سکینه در قرآن

4- کلمه سکینة در 6 آیه قرآن آمده است که سه بار آن در همین سوره الفتح و 2 بار آن در سوره التوبة و یکبار آن در البقره آمده است. این آیات از این قرارند:وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلَائِكَةُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ (248) البقرة

و پيامبرشان بديشان گفت در حقيقت نشانه پادشاهى او اين است كه آن صندوق [عهد] كه در آن آرامش خاطرى از جانب پروردگارتان و بازمانده‏اى از آنچه خاندان موسى و خاندان هارون [در آن] بر جاى نهاده‏اند در حالى كه فرشتگان آن را حمل مى‏كنند به سوى شما خواهد آمد مسلما اگر مؤمن باشيد براى شما در اين [رويداد] نشانه‏اى است (۲۴۸)

1-صحبت از چیزی است در تابوت که سکون دهنده و تسلی بخش هست.این چیز می تواند همان تورات موسی باشد(ابن عاشور) بنابراین می توان گفت بعضی چیزها وجود دارند که دل با آنها آرام می گیرد.2- از جانب رب این سکینه در تورات قرار داده شده است.3-آمدن این سکینه در هنگامی بوده است که ایشان در حال آماده شدن برای قتال می باشند.4-چون آمدن تابوت توسط ملائکه در مدت زمان مشخص بوده است، سکینه ناشی از تورات نیز در همین مدت زمان وجود داشته است و بعد از ان رفته است. پس می توان گفت که امدن سکینه مقطعی و زودگذر بوده است. همچنین این سکینه بنا به شرایط خاصی آمده است و شرایط خاص همان شرایط ویژه آنها در جهت آمادگی برای قتال بوده است. 5-آمدن این سکینه برای تسلی مومنین بوده است. ثُمَّ أَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَأَنْزَلَ جُنُودًا لَمْ تَرَوْهَا وَعَذَّبَ الَّذِينَ كَفَرُوا وَذَلِكَ جَزَاءُ الْكَافِرِينَ (26) التوبة

آنگاه خدا آرامش خود را بر فرستاده خود و بر مؤمنان فرود آورد و سپاهيانى فرو فرستاد كه آنها را نمى‏ديديد و كسانى را كه كفر ورزيدند عذاب كرد و سزاى كافران همين بود (۲۶)

1-باز می بینیم که سکینه از جانب الله نازل شده و با ضمیر "ه" آمده است که ملکیت و انحصاری بودن آن را در رابطه با الله نشان می دهد. 2-این سکینه بر رسول و بر مومنین نازل شده است،3- در هنگام قتال نازل شده است،(غزوه حنین)4 - همراه نزول سکینه جنود نادیده خداوند نیز نازل شده اند. البته در آیه قبلی(248 البقره) نیز که به حمل تابوت توسط فرشتگان اشاره می کند، می توان از انها تلقی جنود خداوند را نمود.5-در اینجا نیز این سکینه مقطعی و بنا بر شرایط خاصی نازل شده است. إِلَّا تَنْصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللَّهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذِينَ كَفَرُوا ثَانِيَ اثْنَيْنِ إِذْ هُمَا فِي الْغَارِ إِذْ يَقُولُ لِصَاحِبِهِ لَا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَيْهِ وَأَيَّدَهُ بِجُنُودٍ لَمْ تَرَوْهَا وَجَعَلَ كَلِمَةَ الَّذِينَ كَفَرُوا السُّفْلَى وَكَلِمَةُ اللَّهِ هِيَ الْعُلْيَا وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ (40) التوبةاگر او [پيامبر] را يارى نكنيد قطعا خدا او را يارى كرد هنگامى كه كسانى كه كفر ورزيدند او را [از مكه] بيرون كردند و او نفر دوم از دو تن بود آنگاه كه در غار [ثور] بودند وقتى به همراه خود مى‏گفت اندوه مدار كه خدا با ماست پس خدا آرامش خود را بر او فرو فرستاد و او را با سپاهيانى كه آنها را نمى‏ديديد تاييد كرد و كلمه كسانى را كه كفر ورزيدند پست‏تر گردانيد و كلمه خداست كه برتر است و خدا شكست‏ناپذير حكيم است (۴۰) 1-نازل شدن سکینه بعد از اخراج از مکه و در حالی که ایشان در هول و هراس فرار از مکه و تعقیب شدن بوسیله دشمنان به سر می برند، صورت گرفته است2-و باز یاری شدن با سپاهیانی که دیده نمی شوند بلافاصله بعد از نزول سکینه،3- همچنین می بینیم که دوباره سکینه مستقیما از جانب الله نازل شده است و با ضمیر"ه" آمده است که خبر از انحصاری بودن این نعمت نزد الله دارد. 4-در این آیه نیز سکینه همیشگی نمی باشد و بنا بر شرایط خاصی نازل شده است. 5- البته باز مشخص است که سکینه بر قلب مومن نازل شده است. 6-این ایه اشاره به همراهی ابابکرصدیق با پیامبر دارد و یار غار که در تعابیر و مثلها می آید، از همین آیه گرفته شده است. هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا مَعَ إِيمَانِهِمْ وَلِلَّهِ جُنُودُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا (4)الفتح

