نگاهي به صادرات وتوليد نفت در سه دهه گذشته

اقتصاد ايران اقتصادي وابسته به نفت است. در واقع به دليل وابستگي ايران به نفت، هميشه تحولات خارجي تا حدودي روي اقتصاد كشورمان موثر واقع شده است. توليد روزانه نفت، قيمت نفت ايران در بازارهاي جهاني و... همگي فاكتورهايي هستند كه از ديروز تا امروز هميشه سرنوشت اقتصاد كشور را تعيين كردند.

چه در سال‌هاي دهه 60 شمسي و اوج جنگ كه دولت‌هاي غربي با اقدامات سياسي-اقتصادي و حتي نظامي (جنگ نفتكش‌ها) در صدد تاثير‌گذاري روي اقتصاد كشورمان بودند، چه در سال‌هاي مياني دهه 80 شمسي كه با افزايش ناگهاني قيمت نفت، ايران به يك كشور وارد‌كننده محصولات خارجي با عدم تدبير صحيح دولت نهم تبديل شد. در اينجا نگاهي داريم به توليد و صادرات نفت ايران از 1357 تاكنون، همچنين نگاهي داريم به درآمدهاي نفتي دولت‌هاي گذشته تاكنون. مرجع تمامي اطلاعات آماري در اين گزارش، بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران است.

مهم‌ترين مساله در زمينه صنعت نفت توليد نفت است. ممكن است به دليل تحولات سياسي-نظامي در مناطق نفت‌خيز بويژه خاورميانه، قيمت جهاني نفت تحت تاثير قرار گيرد، همچنين با ثبات نبودن ارزش ريال در برابر دلار نيز مي‌تواند درآمدهاي نفتي دولت كه به ريال محاسبه شدند را تحت تاثير قرار دهد، اما توليد روزانه نفت، مي‌تواند خط‌كش خوبي براي اندازه‌گيري توان صنعت نفت باشد.

بررسي ها از متوسط توليد روزانه نفت از 1357 تاكنون نشان مي دهد:
در سال 1357 روزانه 4252 هزار بشكه نفت توليد شده است. در سال بعد، يعني 1358، توليد روزانه نفت ايران كاهش چشمگيري دارد و به 3433 هزار بشكه مي‌رسد.

در سال 1359، توليد نفت ايران نسبت به سال گذشته تقريبا نصف شده است. در اين سال بطور متوسط توليد روزانه نفت ايران نزديك به 1476 هزار بشكه بوده است. در سال 1360، توليد نفت ايران بازهم كاهش دارد و به روزانه 1441 هزار بشكه مي‌رسد.

در سال 1361، توليد روزانه نفت ايران افزايش قابل توجهي دارد و به 2684 هزار بشكه در روز مي‌رسد. سال بعد، يعني 1362، سير صعودي توليد نفت ايران همچنان ادامه دارد و به 2709 هزار بشكه مي‌رسد.

در سال 1363، كاهش نسبي در توليد نفت ايران به چشم مي‌خورد، توليد روزانه نفت ايران از 2709 هزار بشكه در سال قبل، به 2371 هزار بشكه، متوسط توليد روزانه در سال 63 مي‌رسد. در سال بعد، يعني 1364، باز متوسط توليد روزانه نفت ايران افزايش كمي دارد و به 2504 هزار بشكه در روز مي‌رسد.

سال 1365، باز هم شاهد كاهش توليد نفت ايران هستيم، در اين سال متوسط توليد روزانه نفت ايران 2176 هزار بشكه در روز بوده است. در 1366 توليد روزانه نفت در ايران رشد دارد و به 2460 بشكه در روز بطور متوسط مي‌رسد.

در سال 1367، توليد روزانه نفت ايران به 2557 هزار بشكه در روز مي‌رسد و از اينجا به بعد سال به سال توليد نفت در ايران افزايش مي‌يابد. در 1368 توليد روزانه نفت ايران بطور ميانگين متوسط توليد روزانه نفت ايران به 2947 هزار بشكه مي‌رسد. در سال 1369، كه آخرين سال دهه 60 شمسي است، ميانگين توليد روزانه نفت ايران به 3231 هزار بشكه در روز مي‌رسد. به اين ترتيب ميانگين توليد روزانه نفت ايران در دهه 60 شمسي چيزي نزديك به 2500 هزار بشكه در روز بوده است.

