اعلام برنامه صعود به قله کرکس در تاریخ 20الی 25 بهمن 88
شهر کاشان مرکز شهرستان کاشان است. جمعیت این شهر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران برابر با ۳۰۲٬۵۰۹ نفر بوده که در فاصله 270 كيلومتري از جنوب تهران ،پايتخت ايران، ودر بین دامنه کوه کرکس نطنز و دشت کویر سکنی دارند.این شهرستان از شمال به استان قم، از جنوب به نطنزو اردستان، از غرب به کوه کرکس و سیاه کوه و شهرستان محلات و اراک و از شرق به کویر مرکزی ایران محدود است. کاشان از نظر جمعیت بیستم و در رده یازدهمین شهر صنعتی ایران قرار می‌گیرد که دلیل آن وجود کارخانجات متعدد فرش ماشینی (بیش از یکصد کارخانه)، کارخانه تولید ورق گالوانیزه و کارخانجات تولید قطعات خودرو و مونتاژ است. قدمت صنایع نساجی در این شهر به تولیدات شعربافی شامل مخمل بافی، زربافی و حریربافی برمی‌گردد که هم اکنون بیش از چند هزار نفر در کارخانجات نساجی مشغول به کار می‌باشند.
شهرت این شهر بیشتر به واسطه گلاب و فرش دستباف وآثار باستانی و جاذبه‌های توریستی متعدد آن است. کاشان به دارالمومنین، شهر عقرب‌ها، دروازه کویر...مشهور است.از محصولات کشاورزی آن می‌توان به انواع غلات و میوه‌های فصلی اشاره نمود. غذای مورد علاقه در بین مردم این شهر آبگوشت و بالاخص گوشت و لوبیا می‌باشد.
آثار تاریخی و دیدنی فراوانی در این شهر وجود دارد که از آن میان می‌توان به باغ فین، مسجد و مدرسه آقابزرگ، خانه عامریها، خانه عباسی‌ها، خانه طباطبایی، خانه بروجردی، حمام سلطان امیراحمد و قبر شاه عباس صفوی... اشاره نمود.
وجه تسمیه
به عقیده دانشمندان زبان شناس، کاشان به خانه‌های تابستانی گفته می‌شود که از چوب و نی ساخته شده باشد. [۱] درمورد وجه تسمیه کاشان سخن بسیار است.
قاسان و کاس رود
بر طبق حکایت تاریخ قم[کدام صفحه؟] قاسان نام دو تن از پادشاهان داستانی (پسران خراسان) بوده، قاسان اصغر پسر آفریدون است که نام او را به رودخانه (که به فارسی کاسه می‌گویند) نهاده‌اند؛ و قاسان دریا بوده که آن را کاس رود خوانده‌اند. [۲]
چهل حصاران و کاه فشان
برخی از نویسندگان دوره‌های اسلامی گفته‌اند که کاشان در اصل چهل حصاران بوده، در زمان هارون الرشید عباسی به خواهش مردم آنجا، زبیده خاتون همسر خلیفه دستور ساختن شهر و برج و باروی آن چون کاه افشانی کرده‌اند و به تدریج کاشان نامیده شده‌است. [۳]
کی آشیان
این توجیه برخی از متاخرین، از آن نظر پیدا شد، که چون نخستین جایگاه آبادانی این ناحیه به امر پادشاهان داستانی ایران و در کنار چشمه فین برافراشته شده‌است، آن را کی‌اشیان (یعنی جایگاه ونشیمن پادشاه گفته‌اند) [۴]
کاشان و کاشانه
منظور، مصداق و معنی لغوی آن است. چنانکه ملک‌الشعرای بهار می‌گوید:
| لفظ کاشان و کاشانه به لغت‌های قدیم | معبد و جایگه جشن و دلاسائی بود |
و در جای دیگر نیز چنین می‌گوید: کاش و کاشان و کاشانه نیز که از اسامی بتخانه‌ها است به معنی نوعی از مسکن شد، و نیز اسم خاص شهرها گردید.[۵]
[ویرایش] تاریخ شکل گیری شهر
