شناخت ماهی های خزر - از ماهی های دریای خزر
در هنگام خرید ماهی بهتر است به این نکات توجه کنید.
1-بوی ماهی تازه به هیچ وجه نامطبوع نیست , بوی زهم , ناشی از ماندگی ماهی است .
2-ماهی تازه دارای چشمهای برجسته و براق است . فرو رفتگی و تاری چشم ناشی از فریزر شدن ماهی است .
3-فلس های ماهی تازه کاملاً براق و لیز است و به پوست چسبیده است و به آسانی جدا نمی شود ولی چروکیدگی و سستی فلس و ماندن جای انگشت روی پوست ، نشانه ماندگی ماهی است .
4-زمانی که دم ماهی را در دست میگیرید ماهی باید کاملاً استوار درجای خود بایستد . گوشت ماهی تازه سفت است و حالت لاستیکی دارد و به استخوان چسبیده . حالت خمیری و رنگ کدر و مات دلیل بر ماندگی ماهی است . البته گوشت بعضی از مای ها مانند شیر و غباد نرم است و نرمی آن دلیل بر موارد فوق الذکر نیست .
5-آبشش ماهی تازه قرمز است و بوی نامطبوع نمی دهد . آبشش ماهی مانده به رنگ خاکستری مایل به قهوه ای است و مایع لزج و بدبویی روی آن را می پوشاند .
6-مقدار گوشت ماهی نر بیشتر از گوشت ماهی ماده است .
ماهی دریایی خزر
1-ماهی آزاد : نام فرنگی آن سومون یا سامن و گاهی سالمون تلفظ می شود . مرغوب ترین ، عالی ترین ماهی جهان است . دوکی شکل و کشیده است . فلس ریز دارد با پوشش نقره ای روشن ، خال سیاه روی آن دیده می شود . رنگ پوست آن سفید یا به رنگ نارنجی است . خاویار ماهی آزاد درشت و نارنجی مایل به قرمز بلوری است . فیله ماهی آزاد را معمولاً دودی می کنند وبه رنگ عقیقی نیمه بلوری می شود و ورقه های نازک آن را با نان سفید و کره به صورت اردور مصرف می کنند .
2-ماهی سفید : دوکی شکل است با فلس نقره ای روشن و سربی تیره و دم دو فاق با گوشت ی سفید و لطیف ، جنس نر آن کشیده تر است و روی سر آن خال های درشت و سفید دارد . گوشت نر آن بیشتر است و این ماهی در دو نوع است : دریایی و پرورشی که نوع دریایی آن مرغوب تر است . ماهی سفید را می توان سرخ نمود یا روی آتش کباب کرد و همینطور بخار پز یا به صورت دودی نیز مصرف نمود .
3-اردک ماهی : در مازندران سوپ نامیده می شود . از رودخانه به دریا می آید . فلس ریز به رنگ خاکستری زیتون ی دارد . زیر شکم مایل به زرد است . پوزه کشیده و دهان بزرگ و دندان های قوی دارد . اردک ماهی را می توان سرخ کرد یا روی آتش کباب کرد و به صورت کبابی یا بخار پز نیز مصرف کنند .
4-ازون بزون با خاویار : سه نوع ماهی دارای خاویار سه نوع ماهی دارای خاویار در دریای خزر وجود دارد به نام : 1) بلوگا استروژن 2) آسترا استروژن 3) سورو گا استروژن
از میان این سه ماهی سورگااستروژن به زبان ترکی یعنی ازون برون ، ازهمه معروف تر است بهترین برش از زیر طبله شکم تا حدود یک وجب مانده به دم ماهی به دست می آید . پوست این ماهی کلفت و خشن است و بهتر است کنده شود . بافت قهوه ای زیر پوست هم باید گرفته شود .
گوشت این ماهی سفید و سفت بدون خاراست . نشانه تازگی نداشتن بوی زهم و رنگ گوشت آن که سفید عاجی مایل به صورتی است . بهتر است این ماهی را کباب کرد . خاویار این ماهی شهرت جهانی دارد . این خاویار با اندکی نمک در قوطی های کوچک عرضه می شود که معمولاً به عنوان اردور می خورند و بر حسب رنگ و اندازه دانه ، درجه بندی می شود . انواع این خاویار عبارتند از : خاکستری ، سیاه ، بور ، درشت ، ریز و بسیار درشت ، گران ترین نوع خوایار بور بسیار درشت است .