اوست آن كس كه در دلهاى مؤمنان آرامش را فرو فرستاد تا ايمانى بر ايمان خود بيفزايند و سپاهيان آسمانها و زمين از آن خداست و خدا همواره داناى سنجيده‏كار است (۴)

1-الله تعالی خود کسی است كه سكينة را نازل می کند. 2- باز می بینیم که بر قلبهای مومنین نازل شده است. 3- در این آیه که آیه مورد بحث نیز می باشد به موضوع جدیدی بر می خوریم و آن علت نزول سکینه است.حق تعالی علت نزول سکینه را ازدیاد ایمان بیان می دارد.یعنی سکینه و ایمان رابطه ای مستقیم و تاثیرگذار دارند. این آیه به مومنین این تذکر را می دهد که باید دائما در فکر افزایش ایمان خود باشند و بی شور وحال نباشند. برای این موضوع نزول سکینه در قلب یک ابزار بسیار مناسب می باشد و با توجه به آنکه نزول سکینه مقطعی می باشد، باید آن را در جهت ازدیاد ایمان غنیمت شمرد.4- مشاهده می کنیم که بعد از نزول سکینه باز صحبت از سپاهیان الله تعالی که در آسمانها و زمین گوش به فرمانند، شده است.5 این آیه نیز که احتمالا درباره صلح حدیبیه است بی ارتباط با موضوع قتال نبوده است.چرا که مومنین قبل از صلح حدیبیه آماده شده بودند که به جنگ کفار بروند.6- همچنین مشاهده می کنیم که مقطعی و بنا بر شرایط خاصی نازل شده است.لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا (18) الفتح به راستى خدا هنگامى كه مؤمنان زير آن درخت با تو بيعت مى‏كردند از آنان خشنود شد و آنچه در دلهايشان بود بازشناخت و بر آنان آرامش فرو فرستاد و پيروزى نزديكى به آنها پاداش داد (۱۸ 1-سکینه بر مومنین نازل شده است 2-باز هم از جانب الله نازل شده است3-، باز هم مقطعی و در موقعیت خاص و بعد از بیعت شجره نازل شده است، 4-هر چند مستقیما جند نگفته است اما به فتح قریب که همان صلح حدیبیه و فتح خیبر و مکه می باشد، وعده داده است که در تماما اینها سپاهیان خداوند حاضر می باشند. پس باز می بینیم که نزول سکینه با آمدن جند و سپاه همراه می باشد.5-باز می بینیم که با امر قتال در رابطه بوده است.(بیعت شجره برای خونخواهی عثمان بسته شد که البته جنگ صورت نگرفت و به صلح حدیبیه منجر شد.) 6- به نظر می آید این ایه تکرار و تذکر دیگری برای ایه 4 الفتح می باشد. إِذْ جَعَلَ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْحَمِيَّةَ حَمِيَّةَ الْجَاهِلِيَّةِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَأَلْزَمَهُمْ كَلِمَةَ التَّقْوَى وَكَانُوا أَحَقَّ بِهَا وَأَهْلَهَا وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا (26) الفتح

آنگاه كه كافران در دلهاى خود تعصب [آن هم] تعصب جاهليت ورزيدند پس خدا آرامش خود را بر فرستاده خويش و بر مؤمنان فرو فرستاد و آرمان تقوا را ملازم آنان ساخت و [در واقع] آنان به [رعايت] آن [آرمان] سزاوارتر و شايسته [اتصاف به] آن بودند و خدا همواره بر هر چيزى داناست (۲۶)

