قالب بندی
-1-مقدمه:
در ساختمانها و ابنيه بتني، قالبها كه در حقيقت ظروف موقتي با شكل و فرم مورد نظر براي نگهداري ميل‌گردها (آرماتور) و بتن خيس تازه هستند، نقش مهمي به عهده دارند. قالب‌بندي قسمت عمده‌اي از مخارج ساخت و اجراي اسكلت‌هاي بتني و اجزاي بتني ساختمان را به خود اختصاص مي‌دهد. هزينه مصالح، ساخت و اجراي قالبهاي بتني بستگي به شكل قالب و دشواري ساخت آن و نوع مصالح مصرفي دارد. در پاره‌اي از موارد ممكن است قالب‌بندي تا بيش از 75 درصد هزينة يك عضو بتني را به خود اختصاص دهد.
يك قالب، در عين حال كه بايد داراي فرم مورد نظر بوده و از نظر اقتصادي قابل قبول باشد، بايد استحكام و ايمني كافي داشته باشد.
6-2-قالب بندی:
طرح قالبهاي بتنی كه بایداستحكام كافي براي نگهداري بتن داشته و در اثر فشارهاي وارده مقاوم باشد و در موقع بتن‌ريزي، از فرم اصلي خارج نشده و به اصطلاح شكم ندهد مسئله‌ايست سازه‌اي. اين مسئله، جز در مواردي كه از قالبهاي پيش‌ساخته با مشخصات معين استفاده شود، در رابطه با طرح قالبهاي ديوار، ستون و يا تاوه‌ها كه از صفحات و يا تخته‌هاي چوبي ساخته مي‌شوند. صادق است پس از طرح و محاسبه بارهاي وارده، هر يك از قسمتهاي اصلي قالب را ممكن است به عنوان يك تير تحليل نموده و حداكثر ممان و برش و خمشي كه ممكن است وجود داشته و پيش آيد محاسبه نمود. سپس با محاسبه بارهاي كششي و فشارهاي وارد بر قطعات تقويتي عمودي و تيرهاي نگهدارنده خارجي اندازه‌هاي لازم آنها را محاسبه مي‌نمايند.
براي آنكه يك قالب از نظر اقتصادي با صرفه بوده و هزينه‌هاي مصرفي براي ساخت آن به حداقل برسد بايد به نكات زير توجه نمود:
1- مخارج تهيه مصالح و ساخت قالب متناسب با نيازهاي مورد مصرف آن باشد.
2- مصالح مصرفي براي ساخت قالب با دقت كافي انتخاب و تهيه شود به نحوي كه بين دفعات استفاده از قالب و تداوم فعاليتهاي كارگاه از نظر اقتصادي تعادل برقرار باشد. به عبارت ديگر هرچقدر امكان تعداد دفعات بيشتر استفاده از قالب وجود داشته باشد به همان ميزان در استحكام آن و انتخاب نوع مصالح مرغوب بايد توجه بيشتري مبذول داشت.
3- انتخاب روش ساخت و مصالح مناسب و در صورت لزوم پوشش مناسب سطوح داخلي قالب، به نحوي كه امكان دستيابي به نتايج مورد نظر مستقيماً ميسر باشد. ترميم بتن و يا تغيير و اصلاح فرم مورد نظر طرح شده قبلي پس از گرفتن بتن و باز كردن قالبها هم بسيار دشوار و حتي در صورتي كه امكان داشته باشد، به مراتب از پيش‌بينيهاي لازم اوليه گرانتر تمام مي‌شود.
4- روش مناسب و وسايل كافي براي حمل، بلند كردن و سوار نمودن قالبها در محل كار انتخاب و پيش‌بيني شده باشد.
6- انواع مصالحي كه ممكن است به كار برده شوند، نظير قالبهاي فلزي و يا چوبي بايد مورد توجه و بررسي قرار گيرند و هر كدام كه برحسب مورد مناسب‌تر تشخيص داده شد انتخاب شود. قالبهاي چوبي معمولاً سبك‌تر و لذا امكان ساخت قطعات بزرگتر و استفاده از آنها بيشتر از قالبهاي فلزي نظيرشان است. در عوض قالبهاي فلزي را به دفعات بيشتر از قالبهاي چوبي مي‌توان مصرف نمود.
7- طراحي قالب بايد به نحوي انجام شود كه در چهارچوب خواسته‌هاي معماري و سازه‌اي بتوان به تعداد دفعات هر چه بيشتر مصرف كرد و تطبيق و تنظيم آن براي كارهاي بعدي تكراري سهل و راحت باشد. تعادل موارد فوق بايد طوري باشد كه قبل از شروع قالب‌بندي امكان محاسبه مخارج آن مقدور بوده و از نظر اقتصادي به صرفه و توجيه‌پذير باشد.