اما در سال 1370، سير صعودي توليد نفت ايران ادامه دارد و متوسط توليد روزانه نفت به 3366 هزار بشكه در روز مي‌رسد. در سال 1371، متوسط توليد روزانه نفت ايران به 3484 هزار بشكه در روز مي‌رسد و در سال 1372، اين رقم از مرز 3500 هزار بشكه در روز گذشته و به 3609 هزار بشكه در روز مي‌رسد.

در سال 1374، باز هم شاهد رشد هستيم، اما نه صعود قابل توجهي مثل سال‌هاي ابتدايي دهه 70، در اين سال توليد روزانه نفت ايران بطور متوسط به 3612 هزار بشكه در روز مي‌رسد.

در سال 1375، كاهش كمي به لحاظ توليد روزانه را نسبت به سال گذشته شاهد هستيم، به اين ترتيب متوسط توليد روزانه نفت ايران به 3610 هزار بشكه در روز مي‌رسد. در سال 1376، بازهم متوسط توليد روزانه نفت ايران افزايش دارد و به 3623 هزار بشكه در روز مي‌رسد.

در 1377، توليد روزانه نفت ايران 3666 هزار بشكه در روز است كه اين رقم در سال 1378 به 3373 هزار بشكه در روز تنزل مي‌يابد.

در سال 1379 متوسط توليد نفت ايران برابر 3661 هزار بشكه در روز بود، به اين ترتيب متوسط توليد روزانه نفت ايران در دهه 70 شمسي چيزي نزديك به 3560 هزار بشكه در روز برآورد مي‌شود.

در سال 1380 ميانگين توليد روزانه نفت ايران برابر 3574 هزار بشكه در روز برآورد مي‌شود، اين رقم در سال بعد يعني 1381 به 3305 هزار بشكه در روز مي‌رسد.

در سال 1382 ميانگين توليد روزانه نفت ايران برابر 3736 هزار بشكه در روز است كه اين رقم در سال 1383 به 3834 هزار بشكه در روز مي‌رسد.

اما در سال 1384، اتفاق مهمي روي مي‌دهد، توليد نفت ايران و در واقع برداشت از ذخاير نفتي به يك‌باره از مرز 4 ميليون بشكه در روز گذشته و به 4106 هزار بشكه در روز مي‌رسد.

در سال 1385، ميانگين توليد روزانه نفت ايران برابر 4051 هزار بشكه در روز ثبت شده است كه در سال 1386 به 4058 هزار بشكه در روز مي‌رسد. در سال 1387 هم ميانگين توليد روزانه نفت ايران برابر 3556 هزار بشكه در روز بوده است. در سال 1388، متوسط توليد روزانه نفت ايران به 3557 هزار بشكه مي‌رسد. درباره توليد نفت ايران در سال 1389، به دليل حساسيت‌هايي كه مجلس به خرج داد اظهارات و آمار متناقضي اعلام شده است، با اين همه به نظر نمي‌رسد توليد نفت خام، نسبت به سال 1388 افزايشي داشته، بلكه در خوشبينانه‌ترين حالت توليد در همان حد سال 1388 ثابت مانده است.

صادرات نفت بخشي از توليد روزانه نفت، به مصرف داخلي مي‌رسد، بخشي از آن نياز پالايشگاه‌ها را برآورده مي‌كند تا فرآورده‌هاي نفتي توليد شوند و بخش ديگر صادر مي‌شود كه بعضا فراوري شده و دوباره به چندين برابر قيمت به كشور وارد مي‌شوند. ميزان مصرف داخل از تفريق ميزان توليد روزانه از مجموع صادرات روزانه به دست مي‌آيد.

در سال 1357، صادرات نفت ايران به صورت روزانه حدود 3455 هزار بشكه بوده است. در سال 1358، اين رقم به 2632 هزار بشكه مي‌رسد و در سال 1359 ناگهان صادرات روزانه نفت ايران به 770 هزار بشكه در روز مي‌رسد.

