آثار تاریخی کاشان به تفکیک

تپه هاي باستاني سيلك

sialk.jpg

پس از فرونشستن آب درياچه مركزي و خشك شدن تدريجي آن، ساكنان اطراف آن مجبور شدند نواحي حاصلخيزي مانند اطراف فين كه همان منطقه «سيلك» باشد را جهت زندگي كردن و سكونت اختيار كنند، ولي اين قدمت تا پيش از شصت سال پيش همچنان ناشناخته بود تا اينكه بر اساس بررسي هاي علمي پروفسور گريشمن در سال 1311 ش (1933 م) قدمت آثار به جا مانده در اين تپه ها به هزاره پنجم تا اول قبل از ميلاد منسوب گرديد. آثاري از اين تپه ها در موزه هاي لوور فرانسه، ملي ايران و باغ فين موجود مي باشد.
اين تپه در مغرب مسير كاشان- فين و در مجاورت جاده قرار دارد. سيلك در حال حاضر مشتمل بر يك تپه شمالي و يك تپه جنوبي است كه به فاصله 500 متر از يكديگر قرار دارند. و در جلو اين تپه ها گورستانهائي از انسانهاي ماقبل تاريخ وجود دارد.

 

 


 up.jpg

باغ فين

fin.jpg

بناي اوليه باغ فين به قبل از اسلام و با تمدن سيلك پيوند خورده است كه تمدن سيلك نيز پيوندي ناگسستني با چشمه جوشقاني دارد كه در بالاي باغ جاري است، و به چشمه سليمانيه معروف است و از ديرباز همچنان در آبادي منطقه فين موثر بوده است.
از زمانهائي بس دور در پائين اين چشمه باغي وجود داشته است كه كمي پائينتر از باغ فعلي بوده و بر اثر زلزله اي كه در سال 982 ه.ق روي داد باغ به كلي ويران شد كه به دستور شاه عباس صفوي بعد از سال 1000 ه.ق باغي در مكان فعلي كه در حقيقت قسمتي از باغ قديمي بود ساخته شد.از سال 1135 قمري بعد از حمله افاغنه آباداني باغ به ركود گرائيد ولي با دستور كريم خان زند به خصوص با ساختن عمارت كه به نام «خلوت كريم خاني» در ضلع جنوبي باغ واقع است باغ فين روي به آباداني گذاشت ولي با زلزله معروف سال 1192 قمري باغ فين نيز آسيب كلي ديد،كه پس از آن يعني از سال 1200 قمري و با روي كار آمدن سلسله قاجار به خصوص با دستور فتحعلي شاه به مرمت و عمارت، باغ جاني دوباره گرفت كه ساختمان شتر گلوي فتحعلي شاهي در ضلع جنوب غربي باغ و حمام سلطنتي بزرگ كه در مجاورت حمام اوليه ساخته شد از آثار آن مي باشد. ولي با تبعيد صدر اعظم مقتدر ايران يعني اميركبير و سپس شهادت آن رادمرد در اين باغ، اين آباداني روي به ويراني نهاد.
با آغاز مشروطيت به جهت وضع دفاعي بناي باغ، اين مكان پناهگاه اشرار و ياغيان گشت و در مدت 14 سال ياغيان مصالح و اشياء گرانبهاي آن را به يغما برده و به تخريب باغ پرداختند. پس از ختم غائله اشرار، به مرمت باغ پرداخته شد. از وقايع مهم تاريخ در اين باغ مي توان به جشن تاج گذاري رسمي شاه اسماعيل صفوي و نيز قتل ميرزا تقي خان امير كبير در اين باغ اشاره كرد.

 

 


 up.jpg

سردرب، ديوار و برج ها

fin3.jpg

fin2.jpg     fin1.jpg

مجموعه باغ فين حدود 25000 متر مربع مساحت دارد كه در بدو ورود به اين مجموعه ، با ساختمان رفيع سردرب ورودي باغ برخورد مي كنيم. اين قسمت از باغ در دوره صفويه بنا گذاشته شده است اين بنا داراي دو طبقه كه طبقه تحتاني شامل هشتي و دالان ورودي به باغ با اتاقهاي جانبي و طبقه فوقاني شامل سالن وسيع و زيبائي است كه داراي چشم انداز خوبي بر اطراف و از جمله بر باغ دارد و داراي درهاي مشبك و زيبائي است.
در اطراف باغ از جمله در طرفين سردر، ديواري به ارتفاع پنج و شش متر و هفت برج ديده مي شود.