6-3- نكات عمومي در ساختن قالبها :
در ساختن قالب اجزاء مختلف بتني نكات زير را بايد رعايت كرد:
1- صفحات و اندازه قالبها بايد به اندازه كافي به هم چسبيده و متصل شوند تا از خارج شدن شيره بتن، كه باعث ايجاد حفره‌هايي در سطح بتن مي‌شود، كرموشدن بتن، جلوگيري گردد.
3- قبل از بتن‌ريزي قالبها را بايد در كليه جهات عمودي و افقي، كنترل نمود و از استحكام پشت‌بندها، دستكها و تيرهاي نگهدارنده قالب مطمئن گرديد.
4- در موقع بتن‌ريزي قالبها را بايد پيوسته كنترل كرد و در صورت لزوم آنها را تنظيم و يا تقويت كرد.
5- قبل از بتن‌ريزي كليه قسمتهاي داخلي قالب را بايد كنترل نمود و آن را از هر گونه اشياء اضافي، نظير خرده‌هاي چوب پاك كرد.
6- اگر ارتفاع بتن‌ريزي بيش از 5/1 متر باشد بايد از وسائلي نظير ناودانهاي فلزي و يا لوله‌هاي لاستيكي استفاده كرد تا از جدا شدن دانه‌هاي شن و ماسه و دوغاب سيمان از هم جلوگيري شود.
7- در موقع ويبره كردن بتن بايد انتهاي ويبراتور تا حد پايين بتن پايين برد و حتي بتن ريخته شده قبلي را تا حداكثر 20 سانتيمتر ويبره كرد. بايد توجه داشت كه ويبره كردن بتن ريخته شده قبلي، بخصوص اگر بتن نسبتاً سخت شده باشد، ممكن است باعث باز شدن و شكستگي قالب، به خصوص در مورد ديوارها و بتنها شود. يادآوري مي‌شود كه ويبره كردن بتن ريخته شده قبلي در صورتي كه بتن به حالت پلاستيكي درآيد براي بتن ضرري نخواهد داشت.
8- موقعي كه بتن‌ريزي با پمپ و از ته قالب انجام مي‌شود بايد توجه داشت كه پر كردن قالب از بتن با سرعت زياد صورت گيرد تا از سخت شدن آن قبل از پر شدن قالب جلوگيري شود. در صورتي كه قدرت پمپ و ميزان بتن‌ريزي به اندازه‌اي كم باشد كه بتن شروع به گرفتن كند فشار زيادي به سطوح داخلي قالب وارد آمده و ممكن است باعث باز شدن و يا شكستگي شود.
6-4- واژه های قالب بندی :
سه گوش: قطعه چوب باریک با مقطع مثلثی است که برای پخ نمودن گوشه های عضو بتنی در گوشه های قالب به کار برده می شود.گوشه های تیز آسیب پذیرند
زبانه آزاد : نوار باریک با جنس چوب است که در شکاف عرضی موجود در محل درز دو قطعه مجاور چوبی قرار داده می شود و موجب چفت شدن آنها به یکدیگر می شود .
روکش قالب: ورقه های نازکی از جنس پلاستیک چوب یا فیبر هستند که در رویه قالب یعنی سطحی که با بتن در تماس است کوبیده می شود و سطح بتن را صاف ویکدست میکند .
تخته کوبی- رویه قالب: ان قسمت از قالب که مستقیما با بتن تماس دارد .
کلاف قالب: سیم یا پیچی است که دو قطعه مقابل را بیکدیگر متصل نموده تاز باز شدن آنها جلوگیری کند .
پشت بند:قطعه چوبی است که به صورت افقی و یا قائم برای سخت کردن قالب به پشت آن کوبیده می شود.
دریچه نظافت: برای تمیز کردن کف قالب ستون ، دریچه ای در پائین آن نصب میکنند که به دریچه ی نظافت موسوم هست .
پشت بند قائم : به اعضای قائمی اطلاق می شود که در پشت قالب وجود دارند و کلافهای قالب از دور یا میان آنها عبور میکنند . مهارهای مایل نگهدارنده قالب دیوار نیز به این اعضا ء تکیه می کنند .
دستک : یک عضو فشاری.
کمرکش: به چهار تراشهائی اطلاق می شود که به صورت افقی در پشت بندهای قائم نصب می شوند و مهارهای مایل به آنها تکیه می کنند. سختی طولی قالب نیز توسط کمر کش ها زیادتر می شود .
تکیه گاه مهار(پابند ): به قطعه چوبی گفته می شود که برای تامین نقطه اتکا ء بر روی قطعه اصلی نصب می شود .
مهار مایل : یک عضو فشاری است که برای نگه داشتن تعادل قالب، به صورت مایل در پشت آن قرار داده می شود .
لقمه : قطعه کوچک بتنی است که ما بین میلگردها و قالب قرار می گیرد (برای تامین فاصله مناسب برای پوشش بتن روی میلگرد).