در سال 1360، روزانه بطور متوسط 791 هزار بشكه نفت ايران به جهان صادر شده است. اين ميزان در سال 1361 به 1686 هزار بشكه مي‌رسد. در سال بعد يعني 1362 صادرات نفت ايران به 2045 هزار بشكه در روز رسيده اما در سال 1363، صادرات نفت ايران به صورت روزانه بازهم با كاهش روبروست و به 1607 هزار بشكه در روز مي‌رسد.

در سال 1364، كاهش صادرات نفت ادامه دارد و به 1460 هزار بشكه در روز مي‌رسد. در سال 1365 ميانگين صادرات روزانه نفت ايران 1250 هزار بشكه در روز بوده است. در سال 1366 هر روز 1546 هزار بشكه نفت از ايران به جهان صادر شده است و در سال 1367 اين رقم بازهم افزايش داشته و به 1647 هزار بشكه در روز مي‌رسد.

در سال 1368 صادرات نفت ايران به روزانه 1823 هزار بشكه در روز مي‌رسد و در سال 69، از مرز دو ميليون بشكه در روز گذشته و به 2224 هزار بشكه نفت صادراتي در سال 1369 مي‌رسد. به اين ترتيب ميانگين صادرات نفت ايران در دهه 60 شمسي چيزي نزديك به 1607 هزار بشكه در روز برآورد مي‌شود.

اما در دهه 70، ميانگين صادرات نفت ايران به طرز قابل توجهي افزايش مي‌يابد. بر اين اساس، در سال 1370، بطور متوسط ايران روزانه 2460 هزار بشكه نفت صادر كرده است. در سال 1371 صادرات روزانه نفت ايران به 2397 هزار بشكه مي‌رسد. در سال 1372 روزانه 2184 هزار بشكه از ايران نفت به جهان صادر شده است كه اين رقم در سال 1373 به 2220 هزار بشكه در روز مي‌رسد.

در سال 1374 صادرات روزانه نفت ايران برابر 2290 هزار بشكه در روز بوده كه در سال 1375 صادرات روزانه به 2441 هزار بشكه مي‌رسد. در سال 1376 بطور متوسط هر روز 2342 هزار بشكه از ايران به جهان نفت صادر شده است و در سال 1377 صادرات روزانه نفت ايران به 2300 هزار بشكه مي‌رسد. در سال 1378 هر روز بطور ميانگين 2079 هزار بشكه نفت ايران صادر شده است كه اين رقم در سال 1379 به 2345 هزار بشكه مي‌رسد.

به اين ترتيب ميانگين صادرات روزانه نفت ايران در دهه 70 شمسي چيزي حدود 2305 هزار بشكه بوده است.

وارد دهه 80 شمسي مي‌شويم. در سال 1380 ميانگين صادرات روزانه نفت ايران برابر 2208 هزار بشكه بوده است كه اين ميزان با كاهش در سال 1381 به 2021 هزار بشكه مي‌رسد. در سال 82 صادرات نفتي ايران بطور متوسط روزانه 2396 هزار بشكه است كه در سال 1383 اين ميزان به 2548 هزار بشكه در روز مي‌رسد.

در سال 1384، بطور ميانگين روزانه 2602 هزار بشكه نفت صادر شده است و در سال 1385 هر روز تقريبا 2433 هزار بشكه نفت صادراتي داشته‌ايم. در سال 1386 ميانگين صادرات نفتي ايران هر روز 2480 هزار بشكه بوده كه در سال 1387 اين ميزان به 2056 هزار بشكه مي‌رسد. متاسفانه آماري درباره سال‌هاي بعدي در مراكز آماري نظير بانك مركزي و مركز آمار ثبت نشده است!

درآمد‌هاي نفتي دولت‌هاي ايران در كشوري به وجود آمدند كه اقتصاد آن در دهه‌هاي اخير كاملا متكي به نفت بوده، اگر بپذيريم قوه محركه سياست اقتصاد است، آن وقت تاثير نفت روي دولت‌هاي كشور به دست مي‌آيد. بالاترين سهم سالانه درآمد نفت طي سال‌هاي گذشته مربوط به دولت نهم و پايين‌ترين آنها مربوط به دهه60 بوده است.

