بروجن

بُروجـِن یکی از شهرهای ایران است. بروجن در بخش مرکزی شهرستان بروجن واقع است. این شهر در دشتی به وسعت حدود ۵۸۰ کیلومتر مربع در شرقی‌ترین نقطه استان قرار گرفته‌است. بروجن مرتفع ترین شهر ایران می‌باشد و آن را بام ایران می‌نامند.

تاریخچه

باستان شناسان قدمت سکونت در شهرستان بروجن را به بیش از 9000 سال پیش اعلام کرده اند.

به نوشتة محمدحسن خان اعتمادالسلطنه در کتاب مرآة البلدان در زمان ناصرالدین شاه قاجار قریة بروجن تیول حسینقلی خان ایلخانی به شمار می‌آمد و وی قدری از اراضی آن را خریده بود. جمعیت بروجن در آن دوره به هزار خانوار می‌رسید و سه مسجد و سه رشته قنات داشت، مالیات آن ۹۳۰ تومان بود و هر سال دویست خروار بذرافشان داشت.

سرشته‌اند ز حب الوطن چو آب و گلم

نوشته‌اند بدین دفتر، از زبان دلم

به دستم آینه دادند ز آفتاب و مباد

که بند مهر بروجن ز پای دل گسلم

در مورد وجه تسمیه شهر بروجن نظرات، متفاوتی وجود دارد:

در کتاب سفرنامه ناصر خسرو بروجن به نام «ارجان» یا «ارغان» یاد شده که ساکنان آن از منطقه‌ای مابین سرحدات بختیاری و بهبهان کنونی به این مکان آمده و سکنی گزیدند. در این خصوص مطالعات بسیار زیادی صورت گرفته و حتی به کمک علم تیپ شناسی(مرفولو‍ژی) و ادله و اسناد تاریخی این وجه تسمیه اثبات شده‌است.((ارجان)) تا پایان قرن هفتم هجری به همین نام بود و از غربی ترین ایالات فارس محسوب می‌شده که جغرافیانویسان از آن به عنوان شهری با مردمی فرهنگی و اهل علم یاد کرده‌اند که پس از آن به مناطق گوناگونی از جمله بروجن مهاجرت کرده‌اند.
عده‌ای دیگر چنین اظهار نموده‌اند که شهر اولیه در این محل به وسیله برج و باروهایی محصور بوده و به علت کثرت برجهای آن به نام بروجن یعنی دارنده برج‌های فراوان نامیده شده‌است و بنا بر قول دیگری ساکنین بروجن قبل از پیدایش به صورت هفت خانواده در محله اوره که یکی از دهات بوده زندگی می‌کردند که در اثر ظلم و ستم خوانین از این مکان فرار نموده به مکان فعلی آمدند که این مکان به نام اوره جسته نامیده شد که به مرور زمان به اورجن و سپس به بروجن تغییر نام یافت.
البته اگر از نظر ادبیاتی بخواهیم بروجن را تحلیل کنیم به واژهٔ اورجن که متشکل شده از واژه‌های «اور + جن» است بی شباهت نیست و واژهٔ «اور» به معنی شهر و «جن» به معنی زن یا الهه آب تعبیر می‌شوند که در کل به معنی شهر آب یا شهر الهه آب می‌باشد که چشمه سیاسرد واقع در بروجن سندی است بر صحت آن.

جمعیت

رشد جمعیت بروجن پس ازمشروطیت واز دهه‌های سوم و چهارم قرن حاضر آغاز شده و با توجه به موقعیت جغرافیایی آن که در محدوده تلاقی سه استان فارس واصفهان و چهارمحال بختیاری وسه ایل بزرگ بختیاری قشقایی و بویر احمد قرار گرفته از زمینه بسیار مناسبی برای توسعه برخوردار است. خصوصا اینکه یکی از شهرهای اصلی در مسیر ترانزیتی خوزستان به اصفهان نیز محسوب می‌شود.