 

 


 up.jpg

شترگلوي عباسي

پس از ورود به باغ و گذشتن از خيابان مصفائي كه در وسط آن نهر آب زيبائي كه هميشه آب از فواره هاي فيروزه اي آن در فوران است و درختان سرو بسيار زيبائي در دو طرف آن سر بفلك كشيده است؛ اولين ساختماني كه جلب توجه مي كند شتر گلوي عباسي است كه به دستور شاه عباس بزرگ ساخته شده است. در جلوي اين بنا حوض وسيعي ديده مي شود و در پشت اين بنا نيز حوضچه اي قرار دارد كه از كف آن آب فوران مي كند، اين بنا در دو طبقه و به گونه اي ساخته شده كه از هر طرف باغ مي توان به آن وارد شد، در ميان اين ساختمان نيز حوضچه اي است كه آب چشمه با طرح جالبي (موسوم به شتر گلو) در آن فوران مي كند. بر روي ديوارها و سقف اين بنا آثار نقاشي دوره صفوي با تصاويري از شكارگاه و شاهزادگان مي باشد، اين ساختمان قبلا به صورت سه طبقه و طبقه بالاي آن به صورت كلاه فرنگي بوده است.

 

 


 up.jpg

شتر گلوي فتحعلي شاهي

اين بنا كه در جنوب باغ واقع است به دستور فتحعلي شاه ساخته شده و شامل شترگلو و صفه مجاور و داراي دو حيات خلوت در قسمت شرق و غرب آن است كه كف صفه كلا از سنگ مرمر مفروش بوده و سقف آن به طرز جالبي نقاشي شده است كه هنوز قسمتهائي از آن ديده مي شود. كتيبه نستعليق زيباي دور تا دور صفه مجاور حوض به خط محمد تقي حسيني كاشاني از خوشنويسان معروف اوايل دوره قاجار است.
اندروني كريم خاني و اتاق شاه نشين
اين بناها مجموعه مسكوني است كه در جنوب باغ و در مغرب شترگلوي فتحعلي شاهي قرار دارد و در سال 1176 قمري به دستور كريم خان زند و به همت آقا سليم آراني حاكم وقت كاشان، ساخته شده و شامل چندين اتاق تو در تو و حياط و باغچه اي كوچك است كه گفته مي شود اميركبير به مدت 40 روز در اين ساختمان زندگي كرده است. در مقابل اتاق شاه نشين حوضچه زيبائي ساخته شده است كه داراي منافذ متعدد و منظمي است كه آب چشمه سليمانيه فين به طرز جالبي در آن فوران مي كند.

 

 


 up.jpg

اندروني كريم خاني و اتاق شاه نشين

اين بناها مجموعه مسكوني است كه در جنوب باغ و در مغرب شترگلوي فتحعلي شاهي قرار دارد و در سال 1176 قمري به دستور كريم خان زند و به همت آقا سليم آراني حاكم وقت كاشان، ساخته شده و شامل چندين اتاق تو در تو و حياط و باغچه اي كوچك است كه گفته مي شود اميركبير به مدت 40 روز در اين ساختمان زندگي كرده است. در مقابل اتاق شاه نشين حوضچه زيبائي ساخته شده است كه داراي منافذ متعدد و منظمي است كه آب چشمه سليمانيه فين به طرز جالبي در آن فوران مي كند.

 

 


 up.jpg

حمام ها(حمام كوچك و بزرگ)

در قسمت جنوبي باغ، دو حمام وجود دارد كه به حمام كوچك و بزرگ معروف است، حمام كوچك از آثار دوره صفويه و همراه با بناي اوليه باغ فين بنا گذاشته شده است و حمام بزرگ در دوران قاجاريه به وسيله فتحعلي شاه ساخته شده است. حمام بزرگ مخصوص امرا و حمام كوچك اختصاص به استفاده خدام داشته است.
در هر يك از حمام ها قسمتهائي شامل: ورودي، گرمخانه، آبنما، خزينه، محل نظافت، سربينه (رختكن) به چشم مي خورد. كانالهائي جهت تعويض آب خزينه ها و حوضچه ها دركف حمام ها وجود دارد. ديوار حمامها با عايق رطوبتي مخصوصي- ماسه آهك يا ساروج – پوشانيده شده است. اميركبير در گرمخانه حمام كوچك و دركنار حوض مرمريني كه در ميان گرمخانه وجود دارد به قتل رسيد.


 up.jpg

چشمه سليمانيه

اين چشمه كه منسوب به حضرت سليمان پيغمبر (ص) ميباشد، در پشت باغ فين و در قسمت غربي آن واقع است و آباداني باغ فين مديون آب اين چشمه است. نبايد هنر منحصر به فرد جريان سازي آب چشمه را در باغ فين فراموش كنيم، به طوري كه به اين منظور از اختلاف سطح و شيب زمين باغ جهت فوران آب در شتر گلوها و فواره ها با ظرافت خاصي استفاده شده است و همچنين با پله پله كردن، سرعت بخشيدن و پرسروصدا كردن جريان آب هنرنمائي خوبي در اين زمينه صورت گرفته است.
بر روي مظهر چشمه، ساختماني بنا گرديده كه ساختمان قسمت شرقي آن در زمان شاه سليمان صفوي و بخش غربي در سال 1329 شمسي توسط بازرگانان كاشاني با الهام از معماري دوره ساساني ساخته شده است.