پاخور- رامکا: برای قرار گیری لبه پائینی قالب اصلی در محل خود ،قبل از قرار دادن قالب، باید قالبهای کوچک موقت در محل دقیق دیوار یا ستون قرار داده شود و پس از گیرش بتن ،این قالبها را باز نموده و قالب اصلی در محل خود قرار داده می شود.
یوغ : حلقه هایی که محیط قالب های گرد رادر بر می گیرد و از باز شدن انها جلوگیری می کند .
چپ و راست - مهار : یک قطعه چوبی مورب برای مهار قالب .
پایه: شمع سبکی به طول مشخص .
6-5- قالب بندی دیوارهای بتنی و ستونها:
در زير طرز قالب‌بندي دیوارها ی بتنی و ستونها به عنوان برخی از اجزای ساختمان شرح داده شده است برای آشنایی بیشتر در مورد قالب بندی سایر اجزا ساختمان به کتابهای تخصصی مراجعه شود.
6-5-1- قالب‌بندي ديوارهاي بتني :
الف) روش معمولي :
دو نمونه از قالب‌بندي ديوارهاي بتني به طريق معمولي وجود دارد. قسمت اصلي قالب (سطوحي كه مستقيماً با بتن در تماس است) از صفحات چوبي و يا از تخته‌هاي چوبي ساخته مي‌شود. براي استحكام قالب و جلوگيري از باز شدن آن هنگام بتن‌ريزي و حفظ فاصلة بين دو ديواره قالب بستهاي مخصوصي را به كار مي‌برند. براي نصب بستها يا دو عدد چهارتراش، كه به فاصله معيني از هم به صورت افقي قرار مي‌گيرند و يا يك چهارتراش به كار مي‌برند. در حالت اخير بايد براي عبور ميله‌هاي بستها چهارتراش‌ها را در محلهاي لازم سوراخ كرد.
براي جلوگيري از فشار بتن روي مجموعه قالب در هنگام بتن‌ريزي، و همچنين پايداري قالب، تيرهاي چوبي كه به آنها دستك گفته مي‌شود و يك سر آن بر روي زمين محكم شده و سر ديگر آن را به قالب محكم كرده‌اند، به كار مي‌برند. پاره‌اي از انواع مختلف بستها وجود دارند. بستها ممكن است همراه با صفحه فلزي نيرو پخش‌كن، نظير واشر باشند به طوري كه بتوان فاصلة دو ديواره قالب را تا موقع بتن‌ريزي به اندازه لازم حفظ كرد. به طور كلي بستها ممكن است شامل يك ميله ساده‌اي كه دو سر آن و يا گاهي فقط يك سر آن، پيچ شده است باشد كه در اين صورت يا ميله را پس از بتن‌ريزي در بتن گذاشته و پس از باز كردن قالب قسمتهاي اضافي كه بيرون مانده است را قطع مي‌كنند و يا پس از گرفتن بتن و قبل از سخت شدن آن را بيرون مي‌كشند و يا به صورت دو پوسته‌اي است كه امكان جدا كردن ميله از داخل پوسته وجود دارد.
در قالب‌بندي گوشه‌ها و پايه‌ها بايد دقت كافي مبذول داشت و با پشت‌بندهاي اضافي آنها را تقويت كرد.
ب) روش بالارو :
از جمله محسنات اين روش قالب‌بندي كه براي ديوارهاي نسبتاً بلند استفاده مي‌شود تعداد دفعات بيشتر استفاده از قالب و سرعت عمل بيشتر آن است. در اولين دفعه استفاده از قالب دو ديواره قالب با تكيه به پاخور بتني (رامكا) به صورت معكوس قرار مي‌گيرد. پس از ريختن بتن و سخت شدن آن، قسمتهاي داخلي قالب را تا حد نهايي بتن ريخته شده بالا مي‌برند و پس از محكم كردن آن قسمت دوم ديوار را بتن ريزي مي‌كنند. پس از سخت شدن بتن، قالب را باز كرده و نظير دفعه اول عمل مي‌كنند. عمل قالب‌بندي و بتن‌ريزي را به همين ترتيب تا انتهاي كار و اتمام بتن‌ريزي ديوار ادامه مي‌دهند.
ج) روشلغزنده :
در اين روش قالب را به صورت پيوسته و پس از هر مرتبه بتن‌ريزي به كمك جكهاي هيدروليكي و در حالي كه دو جداره قالب به بتن ريخته شده قبلي چسبيده است به سمت بالا مي‌كشند. اين روش براي ساختن سازه‌هايي نظير منابع آب، هسته مركزي ساختمانهاي چند طبقه و يا سيلوها روش مناسبي است.
