حمیدرضا جلایی‌پور : دوم خرداد دیگری در راه است
با وجود اینکه کمتر از دو ماه تا انتخابات ریاست‌جمهوری زمان باقی است، اما فضای سیاسی چندان انتخاباتی و گرم نبود. تصمیم «جمنا» مبنی بر معرفی حجت‌الاسلام رئیسی به عنوان کاندیدا به‌مثابه هیزم در تنور انتخابات بود. کشور از چند روز گذشته به یکباره شاهد گرم شدن فضای انتخاباتی میان اصلاح‌طلبان و اصولگرایان بود و پوشیده نیست که رقابت اصلی در انتخابات ریاست‌جمهوری حول محور اصلاح‌طلبان به کاندیداتوری حسن روحانی و اصولگرایان با محوریت رئیسی خواهد بود.
اصولگرایان تمام توان خود را معطوف به رای‌آوری رئیسی خواهند کرد که دست‌کم روحانی را اولین رئیس‌جمهور تک‌دوره‌ای نشان دهند و اصلاح‌طلبان را از فضا و کنش سیاسی دور کنند، اما واقعیت این است که اصلاح‌طلبان و اصولگرایان، بدنه اجتماعی مخصوص به خود را دارند و در این میان آرای سیال و خاکستری نتیجه انتخابات را معلوم خواهد کرد. هر یک از جناح‌های سیاسی که بتوانند حجم بیشتری از این آرا را به سمت کاندیدای مدنظر خود هدایت کنند، پیروز میدان خواهند بود. با کاندیداتوری ابراهیم رئیسی و افزایش احتمال اجماع اصولگرایان برای حمایت از او و با در نظرگرفتن فضای سیاسی و نوع عملکرد دولت در چهار سال گذشته، حمیدرضا جلایی‌پور، جامعه‌شناس و فعال سیاسی اصلاح‌طلب با «آرمان» گفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌خوانید.
پس از تشکیل جمنا، اصولگرایان سعی کردند به سوی تشکیل یک جبهه واحد حرکت کنند و اکنون می‌خواهند حول محور حجت‌الاسلام رئیسی به وحدت برسند. کاندیداتوری حجت‌الاسلام رئیسی چه خطرات و فرصت‌هایی برای آقای روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری می‌تواند داشته باشد؟
اگر چند روز پیش از من می‌خواستید تحلیلی در مورد انتخابات ریاست‌جمهوری ارائه دهم، حتما اعلام می‌کردم که کار برای روحانی و اصلاح‌طلبان در انتخابات ریاست‌جمهوری سخت است، اما در حال حاضر اعتقاد دارم کاندیداتوری رئیسی از سوی جمنا به نفع روحانی و اصلاح‌طلبان است. حضور آقای رئیسی کار را برای اصلاح‌طلبان آسان کرده است، زیرا در سال ۹۲ حضور مردم علت‌های دیگری داشت. مردم در آن زمان نگران آینده کشور بودند و به علت وضعیت لغزنده منطقه هم نگرانی‌هایی داشتند که مبادا تمامیت ارضی کشور با مشکل روبه‌رو شود. زیرا از یک‌سو، ناامنی در منطقه به وجود آمده بود و از سوی دیگر، عملکرد احمدی‌نژاد موجب شده بود که مردم شاهد قطعنامه‌های شورای امنیت علیه کشورمان باشند. ضمن اینکه آثار تحریم‌ها بر اقتصاد نمایان شده بود.
در چنین شرایطی برخی به ادامه همان راه و تندروی‌های قبلی اعتقاد داشتند، اما آقای روحانی کاندیدای تدبیر و پختگی شد و از لزوم عادی‌سازی در روابط ایران با کشورهای دنیا صحبت کرد. مردم هم سخنان روحانی را پذیرفتند، چراکه مشاهده کردند برای تغییر وضع این تندروی‌ها، تنها یک انتخاب دارند و آن هم انتخاب روحانی است که کار درستی هم کردند. در حال حاضر، چهار سال از انتخابات ۹۶ گذشته است و امروز، مردم نگرانی سال ۹۲ را ندارند. آقای روحانی مهم‌ترین عنصری بود که برجام را شکل داد و آرامش سیاسی و اقتصادی را به کشور بازگرداند.
براساس چه معیاری به این نتیجه رسیده‌اید که مردم نسبت به سال ۹۲ احساس آرامش بیشتری دارند. این ادعا در حالی است که بخشی از مردم انتقاداتی به عملکرد روحانی دارند.
