محاسبه ضربان قلب در تمرینات هوازی کشتی گیران - قلب کشتی گیران
براساس سن
یکى از ساده‌ترین راه‌هاى محاسبهٔ ضربان قلب حداکثر براساس سن شخصى است. این روش محاسبه به‌صورت گسترده در کلاس‌هاى تمرین هوازى استفاده می شود.
و نیز بر روى دیوار بسیارى از باشگاه‌هاى ورزشى نصب شده است. مبنا بر آن است که حداکثر ضربان قلب در دقیقه معادل (Beat per minute - bpm)
دویست و بیست است که در هر سال این ضربان حداکثر یک عدد کاهش پیدا مى‌کند. این کاهش احتمالاً نتیجهٔ سفت‌تر شدن بافت قلبى و کاهش ظرفیت
پذیرش آن است. براى هر فرد انحراف معیار ۱۰± در دقیقه در نظر گرفته مى‌شود. این روش اگرچه قابل قبول است، اما در مقایسه با سایر روش‌ها، احتمالاً
ضربان قلب هدف در حد کمترى محاسبه خواهد شد. در اینجا مثالى براى استفاده از این روش مى‌آوریم:
۱. اگر بخواهید یک فرد ۶۲ ساله در حد ۶۰% ضربان قلب حداکثر خود فعالیت کند، ضربان قلب هدف چه میزان خواهد بود؟
پاسخ: ۹۵ ضربه در دقیقه
راه حل:
= ( سن - ۲۲۰ ) × ( ۶۰/۰ ) ضربان قلب هدفو نیز بر روى دیوار بسیارى از باشگاه‌هاى ورزشى نصب شده است. مبنا بر آن است که حداکثر ضربان قلب در دقیقه معادل (Beat per minute - bpm)
دویست و بیست است که در هر سال این ضربان حداکثر یک عدد کاهش پیدا مى‌کند. این کاهش احتمالاً نتیجهٔ سفت‌تر شدن بافت قلبى و کاهش ظرفیت
پذیرش آن است. براى هر فرد انحراف معیار ۱۰± در دقیقه در نظر گرفته مى‌شود. این روش اگرچه قابل قبول است، اما در مقایسه با سایر روش‌ها، احتمالاً
ضربان قلب هدف در حد کمترى محاسبه خواهد شد. در اینجا مثالى براى استفاده از این روش مى‌آوریم:
۱. اگر بخواهید یک فرد ۶۲ ساله در حد ۶۰% ضربان قلب حداکثر خود فعالیت کند، ضربان قلب هدف چه میزان خواهد بود؟
پاسخ: ۹۵ ضربه در دقیقه
راه حل:
= ( سن - ۲۲۰ ) × ( ۶۰/۰ ) ضربان قلب هدف
= ( ۲۲۰ - ۶۲ ) × ( ۰/۶ )
= ۹۵
اطلاع فرد تجویزکننده فعالیت ورزشى از مصرف هرگونه داروئى که روى تعداد ضربان قلب اثر بگذارد (مثلاً مهارکننده‌هاى گیرندهٔ بتا)، حائز اهمیت است. در
نتیجه، تخمین حداکثر ضربان قلب با استفاده از این روش دقیق نخواهد بود. لذا حداکثر ضربان قلب را باید با این استرس تست حداکثر اندازه گرفت. این روش نباید
در بیماران مبتلا به اختلالات ریتم قلب یا نوروپاتى‌هاى محیطى به‌کار رود.