از آنجايي كه روش لغزنده به صورت پيوسته انجام مي‌شود براي استفاده هر چه بهتر و اقتصادي‌تر از قالب و جلوگيري از وقفه كار نياز به برنامه‌ريزي دقيق و آماده كردن وسايل و امكانات لازم نظير، تعيين ساعات كار كارگران در مراحل مختلف، فراهم كردن نور مصنوعي كافي براي كار در شب و تهيه و حمل و ريختن به موقع بتن دارد.
فرم معماري و طرح سازه‌اي كه قرار است با استفاده از قالبهاي لغزنده بتن‌ريزي كرد بايد مناسب براي اين سيستم قالب‌بندي باشد. معمولاً نكته اصلي در اين مورد يكنواختي ضخامت ديوار با حداقل حفره‌ها و سوراخ در بدنه آن با ارتفاعي حداقل برابر 20 متر است.
قسمتهاي اصلي يك قالب لغزنده عبارتند از:
ديواره‌هاي قالب :
ديواره‌هاي قالب بايد به اندازه كافي محكم و مقاوم باشند. جنس اين ديواره‌ها ممكن است چوبي و يا فلزي باشند. قالبهاي فلزي به مراتب سنگين‌تر از قالبهاي چوبي‌اند ولي در عوض استحكام بيشتري داشته و تعداد دفعات استفاده از آنها بيشتر است. تعميرات و يا تغييرات احتمالي قالبهاي فلزي نيز نسبت به قالبهاي چوبي دشوارتر است در عوض تميز كردن آنها آسانتر و نماي بتن پس از باز كردن قالب صاف‌تر است.
طوقه‌ها :
اين طوقه‌ها براي نگهداري سكوي كار و انتقال آن و همچنين نگهداري و تحمل وزن قالب و كابل جك در نظر گرفته مي‌شوند. طوقه‌ها معمولاً فلزي و به صورت پروفيلهايي مناسب طرح و در نظر گرفته مي‌شوند.
سكوي كار :
معمولاً سه سطح كار در نظر مي‌گيرند. يكي كه بالاتر از طوقه‌ها و در ارتفاعي در حدود دو متر و بالاتر از انتهاي ديوار قرار گرفته و براي استفاده از بستهاي فلزي ثابت‌كننده به كار مي‌روند. ديگري سكويي است كه در بالاي كف و هم‌تراز بالاي قالب قرار مي‌گيرد و براي قرار دادن ظرف بتن و انبار كردن مصالح و وسايل تراز كردن و همچنين وسايل كنترل جك مورد استفاده قرار مي‌گيرد و بالاخره سومين سكو به صورت چوب‌بست آويزان و يا يكسره كه معمولاً در دو طرف ديوار قرار گرفته و براي دسترسي به نماي قسمتي از ديوار، كه به تازگي قالب آن را باز كرده و ترميم احتمالي آن، مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
جكهاي هيدروليكي :
جكهاي هيدروليكي مورد استفاده معمولاً با ظرفيت خود، نظير جكهاي سه تني و يا شش تني مشخص مي‌شوند.
6-5-2- قالب‌بندي ستونها :
ديواره‌هاي قالب ستونها نظير قالب ديوار است. پشت‌بندها معمولاً از چهارتراشهايي با مقطع مربع و به اندازه لزوم و به فواصل معين و مساوي هم ساخته شده و به كمك بستهاي فلزي و گوه‌ها محكم مي‌شوند. با توجه به زيادي تعداد ستونها، به خصوص در ساختمانهاي بزرگ، قالب ستونها را مي‌توان به دفعات نسبتاً زيادي مورد استفاده قرار داد. به همين علت بايد در طراحي و ساخت آنها دقت كافي به كار بست تا ضمن استحكام كافي، باز و بسته كردن آنها ساده و عملي باشد.
قالب ستونهاي گرد به صورت لوله‌هايي با قطر مشخص و از جنس فايبرگلاسهاي مسلح شده و يا از اجناسي نظير آن ، كه ضمن استحكام كافي نسبتاً سبك باشد، انتخاب مي‌كنند. قالبهاي ستونهاي گرد را گاهي از چوب نيز مي‌سازند. در اين حالت عرض صفحات چوبي را به مراتب كمتر از حالت قالبهاي ستونهاي چند ضلعي در نظر مي‌گيرند. امروزه در ايران، به علت كمبود و گراني چوب، ساختن و استفاده از قالبهاي فلزي براي ستونهاي بتني رايج شده است. اين قالب كه به دفعات نسبتاً زيادي مي‌توان به كار برد و از ورق‌هاي فلزي با پشت‌بندهايي از نبشي ساخته مي‌شوند وزن نسبتاً زيادي داشته و جابجايي آنها دشوارتر از قالبهاي چوبي نظيرشان است.
در ادامه با توجه به موضوع اصلی بحث، در خصوص قالب بندی در پی توضیحات بیشتری ارائه خواهد شد.