به همین دلیل که مردم نسبت به سال ۹۲ احساس آرامش دارند و مطالبات اقتصادی خود را عنوان می‌کنند و این روزها صراحتا می‌گویند؛ درست است که شرایط تغییر کرده اما وضع معیشت ما هنوز کار دارد. این موضوع را هم در نظر داشته باشید که در حال حاضر در شرایط رکود قرار نداریم، اما مردم رونق اقتصادی را خوب مشاهده نکرده‌اند. رشد اقتصادی هنوز در موضوع بیکاری خود را نشان نداده است. البته مردم توجه دارند روحانی تنها ۲۵ درصد از اهرم‌های ممکن را در اختیار دارد. به عبارت بهتر، مردم در سال ۹۲ به میزان ۲۵ درصد اثرگذاری داشتند.
اصولگرایان رأی ثابتی دارند و در صورت اجماع می‌توانند برای آرای دکتر روحانی خطرآفرین باشند. اصلاح‌طلبان تا چه اندازه می‌توانند بر آرای ثابت اصولگرایان که در صورت اجماع منسجم‌تر هم خواهد شد، به نفع دکتر روحانی تأثیرگذار باشند؟
اصولگرایان حدود ۵ میلیون رأی ثابت در انتخابات دارند. این میزان رای در حالتی است که اصلاح‌طلبان براساس آخرین برآوردها حدود ۱۰ میلیون دارند. این آمار بدین معناست که دو جناح کشور حتی اگر ستاد انتخاباتی تشکیل ندهند و مردم را به حضور در پای صندوق‌های رأی تشویق نکنند، باز هم حدود ۱۵ میلیون از شرکت‌کنندگان تکلیف خود را با انتخابات مشخص کرده‌اند. البته اصولگرایان در سال ۷۶ حدود ۷ میلیون رأی ثابت و سازماندهی‌شده داشتند که در طول این سال‌ها این آمار به ۵ میلیون تقلیل یافته است.
حالا فرض کنیم حدود ۳۰ میلیون (که البته بیشتر می‌شود) در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت می‌کنند. به اعتقاد من، با حضور آقای رئیسی، این امکان وجود دارد که بیش از ۳۵ میلیون نفر در انتخابات شرکت کنند که با این حساب تکلیف ۱۵ تا۲۰ میلیون رأی مشخص نیست و تا شب آخر مشخص نخواهد شد که آرای خاکستری به کدام طرف حرکت می‌کنند. باید کوشش کنیم که همین آرای خاکستری که روز رأی‌گیری پای صندوق می‌آیند به روحانی رای دهند و بدانند با رأی‌آوری روحانی احتمال اینکه کشور در مدار توسعه پایدار (نه توسعه مخرب محیط‌زیست) قرار بگیرد، بیشتر از سایر کاندیداهاست.
صحیح است که آرای خاکستری در لحظه آخر، فضای انتخابات را تغییر می‌دهد، اما مطمئنا بخش قابل توجهی از این آرا با اصولگرایان همراه نیستند. چگونه میتوان آرای خاکستری و سرگردان را به سمت کاندیدای مدنظر اصلاح‌طلبان هدایت کرد؟
باید همه فعالیت کنیم و شبکه‌های اجتماعی آنلاین در این دوره نقش بسزایی در انتخابات ریاست‌جمهوری و هدایت آرای خاکستری به سوی روحانی خواهند داشت. گروه‌های اجتماعی متکی بر این شبکه‌ها می‌توانند در انتخابات به نفع کاندیدای اصلاح‌طلب تأثیرگذار باشند. هر شخصی این روزها در گروه‌های گوناگون تلگرامی است و در کانال ارتباطی مربوط به اقوام و نزدیکان خود نیز عضویت دارد. فعالان سیاسی و اجتماعی می‌توانند در این کانال‌ها تاثیرگذار باشند. آقای رئیسی کاندیدای جناح رادیکال‌ها و استثناطلبان است و حتی همین جمنا را هم نخواهند توانست جمع کنند و اصولگرایان میانه‌رو با آنها نیستند.
وضعیت اقتصادی فعلی تا چه اندازه بر آرای آقای روحانی تاثیرگذار است؟
نمی‌توان به سادگی از کنار تاثیرگذاری اقتصاد بر مقوله سیاست عبور کرد، اما باید به مردم توضیح داد که روحانی آنچه می‌توانست در زمینه اقتصادی و با رسیدن به برجام انجام داده و این مسیر باید ادامه یابد و اگر تندروها بیایند ونزوئلایی شدن در انتظار ایران است.
