پیاده گان انقلاب ۵۷-۲۸ (دکتر كريم سنجابي)

كريم سنجابي در سال ۱۲۸۳ در كرمانشاه متولد شد. پدرش قاسم‌خان سردار ناصر رييس ايل سنجابي بود. پس از اتمام تحصيلات متوسطه ، وارد مدرسه ي حقوق تهران شد و سپس دكتراي حقوق خود را از دانشگاه پاريس دريافت كرد .

سنجابی پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۱۳ به سمت دانشیاری حقوق اداری دانشکده حقوق و علوم سیاسی و اقتصادی منصوب شد و پس از ۵ سال به مقام استادی رسید، به استخدام وزارت فرهنگ درآمد و بعدا رئیس دانشکده شد.

دكتر سنجابي چه در سال هاي رياست و چه در سال هاي استادي يعني دوراني كه علامه دهخدا رياست دانشكده ي حقوق را برعهده داشت ، در رشته حقوق اداري ، خدمات شاياني به اين دانشكده كرد. بسياري از جزوه ها و ترجمه هاي تخصصي اين رشته حاصل زحمت دكتر كريم سنجابي است كه متاسفانه در آتش سوزي مخزن كتابخانه ي دانشگاه تهران در سالهاي اخير طعمه ي آتش شد.

دكتر كريم سنجابي از خانواده‌اي اشرافي بود او مي‌توانست در كسوت يك خان‌زاده برترين مدارج حكومتي را طي كند و با برخورداري از اين امتياز به هر جا كه مي‌خواهد برسد. امكانات رسيدن به قدرت ، ثروت و اعتبار براي او فراهم بود اما عشق به وطن و مردم سبب شد تا او راه ديگري برگزيند و به جرگه ي مبارزان بپيوندد. شايد كمتر خان و خان زاده‌اي در كرمانشاه به اندازه ي سنجابي محبوبيت داشت و محترم شمرده مي شد. او نيز تا واپسين دم هويت خود را فراموش نكرد و همواره خود را كُرد و كرمانشاهي دانست. تقدير او چنين بود كه در برهه‌اي قدم به دنياي خاكي بگذارد كه كشور دستخوش بحران‌هاي شديد داخلي و دست‌اندازي‌هاي پي در پي بيگانگان باشد . بي‌گمان آن دوره از تاريخ ايران به اندازه اي بحراني بود كه بيم آن مي رفت استقلال ملي دچار تلاشي شود. بستن قرارداد استعماري 1907 ميلادي (1286 خورشيدي) بين دولت‌هاي روسيه و انگليس براي تقسيم منطقه ي نفوذشان در ايران، كشمكش‌هاي ايلات و گروه‌هاي سياسي به ويژه سالار الدوله در غرب كشور به دنبال انقلاب مشروطه و رويدادهاي منتهي به بركناري محمدعلي شاه قاجار ، وقوع جنگ جهاني در سال‌هاي 1914 تا 1917 ميلادي ، تشكيل حكومت مقاومت ملي مهاجران در كرمانشاه به رياست نظام السلطنه و متلاشي شدن حكومت عثماني و تاثيرات آن در ايران، قرارداد تحت الحمايگي 1919 ميلادي بين انگليس و حكومت وقت به رياست وثوق الدوله و همراهي نصرت الدوله فيروز و صارم الدوله همگي گوياي حالت بحراني حاكم بر كشور ايران در سال‌هاي پاياني قرن گذشته است. دوران كودكي و نوجواني سنجابي با اين رخدادهاي پرمخاطره همراه بود. اما در ميان اين اوضاع آشفته يك امتياز براي سنجابي پديد آمد و آن حضور سليمان ميرزا اسكندري يكي از روشنفكران و وزراي دولت مهاجر در كرمانشاه و اقامت درازمدت و تبعيدوار وي در ايل سنجابي بود. كريم‌خان نوجوان، اولين آموزش‌ هاي مدرن را نزد سليمان ميرزا اسكندري فرا گرفت. و همين آموزش‌ها شروع خوبي بود براي دنبال كردن تحصيلات در رشته حقوق و اخذ دكترا . فاصله ي بين غرب مدرن و ايران عقب افتاده ي آن روزگار ، وسوسه ي دل كندن از كشور را در دل هر كسي مي‌پروراند اما تعلق خاطر سنجابي به ايران نگذاشت كه چنين شود. بازگشت او به وطن و فعاليت در دانشگاه و ديگر مراكز عليرغم فشارهاي پليسي دوران رضاشاه و همچنين زنداني و تبعيد شدن وابستگان درجه ي اولش تاواني بود كه مي‌بايد براي سكونت در وطن مي‌پرداخت.