زبان

بیشتر اهالی بروجن به زبان فارسی و تعدادی به ترکی صحبت می کنند. بخش اعظم اهالی شهر بروجن به زبان فارسی تکلم می‌کنند و در محلاتی نظیر اردوبار ، شهید رجایی و بخشهایی از فاطمیه ترکی قشقایی رواج داردو در قدیم لهجه‌ای مخصوص به این شهر هم وجود داشته که چند شاعر محلی هم به این گویش اشعاری سروده و می‌سرایند و این لهجه را به طور کامل، تنها در همان اشعار می‌توان یافت و لهجه مردم با آن متفاوت می‌باشد. بسیاری از شهرهای اطراف بروجن به ترکی قشقایی واندکی به گویش بختیاری صحبت می‌کنند. داراب افسر بختیاری (۱۲۷۹-۱۳۵۰) شاعر شهیر زاده این شهرستان است. همچنین آیت‌الله جهانگیرخان قشقایی (۱۲۰۶-۱۳۲۸) فیلسوف نامی جهان اسلام زاده این شهرستان است.

فرهنگ و هنر

بنیانگذار فرهنگ بروجن را می‌توان مرحوم شهاب‌السلطنه (غلامحسین خان حاجی ایلخانی پسر دوم امامقلی خان حاجی ایلخانی رئیس ایل بختیاری)نامید که در سال ۱۲۷۴ مدرسه‌ای وسیع با مرکز کاردستی تاسیس کرد که قبل از آن حتی در تهران و اصفهان چنین مدرسه‌ای نبود و از استادان به نامی چون شیخ محمدطاهر نطنزی (مدیر) و سیدمیرحسین مجدالادباء و میرزاعبدالرحیم خان شیرازی، میرزاسیف الله خان (معروف به تیمسار) و یک معلم زبان انگلیسی که بلژیکی بود، استفاده می‌نمود و کلیه دروس فارسی و انگلیسی و برخی فنون و مهارت‌ها در این دارالفنون کوچک تدریس می‌شد. مخارج این مدرسه را شخص شهاب‌السلطنه پرداخت می‌نمود. پس از ۲۹ سال این دبستان منحل و بعدها امیرقلی اشراقی در منزل خود دبستانی به نام دبستان ملی تأسیس کرد و چندین سال این مدرسه دایر تا اینکه در سال ۱۳۰۹ به دستور وزیر فرهنگ وقت یک ساختمان سه کلاسه در بروجن ساخته شد. بعدها مردم این مدرسه را جمال‌الدین نام نهادند. این همت‌ها و تلاش افرادی چون ملاذوالفقار باعث گردید بروجن به شهری با سطح علمی بالا و تربیت پزشکان و متخصصان عالی رتبه دست یابد و هم اکنون نیز فارغ‌التحصیلان مدارس بروجن در خارج از استان و کشور به عنوان اساتید طراز اول مشغول خدمت هستند. علاوه بر آن در زمینه شعر و هنر نیز سرآمد بوده و از شعرا و استادان بنامی برخوردار است.

محله‌ها

این شهر دارای محله‌های بسیاری هست که برخی از آنها بسیار قدیمی و همراه با بافت سنتی می‌باشند. تعدادی از محله‌های قدیمی هنوز به همین نام پا برجای می‌باشند. برخی از محله‌های قدیم و جدید بروجن چنین نام دارند:

· اردوبار

· پاسداران

· پایین

· تولا کاردونی (باغ ملی)

· فاطمیه

· چهارصد دستگاه

· سنگ سلف

· شهدا

· شهید باهنر

· کوی امام

· شهید رجایی

· طوس

· کاروان (قلعه نجاری)

· گودال سیاسرد

·محله نو (ظلم آباد)

· مکتب خانه

· مصلی

مراکز آموزشی و دانشگاهی

بروجن دارای چندین دانشگاه و مرکز آموزشی است:

دانشگاه دولتی بروجن مشتمل بر دانشکده فنی و مهندسی و دانشکده منابع طبیعی
دانشگاه پیام نور واحد بروجن
دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجن
دانشکده پرستاری و مامایی بروجن
آموزشکده فنی و حرفه‌ای پسران بروجن

صنایع دستی

قالیهای پشم یلمه‌ای و قالی وقالیچه‌های بختیاری بروجن بسیار مشهور است. در گذشته نیز گیوه این شهرستان شهرت کشوری داشته‌است.از گیوه دوزان مشهور بروجنی میتوان به بمانعلی رزازی در گذشته و رمضانعلی رزازی که در حال حاضر در محله تولاکاردونی به تولید گیوه های مرغوب اشتغال دارد.