عدم حمایت موتلفه و برخی اصولگرایان از کاندیدای جمنا چه تاثیری در فضای سیاسی کشور دارد؟
اتفاق مهمی در صحنه سیاسی در حال وقوع است که نباید آن را نادیده انگاشت. حزب موتلفه تمایلی به حمایت از کاندیدای جمنا ندارد و این موضوع بدان معناست که یک طیف فکری خاص (جمنا) در میان اصولگرایان مدعی است از سوی سایر شاخه‌های اصولگرایی دیده نشده‌اند. در چنین شرایطی به شکل سلبی و محکم میتوان در این دوره از روحانی حمایت کرد. آنها باید انرژی خود را معطوف به هدایت جمعیت خاکستری کنند. در آن‌سوی صحنه اصولگرایان وضعیت خوبی ندارند.
انتخاب حجت‌الاسلام رئیسی چه اثری بر مناسبات درونی جناح اصولگرا دارد؟
کاندیداتوری آقای رئیسی خواست تندروهاست و مشکل اصولگرایان و حتی خود جمنا را حل نمی‌کند. نکته مهم این است که با آمدن آقای رئیسی انتخابات مجددا سیاسی و دو قطبی خواهد شد. اگر آقای رئیسی در انتخابات حاضر نمی‌شد، مردم این‌گونه در انتخابات رای می‌دادند که در میان کاندیداهای ریاست‌جمهوری، کدام‌یک به نفع آنها کار می‌کند، اما با آمدن آقای رئیسی، انتخابات کاملا قطبی خواهد شد. با حضور ابراهیم رئیسی، انتخابات بین «میانه‌روها» با «تندروها» در نزد مردم تعریف می‌شود. این وضعیت موجب خواهد شد افرادی که تحولخواه هستند اما از روحانی رضایت ندارند، مانند سال ۹۲ تصمیم بگیرند. فضای انتخابات در آینده و تا زمان برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری از حالت اقتصادی فاصله گرفته و سیاسی خواهد شد. اگر مشارکت در انتخابات ریاست‌جمهوری بالای ۳۰ میلیون باشد، مسیر پیروزی شکوهمند برای روحانی و اصلاح‌طلبان هموار می‌شود.
اتفاقات و چالش‌های منطقه چه تاثیری بر انتخابات دارد و انتخابات ایران تا چه اندازه بر شرایط منطقه اثرگذار است؟
واقعیت این است که با روی کار آمدن ترامپ شرایط تغییر کرده است. اوباما اساسا به دنبال جنگ نبود و تنها به دنبال خروج نیروهای آمریکایی از منطقه بود، اما اکنون شاهد این وضع نیستیم. می‌بینید در یک شب و به یکباره و بدون هیچ مجوز بین‌المللی، آمریکا حدود ۶۰ موشک کروز به منطقه‌ای در سوریه شلیک می‌کند.
هواداران حجت‌الاسلام رئیسی به‌خوبی در فضای مجازی به تبلیغ درباره انتخابات می‌پردازند.
فکر نمی‌کنید آنها بهتر از اصلاح‌طلبان می‌توانند در ساماندهی آرای مردم تأثیرگذار باشند؟
چند روز از تشکیل ستاد مجازی جمنا بیشتر نگذشته و من توفیقی در بین آنها نمی‌بینم.
چه انگیزه‌ای در پشت اتحاد اصولگرایان وجود دارد که احتمال شکست کاندیدای خودشان در برابر رئیس‌جمهور مستقر را زیاد می‌دانند، اما باز هم به عرصه وارد می‌شوند؟
به نظر می‌رسد اصولگرایان تندرو از وضعیت آشفته خود در چند سال اخیر به تنگ آمده‌اند و به دنبال شخصی هستند که اصولگرایان حول محور او جمع شوند. به‌طور کلی آنها عجولانه عمل می‌کنند.
اگر اصولگرایان به وحدت برسند، استراتژی اصلاح‌طلبان چه باید باشد؟
اصلاح‌طلبان مثل گذشته باید در مقابل استثناطلبان منسجم عمل کنند. اقدام اصلاح‌طلبان در سال ۹۲ تاریخی بود و کشور را از شرایط بحرانی، وارد دوران آواربرداری و آرامش کرد. به نظر می‌رسد انتخابات امسال هم شبیه به انتخابات ۹۲ است. اگر روحانی بیش از ۲۰ میلیون رأی کسب کند، کشور بهتر در مدار توسعه پایدار خواهد افتاد.
با توجه به اتحاد و اجماع اصولگرایان در انتخابات شورای شهر، اصلاح‌طلبان چه برنامه‌ای دارند؟
در مجموع دارند منسجم عمل می‌کنند. این دفعه اصلاح‌طلبان دنبال یک لیست کارآمد برای شورای شهر هستند. دنبال پاکدستی، تخصص و احقاق حقوق مردم هستند.
اخبار سیاسی - ارمان