ابیانه

در ۴۰ كیلومتری شمال غربی نطنز از استان كاشان در دامنه كوه كركس روستایی بس كهن واقع است به نام ابیانه. این روستا را به اعتبار آثار و بناهای تاریخی پرتنوعش باید از زمرهٔ استثنایی ‏ترین روستاهای ایران به شمار آورد. شكوه معماری بومی و سرشار از زیبایی این روستا، آن را در شمار نمونه‏ های كم نظیر دیدنی‏های جهان درآورده است. ابیانه نقطه ‏ای خوش منظره و خوش آب و هوا و دارای موقعیت طبیعی مساعدی است. در دورهٔ صفویه هنگامی كه شاهان صفوی برای ییلاق به نطنز می‏رفتند بسیاری از نزدیكان آنها و درباریان ترجیح می‏دادند در ابیانه اقامت كنند. شمار خانه ‏های ابیانه در سرشماری سال ۱۳۶۱ برابر با ۵۰۰ واحد برآورد شده؛ این خانه‏ ها تماماً بر روی دامنه پرشیبی در شمال رودخانه برزرود بنا شده است به صورتی كه پشت بام مسطح خانه‏ های پایین دست، حیاط خانه‏ های بالادست را به وجود آورده است و هیچ دیواری هم آنها را محصور نمی‏سازد. در نتیجه، ابیانه در وهلهٔ اول روستایی چند طبقه به نظر می‏آید كه در بعضی موارد تا چهار طبقهٔ آن را می‏ توان مشاهده كرد. اتاقهای ابیانه به پنجره‏های چوبی ارس مانند مجهزند و اغلب دارای ایوانها و طارمیهای چوبی پیش آمدهٔ مشرف بر كوچه ‏های تنگ و تاریك‏اند كه خود به صورت مناظر جالبی درآمده‏اند. نمای خارجی دیوارهای خانه‏ های ابیانه با خاك سرخی كه معدن آن در مجاورت روستاست پوشیده شده است. از آنجا كه در دامنه ‏های شیبدار ابیانه فضای كافی برای ساختن خانه‏ های موردنیاز وجود ندارد در این روستا چنین رسم شده است كه هر خانواده انبار غار مانندی در تپه‏های یك كیلومتری روستا، در كنار جاده و نرسیده به ابیانه ایجاد نماید. این غارها كه در دل تپه‏ ها حفر شده‏اند و از بیرون تنها درهای كوتاه و محقر آن نمودار است برای نگهداری دامها و نیز آذوقهٔ زمستانی و اشیای غیرضروری مورد استفاده قرار می‏گیرد. زندگی مردم ابیانه كشاورزی و باغداری و دامداری است كه با روشهای سنتی اداره می‏شود. بیشتر زنان در امور اقتصادی با مردان همكاری دارند. ابیانه دارای هفت رشته قنات است كه برای آبیاری مزارع و باغات مورد استفاده قرار می‏گیرد. گندم، جو، سیب‏ زمینی و انواع میوه به خصوص سیب، آلو، گلابی، زردآلو، بادام و گردو در ابیانه به دست می‏آید. در سالهای اخیر قالی‏بافی در ابیانه رواج پیدا كرده و نزدیك به ۳۰ كارگاه قالی‏بافی در آنجا دایر شده است. در گذشته گیوه ‏بافی از جمله مشغله‏ های پردرآمد زنهای ابیانه بوده است كه امروزه تا حدی متروك شده است. مردم ابیانه به سبب كوهستانی بودن منطقه و دور بودن محل آنها از مراكز پر جمعیت و راههای ارتباطی، قرنها در انزوا زیسته و در نتیجه بسیاری از آداب و رسوم قومی و سنتی و از جمله زبان و لهجهٔ قدیم خود را حفظ كرده ‏اند. زبان مردم ابیانه فارسی با لهجهٔ خاص ابیانه ‏ای است كه با لهجه‏ های متداول در جاهای دیگر تفاوت اساسی دارد. لباس سنتی آنها، هنوز هم میان آنها رواج دارد و در حفظ آن تاكید و تعصب از خود نشان می‏دهند، در مردان شلوار گشاد و درازی از پارچهٔ سیاه و در زنها پیراهن بلندی از پارچه‏ های گلدار و رنگارنگ است.

لازم به ذکر است که خانم های ابیانه چه جوان و چه سالخورده، در مورد تصویربرداری از آنها بسیار حساس می باشند ولی متاسفانه بعضی اوقات بازدیدکنندگان بدون اجازه از آنها عکس و یا فیلم تهیه می کنند. باشد روزی که شاهد این باشیم که هیچ کس به حریم خصوصی افراد تجاوز نکند.

ابیانه روستایی از دره سر سبز برزرود، با آب و هوای معتدل کوهستانی، در فاصله 50 کیلومتری جاده کاشان- نطنز و یا 55 کیلومتری بزرگراه کاشان- اصفهان وارد فرعی بسمت غرب می شویم که ما را به دره باصفای برزرود می رساند. پس از گذر روستاهای هنجن، یارند، کمجان، برز و طره به روستای بکر و دست نخورده ابیانه می رسیم.

وضعیت طبیعی، بافت ساختمانی خانه ها با رنگ اخرایی، ریزه کاری هایی که در ساختمان در و پنجره های خانه ها و هنر چوبی به کار رفته، برخورد با مردمی قیافه باز، لباس محلی خاص زنان، عواملی است که نظر هر تازه واردی را جلب می کند.