 up.jpg

مدرسه آقا بزرگ

aghabozorg.jpg   aghabozorg1.jpg

اين بنا در خيابان فاضل نراقي واقع مي باشد. ساختمان اين مدرسه مربوط است به دوره قاجاريه كه با سرمايه شخصي به نام حاج محمد تقي خانبان طي سالهاي 1250 تا1260 قمري جهت استفاده نمازجماعت ودرس وبحث داماد خود ملا مهدي نراقي دوم ، برادر ملا احمد نراقي ملقب به آقابزرگ بناشده و بدين نام معروف گرديده است . معماراين بنا شخصي به نام استاد حاج شعبان بوده است.
تمامي بنا از جمله گنبد اين مدرسه كه جزو بزرگترين گنبدهاي آجري است باآجر ساخته شده وتزيينات بكار رفته شده در اين بنا عبارت است از: كاشيكاري ،آجركاري، كتيبه هاي نفيس گچي و كاشي ، مقرنس كاري، خطاطي ثلث و نستعليق ونقاشي، كه نقاشي اين مدرسه توسط استاد محمد باقر قمصري صورت گرفته است. كتيبه هاي خطوط مسجد توسط اساتيد برجسته خوشنويس كاشان من جمله:محمد ابراهيم ( جد خاندان معارفي كاشان) توسط محمد حسين( جد خاندان اديب ) وبسمله هاي طغري توسط سيد صادق كاشاني نوشته شده است.
در بدو ورود به مدرسه مقرنس هاي گچي ونقاشي سردر و كاشي هاي الوان به كار رفته است درطرفين درگاه وديوارهاي جلو خان و كتيبه هاي بالاي سردر، تختگاه وظرافتي كه در ساخت درب ورودي بكار رفته جلب توجه مي نمايد. سپس هشتي بسيار زيبا وسقف آن كه با آجر و كاشي مقرنس تزيين گرديده مورد توجه قرار مي گيرد، پس ازهشتي باعبوراز دو دالان مسقف عريض ، به صحن مدرسه دست مي يابيم كه درميان اين دوراهرو ، دوشبستان زمستاني و تابستاني در دو طبقه قرار دارد. درقسمت سردرب، چهاربالا خانه ساخته شده است كه درطرفين سردرب دوبادگير ديده ميشود كه اين بادگيرها باهدايت هواي مطبوع به شبستان تحتاني ( تابستاني ) وبه زيرزميني كه زيرشبستانها قرار دارد ، تابستان گرم كوير را براي ساكنان اين بنا قابل تحمل ودلپذير مي سازد. پس از ورود به محوطه مدرسه درصحن فوقاني وتحتاني وحجره هاي محل سكونت طلاب وگنبد آجري باشكوه وگلدسته هاي دوطرف آن خودنمايي مي كند.علاوه براين، دوحياط خلوت، آب انبار بزرگ، شبستان ديگري در پشت گنبد ، ساختمان مسجدي كه در جنب گنبد واقع است و محراب كاشيكاري واقع درشبستان جنب گنبد كه درحقيقت مجموعه اي است ازهنرهاي معماري: كاشيكاري، گچ بري، كتيبه نويسي، مقرنس كاري ونقاشي، ازجمله متعلقات اين بناي عظيم است . درقسمت شمالي اين بنا، بقعه اي معروف به خواجه تاج الدين قرار دارد. اصل اين بنامربوط به قرن ششم مي باشد.
 

 


 up.jpg

مجموعه تاريخي بازار

bazar2.jpg   bazar.jpg

يكي از اهم آثار تاريخي و ديدني كاشان، مجموعه تاريخي بازار است كه از تقاطع خيابان باباافضل و ميدان كمال الملك تا حدود دروازه دولت ادامه دارد.
قدمت بازار را مربوط به دوران سلجوقي ميدانند، لكن دوران اوج رواج بازار مربوط به زمان صفويه وبه خصوص دوران شاه عباس اول است. غالب سياحان و جهانگرداني كه در عصر صفويه و همچنين قاجاريه به ايران آمده و از كاشان هم ديدار كرده اند عظمت و شكوه و روايي بازار كاشان را ستايش كرده اند.
در مجموعه تاريخي بازار علاوه بر راسته بازارهاي اصلي نظير: مسگرها، زرگرها، كفاش ها، بزازها و بازارچه هاي ميانچال، ملك، ضرابخانه و رنگرزها، مساجد، بقاع، كاروانسراها، تيمچه ها، حمام ها و آب انبارهاي متعدد و مختلفي وجود دارد كه هر يك از آنها در دوره خاص ساخته شده است.
چنانچه از طرف ميدان تاريخي فيض و از جلوخان مسجد زيبا و تاريخي ميرعماد وارد بازار شويم در سمت شرقي، بازار مسگرها مشتمل بر كاروانسراي ذغالي ها (888 ه.ق) و كاروانسراي ميرپنج و سراي غفارپور و مسجد و حسينيه رباط قرار گرفته است. تا چندين سال قبل با ورود به بازار مسگرها، صداي آهنگين پتكهاي مسگران گوشها را نوازش مي كرد ولي با جايگزين شدن فلزات سبك در ساخت ظروف خانگي و بي رونق شدن صنعت مسگري سنتي، اين بازار چهره اي متفاوت يافته است.
از سمت غرب كه به بازار وارد شويم از ابتداي بازار تا انتهاي آن كه بازارچه پانخل ناميده مي شود بناهاي زيبا و تاريخي زير را در مجموعه بازار ديدن خواهيم نمود:
كاروانسراي گمرك، كاروانسراي نو، سراي نراقي ها، حمام خان، سراي زركشها، سراي قمي ها، قيصريه، سراي آب انبار، سراي چهارگوش، تيمچه حاج محمد صادق، تيمچه معروف زيبا و ديدني امين الدوله، مدرسه و مسجد ميانچال ( آيت الله العظمي مدني –ره-)، مسجد تبريزي ها، سراي ملك، تيمچه سيد آقا(برقي)، مسجد كفش دوزها، زيارت درب زنجير، آب انبار درب زنجير، مدرسه و مسجد امام خميني –ره-(سلطاني سابق)، زيارت شاه سليمان، آب انبار گذر نو، مسجد گذر نو، حمام گذر نو، حسينيه پانخل و بقعه امام زاده قاسم. ضمنا مراكز مختلف فرش فروشي و صنايع دستي و سوغات كاشان نيز در بازار وجود دارد.
 