5-سوف : بعد از ماهی سفید شمال , پرخریدارترین ماهی است . این ماهی کشیده و دوکی شکل است . پوزه باریک فلس ریز نقره ای دارد و تقریباً بی خار است جزء ماهی های مرغوب به شمار می رود گوشت آن سفید و نرم است .
6-سیم : سیم, ماهی رودخانه است که خود را به دریا می رساند . کتابی شکل است با فلس متوسط نقره ای درخشان . گوشت چرب با خارهای ریز فراوان دارد . سیم را معمولاً نمک سود می کنند
7-کپور: کپور به زبان فرنگی کارپ نوعی ماهی مرداب است و از آب های ساحلی دریای خزر و مرداب های کنار آن دریا به دست می آید ماهی کپور اغلب به علت حرکت در گل و لای کف رودخانه یا مرداب و تغذیه ازگیاهان چنین محیطی بوی گل ولای می دهد . برای از بین بردن آن کافی است که ماهی را مدتی در مخلوط سرکه و آن قرار داد . ماهی کپور ، دوکی شکل و پهن است و رنگ آن طلایی مایل به قهوه ای با فلس های درشت است . کپور به واسطه تغذیه مرداب ، گاهی ممکن است طعم نا خوشایندی داشته باشد . برای از بین بردن طعم ناخوشایند پس ازتمیز کردن کپور ، آنرا نیم ساعت در آب سرد با 6 قاشق سرکه بخوابانید .
8-کفال: دوکی شکل است با پوزه تیزنقره ای رنگ بافلس درشت . گوشت آن سفید و سفت است کفال را روس ها وارد دریای خزر کرده اند . کفال را مردم شمال دودی و شور می کنند ویا به صورت سرخ شده یا کباب با نارنج و لیمو مصرف می کنند .
9-کلمه : ماهی کوچکی است . فلس این ماهی شبیه فلس کپور و رنگ آن تیره است معمولاً به صورت سرخ شده یا کباب مصرف می کنند .
10-کولی : ماهی کوچکی است با فلس ریز نقره ای . انواع اصلی آن عبارتند از : کاس کولی که گرده آن به رنگ کبود پر طاووسی است . سیاه کولی گرده آن سیاه وفلس سربی تیره رنگ دارد . شاه کولی رنگ نقره ای تنه پهن دارد معمولاً به صورت سرخ کرده یا کباب مصرف می کنند .
11-قزل آلا: در آبهای شمالی و برخی ازرودخانه های داخلی پیدا می شود . نسبتاً کوچک است با پوست خال دار که البته قزل آلا با خال قرمز بسیار مرغوب تر است نوع رنگین کمان ماهی قزل آلا پرورش داده می شود و این ماهی را معمولاً سرخ می کنند .
12-شک ماهی یا هرنیگ : جزء ماهی های سرگردان اقیانوسها و دریاها منجمله دریای خزر به حساب می آید . کلمه هرنیگ از نظرلغوی بمعنی لشکر و سپاه است . وجه تشبیه آن این است که شک ماهیها بصورت گله ای در سطح وسیعی حرکت می کنند و به علت وفور آن ارزانقیمت می باشد . فلس این ماهی به سهولت از بدن جدا می شود . در اروپا قیمت درتمام فصول صید می شود . و بهترین نوع آن شک ماهیشور از اواسط تابستان تا پایان فصل پائیز صید می شود . در شمال ایران اکثراً به نام روسی آن سیلوتکا مشهور می باشد .
13-کیلکا: از خانواده شک ماهیان یا هرنیگها می باشد . صید محدود دارد . به صورت کنسرو یا دودی و یا منجمد به بازار میآید . در شوروی از قسمت آبهای جنوبی دریای خزر صید فراوان دارد .
14-نوعهای دیگرماهی مانند فیل ماهی و ماش ... در دریای خزر یافت می شود.
