کندوج؛ یادگار معماری بومی شمال - نرده ترتس چوبی خانه های روستایی

کندوج ها نمونه‌ای از معماری بومی ایرانی در منطقه شمال کشور هستند که اگرچه یکی از جاذبه های گردشگری روستایی به شمار می روند، اما این روزها در معرض فراموشی قرار گرفته اند. «کندوج» در واقع به اتاقکی چوبی با ابعاد سه در چهارمتر مربع گفته می شود که ارتفاعی دو متری دارد و در استانهای شمالی کشور به عنوان انبار برنج کاربرد داشته است، این اتاقک‌های چوبی را روی پایه‌های بلند به ارتفاع یک تا یک و نیم متر می‌ساختند تا موش‌ها به درون آن راه پیدا نکنند.

 

 

کندوج واژه‌ای گیلکی است که با نام های دیگر محلی کوندوج، کوندیج، کوروج، کوتی و کوتامدر نقاط مختلف گیلان و غرب مازندران از آن نام برده می‌شود و سازه ‌ایست که شالیکاران شمالی از آن برای نگهداری و انبار کردن ساقه‌های شالی استفاده می‌‌کردند.

نرده ترتس چوبی خانه های روستایی

کندوج واژه ای مرکب از دو کلمه (کاه + اندوز) است که براثر تغییر آوایی حرف (ز) به حرف (ج) تبدیل شده است. کندوج در محاوره بسیار از کاه اندوز به کندوز و سپس به کندوج تبدیل شده است.

سکوی چهارگوش کندوج، مربعی شکل و به طول و عرض سه تا چهار و نیم متر به ارتفاع یک و نیم متر فقط از یکسو باریکه راهی برای ورود دارد، پهنای این سکو نسبتا زیاد است و از چهار گوشه آن، چهار ستون مخروطی به ارتفاع دوونیم متر بالا می‌‌رود. بر روی این ستون‌ها که از گل خام و رسی است، چهار قطعه از تنه درخت که به صورت منشور بسیار قطور تراش داده شده، کار گذاشته می‌‌شود و واشان‌های قطور چهار سویه ساختمان بر روی این منشورها استوار شده، بر روی آنها چوب‌های قطور میخ می‌‌کنند تا خوشه‌ها را بتوانند روی آنها انبار کنند.

بام این بنا هم که از گیاه مخصوصی به نام «لی» پوشیده شده به شکل منشور کله قندی است، بیشتر پوشش سقف کندوج را کلوش ساقه برنج، گالی- نوعی گیاه مردابی و به ندرت لت پوش- تخته تبر تراش خورده و نیز امروزه سقف کندوج را از شیروانی حلب می‌‌سازند، برای رفتن به بام فقط از نردبان استفاده می‌شود، از کف کندوج نیز برای دانه کردن خوشه‌ها بهره وری می‌شود.

 در بالای بام پوشالی و مخروطی شکل کندوج، گمج (نوعی ظرف لعابی از جنس خاک رس) را وارونه می‌‌گذارند و به این وسیله مانع ورود آب باران از انتهای سقف به داخل کندوج می‌‌شوند.

 برای کشیدن برنج به کندوج از چوب دو شاخه شبیه دوخالنگ یا چنگک که به شکل عدد هفت است، استفاده می‌‌شود که یک سرش وصل بر طناب است و سر دیگر را برنج دَرز فرو می‌‌کنند و از زمین به بالای کندوج می‌‌کشند.

 

 

بخش گردشگری تبیان

---

برگرفته از کتاب هزار توی معماری بومی گیلان زمین، خانی خلیفه محله، داوود/ خبرگزاری مهر

گردآوری ایران شناسی برگزیده ها
,