در دوران بارانی بین آخرین دوره‌های یخچالی (زمین شناسی) به نظر می‌رسد در مرکز ایران دریای پهناوری گسترده بود. این دریا با شروع عهد خشکی به تدریج کوچک و خشک شد که اکنون در محل آن کویر بزرگ مرکزی برجاست و بشر در دوره استقرار در روستاها در اطراف این محل اسکان یافته‌است چنان که قدیمی ترین تمدنها را می‌توان در حاشیه هلالی شکل کویر یافت. یکی از قدیمی ترین تمدنهای این حاشیه تمدن سیلک است. تپه‌های موسوم به سیلک واقع در ۲ کیلومتری جنوب غربی کاشان یکی از کهن ترین مراکز استقرار بشر در فلات مرکزی ایران به شمار می‌آید. حدود هفت هزار سال پیش مردم سیلک پایه و اساس تمدنی را بنیان نهادند که در دوره‌های مختلف پیشرفت شایانی را بدست آورد. نشانه‌هایی از این پیشرفت و ترقی را می‌توان در آثار سفالین و اشیاء مسی و مفرغی بدست آمده از این تپه‌ها (تپه‌های شمالی و جنوبی سیلک) که امروزه زینت بخش اکثر موزه‌های معتبر ایران و جهان است، مشاهده کرد. اقوام سیلک که دارای ابداعات و نوآوریهای فراوانی در صنایع آن دوران بوده‌اند، با تمدن بین النهرین و مناطق دیگر ایران ارتباطات فرهنگی و اقتصادی داشته‌اند. تمدن سیلک به عنوان یکی از نخستین تمدنهای دشت نشین برای باستان شناسان از اهمیت قابل توجهی برخوردار می‌باشد. خاصه آنکه در کوزه گری و نگارگری و استفاده از آجر پخته در بنای ساختمانها و موارد متعدد دیگر به پیشرفتهای قابل ملاحظه‌ای رسیده بودند. گرچه ردپای این تمدن ناگهان در تاریخ گم می‌شود و مردم سیلک بر اثر هجوم اقوام تار و مار و گریزان می‌شوند، اما برخی بر این عقیده‌اند که ساکنان سیلک پس از ویرانی شهر و دیارشان به چشمه ساران به ویژه نیاسر و نوش آباد پناه برده و آبادیهایی را بوجود آورده‌اند. با توجه به اینکه در منطقه کاشان آثاری از دوره هخامنشی و اشکانی وجود ندارد و پژوهشهای باستان شناسی نیز در این منطقه بسیار محدود بوده‌است از تمدن این دوره در کاشان اطلاعات زیادی در دست نیست لیکن کشف سکه‌های نقره متعلق به دوران هخامنشی و اشکانی در این منطقه نشان از ردپای تاریخ دوره هخامنشی و سلوکی دارد. کشف گنجینه‌ای متعلق به اواخر هزاره اول قبل از میلاد در روستای مرق گواهی بر امتداد مدنیت در منطقه کاشان تا اواخر دوره هخامنشی است. گرچه اخبار و مدارکی از دوره اشکانیان در این منطقه بدست نیامده‌است اما قراین متعدد تاریخی خبر از آبادانی و رونق کاشان در دوره ساسانیان می‌دهد. وجود آتشکده‌های نیاسر ، خرمدشت و نطنز، اشارات مولف تاریخ قم به مناطق باستانی چون نیاسر و نوش آباد ، اخباری مربوط به یک شهرک دوره ساسانی به نام سارویه درمنطقه کاشان که به گزارش تاریخ نویسان تا دوره اولیه اسلامی نیز آثاری از آن برجای بوده‌است همگی گواهی بر این مدعاست.
کاشان در دوران اسلامی همراه با قم، اصفهان، همدان و ... از جمله شهرهای بلاد جبال یا عراق عجم محسوب می‌شود. تاریخ نویسان فراوانی از مردان نام آور و جنگجوی کاشان در این عصر (دوران ساسانی) سخن به میان آورده‌اند که در جنگهای بسیار شرکت کرده‌اند » اعثم« کوفی تاریخ نویس بزرگ عرب از حضور ۲۰ هزار سوار جنگجوی قم و کاشان یاد کرده‌است که در جنگ »نهاوند« حضور داشتند.