ماهی خلیج فارس و دریای عمان
خلیج فارس شاخه ای از اقیانوس هند است و ازنظر تنوع ماهی دست کمی از اقیانوس هند ندارد . ماهی های خوراکی جنوب کشور ازنظر میفیت به چهار دسته تقسیم می شوند : 1- ماهیهای ممتاز حلوا سفید ، راشکو ، شوریده 2- ماهیهای گروه 1 : قباد ، شیر 3- ماهی های گروه 2: هامور ، سنگسر ، حسن ، زمین کن ، حلوا سیاه ، شعری صبور ، بیاح ، انگز ... 4- ماهی های گروه 3- گیش سار ، سارم ، سرکلا ، حسون ، عروس طعطو ، سلطان ابراهیم ، خاروو .
1-حلوا سفید یا زبیدی: خوزستانی ها به حلوا, زبیده می گویند . زبیدی درزبان عربی از زبده گرفته شده به معنای برگزیده . این ماهی کتابی شکل و چهار گوش است به رنگ نقره فام ، فلس بسیار نرمی دارد که با مالش دست برداشته می شود . برای تمیز کردن آن کافی است شکافی در زیر گوش آن بدهید و اندرونه آبشش ها را با انگشت بیرون بکشید . سر و دم ماهی را نیز لازم نیست بزنید . معمولاً این ماهیرا به صورت شکم خالی در روغن سرخ می کنند .
2-حلوا سیاه : این ماهی به حلوای سفید شباهت دارد . پوست آن خاکستری تیره است . گوشت حلوای سیاه به لطافت حلوای سفید نیست ولی مزه آن بسیار خوب است .
3-خارو : پوست صاف به رنگ نقره ای درخشان دارد . تسمه ای شکل است . چنان که از نام این ماهی پیداست ، تیغ فراوان دارد ولی خارهای آن درشت است . این ماهی را می توان کبابی کرد . فیله آن برای سرخ کردن مناسب است از این ماهی ، شور ، هم درست می کنند .
4-راشکو:شکل دوکی، پوست نقره ای روشن با فلس کوچک ، دم دوفاق ، اطراف چشم و پوزه آن گاهی به رنگ سرخ است . راشکو ماهی مرغوب جنوب است ، ضایعات آن کم است . گوشت آن سفید ولطیف است . برای هرنوع پخت و پز سرخ کرده ، بخارپز ، کبابی ، قلیه مناسب است .
5-زرده و گباب : دو ماهی خویشاوندند به شکل کتابی دراز ، با دم باز و پوست آن نقره ای صاف است . زرده ازگباب پهن تر است با پوشش خاکستری روشن و باله هایآن زرد ولی گتاب کشیده است و آنرا به نام تن جنوب کنسرو می کنند . پخت این دو ماهی به صورت بخارپز و کبابی مناسب است .
6-زمین کن : ماهی پهن و درازی با فلس خشن پشت خاکستری زیر شکم سفید و دم رنگین . گوشت این ماهی پرچربی و منحصراً برای قلیه خوب است .
7- صبیتی : شبیه سنگسر است . پشت این ماهی قهوه ای یا خاکستری مایل به نارنجی است . زیر شکمش سفید است . این ماهی برای سرخ کردن و قلیه مناسب است .
8-سرخو: شبیه سنگسر است . رنگ آن نارنجی است . گوشت سفید و لطیف دارد . برای سرخ کردن و قلیه مناسب است .
9-سکن یا سوکلا: دوکی شکل ، رنگ فولادی بسیار تیره دارد . گوشت پرچرب این ماهی مناسب است برای سرخ کردن ، قلیه ، کبابی ، بخارپز .
10-سنگسر: ماهی کتابی شکل ، پوست نقره ای گاهی به سرخی می زند . فلس درشت ، استخوان نسبتاً زیاد دارد . فیله سنگسر را می توان سرخ کرد و برای قلیه و کبابی هم مناسب است .
11-شانک : از خانواده سبیتی است . این ماهی برای قلیه مناسب است و فیله آن برای سرخ کردن خوب است .12-شوریده : دوکی شکل ظریف و کشیده با فلس ریز نقره ای . گوشت آن سفید و کم خاراست و پس ازپخت ، نرم و لطیف است . شوریده را درسته و با شکم خالی می توان سرخ کرد .