 


 up.jpg

مدرسه امام خميني (ره)

emam.jpg

اين مدرسه به دستور فتحعلي شاه قاجار در سالهاي 1221 تا 1229 قمري و توسط معماري به نام محمد شفيع ساخته شده است. اين مدرسه به سبك مدارس چهارباغ و صدر اصفهان ساخته شده و در جنب مجموعه بازار كاشان بنا گرديده است. در بدو ورود به بنا سردر كه با اسلوب جالبي كاشي كاري گرديده است مشاهده مي گردد و سپس وارد هشتي ورودي مدرسه مي شويم كه به وسيله دو راهرو مي توان به صحن وارد شد، از اين هشتي كه در مشرق بنا واقع است مي توان بناي عظيم گنبد آجري دو پوششه كه در غرب مدرسه است را مشاهده كرد. در بالاي هشتي سردر بناي جالب و ديدني ماذنه مشاهده مي شود. فضاي صحن مدرسه را درختان كاج پوشانده است و در ميان صحن آبنماي بزرگ مدرسه به خوبي جلوه نمائي مي كند، در اطراف صحن غالب بر پنجاه حجره جهت سكونت طلاب ساخته شده است.
تزئينات اين مدرسه شامل كتيبه هاي گچي و و كاشي كاري هفت رنگ به خصوص در محرابي كه زير گنبد واقع است و مقرنس هاي زيباي گچي در جبهه سردر و گنبد، مي باشد.
 

 


 up.jpg

تيمچه امين الدوله

amin.jpg

اين بنا كه در يكي از نقاط مركزي بازار (ميانچال) قرار دارد متعلق به دوره قاجاريه است كه به دستور يكي از رجال نامدار عصر قاجار به نام فرخ خان غفاري ملقب به امين الدوله و با معماري استاد علي مريم، در اواخر قرن سيزدهم قمري (1285) ساخته شده است. اين بناي باشكوه در سه طبقه و با طول و عرض زياد بنا گرديده و ارتفاع گنبد آن نيز مورد توجه مي باشد. همه ساله در ايام سوگواري حضرت اباعبدالله الحسين (ع) اين تيمچه ميعادگاه گروه ها و هيات مذهبي عزادار كاشان مي باشد.
 

 


 up.jpg

مسجد و ميدان ميرعماد (سنگ)

emad.jpg

بناي اوليه مسجد ميرعماد مربوط است به قرون ششم و هفتم قمري، و مويد اين مطلب محراب گرانبهائي است كه جهت اين مسجد در سال 623 هجري توسط يكي از هنرمندان كاشاني از خاندان معروف ابوطاهر و با هنرمندي حسن بن عربشاه ساخته شده و هم اكنون در موزه برلن نگهداري مي شود.
در دوران مغول و در نيمه دوم قرن نهم قمري (868) شخصي به نام خواجه عمادالدين شبلي شرواني در ابتداي بازار قديم، ميدان وسيعي را احداث نمود و در اطراف آن ابنيه وعمارتهاي عالي از جمله مسجد و كاروانسرا و دارالشفاء و خانقاه بنا نمود كه از آن مجموعه عظيم فقط از ميدان و مسجد آن اثري باقي است. در شمال ميدان در ابتداي خيابان جديدالاحداث آرامگاه خواجه عمادالدين وجود داشته كه فعلا از آن بنا فقط سنگ تاريخ قبر خواجه عماد باقي مانده است.
اين مسجد داراي سردري زيبا و منحصر به فرد مي باشد كه تزئينات معماري آن در نوع خود بي نظير است و در آن مقرنس هاي گچي با حالتي زيبا همراه با نقاشيهائي با آب رنگ تزئين شده است كه در كتيبه سردر، باني و سال احداث بنا مشخص گرديده است.
قسمتهاي مهم اين بنا شامل: جلو خان مسجد- كه راسته اصلي بازار بزرگ كاشان از جلو خان مسجد ميدان آغاز مي گردد-، سردر با كتيبه تاريخي، هشتي ورودي، سنگاب، چند شبستان، گنبد آجري، آب انبار، منبر كاشي معرق، كتبيه ها (سنگ نوشته ها) ي تاريخي؛ شامل يازده حكم يا فرمان تاريخي مي باشد، توجه به احكام تاريخي اين سنگ نوشته ها اهميت تاريخي اين مكان را در اوضاع اجتماعي كاشان جلوه گر مي سازد. بر روي اين سنگ نوشته ها فراميني از شاهان صفوي مبني بر رعايت عدالت در كسب، رعايت حقوق كشاورزان، رعايت حقوق شهروندان، معافيت از پرداخت ماليات در ماه مبارك رمضان، ممنوع كردن قماربازي و فروش مواد مخدر و ... ديده مي شود.
 