مورخان و سفرنامه نویسان اوایل دوران اسلامی از عقربهای فراوان در کاشان و شیعه بودن مردمانشان به عنوان اصلی ترین ویژگی آن یاد کرده‌اند و کاشان را به عنوان شهر کوچکی معرفی نموده‌اند. کاشان در نخستین دهه‌های قرن اول هجری با هجوم عربها روبرو شد و پس از مقاومتهای بسیار با از دست دادن استحکامات خود، تسلیم شده به تاراج رفت، حمداب مستوفی در »نزهه القلوب« بنای شهر کاشان را در دوران اسلامی به »زبیده خاتون« همسر هارون الرشید نسبت داده و در این مورد می‌نویسد: در قرن دوم هجری مسلمانان در جایی به نام چهل حصاران زندگی می‌کردند. کاشان در دوران آل بویه از رونق و آبادی خاصی برخوردار بود و صنعت سفالگری و فلزکاری آن شهرت فراوان داشت چنان که مقدسی در این زمان از کاشان چنین یاد می‌کند: «کاشان شهری آباد و روستاهای نیکو دارد، کشتزارهای بسیار ، گرمابه نیکو و نعمت فراوان و دارای دژ و خندقی است.» کاشان در دوران آل بویه بواسطه ظهور سلاطین شیعی و نفوذ آنان بر خلیفه بغداد مورد توجه بیشتری قرار گرفت و به همراه قم از عنایت آل بویه و وزیر دانشمند آنان صاحب بن عباد بی نصیب نماند. با آغاز قرن پنجم و روی کار آمدن حکومت سلجوقیان ، کاشان اهمیت و اعتبار روز افزونی یافت و در این زمان مردان بزرگ و نام آوری از این شهر به خدمت حکومت درآمده و به مدارج عالی رسیدند. چنان که راوندی می‌نویسد: «اغلب وزارء و مستوفیان و دبیران دربار، کاشانی بودند، هنر و علم در این زمان کمال یافت و کاشان محل و منشاء فضل و ادب شد. در این دوره ، شهر توسعه یافت و بناهای عمومی فراوان و گوناگونی مانند مسجد، مدرسه، خانقاه، دارالشفاء و کتابخانه ساخته شد.» بیشتر بناهایی که در دوره سلجوقیان بنا شده‌است به دلیل زلزله‌های پی در پی ویران شده و از میان رفته اند، لیکن آنچه باقی مانده، نشانی از توسعه و آبادی کاشان در این عصر می‌باشد. مهمترین آثار بجای مانده از این بناها مسجد جامع است که در این دوران (سلجوقیان) بازسازی شده و دارای گنبدی آجری و مناره‌ای مزین به خط کوفی با تاریخ ۴۶۶ هـ . ق است. علاوه بر آن مناره »پنجه شاه « »برج و باروی شهر« » بند قمصر« و »قلعه جلالی« از دیگر بناهای معروف این عصر به شمار می‌روند. در دوران سلجوقیان کاشان به ترقی و آبادانی قابل ملاحظه‌ای رسید. کثرت آثار تاریخی در این دوره و وجود مدارس متعددی که در این دوره در کاشان تاسیس شد و نیز ظهور دهها دانشمند کاشانی در این مقطع گواهی بر مدنیت و پیشرفت این شهر بوده‌است. کاشان دراین دوره آنچنان که در کتاب راحه الصدور و دیوان ابوالرضا راوندی آمده‌است دوبار توسط میاجیق یکی از سرداران خوارزمشاهی و ملک سلجوق بن محمد بن ملکشاه سلجوقی مورد هجوم قرار گرفته‌است. در هر دو هجوم شهر کاشان به واسطه برج و بارو و پایمردی و جوانمردی اهالی در امان مانده‌است. اما روستاهای بی دفاع مورد قتل و غارت واقع شده‌اند.
کاشان در قرن هفتم با حملات وحشیانه مغولان صدمات فراوانی دید و بخشی از شهر ویران شده و به غارت رفت ولی دیری نپائید، که به دلیل رونق کارگاهها و بافت انواع قالی، پارچه، ساخت کاشی و سفال دوباره حیات خود را بازیافت. در این دوره بناهای تازه‌ای ساخته شد و بازار نیز گسترش یافت . در زمان جهانشاه »قراقویونلو« بناهای معتبر دیگری هم ساخته شده که برخی از آنها هنوز پابرجاست از جمله میدان سنگ و بناهای اطراف آن که به همت عماد الدین محمود بنا گردید. پس از برقراری حکومت مغولان در ایران و قبول اسلام و تشیع توسط ایلخانان مغولی، کاشان از شهرهای آباد و پررونق ایران به حساب می‌آمده‌است. حتی غازان خان سلطان مغولی پس از اینکه به مذهب شیعه درآمد، عنایت خاصی به کاشان داشته و عمارات قابل توجهی در این شهر بنا کرده‌است. معروفترین عالمان کاشانی دوره سلجوقی و مغول عبارتند از: محمد بن علی بن سلیمان راوندی مولف راحه الصدور درباره تاریخ سلجوقیان ـ علامه قطب راوندی ـ سید فضل ا... ضیاء الدین ابوالرضا عالم فقیه و ادیب ـ حکیم فضل الدین کاشانی معروف به باباافضل ـ عارف نامی عبدالرزاق خان کاشانی از شاگردان مکتب ابن عربی ـ عزیزالدین محمود کاشانی و غیاث الدین جمشید کاشانی، حکیم، منجم و ریاضی دان نامی که به سبب تبحر و تالیفات در ریاضی و نجوم شهرت جهانی دارد. با