمعيت) استفاده مى‌شود. 'نرخ رشد' ، مقدار افزايش جمعيت يک منطقه را در يک سال نسبت به هزار يا صد نفر از جمعيت نشان مى‌دهد. نرخ رشد جمعيت را به دو طريق محاسبه مى‌کنند:

۱. اگر ارقام يا نرخ‌هاى مربوط به مواليد، مرگ، درون کوچى و برون کوچى مشخص باشد، نرخ رشد جمعيت را براساس فرمول‌هاى نرخ افزايش مطلق محاسبه مى‌کنند.

۲. اگر ارقام مربوط به تولد، مرگ، درون کوچى و برون کوچى مشخص نباشد و فقط تعداد جمعيت جامعه در دو زمان مختلف در دست باشد، در اين صورت نرخ رشد جمعيت بر اساس فرمول Pt = Po (۱ + r)n محاسبه مى‌شود.

که در آن Pt جمعيت سال مقصد (سال بعد)، Po جمعيت سال مبدأ (سال قبل) و t فاصلهٔ زمانى دو سال مزبور را نشان مى‌دهد.

PG = r = Ign Pt - Ign Po × n / 100

مطالعات جمعيتى نشان مى‌دهد که نرخ رشد جمعيت جهان که در سال‌هاى اول تاريخ ميلادى نزديک به صفر (۰۴/۰ درصد) بود، اوايل سدهٔ ۲۰ به حدود يک درصد و در سال ۱۹۷۰ به بيش از ۰/۲ درصد افزايش پيدا کرد. از دههٔ ۷۰ به بعد نرخ رشد جهان کاهش پيدا کرده و در اواخر سدهٔ ۲۰ به حدود ۶۵/۱ درصد رسيده است. نرخ رشد جمعيت ايران نيز در سال ۱۳۰۰ حدود يک درصد بود، در سال‌هاى ۴۵-۳۵ به ۲/۳ درصد رسيده است. در دههٔ ۵۵-۴۵ اين نرخ به ۹/۲ کاهش يافت و دوباره در فاصلهٔ دههٔ ۶۵-۵۵ به ۵/۳ درصد يا بيشتر افزايش پيدا کرد. نرخ رشد جمعيت ايران در سال‌هاى پس از ۱۳۷۰ کاهش يافته و در سال‌هاى ۷۵-۷۰ به ۴۱/۱ درصد رسيده است.

هزارهٔ جمعيتى و زمان دوبرابر شدن جمعيت

منظور از هزارهٔ جمعيتى، عبارت است از يک هزار ميليون (ميليارد) نفر از جمعيت و زمان لازم براى افزايش اين تعداد. به‌طورى که از مطالعات موجود برمى‌آيد، اولين هزارهٔ جمعيتى جهان در سال ۱۸۲۰ اتفاق افتاده و هزاره‌هاى دوم تا ششم، به ترتيب، در سال‌هاى ۱۹۲۷، ۱۹۶۰، ۱۹۶۷، ۱۹۸۷ و ۱۹۹۹ روى داده است. پيدا است که براى تشکيل هزارهٔ اول جمعيتى جهان زمانى نزديک به ۰/۳-۵/۲ ميليون سال وقت لازم بود در صورتى‌که هزاره‌هاى بعدى، به ترتيب در ۱۰۷، ۳۳، ۱۶، ۱۱ و ۱۲ سا اتفاق افتاده‌اند (تقوى، ۱۳۷۷؛ ۳۷).

'زمان دوبرابر شدن' (doubling time) جمعيت شاخص ديگرى است که نشان مى‌دهد جمعيتى با نرخ رشد معين در چند سال دوبرابر مى‌شود. اين شاخص را مى‌توان به‌طور تقريبى از تقسيم عدد ۷۰ (دقيقاً عدد ۳۱۴۷۱۸/۶۹ = لگاريتم نپرين عدد ۲) بر نرخ رشد جمعيت به‌دست آورد (تودارو ۲، ۱۳۶۴؛ ۱۹، و نورالهى، ۱۳۷۲؛ ۵۴). با توجه به آمار افزايش جمعيت، جمعيت جهان که در سال ۵۰۰ پيش از ميلاد ۱۶۰ ميليون نفر بود، در سال ۱۰۰۰ ميلادى به ۳۲۰ ميليون، در سال ۱۶۵۰ به ۵۴۵، در سال ۱۸۲۰ به ۱۰۰۰ ميليون (يک ميليارد)، در سال ۱۹۲۷ به ۲ ميليارد و در سال ۱۹۷۶ به ۴ ميليارد رسيد. ملاحظه مى‌شود که اگر زمان دوبرابر شدن جمعيت در اوايل سال‌هاى ميلادى ۱۵۰۰ سال بود، از اين پس به ۱۷۰، ۱۰۷، ۴۹ و ۴۴ سال رسيده است.

رشد جمعیت

مطالب مشابه :

رشد جمعیت

قيمت اوراق بهادار

توسعه اقتصادی و برنامه ریزی

مدل های پیش بینی جمعیت

بررسی آثار تجدید ارزیابی دارایی‌ها بر شرکت‌های بورسی