 


 up.jpg

 مسجد جامع

jame.jpg


اين بنا واقع در خيابان باباافضل ومربوط به قرنهاي اوليه اسلامي است كه از ديگر بناهاي تاريخي كاشان داراي قدمت بيشتري است.
اين بنا داراي مناره آجري زيبائي است كه داراي كتيبه آجري و به خط كوفي و داراي تاريخ 466 ه.ق است كه نشان دهنده اهميت و اعتبار مسجد در دوره سلجوقيان مي باشد.
در لايه برداري هاي اخير از گچ بريهاي محراب عصر سلجوقي، آثار و تزئيناتي متعلق به دوره آل بويه كشف و شناسائي شده است.در شبستان تابستاني اين بناكه در زير شبستان زمستاني قرار دارد طرحهاي بسيار زيباي كاشيكاري ديده مي شود و در كف اين شبستان آثاري از كوره هاي پخت ظروف چيني به وسيله كارشناسان سازمان ميراث فرهنگي كشف گرديده است. اين بنا داراي گنبدي آجري است كه احتمالا پس از زلزله معروف سال 1192 ه.ق كه مسجد آسيب فراوان ديد به وسيله عبدالرزاق خان كاشي به صورت اساسي تعمير گرديده است و اين موضوع در كتيبه خط ثلث در زير گنبد مسجد به سال 1207 ه.ق مشخص گرديده است.

خانه تاريخي طباطبائي

tabatabaei2.jpg             tabatabaei1.jpg

tabatabaei.jpg

اين خانه در نزديكي خانه تاريخي بروجردي و در جوار بقعه مباركه امامزاده سلطان امير احمد(ع)- كه اين بقعه نيز از آثار هنري قرن نهم و دهم مي باشد- خانه باشكوهي وجود دارد و به خاطر اينكه سنگ بناي اين خانه را شخصي به نام حاج سيد جعفر طباطبائي نطنزي بنا نهاده است به خانه طباطبائي موسوم و مشهور گرديده است.اين خانه در زميني به مساحت 4730 متر مربع و در حدود سال 1250 قمري با مهارت و هنرمندي معمار معروف كاشاني استاد علي مريم احداث گرديده است.
اين خانه مشتمل بر چهار صحن و حياط مي باشد كه حياط مركزي متعلق به قسمت بيروني و دو حياط متعلق به اندروني و يك حياط متعلق به خدمه بوده است.
قسمت اندروني خانه شامل اتاق پنج دري ساده در مركز و دو حياط در دو طرف آن و داراي سرداب هائي كه بادگيرها هوا را در آن جريان مي دهند كه اين قسمت محل سكونت خانواده مرحوم طباطبائي بوده است. حياط ضلع شمال غربي بزرگتر و تعداد اتاق هاي آن بيشتر مي باشد و داراي سرسراي پذيرائي مجزائي است. در زيرقسمت اندروني مخصوصا اتاق مركزي، سرداب بزرگي قرار دارد كه داراي مشخصات منحصر به فرد خود است و به علل مختلف از جمله: وجود بادگير، سقف ضربي، نوع مصالح به كار رفته در بدنه، دو جداره بودن بدنه، وجود حوضي كه قبلا در مركز سرداب بوده، اختلاف ارتفاع با سطح كوچه حدود 8 تا 10 متر، نسيم خنكي كه از سطح حوض حياط مركزي وارد زيرزمين مي شود؛ همه اين عوامل باعث شده تا به خصوص در فصل تابستان 15 تا 20 درجه اختلاف درمابين زيرزمين و بيرون آن مشاهده شود.
قسمت بيروني شامل تالار بزرگ ( اتاق شاه نشين) در مركز با نورگيرها و پنجره هاي مشبك رنگي و پنجره هاي كناري دو جداره كه عمودي باز و بسته مي شود. اين اتاق داراي تزئينات نقاشي و آئينه كاري و گچ بري هاي جالب از جمله پنجره هاي مشبك گچي است كه همچون پارچه توري ظريفي به نظر مي رسد. در دو طرف اتاق شاه نشين اتاق هاي گوشواره بنا شده است در جلوي اتاق شاه نشين، ايواني با آئينه كاري و گچ بري هاي جالب ديده مي شود.
در طرفين تالار بزرگ دو حياط خلوت و نورگير به صورت قرينه يكديگر احداث شده است كه داراي تابلوهاي بديع نقاشي مي باشند و از نفايس آثار هنري اين ديار به شمار مي آيند. اسناد و قرائن نشان مي دهد كه هنرمند بزرگ و نقاشباشي دربار ناصر الدين شاه قاجار يعني ميرزا ابوالحسن غفاري كاشاني ملقب به صنيع الملك با مالك خانه دوستي نزديك و مراوده خانوادگي داشته است لذا به احترام دوستي كه با مرحوم طباطبائي داشته در اجراي گچ بري ها و ترسيم نقاشي هاي اين خانه نظارت داشته است. و اين مطلب ارزش و اعتبار تزئينات خانه طباطبائي را بسيار افزايش مي دهد.
حياط خدمه شامل اتاقهاي خدمه، زيرزمين خدمه، آشپزخانه و اصطبل زمستاني و تابستاني مي باشد كه تعدادي از اتاق هاي خدمه از بين رفته است.
آب خانه از دو رشته قنات دولت آباد و نصر آباد تامين مي گرديده است. خانه طباطبائي داراي 5 درب ورودي مي باشد كه ورودي اصلي به دو ورودي اندروني و بيروني در قسمت هشتي تقسيم مي گردد. علت پيچ و خم هاي راهروهاي ورودي جهت شكستن اختلاف ارتفاع و نداشتن ديد مستقيم است.
لازم به توضيح است كه خانه مسكوني و زادگاه شادروان «سپيده كاشاني» - شاعر بزرگ معاصر- نيز در مجاورت خانه تاريخي طباطبائي و در جنوب آن قرار دارد.