روی کارآمدن حکومت صفوی در قرن دهم هجری، اهالی کاشان، شیعیانی مومن بودند و از حکومت آنان استقبال کردند. اگر چه زلزله ویرانگر سال ۹۸۲ هـ . ق ضربه سختی به بناهای شهر وارد آورد لیکن در این دوره از تاریخ کاشان در شئون مختلف ترقی فراوانی کرده و به منتها درجه شهرت دست یافت. صنعت و هنر بافندگی در این شهر به اوج ترقی و شکوفایی رسیده و بهترین و زیبا ترین انواع پارچه‌های ابریشمی، کتان، مخمل، مرغوبترین قالی‌های پشم و ابریشم در کارگاههای نساجی کاشان بافته می‌شد. چنانکه شاردن سیاح فرانسوی می‌نویسد: اساس ثروت و حیات مردم کاشان از صنایع نساجی و ابریشم بافی و تهیه قطعات زربفت و نقره بافت تشکیل شده‌است. عصر صفوی بهترین دوره رونق و آبادانی کاشان بوده‌است. دهها اثر تاریخی در شهر و حومه آن و ظهور دهها عالم و فقیه کاشانی در این دوره همگی نشانگر عصر طلائی کاشان در این دوره می‌باشد. سلاطین شیعه صفوی پس از اینکه اصفهان را به عنوان پایتخت برگزیدند و به کاشان که از مهمترین کانونهای شیعه نشین بود توجه شایانی کرده و ضمن سفرهای متعدد به این شهر اماکن رفاهی و مذهبی بسیاری را به یادگار گذاشتند. اهمیت کاشان در این دوره به حدی است که سفرنامه نویسان از این شهر به عنوان پایتخت مذهبی ایران یاد کرده‌اند. بازار کاشان در این دوره نیز رونق و گسترش یافت، شاه عباس در وسط بازار، چهارسوق تازه‌ای به نام قیصریه مشتمل بر دکانها و کاروانسراهای مجلل بنا نهاده، دهها بقعه متبرکه بازسازی و نوسازی گردیده و کاروانسراها و مساجد با شکوهی ساخته شد. یکی از ارزنده ترین و مجل ترین بناهای این دوران باغ فین است که در ۵ کیلومتری جنوب کاشان بنیان نهاده شد. مشهورترین عالمان دوره صفوی عبارتند از: ملافتح ا... کاشانی، متکلم، فقیه، مفسر و ادیب و صاحب آثار متعدد ـ ملامحسن فیض کاشانی که از وی دهها آثار در زمینه‌های حکمت، کلام، اخلاق، عرفان و ... برجای مانده‌است ـ کلیم کاشانی ـ محتشم کاشانی، مدیحه سرای نامی دورن صفویه. در اواخر دوران صفویه کاشان دوبار مورد هجوم افغانها قرار گرفت در یکی از این هجومها که در زمان حسنقلی خان حاکم افشاری کاشان صورت گرفت. اهالی روستاهای کویر کاشان همانند نوش آباد و نصرآباد مورد قتل و غارت قرار گرفتند اما این بار نیز برج و بارو و تیراندازهای فراز آن مانع از ورود این مهاجمان به داخل شهر کاشان شدند.
کاشان در دوران قاجار روزگار را به آرامی می‌گذراند و با آنکه زلزله مهیب سال ۱۱۹۲ هـ . ق در واپسین سالهای حکومت زندیه شهر را ویران کرده بود و رونق زمان صفویه را نداشت ولی هنوز صنایعش بر سایر شهرها برتری داشت. شهر در این زمان گسترش یافته و بناهای فراوانی بدان افزوده شد. از جمله بناهای این دوران خانه بروجردیها، طباطبائیها، عباسیان و ... مسجد و مدرسه آقا بزرگ، مدرسه امام و ... است که از شاهکارهای هنری این عصر به شمار می‌روند. »دیولاخوا« که در سده سیزدهم کاشان را دیده‌است آن را چنین توصیف می‌کند: «خانه‌ها با خشت و گل تمیز ساخته شده، کوچه‌ها سنگفرش و بازار وسیع و آباد است». از مهمترین رویدادهای این دوره می‌توان به قتل امیرکبیر، طغیان نابینایان و جنب و جوش مشروطه خواهان کاشانی اشاره کرد. در این دوره کاشان از بلایای طبیعی همچون سیلهای مخروب، خشکسالی و قحطی در امان نبوده و در این حوادث هزاران نفر از اهالی به کام مرگ افتادند. در این دوره نیز عالمان بزرگی در این شهر پا به عرصه وجود گذاشتند، که مشهورترین آنان عبارتند از: استاد ملامهدی نراقی، فیلسوف، متکلم، فقیه، منجم و ... ملا احمد نراقی فرزند ملا مهدی از عالمان نام آور و فقهای معروف این دوران است ـ ملاحبیب ا... شریف، عالم دینی و ادبی عصر خویش ـ ملا عبدالرسول مدنی. کاشان در همه ادوار تاریخی و هنری از چنان غنا و تنوعی برخوردار شد که نظری حتی به اجمال و اختصار بر آنها فرصتی طولانی را طلب می‌کند. این شهر ضمن معرفی چهره‌های استثنایی از ایمان و علم و ادب و هنر همچون: ملامحسن فیض ـ غیاث الدین جمشید کاشانی ـ باباافضل ـ سهراب سپهری ـ محتشم کاشانی ـ ملا احمد و مهدی نراقی و ... عنوان دارالمومنین را نیز برای خود به ارمغان آورد و آثار بازمانده از آنان کاشان را در ردیف پربارترین گنجینه‌های علمی و هنری جهان قرار داد.