روش ذخیرهٔ ضربان قلب یا (Karvonen)
در روش ذخیرهٔ ضربان قلب (Heart rate reserve - HRR) یا کاروُنن از ضربان قلب در حال استراحت بیمار و نیز ضربان قلب حداکثر (روش براساس سن) استفاده
مى‌شود. براى اندازه‌گیرى ضربان قلب در حال استراحت باید فرد چند دقیقه‌اى در حال استراحت مطلق باشد. شخص نباید در شرایط گرماى زیاد، کم‌آبى و یا
تحت تأثیر مصرف اخیر کافئین، نیکوتین و یا سایر داروهاى مؤثر بر ضربان قلب قرار داشته باشد. در مثال زیر از روش کارونن استفاده شده است:
پاسخ، ۱۲۸ ضربان در دقیقه
راه حل:
(۰/ضربان قلب در حال استراحت+[ضربان قلب در حال استراحت-(سن- ۲۲۰)]×(۷۵) ضربان قلب هدف
=(۰/۷۵)×[( ۲۲۰ - ۷۶ ) - ۸۰ ] + ۸۰
= (۰/۷۵)×[( ۱۴۴ - ۸۰ ) ] + ۸۰
= (۰/۷۵ )× (۶۴) + ۸۰
= ۸۰ + ۴۸
= ۱۲۸
این روش نباید براى بیماران مبتلا به نوروپاتى محیطى یا اختلالات ریتم قلب استفاده شود. در صورتى‌که بیمار از داروهاى مؤثر بر تعداد ضربان قلب مثل
بتابلوکرها استفاده مى‌کند، ضربان قلب حداکثر را نمى‌توان با استفاده از سن تعیین نمود.
روش استفاده از حاصل‌ضرب تعداد ضربان قلب در فشار خون (Rate pressure product - RPP)
روش فوق روشى منحصر به فرد براى تجویز نسخهٔ ورزى براساس ضربان قلب هدف است. (RPP) معادل حاصل‌ضرب تعداد ضربان قلب در فشار خون سیستولى
است. استفاده از این معیار روشى غیر تهاجمى براى اندازه‌گیرى میزان مصرف اکسیژن عضلهٔ قلب یا (MVo2) است. واحدى براى اندازه‌گیرى معیار (RPP) وجود
ندارد، اما براى تجویز ورزش در بیماران مبتلا به اختلالات ایسکمیک (بدون اینکه فقط مختص به آنها باشد)، قابل استفاده است. این روش نباید براى مبتلایان به
نوروپاتى محیطى یا اختلالات ریتم قلب مورد استفاده واقع شود. به‌علاوه اندازه‌گیرى فشار خون سیستولى حداکثر، مستلزم انجام یک استرس تست حداکثر
مى‌باشد. براى مثال:
۱. قرار است براى بیمارى برنامه و نسخهٔ ورزشى تنظیم شود. پس از انجام تست ورزش حداکثر، نتایج زیر به‌دست آمده‌اند:
میلى‌متر جیوه ۱۵۵ = فشار خون سیستولى حداکثر
ضربه در دقیقه ۱۲۸ = حداکثر ضربان قلب
میلى‌متر جیوه ۱۱۰ = فشار خون سیستولى در حال استراحت
ضربه در دقیقه ۶۵ = ضربان قلب در حال استراحت
۱۰۰: حداکثر ضربان قلب × فشار خون حداکثر سیستولى = RPP حداکثر
۱۰۰: ضربان قلب استراحت × فشار خون سیستولى استراحت = RPP حداکثر
۱۹۸ = ۱۰۰ : (۱۲۸×۱۵۵) = RPP حداکثر
۷۱ =۱۰۰ : (۶۵×۱۱۰) = RPP استراحت
استفاده از (RPP) براى محاسبهٔ نوع تجویز ورزشی، یا جایگذارى (RPP) در روش کارونن (روش ذخیرهٔ ضربان قلب) و ایجاد یک تناسب صورت مى‌پذیرد. براى
ساده‌تر شدن محاسبه، (RPP) تقسیم بر صد خواهد شد. با اطلاعات فوق، ضربان قلب حداکثر با استفاده از شدت ۵۰% به‌صورت زیر محاسبه مى‌شود:
راه حل:
= (۰ /۵۰) × ( حداکثر RPP - استراحت RPP ) + استراحت RPP هدف RPP
= ( ۰/۵۰ ) ×[ ( ۱۹۸ - ۷۱ ) ] + ۷۱
( ۰/۵۰ ) ×[ ( ۱۲۷ ) ] + ۷۱
= ۶۳ + ۷۱
= ۱۳۴
حال براى تعیین ضربان قلب هدف، عدد ۱۳۴ را در معادلهٔ زیر قرار مى‌دهیم:
X = ضربان قلب هدف
ضربان قلب حداکثر (۱۲۸)*(۱۳۴) RPP هدف = ضربان قلب هدف (X)* RPPحداکثر (۱۹۸)
با حل معادلهٔ یک مجهولى فوق، ضربان قلب هدف معادل ۸۶ ضربه در دقیقه خواهد شد. دقت کنید که اگر در این مثال از روش براساس سن استفاده مى‌شد،
ضربان قلب هدف معادل ضربان در حال استراحت یا ۶۴ محاسبه مى‌گردید که به مقدار قابل توجهى پائین‌تر از ضربان قلب هدف مناسب براى تمرین است.