آب و هوا

از بروجن همواره به عنوان یکی از سردترین شهرهای کشور در گزارش‌ها هواشناسی نام برده می‌شود

ارتفاع این شهرستان از سطح متوسط دریا 2432 متر است. از لحاظ اقلیمی دارای شرایط نیمه مرطوب با تابستان معتدل و زمستان بسیار سرد می‌باشد. تعداد روزهای یخبندان در حدود 122 روز در سال می‌باشد. حداقل مطلق دمای این ایستگاه به 37- درجه می‌رسد و حداکثر مطلق دمای مشاهد شده به 36 درجه سانتیگراد بالغ گردیده‌است. بارش سالانه این ایستگاه بطور متوسط به 360 میلی متر بالغ می‌گردد و دارای دو فصل خشک و مرطوب است. فصل خشک آن از خرداد تا شهریور ادامه دارد و فصل مرطوب آن از مهر ماه آغاز و تا اردیبهشت ادامه دارد. در مجموع بارش فصل زمستان به ۴۴ درصد و پاییز به ۳۲ درصد و بهار به ۲۴ درصد می‌رسد و تابستان ۱ در صد بارش را داراست.

بروجن یکی از مرتفع‌ترین شهرهای کشور است که این خصیصه بروجن را از جهت محیط زیست حیوانی و گیاهی بسیار غنی و پر جاذبه نموده‌است.

وجود تالاب های متعدد باعث شده تا این شهرستان را بانام سرزمین تالاب ها بشناسند.

در ادامه برای معرفی بیشتر:

نام محل	موقعیت	فاصله تا بروجن	جاذبه ها
چشمه سیاسرد	بروجن	5km	منطقه نمونه گردشگری استان
تالاب چغاخور	بلداجی	40km	ساحل دلنشین-مناظر زیبا-هوای مطبوع
تالاب گندمان	گندمان	15km	چشمه های متعدد-حیات وحش بی نظیر
چشمه آبسفید	سبزکوه	50km	دبی 3مترمکعب اب در ثانیه و...
تنگ زندان	سبزکوه	25km	وجود بیش از 10آبشار زیبا در دل خود
روستای سرپیر	هزاردره	45km	مناظری که کمتر جایی میتوان یافت
تنگ وستگان	کلار	18km	چشمه جوشان و حیات وحش بکر
چشمه نصیرآباد	کلار	19km	مناظر کلار و پرورش ماهی
چشمه زاغی	دهنو	12km	هوای دلنشین-آبی گوارا
دراز رود	کره بس	55km	جل الخالق
تنگ سیاه	سیبک	42km	زیبایی هایش قابل بیان نیست
چهاربازار	بروجن	8km	پشته ی کوه سیاسرد و ... .
چشمه علی	امامقیس	35km	چشمه ای با آب فراوان-باغات زیبای میوه
تالاب سولگان	بلداجی	44km	طبیعتی دل انگیز
شمس آباد	کره بس	55km	جنگل های زیبا-رودخانه شمس آباد(ونک)
گرد بیشه	کره بس	50km	باغات روح نواز –طبیعت بی مثال
هفت چشمه	کلار	20km	هفت چشمه جوشان
کوه هزار دره	سرپیر	40km	نگو و نپرس
کوه چرو	گندمان	20km	عشق ما
کوه کلارسیاه	چغاخور	48km	خفن
باغات آورگان	چغاخور	43km	پاتوق
مادردختر	گندمان	15km	گردشگاه زیبا در مسیر خوزستان