[ویرایش] زمین شناسی
منطقه کاشان که در غرب ایران مرکزی واقع شده‌است، بخشی از این واحد مهم زمین شناسی و ساختمانی ایران محسوب می‌گردد که به شکل مثلث در مرکز ایران قرار دارد. حد شرقی آن به بلوک لوت از شمال به ارتفاعات البرز مرکزی از جنوب به زون سنندج - سیرجان محدود شده‌است. واحد ایران مرکزی جزء بزرگترین و پیچیده ترین واحد زمین شناسی به شمار می‌رود. در این واحد قدیمی ترین سنگهای دگرگون شده (پرکامبرین) تا آتشفشان فعال و نیمه فعال امروزی وجود دارد. در واقع این منطقه را می‌توان محل قدیمی ترین قاره در ایران محسوب داشت. که حوادث زمین شناسی فراوانی به خود دیده‌است. سنگهای پرکامبرین پیشین در ایران مرکزی که خود از فرسایش سنگهای آذرین دوره‌های قبل به وجود آمده‌اند. براثر حرکات کوهزایی کاتانگایی شدیداً دگرگون شده و پلاتفرم ایران مرکزی را تشکیل داده‌اند. این پلاتفرم از دوران پالئوزوئیک به بعد در امتداد گسلهای بزرگ شکسته شده و حرکات قائم مداومی را متحمل گردیده‌است این تحولات در پیدایش آتشفشانهای بزرگ ترشیاری موثر بوده‌اند. بعد از حرکات کوهزایی کرتاسه پایانی (لارامید)، رسوبات تخریبی منطقه را پوشانیده و به دنبال فاز کششی بعدی فعالیت آتشفشانی شدیدی در این زون رخ می‌دهد.[۶]
از نظر زمین شناسی ساختمانی ارتفاعات جنوب غرب و جنوب کاشان جزء ارتفاعات ایران مرکزی بوده و جزء کمربند آتشفشانی بزمان-تبریز قرار دارند. و ارتفاعات شمالی تر، یعنی مجموعه کوههای لطیف، یخ آب نیز به موازات آن کشیده می‌شود و این دو مجموعه خود به موازات زاگرس و روراندگی بزرگ آن و در امتداد منطقه دگرگونی سنندج - سیرجان کشیده شده‌است. بین ارتفاعات جنوب غرب و جنوب کاشان و ارتفاعات قدامی آن(کوههای لطیف و یخ آب و ...) فرورفتگی عظیمی است که از قم تا جنوب اردکان کشیده شده‌است و در زمین شناسی ساختمانی ایران از آن به نام فرو رفتگی بزرگ قم - اردکان نام می‌برند. (اشتوکلین، هوبر و دیگران)(معتمد،۱۳۶۷) بنابراین منطقه کاشان بخش کوچکی از یک واحد طبیعی و مورفولوژی و زمین شناسی است که خود به دو بخش مجزا و متمایز منطقه کوهستانی و منطقه دشتی تقسیم می‌شود. منطقه کوهستانی از نظر لیتولوژی منحصراً شامل تشکیلات دوران سوم زمین شناسی است که عبارتند از، تشکیلات پالئوسن، تشکیلات ائوسن، تشکیلات الیگوسن، تشکیلات میوسن (میانی- فوقانی)، تشکیلات پلیوسن و همچنین تشکیلات دوران چهارم زمین شناسی (کواترنر) و منطقه دشت که از آبرفتهای جوانتری از جمله آبرفتهای سری C که این آبرفتها به طور تقریباً افقی سراسر دشت کاشان را پوشانده و از شن، ماسه و رس تشکیل یافته‌اند، آبرفتهای سری D، این آبرفتها از جدیدترین تشکیلات دوران چهارم بوده و بیشتر مخروط افکنه‌های واقع در دامنه‌های جنوبی و غربی منطقه از این آبرفتها تشکیل گردیده‌است و همچنین بستر رودخانه‌های چم رود و برزه رود و بستر رودخانه قمصر در جنوب دشت تشکیل گردیده‌است. [۷]
[ویرایش] جغرافیا و آب و هوا
به طور کلی شهرستان کاشان دارای دو حالت نسبتاً متفاوت اقلیمی است و در این امر بیش از هر چیز عامل ارتفاع مؤثر می‌باشد. این دو حالت عبارتند از شرایط اقلیمی پایکوه و شرایط اقلیمی دشت. دشت دارای اقلیمی بیابانی با تابستانهای بسیار گرم و خشک و زمستانهای نسبتاً معتدل می‌باشد و پایکوه دارای اقلیمی خشک و نیمه خشک با تابستانهای معتدل و خشک و زمستانهای سرد می‌باشد. میزان بارندگی چه در دشت چه در پایکوه کم است. شرایط اقلیمی حاکم بر منطقه شرایط اقلیمی دشت می‌باشد. که بارندگی بسیار کم و افزایش قابل ملاحظه میزان حرارت در تابستانمشکلات فراوانی را در این منطقه به وجود می‌آورد. خشکی فیزیکی شدید یکی از خصوصیات بارز شرایط آب و هوایی این منطقه‌است. در مقایسه بین ناحیه پایکوه و ناحیه دشت عامل تبخیر و تعرق قابل ملاحظه‌است زیرا در پایکوه به علت ارتفاع دما افت پیدا می‌کند و درنتیجه تبخیر و تعرق بالقوه نسبت به دشت کاستی می‌گیرد. و همین امر سبب می‌شود که خشکی فیزیکی در پایکوه دیرتر از دشت شروع گردد و یا به شدت آن نرسد. از طرف دیگر اختلاف دما بین این دو ناحیه باعث می‌شود که زمان گل دادن درختان در پایکوه و دشت تغییر کند.