 up.jpg

 خانه تاريخي بروجردي

boroujerdi1.jpg       boroujerdi.jpg

boroujerdi2.jpg

اين خانه در محل سلطان امير احمد كاشان در خيابان علوي واقع است. اين خانه توسط بازرگاني به نام حاج سيد حسن نطنزي در حوالي سال 1275 قمري در دوره قاجاريه ساخته شده است. چون صاحب خانه مال التجاره از بروجرد وارد مي كرده، لذا به حاج آقا حسن بروجردي مشهور شده و خانه اي هم كه متعلق به وي بوده است به خانه بروجردي موسوم گرديده است.
معمار اين خانه يكي از نوابغ معماري كاشان و از طراحان معروف ساختمان به نام استاد علي مريم بوده است كه در ايجاد دو بناي تاريخي ديگر كاشان، يكي خانه تاريخي طباطبائي (در نزديكي خانه بروجردي) و ديگري تيمچه امين الدوله (واقع در بازار) نقش داشته است.
اين خانه شامل دو قسمت بيروني و اندروني است و محلي كه فعلا در معرض ديد عموم است قسمت بيروني اين خانه است.
 در بدو ورود به خانه وارد هشتي ورودي خانه مي شويم كه درب ورود به قسمت اندروني خانه هم در اين هشتي قرار گرفته است، پس از آن از راهروي نسبتا طولاني و شيبدار گذشته و وارد حياط مي شويم، در كنار اين راهرو ايوان شمالي خانه قرار دارد، در قسمت شمالي ايوان يكي پنج دري واقع است كه محل پذيرائي مهمانان بوده و دو طرف آن دو اطاق بهار خواب قرار دارد كه به علت نور مناسب و گرماي زياد، بيشتر در زمستان مورد استفاده قرار مي گرفته، ديوار بيروني اطاقهاي اين ايوان و نيز داخل اطاق پنج دري با گچ بري هاي بسيار ظريف با طرح گل و مرغ زينت يافته است. در داخل حياط يك حوض بزرگ و باغچه هاي وسيع دراطراف آن قراردارد. در قسمت شمال شرقي، مطبخ (آشپزخانه) قرار گرفته، در قسمت شرقي بنا اتاقها و ايوانهاي سرپوشيده اي به چشم مي خورد كه درجلو ايوانها پله هائي جهت رفتن به سرداب ها (زيرزمينها) ساخته شده است، اين سردابها در جبهه هاي مختلف بنا واقع است كه به وسيله بادگيرهائي بلند هواي آنها تهويه وخنك شده و قابل استفاده در هواي گرم تابستان بوده است. در روبرو يعني در قسمت جنوبي بنا، تالار سرپوشيده اي به چشم ميخورد كه بر پيشاني آن مي توان هنرنمائي استادكارايراني را نظاره گر بود، به طوري كه منافذ مشبكي كه جهت تهويه هواي تالار در اين قسمت تعبيه گرديده با گچ بري جالب و ديدني درآميخته و دلربائي مي كند.
 در بام تالار نيز نورگيرها و بادگيرهاي فوق العاده جالب و منحصر به فرد خود نمائي مي نمايد كه از نظر طرح و اجرا در زمره آثار بديع معماري سنتي است.
تالار بزرگ سر پوشيده كه محل برگزاري اعياد و مراسم سوگواري بوده است شامل يك ايوان كه داراي سقف بلندي است در جلو و يك قسمت شاه نشين در انتهاي تالار كه از قسمتهاي ديگر مرتفع تر بوده و داراي تزئينات خاصي است و نيز تالارهائي در دو طبقه در جنبين آن ديده مي شود. سقف تالار با طرح بسيار زيبائي گچ بري و مقرنس كاري و رنگ آميزي گرديده است. سقف ها و بدنه داخلي سرپوشيده و تالارهاي جنبي آن با نقوش گل و مرغ و شكارگاه و حيوانات گچ بري و يا نقاشي و يا با خط خوش تابلوهايئ زيبا آفرينش شده است، به خصوص روي ديوارهاي شاه نشين تصاويري از پادشاهان قاجار در تابلوهايي ديواري خودنمائي مي كند. نقاشي هاي اين بنا در شيوه هاي متنوع و با رنگ و روغن و آبرنگ و زير نظر هنرمند نامدار نقاشي ايران در دوره قاجاريه مرحوم ميرزا محمد خان غفاري كاشاني ملقب به «كمال الملك» ترسيم گرديده است و طرح هاي گچ بري اين خانه نيز با نظارت اين استاد بزرگ تهيه و به انجام رسيده است. با توجه به گچ بري هاي قسمتهاي مختلف اين خانه، به خصوص پنجره هاي مشبك گچي داخل اطاق بزرگ كه ازكمال ظرافت به پارچه توري شباهت دارد به مرتبه ذوق و هنر اين هنرمند ايراني و ديگر استادكاران و معمار اين خانه واقف مي گرديم.
جالب است بدانيم كه مرحوم حاج آقا حسن بروجردي براي فرزندش سيد مهدي از دختر مرحوم حاج سيد جعفر طباطبائي خواستگاري مي نمايد و خانواده طباطبائي شرط موافقت با ازدواج را ساخت خانه اي آبرومند و درخور شان عروس خانم قرار مي دهند و به همين خاطر حاج آقا حسن از همان معماري كه خانه طباطبائي را ساخته دعوت مي كند كه اين خانه را بسازد.