6-6- قالب بندی پی:
6-6-1- انتخاب مصالح قالب برای پی:
انتخاب نوع مصالح قالب بندی شالوده ها تابع شرایط کارگاه ، محوطه، ملا حظات اقتصادی، مصالح موجود و سرعت اجرایی عملیات ساختمانی بوده به همین دلیل رعایت نکاتی که بدون کم کردن کیفیت کار بهای قالب بندی را کاهش دهد الزامی است.
6-6-2- انتخاب نوع قالب برای پی:
روشهای معمول و مرسوم قالب بندی در پی را می توان به دسته های زیر تقسیم کرد:
1- استفاده از دیواره پی به جای قالب
2- استفاده از قالبهای دائمی یا مدفون
3-استفاده از قالبهای پیش ساخته
6-6-2-1- استفاده از دیواره پی به جای قالب:
این روش در واقع ارزانترین روش قالب بندی شالوده های مدفون در خاک میباشد که در کارهای کوچک با پی های کم عمق مورد استفاده قرار می گیرد .
استفاده از این روش زمانی امکان پذیر است که وجوه جانبی پی دارای استحکام کافی باشند و دیواره گود بدون ریزش باشد. ذکراین نکته لازم است که خاکهای حاصله از حفاری وپی کنی برای جلو گیری از ریزش به داخل پی، باید به فاصله مناسبی منتقل گردند.
برای جلو گیری از نشت شیرابه بتن از طریق کف ودیواره پی و اختلاف خاک و گل با بتن علاوه بر ریختن بتن مگر در کف پی، دیواره های جانبی پی را با پلاستیک پوشاند تا آب بتن جذب خاک پی نشده و بتن ضعیف نگردد .
شکل 6-1: استفاده از دیواره پی به جای قالب ا
6-6-2-2- استفاده از قالب های دائم :
معمولا از دیوارهای حائل، دیوارهای آجری یا بلوکی، صفحات بتنی و دیوارهای بتنی به عنوان قالبهای دائمی استفاده می شود.
البته مرسوم ترین و اقتصادی ترین نوع قالب دائمی استفاده از دیوارهای آجری میباشد. بعد از اینکه بتن مگر ریخته شد و مقاومت لازم را بعد از یک روز به دست آورد اگر از قالب مدفون (آجر چینی) استفاده می شود نوبت به قالب بندی پی ها می رسد.
برای جلو گیری از جذب آب بتن توسط دیوار آجری یک لایه آستر با ملات ماسه سیمان در جدار داخل ایجاد می کنند. قابل ذکراست در صورتیکه بخواهیم از آجرهای قالب دوباره استفاده کنیم (قالب موقت) برای ملات دیوار از گل استفاده کرده و به جای اندود ماسه سیمان جدار داخلی دیوارها را با پلاستیک پوشانده تابعد از بتن ریزی امکان جدا کردن آجرها وجود داشته باشد .
رعایت نکات زیر در قالب بندی برای هر چه بهتر اجرا شدن پی مفید است.
1- یکنواخت بودن آجرچینی پی و ایجاد سطح صاف و بدون خلل و فرج برای پی ها مفید و بلکه لازم است.
2- مقاومت آجر چینی، در صورتی که پشت آن خاک دستی (خاک نا مناسب) باشد اهمیت زیادی دارد چرا که نیروی خاک به سمت داخل باعث شکسته شدن قالب آجری خواهد شد.
شکل6-2: همانطور که در شکل مقابل می بینید فشار خاک پشت قالب آجری به دلیل اینکه خاک دستی و نامرغوب است باعث شکسته و کج شدن قالب در تمام طول شده است. این موضوع مقاومت پی را به مقدار زیادی پایین خواهد آورد. ضمن اینکه اصلاح آن هزینه بسیار زیادی را در بر خواهد داشت.
3- همچنین درصورتی که پشت آجرچینی خالی است مقاومت قالب آجری اهمیت زیادی دارد به طوری که باید وزن بتن و نیروی لرزاندن (ویبره) بتن و وزن کارگر را تحمل کند. در صورتی که دیوار آجری در حین بتن ریزی دچار شکستگی و جابجایی شود باعث تخریب پی خواهد شد. بازسازی دیواره و توقف عملیات بتن ریزی و ایجاد پیوستگی بین بتن قدیم و جدید هزینه های زیادی به دنبال خواهد داشت.
4- درصورتی که امکان داشته باشد خیلی خوب است که یک لایه نازک سیمان کاری روی قالب آجری صورت گیرد. این کار برای کسب مقاومت بتن و عملکرد خوب آن بسیار مناسب است.
5- اگر لایه سیمان کاری صورت نگرفت حتما باید روی قالب آجری یک لایه پلاستیک ضخیم و مناسب برای جلوگیری از جذب آب بتن توسط آجر کشیده شود.
شکل6-3: پلاستیک ضخیم که دور قالب آجری کشیده شده است.