روش استفاده از فشار خون سیستولى
فشار خون سیستولى (SBP) را مى‌توان به‌جاى ضربان قلب براى پایش شدت ورزش به‌کار برد. این روش به‌خصوص به هنگام تجویز ورزش براى بیماران مبتلا به
فشار خون بالا یا در معرض ابتلاء به آن، یعنى موارد پیوند قلب یا بیمارى‌هاى عروقى محیطى سودمند است. این روش مستلزم انجام تست ورزش حداکثر جهت
تعیین حداکثر فشار خون سیستولى و سپس جایگزینى آن در معادلهٔ کارونن است (روش ذخیرهٔ ضربان قلب). با استفاده از روش ۱ یا همان روش تخمین بر مبناى
سن، فشار خون سیستولى هدف ممکن است پائین‌تر از فشار خون در حال استراحت بیمار محاسبه شود و لذا استفاده از آن توصیه نمى‌شود. مثالى براى
استفاده از این روش در اینجا آورده شده است. تصور کنید فشار خون سیستولى حداکثر معادل ۱۸۵ میلى‌متر جیوه، فشار خون سیستولى زمان استراحت ۱۴۰
میلى‌متر جیوه و شدت ورزش هم ۶۰ درصد باشد. با استفاده از معادلهٔ کارونن (روش ذخیرهٔ ضربان قلب):
پاسخ: ۱۶۷ میلى‌متر جیوه
راه حل:
۰/۶۰× SBP استراحت + [(SBP استراحت ) - (SBP حداکثر)] = فشار خون سیتولیک هدف
= (۰/۶۰) × (۴۵) + ۱۴۰
= (۰/۶۰) × ( ۱۸۵ - ۱۴۰ ) + ۱۴۰
= ۱۴۰ + ۲۷
= ۱۶۷
نمودارها
استفاده از نمودارهاى درک نسبى فعالیت روش مناسبى براى تجویز و نظارت بر شدت ورزش است. این روش در بیمارى که تمایل ندارد یا نمى‌تواند نبض خود را
در حین ورزش کنترل نماید، روش انتخابى به‌شمار مى‌رود. در این مرحله ۳ نمودار بررسى مى‌شوند:
۱. نمودار RPE یا Borg
۲. نمودار تنگى نفس
۳. امتیازبندى بر مبناى شدت لنگیدن.
آموزش نحوهٔ استفاده از این نمودارها به بیمار حائز اهمیت بسیار است.
- نحوهٔ استفاده از نمودارها :
براى مثال، اگر در حال پیاده‌روى یا دوچرخه‌سوارى هستید، فقط به عضلات دخیل در فعالیت - مثلاً پاها - فکر نکنید و توجه خود را معطوف به اثر ورزش روى کل
بدن نمائید.
براى مثال، اگر در حال پیاده‌روى یا دوچرخه‌سوارى هستید، فقط به عضلات دخیل در فعالیت - مثلاً پاها - فکر نکنید و توجه خود را معطوف به اثر ورزش روى کل
بدن نمائید.
افراد خیلى مضطرب یا داراى تیپ شخصیتى A، احتمالاً شدت فعالیت خود را کمتر از حد واقعى آن تخمین مى‌زنند. به‌علاوه حدود ۱۰ درصد مردم توانائى
استفادهٔ دقیق از این نمودارها را ندارند.