بر اساس آمارهاي منتشر شده از سوي سازمان اوپك در سال 2007 دولت محمود احمدي‌نژاد با متوسط درآمد نفتي بالغ بر 62 ميليارد درسال طي سال‌هاي 2006 و2007 ميلادي بيشترين سهم درآمدهاي نفتي (تنها از محل صادرات نفت خام) بين تمام دولت‌هاي پس از انقلاب اسلامي را از آن خود كرده است. به گزارش خبر آنلاين اين در حالي است كه كه دولت ميرحسين موسوي كه به كابينه جنگ معروف است با متوسط درآمد سالانه 12/8 ميليون دلار در سال پايين‌ترين سهم سالانه از درآمدهاي نفتي را بين دولت‌هاي سه دهه گذشته داشته است. البته نكته قابل تامل آنكه مقايسه آمارها نشان مي‌دهد نرخ رشد توليد ناخالص داخلي در دولت ميرحسين موسوي معادل?/?درصد بوده است در حالي كه همين نرخ در دولت هاشمي‌رفسنجاني كه نزديك‌ترين دولت از نظر درآمدهاي نفتي به كابينه جنگ بوده است ?/?ـ درصد بوده است. البته از نظر نرخ رشد توليد ناخالص داخلي بالاترين رقم مربوط به دولت محمود احمدي‌نژاد با نرخ ?/?? درصد بوده كه بر اساس گزارش اوپك تنها مربوط به دوسال نخست فعاليت اين دولت بوده است.

بالا‌ترين تراز تجاري در بين دولت‌هاي مورد مقايسه مربوط به دولت خاتمي بوده است كه طي هشت سال فعاليت كل صادرات كشور را از رقم 13 ميليارد دلار در سال به 60 ميليارد دلار ارتقا داده است و دوره فعاليتش را با 66 ميليارد دلار مازاد به پايان رسانده است.

مقايسه آمارها نشان مي‌دهند جمع كلGDPتوليد شده در دوره كابينه جنگ معادل 1137 ميليارد دلار بوده است كه در مقايسه با ديگر دولت‌ها بالاترين توليد ناخالص داخلي توليد شده در كشور است كه البته براي درك بهتر اين رقم يادآور شويم كه در كل دوره فعاليت ميرحسين موسوي شرايط جنگي بر اقتصاد كشور حاكم بوده است. از نظر نرخ رشد واردات دولت محمود احمدي‌نژاد ركورددار دولت‌هاي سه دهه گذشته محسوب مي‌شود.

دولت نهم اقتصاد ايران را با وارداتي معادل 40 ميليارد دلار تحويل گرفت و طي دو سال اول فعاليتش اين رقم را با 13 ميليارد رشد به 53 ميليارد دلار رسانده است كه به معني رشد متوسط سالانه 6/5 ميليارد دلار در ميزان واردات است. البته بالا‌ترين ميزان توليد روزانه نفت نيز مربوط به دولت نهم است كه حدود 4 ميليون بشكه در روز است. اين رقم در دولت‌هاي ديگر به ترتيب خاتمي 3/6ميليون بشكه، هاشمي 3/4ميليون بشكه و موسوي 2/3 ميليون بشكه در روز بوده است.

در اينجاي بخش نگاهي داريم به درآمد سالانه دولت از 1357 تاكنون از محل فروش نفت، ذكر اين نكته نيز بجاست كه اين درآمدها سال به سال بر اساس ارزش دلار به ريال تبديل شدند.

در سال 1357 مجموعا دولت از محل فروش نفت 2/1013 ميليارد ريال درآمد داشته است. در سال بعد، يعني 1358، درآمد سالانه دولت از محل فروش نفت به 7/1219 ميليارد ريال مي‌رسد.

در سال 1359، درآمد نفتي بشدت كاهش يافته و به 8/888 ميليارد ريال مي‌رسد. در سال 1360 و آغاز دهه 60 شمسي درآمد دولت از محل فروش نفت برابر 4/1056 ميليارد ريال است. در سال 1361 درآمدهاي سالانه نفتي دولت به 5/1689 ميليارد ريال مي‌رسد.