تذکر: قالب بندی نکردن پی و استفاده از دیواره خاکی به جای قالب فقط در صورتی مجاز است که اولا خاک غیر ریزشی باشد (به مرور دانه های خاک داخل پی نریزند) و ثانیا خاکبرداری بسیار تمیز و دقیق صورت گرفته باشد و دیواره خاک صاف باشد.
از جمله مزایای قالبهای دیوار آجری می توان به موارد زیر اشاره نمود:
1-عدم نیاز به گودبرداری اضافی
2-عدم جابجایی قالب بعد از اجرا
3-بعداز بتن ریزی به علت ماندن دیوارها وعدم نیازبه قالب برداری سرعت اجرا بالا ست.
4-شالوده را در مقابل عوامل مخرب مانند سولفاتها محافظت می کند.
عیب این روش عدم کنترل روی قسمتهای ضعیف بتن که بدون کیفیت انجام گرفته اند، می باشد.
6-6-2-3- استفاده از قالبهای پیش ساخته:
مرسوم ترین نوع این قالبها، قالبهای فلزی ، چوبی وفیبری می باشند.
الف) قالبهای چوبی:
این قالبها به صورت الوار عرضه می شوند که دارای پهنای (10تا30) سانتیمتروضخامت (5/2تا3) و در طولها تا (4) متر ارائه می شوندجنس چوب مصرفی از درختان سوزنی برگ نظیر کاج وسرو هستند که از نظر جنس نرم ودارای صمغ زیاد وبوی تندی میباشند. قالبهای چوبی دارای مقاومت مناسب-سبک- عایق حرارت- کم هزینه- قابلیت استفاده مجددوقابلیت اتصال وطویل شدن می باشند.
ب) قالبهای فلزی:
قالب بندی فلزی بهترین نوع قالب بندی می باشد. البته نکات و پیشبینیهای لازم برای استفاده از قالب فلزی از جمله، اضافه خاکبرداری برای بستن قالب، پر کردن پشت پی بعد از باز کردن قالب با پرکنندههای مناسب و دسترسی کم به قالب فلزی باعث میشود که استفاده از قالب فلزی در شهر استقبال چندانی نداشته باشد.
این گونه قالبها از آهن یا آلومینیوم ساخته می شوند قالبهای آلومینیومی از نظر وزن سبک ومقاوم در مقابل زنگ زدگی ودارای قابلیت شکل پذیری مناسبی می باشند. در صورتی که قالبهای آهنی را بایستی بعد از کار پرداخت نموده ودر مقابل زنگ زدگی محافظت نمود ودر جای خشک نگهداری نمود .قالبهای فلزی دارای عمر طولانی هستند از این رو هزینه اولیه بالای آنها قابل توجیه میباشد. این گونه قالبها در کارهای بزرگ کاملا به صرفه می باشند. ضمنا استفاده از اینگونه قالبها در جاییکه نیاز به مقاومت بیشتر قالب باشد، استفاده می شود.
ج) قالبهای فیبری:
جنس اینگونه قالبها مقوا و مواد فیبری است که با مواد ضد آب که در خمیر آنها تزریق شده آببندی می شوند. شکل پذیری و اتصال این نوع قالب بسیار مناسب و سرعت اجرای آن بالاست از اینرواستفاده از اینگونه قالبها در اعضای بتنی بویزه مقاطع پیچیده مانند دایره، بیضی و حلزونی مقرون به صرفه است .
6-7- نکات اضافی در مورد قالب بندی :
لازم است قبل از اجرای هر گونه قالب بندی در پی، توسط بتن مگربا عیار حدود 100 تا 150 کیلو گرم سیمان در هر متر مکعب بتن، نسبت به مسطح سازی و تراز نمودن سطح زیر پی اقدام نمود.
در قالب بندی آجری ملات آجر کاری باید ملات ماسه سیمان با عیار مناسب باشد و آجرها آبخور شده وبه شکل غوطه چینی با رعایت پیوند بنائی اجرا شوند .
اندود سطح داخلی قالب آجری باید حدود 2 تا 5/2 سانتی متر اندود ماسه سیمان مسطح و بصورت زبره باشد .
هنگامی که در قالب بندی آجری ازپلاستیک برای پوشش سطح داخلی دیوار قالب استفاده می شود باید مواظب جدا شدن پلاستیک از سطح قالب بندی و رها شدن آن در درون بتن تازه بودکه عدم رعایت این موضوع سبب بریدگی بتن پی، خواهد شد .
قالب بندی فلزی از نظر اقتصادی برای یک ساختمان معمولی مقرون به صرفه نیست و پی سازی بسیار گران تمام خواهد شد اما در خصوص انبوه سازی که پی های متعدد، کاملا مشابه و یک فرم بوده، بسیار اقتصادی می باشدو سرعت عمل فراوان نیز به همراه دارد .