[ویرایش] اقتصاد
کشاورزی در کاشان و پیرامون آن رونق دارد، و بخش بزرگ زمین‌های آن، هر ساله زیر کشت پنبه، غلات، صیفی کاری و سبزی است. همچنین گوجه درختی، سیب درختی، انگور، هویج، پیاز و... از دیگر محصولات کاشان است. علاوه بر آن پرورش گل در بخش قمصر، هندوانه و طالبی در آران و کشت سیب زمینی در حومه رونق خوبی دارد و در نهایت، انار فین و راوند و عطر و گلاب قمصر/ نیاسر/برزک/ و جوشقان کامو از شهرت ویژه‌ای برخوردار است. در کاشان معادنی مانند مس، آهن در نیاسر، سولفات باریم، زاج سبز، نمک طعام در آران و بیدگل، سنگهای مرمر و تراورتن وجود دارد که بعضی از آنها دست نخورده باقی مانده‌است. کاشان در زمینه صنایع دستی، از قدیم الایام زبانزد بوده و جایگاه و پایگاه اصلی صنایعی چون مخمل بافی، زری بافی، ابریشم بافی، پارچه بافی، شعر بافی، قالی بافی، کاشیگری، سفالگری، مسگری و هنرهای فراوان بوده‌است که به دلیل رشد روز افزون تکنولوژی ماشینی اکثراٌ رو به افول نهاده و اینک تنها در زمینه صادرات فرشهای دست بافت در عرصه اقتصادی کشور نقش مهمی ایفاء می‌کند. کاشان در زمره اولین شهرهای ایران است که صنایع کارخانه‌ای را در خود جای داده‌است. از مهمترین صنایع ماشینی کاشان می‌توان از چندین کارخانه ریسندگی و بافندگی، دهها کارخانه فرش ماشینی، قند سازی، پارچه بافی، باسکول سازی. بلورسازی،. پلاستیک سازی، چینی سازی و ملامین سازی و ... نام برد. کاشان هم اکنون با بیش از دهها واحد صنعتی پیشرفته و فعال یکی از مهمترین قطب‌های صنعتی کشور محسوب می‌شود.
[ویرایش] شهرهای خواهر خوانده
کازانلیک بلغارستان
[ویرایش] دانشگاه‌ها
دانشگاه کاشان دانشگاه آزاد اسلامی دانشگاه پیام نور دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه تربیت معلم دانشگاه علمی کاربردی مرکز رشد دانشگاه کاشان
[ویرایش] مکان‌های تاریخی، فرهنگی
کاشان یکی از شهرستانهایی است که در آنجا نمونه‌های جالبی از شاهکارهای هنر ایران یافت می‌شود. آثار معماری که دراین شهر باقیمانده معدودی از دوره صفویه و بقیه آثار دوره‌های قاجاریه‌است. بنا به مقتضیات جغرافیایی و موقعیت طبیعی این شهر معماری مخصوص به خود دارد. که همه ساله جهانگردان بسیاری از دورترین مناطق دنیا را به سوی خویش می‌کشاند.