درجه‌بندى RPE
در کل بدون فعالیت 6
شدیداً سبک 7 , 8
خیلى سبک 9 , 10
سبک 11 , 12
تا حدودى سنگین 13 , 14
سنگین 15 , 16
خیلى سنگین 17 , 18
شدیداً سنگین 19
حداکثر شدت 20
مصرف اکسیژن حداکثر
(Vo2 حداکثر یا حداکثر ظرفیت عملی)
در تشریح سطح آمادگى جسمانى فرد، Vo2 حداکثر حرف اول را مى‌زند. این معیار از طریق اندازه‌گیرى میزان گازهاى بازدمى در طى استرس
تست قلبى ریوى محاسبه مى‌شود. ارتباط مستقیمى بین ضربان قلب و Vo2 وجود دارد. این ارتباط باعث مى‌شود که تجویز نسخهٔ ورزشى براساس ضربان قلب
هدف منطبق بر درصد ظرفیت عملى فرد باشد. به‌طور معمول، ورزش با شدت ۸۵-۴۰ درصد ظرفیت عملى توصیه مى‌شود. براى بیمارانى که آمادگى جسمانى
لازم را ندارند، ۴۰% و با پیشرفت آمادگى رقم ۸۵% مورد استفاده قرار مى‌گیرد. پس از انجام استرس تست قلبى ریوی، ضربان قلب از Vo2 به‌دست آمده و بعد
ضربان قلب هدف در حین ورزش تعیین مى‌شود. براى کسب اطلاعات بیشتر در مورد Vo2 حداکثر به بحث تست قلبى ریوى مراجعه نمائید.
درجه‌بندى تنگى نفس
حداکثر 10
خیلى خیلى شدید 9
خیلى شدید 7
شدید 5
تا حدودى شدید 4
متوسط 3
خفیف 2
خیلى خفیف 1
خیلى خیلى خفیف، در حد صفر 0.5
آستانهٔ بى‌هوازى
این آستانه به‌صورت نقطه‌اى در نمودار استرس تست قلبى ریوى مشخص مى‌شود که در آن منحنى تنفس از خط صاف، شیب تندى به سمت بالا
پیدا مى‌کند. این امر احتمالاً زمانى رخ مى‌دهد که شدت ورزش سبب افزایش سریع در میزان اسید لاکتیک شود. این اسید لاکتیک در سیستم بافرى بدن
خنثى شده و به‌صورت دى اکسید کربن دفع مى‌گردد که سبب افزایش تهویه مى‌شود. ورزشى که در سطح آستانهٔ بى‌هوازى یا کمى پائین‌تر از آن تجویز شود،
براى اکثر بیماران قابل تحمل است. شدت فعالیت در بالاى سطح بى‌هوازى سبب خستگى و ناتوانى در ادامهٔ فعالیت مى‌شود. بهبود شرایط بدن مى‌تواند با
تجویز ضربان قلب هدف در سطح آستانهٔ بى‌هوازى یا کمى پائین‌تر از آن تأمین مى‌گردد. براى محاسبهٔ آستانهٔ بى‌هوازی، استرس تست قلبى ریوى با
اندازه‌گیرى گازهاى بازدمى مورد نیاز است. ضربان قلب هدف منطبق بر افزایش سریع در تهویه را مى‌توان براى تجویز شدت ورزش در نظر گرفت. اطلاع از این
امر از این جهت حائز اهمیت است که در ابتدا و در اثر هیپرونتیلاسیون، احتمال یک افزایش کاذب در تهویه وجود دارد. براى کسب اطلاعات دقیق‌تر در مورد آستانهٔ
بى‌هوازى به بحث استرس تست قلبى ریوى مراجعه نمائید.