1- باز می بینیم که سکینه بر رسول و بر مومنین نازل شده است ، 2-از جانب الله هم نازل شده است، 3-باز در کشمکش بین کفار و مومنان نازل شده است و احتمالا این ایه نیز تکرار و تذکر آیات 4 و 18 الفتح می باشد.(داستان از این قرار است که رسول الله خواب می بیند که به مکه رفته است. ایشان نیز با دیدن این خواب خود و أصحاب خود را برای عمره آماده می کنند. در ان سالها(سال 6 هجرت) بین مومنین و کفار صلحی و جود نداشت. پیامبر برای انکه وارد مکه شود عثمان را به مکه می فرستد تا از مکیان اذن ورود بگیرد. مکیان به عثمان می گویند که فقط خودت حق داری که زیارت کنی و کسی دیگر نمی تواند به مکه وارد شود. برگشتن عثمان به تاخیر می افتد و شایعه می شود که عثمان را کشته اند. پیامبر نیز به همراه أصحاب در حدیبیه و در زیر درختی به نام سمره برای خونخواهی عثمان بیعت می گیرد. پس از این بیعت است که عثمان باز می گردد و پیامبر و مومنین متوجه می شوند که برای عثمان اتفاقی نیافتاده است. این بیعت به بیعت رضوان معروف می شود. و بعد از ان اتفاق بود که با مذاکراتی که بین مومنین و کفار کرده می شود، پیمان‌نامه صلحی با پیامبر منعقد می شود و قرارداد چنین می شود که محمد امسال به مدینه بازگردد و سال دیگر به مکه بازآید.) 4-در اینجا می بینیم که کلمه "السکینة" در مقابل حمیت که به معنای "الانفة: غرور و تعصب" می باشد، آمده است. برای کلمه "الحمیة" کلمه "جعل:قرار دادن" استفاده شده است و به مانند سکینه از "انزال: نازل کردن" استفاده نشده است. این احتمالا بدین دلیل است که در آسمان و ملکوت از جنس "الحمیة" که به معنای غرور و تعصب است ، یافت نمی شود که بخواهد نازل شود. در اینجا بخوبی می بینیم که حمیت در قلب کافر قرار داده شده است .پس می توان گفت که قلب کافر محل چنین چیزهایی است ، اما قلب مومن از چنین چیزهایی خالی و از سکینه و طمانینه پر می شود.5-البته در این آیه کلمه "جند" نیامده است ، اما با توجه به سیاق ایه این موضوع در آن مفروض است. 6- مقطعی بودن و در شرایط خاص بودن ان نیز مشخص و مفروض است 5- در مجموع می توان این این نتایج را از بررسی این 6 آیه گرفت:1-سکینه نعمت و رحمتی است نفیس که در نزد خود الله است و از جانب خود او نازل و هدیه می شود.2- جایگاه سکینه نیز قلبهای مومنین می باشد که آماده و مهیا برای پذیرش آن می باشند و هر قلبی نمی تواند سکینه را بپذیرد. حتی برای آن "الذین امنوا" نیامده است و خود کلمه "مومنین" آمده است. بنابراین سکینه نعمتی است که تنها مخصوص مومنین می شود و به کسی دیگر اعطا نمی شود.3- مقطعی و بنا بر شرایط خاص خود نازل می شود و لحظه هایی که این نعمت نازل شده است از ارزشمندترین لحظات برای ازدیاد ایمان و تقرب به الله می باشد.4- کاملا مشخص است که این سکینه در یک فضای خاص اصطلاحا روحانی و معنوی نازل نشده است ودر بحبوحه جهاد و جنگ در راه الله و یا در کشمکشها و هول و هراسهای بین مومنین و کفار و به قصد التیام و تسلای مومنین نازل شده است.تعبیر و برداشت من این است که آنجا که انسان آماده شده است که جان و مال و همه چیز خود را در راه الله بدهد و یا در راه الله سختی های شدید و آزار و اذیت را بپذیرد، سکینه نازل می شود. به عبارتی دیگر سکینه بر کسی نازل می شود که خود را قربانی خداوند کرده باشد و اگر بخواهیم دارای احساس طمانینه و آرمش و نرمی دل دائمی باشیم باید به چنین مرحله ای رسیده باشیم و کلا خود را قربانی الله تعالی کرده باشیم.5- همراهی سپاهیان نادیده خداوند نیز در ایات برجسته و آشکار بود که با نزول سکینه همواره از آنها نیز یاد شده است. بدین تریب می توان گفت که عبد خالص و مخلص که خود را همه جانبه در اختیار الله تعالی قرار داده است، این امکان برایش وجود خواهد داشت که مورد نصرت خداوند بوسیله سپاهیان نادیده قرار گیرد.6- قلب مومنین باید آماده پذیرش نعمتهایی چون سکینه و وقار و طمانینه قلب باشد و محل تعصب و غرور و عصبیتها نباشد.6-در اینجا یک سری سوالات قابل طرح می باشند و آن این است که1-آیا إحساس ارامشی که گاها از ذکر خدا یا در نمازها و یا در موقعیت های خاصی به ما دست می دهد سکینه است و یا چیز دیگری می باشند؟ 2- ایا آرامشی که بودائیان با بتهای خود بدست می اروند از جنس سکینه است و یا چیز دیگر می باشد؟ جواب این سوالات را به دوستان واگذار می کنم.
محمد زراسی دانشجوی کارشناسی ارشد علوم اسلامی مالزی

سکینه در قرآن

مطالب مشابه :

سکینه در قرآن

داستان پادشاه و کنیزک (استاد زراسی)

دانلود بهترین و قویترین نرم افزار موبایل قرآن صوتی المبین۲+قرائت کل قرآن+ترجمه تفسیر البرهان+جاوا و

دانلود سریع با نرم افزار Download Blazer PRO v1.05 برای اندروید