خانه‌های بزرگ و قدیمی کاشان
این خانه‌ها که از نظر خصوصیات معماری محلی یکی از بهترین خانه‌های دو قرن اخیر شناخته شده‌است. خانه بروجردیها، خانه عامریها، خانه عباسیان، خانه شریفیان، خانه قدیمی حاجی سید آقا، خانه قدیمی میرزا ابوالفضل حکیم باشی،خانه تاج و هم چنین نظایر دیگر آنها در کوی و برزن‌های داخلی شهر قدیم کاشان کم و بیش باقیمانده‌است، از سبک معماری منطقه‌ای و نشان دادن سلیقه هنرنماییهای محلی بسیار جالب توجه بوده و اغلب نیز برازنده نگاهداری و ثبت در فهرست آثار باستانی است.[۸]
تپه‌های سیلک
تپه سیلک و زیگورات واقع شده در تپه با قدمتی هشت هزار ساله در میان کویرخود نمایی می‌کند. تپه‌هایی با ساختار نامنظم و پستی و بلندیهای فراوان پوشیده از خاک که هنوز در زیر آن شهری نفس می‌کشد و گویی انسان را به درون اعماق تاریخ پیش می‌برد، عامل مهمی در جذب توریست می‌باشد. سیلک در ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ خورشیدی با شماره ۳۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. محوطه سیلک در کنار روستای دیزچه آن زمان که امروز به صورت شهرکی بزرگ در آمده‌است و در سمت جاده‌ای که کاشان را به فین متصل می‌کند واقع شده‌است.
حمام‌های قدیمی
از جمله ابنیه مهم و آثار تاریخی کاشان گرمابه‌های بزرگ و عمومی آن شهر است؛ به طوریکه درعهد صفویه مورد توجه کامل و ستایش گردشگردان خارجی قرار گرفته‌است. تعداد این گرمابه‌های بزرگ و عمومی بر حسب تغییر و تحول اوضاع اجتماعی از ۲۵ تا ۳۰ باب به شمار آمده‌است. که می‌توان به این موارد اشاره کرد: حمام ملاقطب ،حمام عبدالرزاق خان ، حمام میرعماد ، حمام سربازار وحمام صفوی نیاسر
برکه یا آب انبارهای قدیمی
نظر به وضع قدیمی کاشان در منطقه خشک و کم بارندگی کنار کویر مرکزی ایران، از قدیم الایام ساختن برکه‌های عمومی آب آشامیدنی در شهر و جاده‌های عمومی و دهات از جمله مبانی مهم خیرات و مبرات به شمار میرفتهاست. و چون آب این برکه‌ها به هنگام یخبندان زمستان از آبهای کوهستانی ذخیره می‌شد.در فصل گرمای سوزان تابستان آنجا بسیار خنک و گوارا بود. تا قبل از احداث خیابانها و لوله کشی در شهر کاشان بالغ بر هفتاد آب انبار بزرگ و متوسط وجود داشته که سالی یک دفعه در زمستان آنها را آبگیری می‌کردند. از آب انبارهایی که در عهد صفوی ساخته شده می‌توان به این موارد اشاره کرد: آب انبار می‌رسید علی (در مقابل جلوخان حبیب بن موسی)، آب انبار بزرگ کوی کوشک صفی، آب انبار جنب مسجد وزیر، آب انبار بزرگ ر کوی سرپله، آب انبار مسجد مثقال، آب انبار مسجد و مدرسه میان چال، آب انبار عبدالرزاق خان کاشی، آب انبار گذر نودر بازار، آب انبار جنب بقعه چهل تن، در ضمن قابل ذکر است که بیش از نصف از هفتاد آب انبار کاشان که در دو قرن اخیر ساخته شده دارای تزئینات مشابه می‌باشد.[۹] و همچنین امروزه با بکارگیری پمپهای آب از برخی از این آب انبارها استفاده می‌شود.[۱۰]
بقاع و مساجد معروف
بقعه شاهزاده ابراهیم، بقعه حبیب بن موسی(ع) ، بقعه سلطان امیر احمد، بقعه پنجه شاه،بقعه بابا افضل مرقی، بقعه شاهزاده حسین علوی،(((( بقعه سلطان علی محمد باقر(ع) واقع در مشهد اردهال)))) ، بقعه طاهر و منصور، بقعه ابولؤلؤ، بقعه خواجه تاج الدین، بقعه میر نشانه، بقعه شاه یلان، بقعه پیر داود قمصر، آرامگاه شاه عباس در حبیب بن موسی .بقعه امامزادگانی همچون دختر امام حسن عسگری(ع) و ابوالفضل(ع) و دو تن دیگر به همراه زیارت حاج کمال الدین در کنار آبشارنیاسرقرار دارد .مسجد و مدرسه آقا بزرگ، مسجد گذر بابا ولی، مسجد جامع میدان کهنه، مسجد میر عماد معروف به مسجد میدان سنگ از آثار بقاع و مساجد معروف کاشان هستند.[۱۱]
باغات معروف کاشان
شامل باغ تاریخی فین: شامل حمام تاریخی که امیر کبیر در آن به قتل رسید. و چشمه سلیمانیه و موزه مردم شناسی .
باغ تاریخی تالار نیاسر این باغ شامل غار تاریخی رئیس روستای نیاسر و کوشک و چشمه پر آب اسکندریه وآبشار مرتفع آن می‌باشد.