تهویه
مى‌توان ورزش را براسا درصد تهویهٔ بیمار نیز تجویز نمود. در بیمارى‌هاى مزمن ریوی، ضربان قلب معادل ۸۰-۷۰ درصد تنفس ارادى حداکثر (
Maximal voluntary ventilation - MVV) و یا آستانهٔ بى‌هوازى (در هر کدام که تعداد ضربان قلب پائین‌تر بود) توصیه مى‌شود (روش آستانهٔ بى‌هوازی). براى
کسب اطلاعات بیشتر در زمینهٔ آستانهٔ بى‌هوازى به مبحث استرس تست قلبى ریوى مراجعه شود.و نیز بر روى دیوار بسیارى از باشگاه‌هاى ورزشى نصب شده است. مبنا بر آن است که حداکثر ضربان قلب در دقیقه معادل (Beat per minute - bpm)
دویست و بیست است که در هر سال این ضربان حداکثر یک عدد کاهش پیدا مى‌کند. این کاهش احتمالاً نتیجهٔ سفت‌تر شدن بافت قلبى و کاهش ظرفیت
پذیرش آن است. براى هر فرد انحراف معیار ۱۰± در دقیقه در نظر گرفته مى‌شود. این روش اگرچه قابل قبول است، اما در مقایسه با سایر روش‌ها، احتمالاً
ضربان قلب هدف در حد کمترى محاسبه خواهد شد. در اینجا مثالى براى استفاده از این روش مى‌آوریم:
۱. اگر بخواهید یک فرد ۶۲ ساله در حد ۶۰% ضربان قلب حداکثر خود فعالیت کند، ضربان قلب هدف چه میزان خواهد بود؟
پاسخ: ۹۵ ضربه در دقیقه
راه حل:
= ( سن - ۲۲۰ ) × ( ۶۰/۰ ) ضربان قلب هدف
= ( ۲۲۰ - ۶۲ ) × ( ۰/۶ )
= ۹۵
اطلاع فرد تجویزکننده فعالیت ورزشى از مصرف هرگونه داروئى که روى تعداد ضربان قلب اثر بگذارد (مثلاً مهارکننده‌هاى گیرندهٔ بتا)، حائز اهمیت است. در
نتیجه، تخمین حداکثر ضربان قلب با استفاده از این روش دقیق نخواهد بود. لذا حداکثر ضربان قلب را باید با این استرس تست حداکثر اندازه گرفت. این روش نباید
در بیماران مبتلا به اختلالات ریتم قلب یا نوروپاتى‌هاى محیطى به‌کار رود.
روش ذخیرهٔ ضربان قلب یا (Karvonen)
در روش ذخیرهٔ ضربان قلب (Heart rate reserve - HRR) یا کاروُنن از ضربان قلب در حال استراحت بیمار و نیز ضربان قلب حداکثر (روش براساس سن) استفاده
مى‌شود. براى اندازه‌گیرى ضربان قلب در حال استراحت باید فرد چند دقیقه‌اى در حال استراحت مطلق باشد. شخص نباید در شرایط گرماى زیاد، کم‌آبى و یا
تحت تأثیر مصرف اخیر کافئین، نیکوتین و یا سایر داروهاى مؤثر بر ضربان قلب قرار داشته باشد. در مثال زیر از روش کارونن استفاده شده است:
پاسخ، ۱۲۸ ضربان در دقیقه
راه حل:
(۰/ضربان قلب در حال استراحت+[ضربان قلب در حال استراحت-(سن- ۲۲۰)]×(۷۵) ضربان قلب هدف
=(۰/۷۵)×[( ۲۲۰ - ۷۶ ) - ۸۰ ] + ۸۰
= (۰/۷۵)×[( ۱۴۴ - ۸۰ ) ] + ۸۰
= (۰/۷۵ )× (۶۴) + ۸۰
= ۸۰ + ۴۸
= ۱۲۸
این روش نباید براى بیماران مبتلا به نوروپاتى محیطى یا اختلالات ریتم قلب استفاده شود. در صورتى‌که بیمار از داروهاى مؤثر بر تعداد ضربان قلب مثل
بتابلوکرها استفاده مى‌کند، ضربان قلب حداکثر را نمى‌توان با استفاده از سن تعیین نمود.