یکی از مسائل قالب بندی چوبی صرفه جوئی از پرت یا دور ریز تخته ها و مصالح موجود در کار گاه است.
ضخامت تخته باید یک باد و کاملا مسطح وبدون برجستگی درناحیه میانی ویا تورفتگی باشد در صورت وجود چنین نواقصی باید توسط رنده دستی یا ماشین رنده صاف شده سپس مورد استفاده قرار گیرد .
در قالبهای فلزی به دلیل نازک بودن جداره قالب بایستی از یخ زدن بتن در فصل سرما و یا داغ شدن قالب در فصل سرما گرما به نحو مناسب جلوگیری نمود .
برای سازه های خاص و پیچیده و یا سایر مواردی که تهیه نقشه قالب ضرورت داشته باشد این نقشه ها توسط مشاور تهیه وبه پیمانکار ابلاغ خواهدشد در غیر اینصورت پیمانکار باید خود نسبت به تهیه طرح و نقشه قالبها اقدام نماید در طراحی قالب باید بارهای زیر دقیقا مورد توجه قرار گیرد: وزن قالبها وپشت بند ها ، وزن بتن تازه ،آرماتورها وزن افراد، وسایل کار بارهای موقت حاصل از انبار کردن مصالح و اثرات دینامیکی نظیر اثر تخلیه بتن، رانش بتن تازه، بارهای ناشی از درجه حرارت، بارهای ناشی از بتن ریزی، نشست نا متقارن تکه گاه قالب و بارهای ناشی از لرزاندن و متراکم کردن بتن.
انتخاب مصالح مناسب برای قالب، باید با توجه به ملاحضات اقتصادی ایمنی و سطح تمام شده مورد انتظار، صورت پذیرد.
در ساخت قسمت های مختلف مانند بدنه، رویه،ملحقات،اجزای نگهدارنده قالب ونظایر آن باید مشخصه های فیزیکی و مکانیکی مصالح مورد توجه قرار گیرند.
رویه قالبها و مواد رها ساز بتن باید قبل از جا گذاری ارماتورها روی قالب ها نصب یا مالیده شوند.
قالبها باید چنان اجرا شوند که مانع از هدر رفتن شیره بتن شوند و عاری از آلودگیها ، ملات، مواد خارجی و غیره بوده و قبل از هر بار مصرف باید با مواد رها ساز قالب پوشانده شوند و موجب آلودگی آرماتور نشوند. قبل از بکار گیری مواد رها ساز قالب، باید از سازگاری این مواد با عوامل متشکله بتن و قالب اطمینان حاصل گردد.
6-8- تنظیم قالب بندی :
قالب بندی باید قبل، حین وبعد از بتن ریزی به دقت زیر نظر قرار گرفته و در مراحل مختلف به منظور حفظ مجموعه قالب در محدوده رواداری تعيین شده تنظیم شود .
6-9- رواداری ها:
رواداری های قالب بندی باید در طراحی قالب مشخص گردند در صورتیکه رواداری هادر طرح مشخص نباشند ارقام مندرج در جدول6-1 ملاک عمل خواهند بود . (نشریه 55)
|
رواداري |
شرح |
|
رديف | |||
|
6 ميليمتر در هر 3 متر طول |
در لبه و سطح ستونها، پايه‌ها، ديوارها، نبشها و کنجها |
الف |
انحراف از امتداد قائم |
1 | ||
|
حداکثر 25 ميليمتر در کل طول | ||||||
|
6 ميليمتر در هر 6 متر طول |
براي گوشه نمايان ستونها، درزهاي کنترل، شيارها و ديگر خطوط برجسته، نمايان و مهم |
ب | ||||
|
حداکثر 12 ميليمتر در کل طول | ||||||
|
6 ميليمتر در هر 3 متر طول |
در سطح زيرين دالها، سقفها، سطح زيرين تيرها، نبشها و کنجها قبل از برچيدن حايلها |
الف |
انحراف از سطوح يا ترازهاي مشخص شده در نقشه‌ها |
2 | ||
|
9 ميليمتر در هر چشمه يا هر 6 متر طول | ||||||
|
حداکثر 19 ميليمتر در كل طول | ||||||
|
6 ميليمتر در هر 6 متر طول |
در نعل درگاهها، زيرسريها، جان‌پناههاي نمايان شيارهاي افقي و ديگر خطوط برجسته، نمايان و مهم |
ب | ||||
|
حداکثر 12 ميليمتر در کل طول | ||||||
|
12 ميليمتر |
در هر چشمه |
انحراف ستونها، ديوارها و تيغه‌هاي جدا کننده از موقعيت مشخص شده در پلان ساختمان |
3 | |||
|
12 ميليمتر |
در هر شش متر طرل | |||||
|
25 ميليمتر |
حداکثر در کل طول | |||||
|