 up.jpg

مجموعه خانه هاي تاريخي عباسيان

abbasi1.jpg      abbasi.jpg

اين مجموعه در كوي سلطان امير احمد قرار دارد و در سال 1252 هجري قمري به وسيله مرحوم حاج محمد ابراهيم، يكي از تجار خوشنام كاشان ساخته شده است كه از لحاظ طرح معماري و تزئينات و استفاده از فضاها وحجم هاي موجود در آن بسيار غني و از نظر معماري سنتي در نوع خود منحصر به فرد است.
مجموعه خانه هاي تاريخي عباسيان به تحقيق و طبق نظر نخبه ترين كارشناسان معماري، جزو برجسته ترين آثار معماري اسلامي و يكي از نامزدهاي دريافت جايزه بهترين بناهاي مسكوني ايران اسلامي است.
اين مجموعه مشتمل بر پنج حياط و گودال باغچه بوده است كه پس از فوت مالك اوليه به مرور از هم تفكيك و به صورت پنج باب خانه مستقل از هم درآمد، بدون اين كه صاحبان و سكنه بعدي هر كدام از اين پنج باب خانه آگاهي داشته باشند كه اين خانه ها در بدو ساخت جزو يكي مجموعه و باهم در ارتباط بوده اند. در سالهاي اخير با همت و تلاش مسوولان ذي ربط چهار واحد از پنج باب خانه خريداري و كار بازسازي آنها انجام شده است.
از چهار باب خانه خريداري شده، دو واحد آنها به صورت طرح معمول معماري بافت قديم كاشان يعني گودال باغچه و يكي از آنها به صورت دو طبقه با حياط مسقف و چهارمي كه در اصل باغچه بوده است به صورت حياط سنتي است.خانه هاي عباسيان به لحاظ معماري، داراي طرحي بسيار قوي و غني و از نظر تزئينات گچ بري و نقاشي و كاربري تزئينات معماري اسلامي نظير: رسمي بندي، يزدي بندي، كاربندي، قطاربندي، مقرنس و مشبك در اوج زيبائي و ظرافت است.
در خانه عباسيان يكي ازمراجع بزرگ و برجسته معاصر كاشان به نام مرحوم آيت الله سيد محمد علوي بروجردي متولد و تربيت يافته است و حتي يكي از خانه ها را كه ارث به وي رسيده بود به محل حوزه درس تبديل كرده بود.