روش استفاده از حاصل‌ضرب تعداد ضربان قلب در فشار خون (Rate pressure product - RPP)
روش فوق روشى منحصر به فرد براى تجویز نسخهٔ ورزى براساس ضربان قلب هدف است. (RPP) معادل حاصل‌ضرب تعداد ضربان قلب در فشار خون سیستولى
است. استفاده از این معیار روشى غیر تهاجمى براى اندازه‌گیرى میزان مصرف اکسیژن عضلهٔ قلب یا (MVo2) است. واحدى براى اندازه‌گیرى معیار (RPP) وجود
ندارد، اما براى تجویز ورزش در بیماران مبتلا به اختلالات ایسکمیک (بدون اینکه فقط مختص به آنها باشد)، قابل استفاده است. این روش نباید براى مبتلایان به
نوروپاتى محیطى یا اختلالات ریتم قلب مورد استفاده واقع شود. به‌علاوه اندازه‌گیرى فشار خون سیستولى حداکثر، مستلزم انجام یک استرس تست حداکثر
مى‌باشد. براى مثال:
۱. قرار است براى بیمارى برنامه و نسخهٔ ورزشى تنظیم شود. پس از انجام تست ورزش حداکثر، نتایج زیر به‌دست آمده‌اند:
میلى‌متر جیوه ۱۵۵ = فشار خون سیستولى حداکثر
ضربه در دقیقه ۱۲۸ = حداکثر ضربان قلب
میلى‌متر جیوه ۱۱۰ = فشار خون سیستولى در حال استراحت
ضربه در دقیقه ۶۵ = ضربان قلب در حال استراحت
۱۰۰: حداکثر ضربان قلب × فشار خون حداکثر سیستولى = RPP حداکثر
۱۰۰: ضربان قلب استراحت × فشار خون سیستولى استراحت = RPP حداکثر
۱۹۸ = ۱۰۰ : (۱۲۸×۱۵۵) = RPP حداکثر
۷۱ =۱۰۰ : (۶۵×۱۱۰) = RPP استراحت
استفاده از (RPP) براى محاسبهٔ نوع تجویز ورزشی، یا جایگذارى (RPP) در روش کارونن (روش ذخیرهٔ ضربان قلب) و ایجاد یک تناسب صورت مى‌پذیرد. براى
ساده‌تر شدن محاسبه، (RPP) تقسیم بر صد خواهد شد. با اطلاعات فوق، ضربان قلب حداکثر با استفاده از شدت ۵۰% به‌صورت زیر محاسبه مى‌شود:
راه حل:
= (۰ /۵۰) × ( حداکثر RPP - استراحت RPP ) + استراحت RPP هدف RPP
= ( ۰/۵۰ ) ×[ ( ۱۹۸ - ۷۱ ) ] + ۷۱
( ۰/۵۰ ) ×[ ( ۱۲۷ ) ] + ۷۱
= ۶۳ + ۷۱
= ۱۳۴
حال براى تعیین ضربان قلب هدف، عدد ۱۳۴ را در معادلهٔ زیر قرار مى‌دهیم:
X = ضربان قلب هدف
ضربان قلب حداکثر (۱۲۸)*(۱۳۴) RPP هدف = ضربان قلب هدف (X)* RPPحداکثر (۱۹۸)
با حل معادلهٔ یک مجهولى فوق، ضربان قلب هدف معادل ۸۶ ضربه در دقیقه خواهد شد. دقت کنید که اگر در این مثال از روش براساس سن استفاده مى‌شد،
ضربان قلب هدف معادل ضربان در حال استراحت یا ۶۴ محاسبه مى‌گردید که به مقدار قابل توجهى پائین‌تر از ضربان قلب هدف مناسب براى تمرین است.