چشمه علی له دراز	روستای له دراز	۴۰km	رودخانه و چشمه و بسیار زیبا
پارک ملی تنگ صیاد	سفید دشت	۳۰km	پازن ها و منطقه ای بکر
چشمه زکی	آورگان	۵۰km	طبیعت فوق العاده زیبا
حمزه علی	بلداجی	۳۰km	مرغ های بسیاز زیبا و عالی جهت شب نشینی

چشمه چمن گردنه حلوایی

15km

مرغ های بسیار زیبا و چشمه های بکر پشته سیاسرد بروجن

1۰km

منطقه ای فوق العاده زیبا با گون ها ی بلند و لاله های واژگون و درخت های بیدگرم آباد نقنه

15km

منطقه ای فوق العاده زیبا با گون ها ی بلند و لاله های واژگون و درخت های سیبتالاب علی آباد بلداجی

۶۰km

تالابی زیبا اما فصلی

چشمه گلوگرد بلداجی

۶۰km

چشمه ای پر آب و زیبا با منطقه ای بکر هفت چشمه بلداجی

۳۰km

چشمه های زیبا با باغ های زیبا تر

افراد مشهور

محمد علی فرخی (۱۱۷۳ه. ق -۱۲۵۵ ه. ق) - شاعر

در لغت نامه دهخدا از وی این گونه یاد شده‌است:

مولانا محمدعلی فرزند عبدالنبی بروجنی متولد ۱۱۷۳ه. ق در شهر بروجن شاعری جسور و بی پروا که عشق وارادت به خاندان عصمت و طهارت در آثار و اشعارش موج می‌زند بزرگترین اثر شعری او هنر نامه نام دارد: منظومه‌ای حماسی در بحر متقارب شامل ۱۶ هزار بیت در شرح جنگهای پیامبر اعظم و امیرالمومنین و حادثه جانسوز و خونین کربلا تا قیام مختار ثقفی. وی در سال ۱۲۴۰ه. ق در سن ۶۷ سالگی سرودن این منظومه پر بار را با بیت زیر آغاز کرده‌است: ز تاریخ پیغمبر پاکدل/ گذشته هزار و دویست و چهل

وی همچنین در بحر الطویلی ۱۱ بندی فتحعلی شاه قاجار را به باد انتقاد و استهزا گرفته که معروف ترین آن این قسمت است:

کو خدادوست حریفی که بود عاقل و رندانه/ و مردانه و فرزانه رود خدمت آن ریش دودندانه/ به رندانه زمین بوسه زند عرض کند/ پادشها ظل الها بر تو و بر پدر و جد تو مروان حکم لعن

وی در سال ۱۲۵۵ ه. ق در بروجن درگذشت و در کنار امامزاده سید میر معین به خاک سپرده شد

ملک محمد مسعودی (۱۳۳۱ ه. ش -) - خواننده
داراب افسربختیاری-شاعرفلکور
مسعود صادقیان (۱۳۳۵ ه. ش -) - طراح عروسک
بهمن بروجنی (۱۳۲۱ ه. ش -) - استاد نقاشی
بهمن رافعی (۱۳۱۵ ه. ش -) - شاعر معاصر
حسین هادی پور (۱۳۴۹ ه. ش -) - نقاش
مسعود شمس - نقاش
دکتر ابوالقاسم بختیار (۱۲۵۰ ه. ش - ۱۳۴۹ ه. ش) - اولین پزشک متخصص ایرانی
دکتر قهرمان سلیمانپور (۱۳۲۷ ه. ش -) - رئیس کنوانسیون بین المللی محیط زیست
دکتر علی اکبر بابایی بروجنی (۱۳۳۰ ه. ش -) - دکترای فیزیک ابررسانا و از مصححان المپیاد جهانی فیزیک
محمدحسین خرم (1332ه.ش)شاعروادیب
استاد منصور چراغی (1348 ه.ش -) - استاد و نوازنده چیره دست تار و تئوری موسیقی سنتی
امین زمانی بروجنی(1365 ه.ش)نوازنده و موسیقی دان

http://www.fam-group.blogfa.com

بروجن

مطالب مشابه :

حوزه هاي آبخيز ايران

پژوهشی درباره ی ایل بختیاری

بروجن