 up.jpg

قلعه جلالي و حصار سلجوقي

ghalae.jpg

در انتهاي خيابان علوي و در نزديكي هاي آثار ديگري همچون خانه هاي بروجردي و طباطبائي و بقعه سلطان امير احمد (ع)، در طرفين خيابان، دو ديوار بلند كاهگلي به چشم مي خورد كه از بقاياي حصار معروف عهد سلجوقي است. اين دژ تسخير ناپذير آن دوران در اواسط قرن پنجم هجري به همت يكي ازرجال نامدار و سخاوتمند در دولت سلجوقيان به نام خواجه مجدالدين ابوالقاسم كاشاني ساخته شده است و اسناد معتبر تاريخي نشان مي دهد كه اين دژ بلند، مستحكم و حصين چند بار اهالي كاشان را از دست حملات سخت لشگريان مهاجم و از قتل عام هاي وحشيانه و غارت عمومي نجات داده است.
در كنار اين دژ، قلعه اي عظيم خود نمائي مي كند كه به دستور سلطان جلال الدين ملك شاه سلجوقي (جلوس 465 ق) ساخته شده است. اين بناي عظيم خشت و گلي مدتها از اهالي كاشان حراست مي نموده است و مدتي هم ارگ و مركز حكومتي كاشان بوده است.
در داخل و خارج قلعه دو بناي گنبدي شكل وجود دارد كه موسوم است به «يخچال»، بدين صورت كه با نگهداري يخهاي زمستاني در اين يخچالها، جوابگوي نياز اهالي در تابستان گرم كوير بوده است.


 up.jpg

بقعه امامزاده هارون بن موسي (ع)

haroun.jpg

اين بقعه در خيابان باباافضل واقع و مربوط به دوران صفوي مي باشد. در اين بقعه امامزاده هارون بن موسي بن جعفر (ع) مدفون مي باشد. نقل شده هنگامي كه حضرت ابوالفضل (ع)(در كربلا شهيد گرديد يكي از دستان حضرت را در اين محل دفن كرده اند و اين محل مشهور شده به «پنجه شاه»، و پس از شهادت حضرت هارون بن موسي (ع)، آن حضرت را در اين محل دفن كرده اند.اين مجموعه نيز داراي بارگاه و رواق كاشي كاري و سقفهاي آينه كاري شده و گنبد مخروطي شكل و مناره آجري كه در كنار سردر صحن زيارتگاه قرار دارد و نيز صحن و غرفه هاي اطراف آن و نيز ضريح چوبي مي باشد.
 در كنار رواق اصلي محلي است كه مجسمه يكدست كه توسط ميرزا ابوالحسن غفاري كاشاني ملقب به صنيع الملك ساخته شده است در آن نگهداري مي شود.
در كنار اين بقعه مقبره اي است كه آرامگاه چند تن از عالمان و دانشمندان معاصر كاشان از جمله آيت الله ملا عبدالرسول مدني و فرزند ايشان مرجع و فقيه عالي مقام آيت الله العظمي آقا رضا مدني كاشاني مي باشد.
 


 مطالب مشابه :

تغييرات در معماري و تزئينات تكيه معاون الملك كرمانشاه

art air - تغييرات در معماري و تزئينات تكيه معاون الملك كرمانشاه - پرواز هنر




مطالعه وبررسي ايلات وعشاير (گروههاي انساني كوچ رو ) ايل قشقايي1

مرگ و مراسم سوگواري و تدفين. تزئينات مخصوص زنان. تزئينات خردسالان. تزئينات لباس




تکیه زاغرم

در ايام سوگواري ابا مراسم هاي و آهك گل و گچ كه در تزئينات نيز به كار رفته است




خانه بروجردیها

براي تزئينات ديوار بيروني تالار بزرگ سرپوشيده که در اعياد و مراسم سوگواري مورد استفاده




نگاهي به آداب و رسوم مردم آيسك در محرم

در زمان سوگواري سرور و گسترده در مراسم و مجالس و ديگر تزئينات بسته و




شش مورد از نمادهايي كه در سوگواري حادثه عاشورا جلوه كرده اند

زهير - شش مورد از نمادهايي كه در سوگواري حادثه عاشورا جلوه كرده اند - از خود تا به خدا




تاریخچه علم و علامت کشی در محرم

در سالهاي بعد بخصوص در دوران زنديان و قاجاريه تزئينات از مراسم سوگواري شيعي به




تجزيه و تحليل نماي اصلي خانه بروجردي ها

مراسم سوگواري بوده است شامل يک ايوان که داراي سقف بلندي است در جلو و يک قسمت شاهنشين در




آداب و رسوم محرم در آیسک

در زمان سوگواري سرور و ديگر تزئينات بسته و مراسم عزاداري و سوگواري




تصاویر شام غریبان، گالری عکس های شب شام غریبان و عزاداری بر سرور آزادگان حسین (ع) در قم

(اماکن زيبا، معماري اسلامي، مراسم هاي مذهبي شاد، سوگواري و تزئينات مراسم شام غریبان




برچسب :