روش استفاده از فشار خون سیستولى
فشار خون سیستولى (SBP) را مى‌توان به‌جاى ضربان قلب براى پایش شدت ورزش به‌کار برد. این روش به‌خصوص به هنگام تجویز ورزش براى بیماران مبتلا به
فشار خون بالا یا در معرض ابتلاء به آن، یعنى موارد پیوند قلب یا بیمارى‌هاى عروقى محیطى سودمند است. این روش مستلزم انجام تست ورزش حداکثر جهت
تعیین حداکثر فشار خون سیستولى و سپس جایگزینى آن در معادلهٔ کارونن است (روش ذخیرهٔ ضربان قلب). با استفاده از روش ۱ یا همان روش تخمین بر مبناى
سن، فشار خون سیستولى هدف ممکن است پائین‌تر از فشار خون در حال استراحت بیمار محاسبه شود و لذا استفاده از آن توصیه نمى‌شود. مثالى براى
استفاده از این روش در اینجا آورده شده است. تصور کنید فشار خون سیستولى حداکثر معادل ۱۸۵ میلى‌متر جیوه، فشار خون سیستولى زمان استراحت ۱۴۰
میلى‌متر جیوه و شدت ورزش هم ۶۰ درصد باشد. با استفاده از معادلهٔ کارونن (روش ذخیرهٔ ضربان قلب):
پاسخ: ۱۶۷ میلى‌متر جیوه
راه حل:
۰/۶۰× SBP استراحت + [(SBP استراحت ) - (SBP حداکثر)] = فشار خون سیتولیک هدف
= (۰/۶۰) × (۴۵) + ۱۴۰
= (۰/۶۰) × ( ۱۸۵ - ۱۴۰ ) + ۱۴۰
= ۱۴۰ + ۲۷
= ۱۶۷
نمودارها
استفاده از نمودارهاى درک نسبى فعالیت روش مناسبى براى تجویز و نظارت بر شدت ورزش است. این روش در بیمارى که تمایل ندارد یا نمى‌تواند نبض خود را
در حین ورزش کنترل نماید، روش انتخابى به‌شمار مى‌رود. در این مرحله ۳ نمودار بررسى مى‌شوند:
۱. نمودار RPE یا Borg
۲. نمودار تنگى نفس
۳. امتیازبندى بر مبناى شدت لنگیدن.
آموزش نحوهٔ استفاده از این نمودارها به بیمار حائز اهمیت بسیار است.
- نحوهٔ استفاده از نمودارها :
براى مثال، اگر در حال پیاده‌روى یا دوچرخه‌سوارى هستید، فقط به عضلات دخیل در فعالیت - مثلاً پاها - فکر نکنید و توجه خود را معطوف به اثر ورزش روى کل
بدن نمائید.
براى مثال، اگر در حال پیاده‌روى یا دوچرخه‌سوارى هستید، فقط به عضلات دخیل در فعالیت - مثلاً پاها - فکر نکنید و توجه خود را معطوف به اثر ورزش روى کل
بدن نمائید.
افراد خیلى مضطرب یا داراى تیپ شخصیتى A، احتمالاً شدت فعالیت خود را کمتر از حد واقعى آن تخمین مى‌زنند. به‌علاوه حدود ۱۰ درصد مردم توانائى
استفادهٔ دقیق از این نمودارها را ندارند.
درجه‌بندى RPE
در کل بدون فعالیت 6
شدیداً سبک 7 , 8
خیلى سبک 9 , 10
سبک 11 , 12
تا حدودى سنگین 13 , 14
سنگین 15 , 16
خیلى سنگین 17 , 18
شدیداً سنگین 19
حداکثر شدت 20
مصرف اکسیژن حداکثر
(Vo2 حداکثر یا حداکثر ظرفیت عملی)
در تشریح سطح آمادگى جسمانى فرد، Vo2 حداکثر حرف اول را مى‌زند. این معیار از طریق اندازه‌گیرى میزان گازهاى بازدمى در طى استرس
تست قلبى ریوى محاسبه مى‌شود. ارتباط مستقیمى بین ضربان قلب و Vo2 وجود دارد. این ارتباط باعث مى‌شود که تجویز نسخهٔ ورزشى براساس ضربان قلب
هدف منطبق بر درصد ظرفیت عملى فرد باشد. به‌طور معمول، ورزش با شدت ۸۵-۴۰ درصد ظرفیت عملى توصیه مى‌شود. براى بیمارانى که آمادگى جسمانى
لازم را ندارند، ۴۰% و با پیشرفت آمادگى رقم ۸۵% مورد استفاده قرار مى‌گیرد. پس از انجام استرس تست قلبى ریوی، ضربان قلب از Vo2 به‌دست آمده و بعد
ضربان قلب هدف در حین ورزش تعیین مى‌شود. براى کسب اطلاعات بیشتر در مورد Vo2 حداکثر به بحث تست قلبى ریوى مراجعه نمائید.