باغ وکیلی در روستای علی آباد
برج و باروی شهر به ویژه قلعه جلالی از بناهای ملک شاه سلجوقی که به سال ۴۶۰ هجری قمری در جنوب شهر کاشان ساخته شده‌است. همراه با دو یخچال دیده می‌شود.
بازار بزرگ کاشان
این بازار در یک چشم انداز فضایی در مجموعه بافت تاریخی شهر کاشان به طول ۳ کیلومتر واقع شده‌است قدمت بازار کاشان مربوط به دوره سلجوقی می‌باشد.
کاروانسرای مرنجاب
این کاروانسرا در دوران صفوی ساخته شده‌است و در ۷۰ کیلومتری شرق شهرستان کاشان قرار دارد. این کاروانسرا به دلیل اینکه در مسیر حرکت گردشگران به تپه‌های ماسه‌ای اطراف کاشان واقع شده می‌تواند به عنوان محلی برای اقامت موقت گردشگران مورد استفاده قرار گیرد.
[ویرایش] حمل و نقل وشبکه ارتباطی
شهر کاشان از دیرباز، پل ارتباطی و گلوگاه بسیار مهمی در حد فاصل تهران- اصفهان بوده‌است. همچنین در طی سه دهه گذشته با ایجاد شبکه راه‌های جدید و احداث آزاد راه‌های عبوری از آن بر اهمیت این شهر در مسیر ارتباطی تهران به جنوب افزود. مهمترین راه‌های ارتباطی کاشان عبارت‌اند از: آزادراه کاشان- قم- تهران آزادراه کاشان- اصفهان راه آسفالته کاشان- نیاسر- دليجان راه آسفالته کاشان- قمصر راه آسفالته کاشان- آران وبیدگل جاده قديم کاشان- نطنز -اصفهان جاده قديم کاشان- قم– تهران
[ویرایش] محله‌ها
از محله‌های قدیمی کاشان که دارای ساکنین اصیل و بومی هستند می‌توان به محله‌های فین بزرگ و کوچک ،پنجه شاه،لتحر، چهل جریب، بازار، محله عربها، سرآسیاب،دروازه فین، دشت افروز... اشاره نمود.
[ویرایش] روستاها
کاشان بیش از ۷۰ روستا دارد که برخی از آنها عبارتند از: نیاسر، قمصر، نوش آباد، برزک، قزآن، قهرود، ارمک ، ون، علوی(محل تولد سهراب سپهری)، مشهد اردهال اشاره نمود.
برج تاریخی نیاسر این برج در نقطه‌ای بلند در ابتدای شهر قرار دارد که به عنوان دژی در برابر دشمنان و برج دیدبانی به کار میرفتهاست
آتشکده نیاسر
چهارتاقی نیاسر، یکی از آثار تاریخی شهر نیاسر در بیست کیلومتری غرب کاشان است. این آتشکده که متعلق به عصر اردشیر بابکان و از اولین احداثات عهد ساسانی است. این بنا در عصر ساسانی به عنوان محل نگهداری آتش استفاده می‌شد و مراسم مذهبی در کنار آن برگزاری می‌شد. ضمنا این بنا چون در ارتفاع قرار داشت و نور آتش آنها از فاصله دور دیده می‌شد، به عنوان راهنمایی برای کاروان‌ها، یا در هنگام جنگ برای اطلاع‌رسانی از آنها استفاده می‌شد.
چارتاقی نیاسر
چهارتاقی نیاسر، یکی از آثار تاریخی شهر نیاسر در بیست وپنج کیلومتری شمال غرب کاشان قرار دارد این چارتاقی متعلق به عصر اردشیر بابکان و از اولین بناهای عهد ساسانی است. این بنا در عصر ساسانی به عنوان رصد خانه و تشخیص فصول (انقلاب زمستانی وتابستانی)استفاده می‌شود و به این گونه‌است که در طلوع آفتاب روزاول زمستان خورشید در هنگام طلوع از بین پایه‌های چارتاقی عبور می‌کندو این روز اول زمستان به شمار می‌رود که به این پدیده انقلاب زمستانی می‌گویند... واینکه چار تاقی کاملا سالم و سازه‌ای باشکوه می‌باشد
آبشار و تالار نیاسر
این آبشار که از ارتفاع زیادی از باغ تاریخی تالار به زیر دست خود در پايين پارك تالار ميريزد و فضای زیبایی را خلق می‌کند. ...این آبشار یکی از مرتفع ترین آبشارهای کشور به شمار می‌رود و سالانه گردشگران داخلي و خارجي را به طرف خود جذب ميكند.
قمصر ، نياسر، برزك ، ون ، كامو از روستاهايي هستند كه در توليد گلاب فعالبت دارند.