اين انتخاب در واقع موفقيت در اولين آزمون مقدماتي ملي‌گرايي و ايران‌خواهي دكتر سنجابي به حساب مي‌آمد. دكتر كريم سنجابي در هنگام انقلاب در صف مخالفان حكومت قرار گرفت، حكومت كودتاي بيست و پنج ساله ي شاه آن چنان تنور استبداد را شعله‌ور كرده بود كه حتا براي همراهان رژيم سلطنتي هم اوضاع دشوار شده بود . كنار زدن شخصيت هايي همچون دكتر علي اميني كه خود از وزيران دولت كودتا بود و در عقد قرارداد كنسرسيوم نفتي نقش مهمي را ايفا كرد در واقع از علايم باليني بيماري علاج ناپذير استبداد سياسي شاه بود. سنجابي با معيار آزاديخواهي و ايران‌دوستي در روند سرنگوني رژيم استبدادي شاه از چهره‌هاي شاخص سياسي بود.

در دوران وزارت دكتر سنجابي نشريات نيز آزادي بسيار يافتند به طوري كه به مصدق مي‌گويند نشريه‌اي منتشر مي‌شود و در هر شماره به شما اسائه ي ادب مي‌كند اجازه بدهيد آن را توقيف كنيم . مصدق مي‌پرسد چند نفر خواننده دارد؟ در پاسخ مي‌گويند كه به تعداد انگشتان دست. مصدق مي‌گويد بگذاريد اين چند نفر ايراني كه تعدادشان به اندازه انگشتان دست است از اين كه به من فحاشي مي‌كنند شاد باشند.

دكتر سنجابي بعد از شهريور 1320 از بنيادگذاران حزب ميهن پرستان بود كه به حزب ايران پيوست . حزب ايران از احزاب برجسته اي بود كه توسط تكنوكرات ها و تحصيلكردگان ايراني تاسيس شده بود . در تحصن دربار، او با دكتر مصدق همراه گرديد و از آن پس به عضويت جبهه ي ملي درآمد و به سمت وزارت فرهنگ در دولت مصدق رسيد. سپس به نمايندگي مردم كرمانشاه در مجلس رسيد . در خرداد 1331 در دعواي ميان ايران و انگلستان در قضيه ي شركت نفت انگليس و ايران چون يكي از قضات ديوان به نام سر آرتور مك نايد تبعه ي انگلستان بود به سمت قاضي اختصاصي ايران در ديوان دادگستري بين المللي لاهه تعيين شد و خدمت شاياني به ايران كرد. بعد از بازگشت، مدتي را در بازداشت و زندگي مخفي گذراند.

در آبان 56 جبهه ي ملي چهارم اعلام موجوديت كرد و دكتر سنجابي دبير كل آن شد. وي در بحبوحه ي انقلاب با صدور اعلاميه ي مشهور 3 ماده‌اي در نفي حكومت شاهنشاهي و لزوم مراجعه به آراي عمومي عملاً به صف انقلاب 57 پيوست.

دكتر سنجابي قاطعانه از انقلاب حمايت كرد و هنگامي هم كه دكتر بختيار نخست وزيري محمد رضا شاه را پذيرفت جبهه ي ملي بختيار را اخراج كرد.

دكتر سنجابي پس از انقلاب به مدت 55 روز وزير امور خارجه بود اما به دليل مشكلات فراوان استعفا داد. سرانجام تلاطم هاي انقلاب به گونه‌اي رقم خورد كه او را وادار به ترك وطن كرد.با اينهمه دكتر سنجابي در سال هاي جنگ ايران و عراق براي به ميدان آوردن طايفه هاي كرد در برابر بيگانه ي بعثي از هيچ كوششي خودداري نكرد . او از فراسوي مرزهاي ايران تلفني كردهاي ايران را به مقابله با صدام فرا مي خواند.در خرداد 1363 به آمريكا رفت و در سال 1375 در آنجا درگذشت.

پیاده گان انقلاب ۵۷-۲۸ (دکتر كريم سنجابي)

مطالب مشابه :

نخبگان پژوهش و پژوهشگران برگزيده استان كرمانشاه

سليمان ميري

سخنانی از دکتر الهی قمشه ای

پزشکان طرف قرارداد بیمه طلایی

اخرین اخبارازانتخابات مجلس هشتم

خلاصه مطالب سوره

پیاده گان انقلاب ۵۷-۲۸ (دکتر كريم سنجابي)

نخبگان کوهدشت 1( دکتر طولابی )