6±ميليمتر |
انحراف از اندازه و موقعيت بازشوهاي واقع در کف ديوار و غلافها |
4 | ||||
|
6 ميليمتر |
در جهت نقصاني |
الف |
اختلاف در ابعاد مقطع عرضي ستونها و تيرها و ضخامت دالها و ديوارها |
5 | ||
|
12 ميليمتر |
در جهت اضافي |
ب | ||||
|
12 ميليمتر |
نقصاني |
اختلاف اندازه‌ها در پلان |
الف |
شالوده‌ها |
6 | |
|
50 ميليمتر |
اضافي | |||||
|
دو درصد عرض شالوده در امتداد طول موردنظر مشروط بر آنکه بيش از طول 50 ميليمتر نباشد |
جابه‌جايي يا خروج از مرکز |
ب | ||||
|
5 درصد |
کاهش ضخامت نسبت به آنچه تعيين شده |
ضخامت |
پ | |||
|
محدوديتي ندارد |
افزايش ضخامت نسبت به آنچه تعيين شده | |||||
|
3±ميليمتر |
ارتفاع پله |
در تعدادي معدودي پله |
الف |
پله‌ها |
7 | |
|
6±ميليمتر |
کف پله | |||||
|
5/1±ميليمتر |
ارتفاع پله |
در پله‌هاي متوالي |
ب | |||
|
3±ميليمتر |
کف پله | |||||
|
|
|
|
|
|
|
|
چدول 6-1:رواداري سازه‌هاي بتني متعارف( نشریه 55)
در مورد سازه‌هاي خاص بايد رواداريها در دفترچه مشخصات فني خصوصي درج شوند.
6-10- بتن ریزی:
بتن آماده توسط ماشینهای حمل بتن (میکسر) برای شما آورده میشود، توجه به نکات زیر برای اجرای یک بتن ریزی صحیح الزامی است:
1-از افزودن آب به بتن حمل شده بدون اجازه مهندس ناظر اکیداً خودداری شود. ( معمولا کارگران برای سهولت کار خود و روانی بیشتر بتن به آن آب میافزایند که این امر از مقاومت بتن به شدت می کاهد لذا توجه به این امر بسیار دارای اهمیت میباشد.)
2- معمولا ً مقداری از بتن در ابتدای تخلیه از میکسر دارای دانه بندی نا مناسبی میباشد. باید دقت شود این بتن که دارای کیفیت نا مناسب جهت بتن ریزی میباشد، مورد مصرف کارهای ساختمانی قرار نگیرد.
3- قبل از بتن ریزی حتماً باید درون قالبهای فونداسیون که آرماتور گذاری شده است از خاکهای ریزشی و نخاله های ساختمانی کاملاً پاکسازی گردد.
4- در زمان بتن ریزی استفاده از دستگاه ویبره الزامی است، پیمانکاران موظف هستند قبل از آغاز بتن ریزی از سلامت دستگاه ویبره خود اطمینان حاصل نمایند.
5 - برای آنکه آجرهای قالبندی فونداسیون آب شیرآبه بتن را جذب نکند استفاده از پوشش پلاستیکی (کاور) الزامی است.
6- قبل از اینکه بتن ریزی آغاز شود برای اینکه آب بتن سریعا توسط بستر خارج نشود لازم است بستر بتنریزی مرطوب شود، البته باید مراقب بود تا آب در کف پی جمع نشود و فقط رطوبت وجود داشته باشد.
شکل6-4: استفاده از دستگاه لرزاننده بتن (ویبراتور) برای خارج کردن هوای بتن و بالابردین مقاومت بتن لازم و ضروری می باشد و بتن ریزی بدون لرزاندن آن عملا بتن مناسبی را حاصل نخواهد شد.
6-11- قالب برداری :
قالب باید وقتی برداشته شود که بتن قادر به تحمل تنشها و تغیر شکلهای وارده باشد . در صورت نیاز و تمایل میتوان پس از گیرش اولیه بتن فونداسیون و با اطلاع مهندس ناظر ساختمان نسبت به جمع آوری قالب بندی آجری برای استفاده مجدد آجر آن در ساختمان اقدام نمود.
الف: چنانچه زمان قالب‌برداري در طرح، تعيين و تصريح نشده باشد، قالبها و پايه‌ها نبايد قبل از سپري شدن مدتهاي مندرج در جدول زیر برداشته شوند:
|
دماي مجاور سطح بتن (درجه سلسيوس) |
شرح نوع قالب‌بندي | ||||
|
0 |
8 |
16 |
24 و بالاتر | ||
|
30 |
18 |
12 |
9 |
قالبهاي قائم (ساعت) | |
|
10 |
6 |
4 |
3 |
قالب زيرين (شبانه روز) |
دالها |
|
25 |
15 |
10 |
7 |
پايه‌هاي اطمينان (شبانه روز) | |
|
25 |
15 |
10 |
7 |
قالب زيرين (شبانه روز) |
تيرها |
|
36 |