13-شیر: ماهی دوکی شکل , درشت و کشیده ازخانواده ، تن با پوزه باریک و دم باز ، پوست آن نازک و صاف ، رنگ سربی نقره ای دارد . گوشت خام آن صورتی کم رنگ است . این ماهی تقریباً بی خار است . گوشت فراوان دارد ضایعاتش کم است . این ماهی را می توان به صورت سرخ کرده ، بخارپز ، کبابی ، و شکم گرفته پخت
14-صافی : ماهی لوزی و کتابی است به رنگ سربی تیره ، کوشت سفت و نسبتاً کم چربی دارد . برای سرخ کردن و بخار پز وشور مناسب است .
15-صبور:ماهی رودخانه است, کتابی شکل . از خانواده سگ با دم دوفاق ، رنگ نقره ای درخشان . فلس درشت . گوشت پرچرب خوشمزه ولی با خارهای ریز فراوان . پخت این ماهی بیشتربه صورت کبابی و شکم گرفته مناسب است .
16-قباد: از خانواده تن است . گوشت سفید و پرچربی و لطیف دارد ولی زود تازگی خود را از دست می دهد . غباد را به صورت کبابی ، بخارپز ، سرخ کرده و شور مصرف می کنند .
17-کفشک:با پوستی خشن و چرم مانند که پوست آن باید کنده شود هر دو چشم در یک طرف سر آن قرار دارد . کفشک نام عمومی چند خانواده ماهیپهن است که بعضی گرد بعضی بیضی شکل و بعضی درازند که کفشک دراز را زبان گاوی می نامند . گوشت لطیف و خوشمزه دارد و به صورت فیله برای سرخ کردن و بخارپز مناسب می باشد . این نوع ماهی، یکی ازگرانترین و مطبوع ترین ماهی در اروپاست و به آن سل می گویند .
18-کوسه یا بمبک: نام این ماهی در بوشهرو مناطق اطراف بمبک است ولی در جاهای دیگر کوسه نامیده می شود . بسیار خطرناک و خون خواراست . پوست خیلی روشن و چرم مانند دارد . پوست آن خوردنی نیست اگر بمبک را از ناحیه گرده بشکافیم ، میتوان فیله آن را با چاقو از پوست جدا کرد . گوشت خام آن سفید مایل به زرد و سفت است . از جگر آن روغنی به دست می آید که به رنگ بدنه کشتی چوبی می زننند . فصل صید آن بیشتردر تابستان است گاهی از پوست بمبک بوی آمونیاک مانند به مشام می رسد که ممکن است به گوشت ماهی سرایت کند. برای گرفتن این بو پس از جدا نموده فیله از پوست ، فیله بمبک را چند ساعت در شیر یا سرکه رقیق شده با آب بخوابانید . خون بمبک هم مقداری اوره دارد باید پس از صید تخلیه شود . فیله بمبک برای کباب و خورش و استیک مناسب است .
19-ماهی متو: متو نام ماهی ریزی است که در سواحل جنوبی خلیج فارس بسیار فراوان است . این ماهی در سواحل مدیترانه هم به دست می آید . این ماهی در فرانسه آنچوا و درانگلیس آنچووی نامیده می شود. مصرف آن به شکل نمک سود در آب سات . به واسطه شوری و بوی تندی که دارد ، به مقدار کم در سس ماهی یا روی سالاد یا پیتزا و مانند اینها به کار می رود .
20-ماهی مرکب: این ماهی یک غده مرکب سیاه دارد . زمانی که دشمن به او حمله می کند ، اندکی از مرکب خود رادر دریا پخش می کند و لحظه ای دریا و چشم دشمن تار می شود و خود ماهی از این فرصت استفاده نمودهو فرار می کند . مرکب چین از این ماده ساخته شده است . گوشت این ماهی سفید و سفت و خریدار فراوان دارد . ازمرکب آن هم سس سیاه رنگی تهیه می کنند که بسیار طرفدار دارد .
از انواع ماهیان دریای خزر در جدول , از ماهیان