راجع به "ذِکر" در اسلام

پرسش:

لطف نموده راجع به "ذکر" در اسلام برايم معلومات دهيد. ذکر چه شکل ها دارد و اين کلمه در قرآن به کدام مفاهيم استعمال شده است . "ذکر" اکثرا در بين متصوفين، به شکل زبانی بوده و حلقه های ذکر ساخته می شوند، گاهی شعرها سروده می شود و گاهی سرود های قوالی، و زمانی که برايشان گفته می شود که اين ذکر نيست، می گويند که با ذکر خدا، قلب ها مطمئن ميشود و در اين حلقه ها، قلب های ما مطمئن می شود .

پاسخ:

الحمدلله،

كلمه "ذكر" در قرآن كريم به معانى مختلفى بكار گرفته شده كه مخترصا بشرح زير ميباشند:

1-بمعناى "قرآن" در آیه: " إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِالذِّكْرِ لَمَّا جَاءَهُمْ وَإِنَّهُ لَكِتَابٌ عَزِيزٌ" (فُصِّلت : 41)، يعنى: "بي‌گمان‌ كساني‌ كه‌ به‌ ذكر چون‌ بر آنان‌ نازل‌ شد كافر شدند و به‌ تحقيق‌ كه‌ آن‌ كتابي‌ عزيز است" و همچنين در اين آیه: " إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ" (الحِجْر : 9)، يعنى: "بي‌ترديد ما اين‌ قرآن‌ را نازل‌ كرده‌ايم‌" يعني‌: اين‌ قرآني‌ را كه‌ آنها منكر آنند و تو را به‌ سبب‌ آن‌ به‌ ديوانگي‌ متهم‌ مي‌كنند، ما فرود آورده‌ايم ‌"و قطعا ما خود نگهبان‌ آنيم‌".

2-بمعناى طاعت خداوند در آیه: " إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَاةْ" (المائدة : 91)، يعنى: "همانا شيطان‌ مي‌خواهد با شراب‌ و قمار، ميان‌ شما دشمني‌ و كينه‌ بيندازد" اين‌ از مفاسد دنيوي‌ شراب‌ و قماراست‌ «و» از مفاسد ديني‌ نيز در آنها بسيار است‌، از جمله‌ اين‌ كه‌ شيطان‌ مي‌خواهد: «شما را از ياد الله و از نماز بازدارد".

3-بمعناى اذان و نماز فرض مخصوصا با جماعت در آیه: " فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ" (النور : 36)، يعنى: " «در خانه‌هايي‌ كه‌ خدا اجازه‌ داده‌ است‌ كه‌ رفعت‌ يابند» يعني: در مساجدي‌ كه‌ خدا فرمان‌ داده‌ تا مورد تعظيم‌ و حرمت‌ قرار گيرند و شأن‌ وجايگاه‌ آنها رفيع‌ و قدر و منزلت‌ آنها والا باشد و از پليديها و نجاستها پاك ‌گردانيده‌ شوند و نيز رخصت‌ داده‌ كه‌ آن‌ خانه‌ها برافراشته‌ و بلندوبالا بنا شوند «و نامش‌ در آنها ياد شود"، و همچنين در اين آیه: "وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَسَاجِدَ اللَّهِ أَنْ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ (البقرة : 114)، يعنى: "و كيست‌ ظالم ‌تر؟" استفهام‌ انكاري‌ است، يعني: كسي‌ ظالم‌تر نيست‌ "ازآن‌ كس‌ كه‌ نگذارد در مساجد خدا نام‌ وي‌ برده‌ شود".

4-بمعناى اداء شعائر و مناسك حج در آیه: " وَاذْكُرُوا اللَّهَ فِي أَيَّامٍ مَعْدُودَاتٍ" (البقرة: 203)، يعنى: "و خدا را در روزهايي‌ معين‌ ياد كنيد".