در زبان محلی به ابیانه " ویونا " (Viuna) می گویند."وی" (Vi) به معنای بید و " ویانه " (Viyane) به معنای بیدستان است ( ابیانه در گذشته بیدستان بوده است ). در طول زمان " ویونا " به " اویانه " و سپس به " ابیانه " تحریف شده است.

بافت ساختاری خانه های روستا " حلزونی شکل " مربوط به سه دوره سلجوقیه ، صفویه ، قاجاریه بوده و کوچه بن بست در آن وجود ندارد. حرکت تند و شیب دار کوه ، خانه و باغ را از شمال به جنوب و بالعکس مرتبط می کند. در کوچه های باریک و کج و معوج که برای شکستن باد بوده، بوی خاک رخوتی در ما ایجاد می کند که ساعت ها در فکر فرو می رویم. ابیانه دارای سه محله "پل" (به معنای بالا)، "یسمون"،"هرده" (پایین ده) می باشد. ساختمان های کهن روستا با پوششی از "خاک سرخ رنگ" در شیب یکنواخت دامنه خاکستری کوه، چون شعله های رقصنده آتش بر دل خاکستر دیده می شود. این خاک سرخ خاصیتی در بر دارد که هر چه باران بخورد محکم تر می شود درست مانند مردم ابیانه که در مقابل هجوم حوادث و مصیبت های طبیعی مانند زلزله و سیل به صبوری یک کوه و سر سختی یک صخره به مقاومت ایستاده اند و با عشقی که به سنت و معماری سرزمین اجدادی خود و به همه یادگاری های نیاکانشان داشته اند، در هر تعمیر سبک بناهای آن را حفظ کرده اند

بافت اجتماعی

از نظر مرقعیت منطقه ای ابیانه در میان دو شاهراه اصلی شمال به جنوب کشور یعنی کاشان . قمصر . مروچه خورت اصفهان و کاشان نطنز . یزد کرمان به فاصله 25 کیلومتر از هر دو شاهراه در دره ای کم عرض قرار گرفته و محل امن و دور از تعرض و نا امنی های ادوار بوده است و اهالی آن چون به علت نداشتن زمین کافی برای کشاورزی ناچار بوده اند خوارو بار مورد نیاز خود را از خارج تامین کنند لذا یک حس ذخیره اندوزی و صرفه جویی در آنان بوجود آمده که این شیوه زندگی پایه اصلی و اساسی اقتصاد و دوام و بقاء مردم ده را تشکیل داده است از طرفی فکر تهیه زمین کشاورزی و تامین خواربار مورد نیاز موجب آن شده تا اهالی از سمت شرق و غرب ده تا شعاع 50 کیلومتری درصدد خرید ملک و زمین و باغ باشند و این شیوه ذخیره اندوزی و صرفه جویی در میان مردم منطقه زبانزد بوده ولی به آن جنبه خست نمی توان داد.

بناهای مذهبی و عمومی ابیانه

مسجد جامع در وسط ده واقع شده است که با طاق بندی ضربی و مخصوصاً درهای ورودی منبت کاری با گل و بوته و خطوط برجسته و گل درشت توجه هر تازه واردی را چلب می کند.

مسجد «پرزله» در محله معروف «پرزله» واقع شده است و مشتمل بر یک شبستان در طبقه همکف با کوچه است که با در دو لنگه ای به راهرو کوچکی متصل می شود.

مسجد «حاجتگاه» در قسمت غربی ده و در کنار قبرستان سابق واقع شده است . جبهه شرقی آن با روکاری آجری و دریچه ها و پنجره های مشبک هلالی نمای جالبی دارد.

مسجد « یسمان» در میان محله « یسمان» واقع شده واثر یا نوشته ای تاریخی ندارد اما آنچه مسلم است از بناهای قبل از دوره صفویه است.

« امامزاده ابیانه» یا «‌زیارت» مدفن دو تن از فرزندان امام موسی کاظم (ع) است.

این بنا در محله پایین ده واقع است و دارای گنبد کاشیکاری فیرزوه ای است که در میان خانه های سرخرنگ ده جلوه ای ویژه دارد.

زیارتگاه « هینزا» نیز در زاویه جنوب شرقی ده و در دره کم عرض و طویلی شامل قریب یک هکتار باغهای میوه قرار دارد.

از جمله دیگر آثار تاریخی ابیانه می توان به آتشکده ، قلعه‌ها ، حمام ها ، آسیاب ها ، مزرعه گهه بالا و غیره اشاره کرد

پيشينه و ويژگيهای تاريخی

قدمت تاريخی ، معماری ويژه و بسيار ارزشمند ، آداب و رسوم ، زبان و گويش و لباسهای اصيل و زيبای آنها که متعلق به دوران صفويه متمايز ساخته و به آن موقعيت ويژه ای داده است. تاريخ مندرج بر روی دربهای قديمی و فرم بناهای تاريخی و ساير شواهد موجود، قدمت ابيانه را بيش از هزار سال نشان ميدهد. در شبستان مسجد جامع محراب منبت کاری چوبی بسيار زيبايي با تاريخ 477 هجری قرار دارد که مقارن با زمان سلجوقيان و سپس رونق شهر اصفهان و پايتخت قرار گرفتن آن است.

ميخورد.

ظريف وزيبايي بچشم ميخورد.

<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

ابیانه

بافت اجتماعی

مطالب مشابه :

راهنمای گردشگری ابیانه:

ابیانه

پیشنهاد یک مسیر یک روزه (بازدید از روستای تاریخی ابیانه)

وانشان ( ابیانه ) دیگر

روز اول و دوم (برازجان - اصفهان - تهران)

آموزش کروکی معماری

روستای ابیانه

روستاهای زیبای ایران زمین

اشنایی باروستای ابیانه اصفهان