درجه‌بندى تنگى نفس
حداکثر 10
خیلى خیلى شدید 9
خیلى شدید 7
شدید 5
تا حدودى شدید 4
متوسط 3
خفیف 2
خیلى خفیف 1
خیلى خیلى خفیف، در حد صفر 0.5
آستانهٔ بى‌هوازى
این آستانه به‌صورت نقطه‌اى در نمودار استرس تست قلبى ریوى مشخص مى‌شود که در آن منحنى تنفس از خط صاف، شیب تندى به سمت بالا
پیدا مى‌کند. این امر احتمالاً زمانى رخ مى‌دهد که شدت ورزش سبب افزایش سریع در میزان اسید لاکتیک شود. این اسید لاکتیک در سیستم بافرى بدن
خنثى شده و به‌صورت دى اکسید کربن دفع مى‌گردد که سبب افزایش تهویه مى‌شود. ورزشى که در سطح آستانهٔ بى‌هوازى یا کمى پائین‌تر از آن تجویز شود،
براى اکثر بیماران قابل تحمل است. شدت فعالیت در بالاى سطح بى‌هوازى سبب خستگى و ناتوانى در ادامهٔ فعالیت مى‌شود. بهبود شرایط بدن مى‌تواند با
تجویز ضربان قلب هدف در سطح آستانهٔ بى‌هوازى یا کمى پائین‌تر از آن تأمین مى‌گردد. براى محاسبهٔ آستانهٔ بى‌هوازی، استرس تست قلبى ریوى با
اندازه‌گیرى گازهاى بازدمى مورد نیاز است. ضربان قلب هدف منطبق بر افزایش سریع در تهویه را مى‌توان براى تجویز شدت ورزش در نظر گرفت. اطلاع از این
امر از این جهت حائز اهمیت است که در ابتدا و در اثر هیپرونتیلاسیون، احتمال یک افزایش کاذب در تهویه وجود دارد. براى کسب اطلاعات دقیق‌تر در مورد آستانهٔ
بى‌هوازى به بحث استرس تست قلبى ریوى مراجعه نمائید.
تهویه
مى‌توان ورزش را براسا درصد تهویهٔ بیمار نیز تجویز نمود. در بیمارى‌هاى مزمن ریوی، ضربان قلب معادل ۸۰-۷۰ درصد تنفس ارادى حداکثر (
Maximal voluntary ventilation - MVV) و یا آستانهٔ بى‌هوازى (در هر کدام که تعداد ضربان قلب پائین‌تر بود) توصیه مى‌شود (روش آستانهٔ بى‌هوازی). براى
کسب اطلاعات بیشتر در زمینهٔ آستانهٔ بى‌هوازى به مبحث استرس تست قلبى ریوى مراجعه شود.و نیز بر روى دیوار بسیارى از باشگاه‌هاى ورزشى نصب شده است. مبنا بر آن است که حداکثر ضربان قلب در دقیقه معادل (Beat per minute - bpm)
دویست و بیست است که در هر سال این ضربان حداکثر یک عدد کاهش پیدا مى‌کند. این کاهش احتمالاً نتیجهٔ سفت‌تر شدن بافت قلبى و کاهش ظرفیت
پذیرش آن است. براى هر فرد انحراف معیار ۱۰± در دقیقه در نظر گرفته مى‌شود. این روش اگرچه قابل قبول است، اما در مقایسه با سایر روش‌ها، احتمالاً
ضربان قلب هدف در حد کمترى محاسبه خواهد شد. در اینجا مثالى براى استفاده از این روش مى‌آوریم:
۱. اگر بخواهید یک فرد ۶۲ ساله در حد ۶۰% ضربان قلب حداکثر خود فعالیت کند، ضربان قلب هدف چه میزان خواهد بود؟
پاسخ: ۹۵ ضربه در دقیقه
راه حل:
= ( سن - ۲۲۰ ) × ( ۶۰/۰ ) ضربان قلب هدف
= ( ۲۲۰ - ۶۲ ) × ( ۰/۶ )
= ۹۵
اطلاع فرد تجویزکننده فعالیت ورزشى از مصرف هرگونه داروئى که روى تعداد ضربان قلب اثر بگذارد (مثلاً مهارکننده‌هاى گیرندهٔ بتا)، حائز اهمیت است. در
نتیجه، تخمین حداکثر ضربان قلب با استفاده از این روش دقیق نخواهد بود. لذا حداکثر ضربان قلب را باید با این استرس تست حداکثر اندازه گرفت. این روش نباید
,