5-بمعناى عموم ذكر مانند عبادات قلبى از قبيل محبت خداوند و توكل بر او، و عبادات بدنى مانند نماز و زكات و غيره، و عبادات زبانى از قبيل تسبيح و تهليل و تحميد و استغفار و دعاء صبح و شب و دعاء خروج از منزل و ورود به آن و دعاء دخول و خروج از مسجد و غيره در آیه: " يَا آیها الَّذِينَ آَمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا " (الاحزاب : 41)، يعنى: "اي‌ مؤمنان‌! خدارا ذكر كنيد، به‌ ذكر كردن‌ بسيار»"، و همچنين در آیه: " وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا " و (الحزاب : 35)، يعنى: "و مردان‌ و زناني‌ كه‌ خدا را بسيار ياد مي‌كنند".

6-بمعناى يادآورى و فراموش نكردن و پند و اندرز در آیه: " وَاذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ" (ال عمران : 103)، يعنى: "و نعمت‌ خدا را بر خود ياد كنيد، آن‌گاه‌ كه‌ دشمنان‌ همديگر بوديد"، و همچنين در آیه: " فَذَكِّرْ إِنْ نَفَعَتِ الذِّكْرَى " (الأعلى : 9)، يعنى: " «پس‌ اندرز ده‌ اگر اندرز سود بخشد" ، و همچنين در آیه: " وَذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ" (الذاريات 55)، يعنى: "و پند ده‌ كه‌ مؤمنان‌ را پند سود مي‌بخشد".

7-بمعناى بيان كردن براى اولين بار در آیه: " ذِكْرُ رَحْمَةِ رَبِّكَ عَبْدَهُ زَكَرِيَّا " (مريم : 2)، يعنى: "بيان‌ رحمت‌ پروردگار تو بر بنده‌اش‌ زكريا".

8-بمعناى عزت و سربلندى و شرف و منزلت در آیه: " أَنْزَلْنَا إِلَيْكُمْ كِتَابًا فِيهِ ذِكْرُكُمْ" (انبياء : 10)، يعنى: "در حقيقت‌ ما به‌ سوي‌ شما كتابي‌ را نازل‌ كرديم‌ كه‌ ذكر شما در آن ‌است‌" يعني: كتابي‌ كه‌ شرف‌ و مقام‌ و منزلت‌ بلند شما در آن‌ است‌، و همچنين در آیه: " وَإِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَلِقَوْمِكَ "(زخرف : 44)، يعنى: "و هرآينه‌ آن براي‌ تو و براي‌ قوم‌ تو ذكري‌ است‌".

بس ذكر خداوند در قرآن كريم معانى مختلفى را در بر دارد و كسى كه ذكر خداوند را بجاى اورد باعث اطمئنان قلب و سكينت روحى و معنوى ميشود كه خداوند ميفرمايد: " أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ " (الرعد : 28)، يعنى: "آگاه‌ باش‌ كه‌ با ياد خدا دلها آرامش‌ مي‌يابد".

ولى نا گفته نماند كه ذكر خداوند بايست مطابق قرآن و سنت باشد تا موجب ثواب و پاداش شود، خداوند متعال در قرآن ميفرمايد: " وَمَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمَنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ (36) وَإِنَّهُمْ لَيَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِيلِ وَيَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ (37)" (زخرف : 37-36)، يعنى: "و هر كس‌ از ياد رحمان‌ تغافل‌ كند بر او شيطاني‌ مي‌گماريم،‌ پس‌ آن‌ شيطان ‌برايش‌ همنشين‌ است‌ و مسَلَّما آنها آنان‌ را از راه‌ باز مي‌دارند و مي‌پندارند كه‌ خود ره يافته‌اند"، .

به نقل از:

سايت جامع فتاوي اهل سنت و جماعت

www.islampp.com

راجع به "ذِکر" در اسلام

مطالب مشابه :

راجع به "ذِکر" در اسلام

دين يهود و مسيحيت و ديدگاه پيروان آنان نسبت به دين اسلام

وظیفه زن در قانون اسلام راجع به حجاب چیست؟

اشاره به چند آیه’ مبارکه در تفسیر نام اسلام

سخنان دکترازغدی راجع به اسلام وکرامت زن

مطلبی راجع به حجربن عدی صحابی وفادار پیامبر مکرم اسلام

اسلام و دموكراسي در خاورميانه