در 1362 مجموع درآمدهاي نفتي سالانه دولت برابر 4/1779 ميليارد ريال است كه در سال 1363 اين رقم به 7/1407 ميليارد ريال مي‌رسد. در 1364 ارزش درآمدهاي نفتي دولت به 6/1208 ميليارد ريال مي‌رسد و در سال 1365 كاهش چشمگير درآمدهاي نفتي دولت را شاهد هستيم. در اين سال مجموع درآمدهاي دولت از محل فروش نفت چيزي برابر 7/434 ميليارد ريال است. سال بعد يعني 1366 تقريبا درآمدهاي نفتي دولت نسبت به سال قبل دوبرابر شده و به 2/853 ميليارد ريال مي‌رسد.

در 1367 مجموع درآمدهاي نفتي يك سال دولت برابر 3/809 ميليارد ريال است. اين كاهش درآمدهاي نفتي در 1368 جبران شده و ارزش درآمدهاي نفتي دولت در اين سال را با حدود دو برابر افزايش نسبت به سال قبل به 1/1515 ميليارد ريال مي‌رساند. در سال 1369 و پايان دهه 60 شمسي، دولت مجموعا 1/3375 ميليارد ريال از محل فروش نفت درآمد داشته است.

به اين ترتيب مي‌توان گفت ميانگين درآمد سالانه دولت از محل فروش نفت در دهه 60 كه با جنگ تحميلي نيز همزمان شده بود، نزديك به 1413 ميليارد ريال بوده است.

در دهه 70 شاهد افت و خيزهاي زيادي در درآمد دولت از محل فروش نفت هستيم. درآمد سالانه دولت از نفت در سال 1370 برابر 4/3549 ميليارد ريال است. در سال 1371 اين درآمد به 9/5145 ميليارد ريال ميرسد. در سال 1372 درآمد سالانه نفتي دولت برابر 2/14683 ميليارد ريال ثبت شده است. در سال 1373 اين درآمد به 7/21479 ميليارد ريال مي‌رسد. در 1374 مجموع درآمدهاي نفتي يكساله دولت به 2/29431 ميليارد ريال مي‌رسد. سال 1375، ميانه دهه 70 است كه طي آن دولت مجموعا 38153 ميليارد ريال درآمد نفتي داشته است. در 1376 مجموع درآمدهاي نفتي يك سال دولت برابر 7/36446 ميليارد ريال بوده است. در 1377 درآمد يكساله نفتي دولت 22530 ميليارد ريال ثبت شده كه اين ميزان در سال 1378 به 4/44170 ميليارد ريال افزايش مي‌يابد. در 1379 و پايان دهه 70 مجموع درآمد نفتي سالانه دولت برابر 5/59448 ميليارد ريال ثبت شده است. به اين ترتيب ميانگين درآمد سالانه دولت در دهه 70 چيزي برابر 27503 ميليارد ريال برآورد مي‌شود.

به دهه 80 كه مي‌رسيم شاهد ثبات بيشتري هستيم، به بياني نوسانات شديد در درآمدهاي نفتي به چشم نمي‌خورد. در 1380، مجموعه درآمدهاي نفتي يكساله دولت برابر 1/71957 ميليارد ريال است. در 1381 اين درآمد‌ها به 4/102626 ميليارد ريال مي‌رسد. در 1382 بازهم شاهد رشد درآمدها هستيم، بطوري كه در اين سال درآمد سالانه دولت بالغ بر 9/128153 ميليارد ريال است. در 1383 و همزمان با پايان دولت اصلاحات ارزش مجموع درآمدهاي نفتي سالانه دولت بالغ بر 3/150413 ميليارد ريال است.

در سال 1384، دولت نهم روي كار مي‌آيد و همزمان با روي كار آمدن اين دولت، درآمدهاي نفتي نيز به تبع افزايش جهاني قيمت نفت افزايش مي‌يابد. در سال 1384 مجموعه درآمد سالانه دولت از محل فروش نفت برابر 4/186342 ميليارد ريال است، در 1385 اين درآمدها به 2/181881 ميليارد ريال مي‌رسد و در 1386 ارزش درآمدهاي سالانه نفتي دولت برابر 1/173519 ميليارد ريال ثبت شده است. در 1387 مجموع درآمدهاي سالانه دولت برابر 3/215650 ميليارد ريال ثبت شده است. در سال 1389 مجموع درآمدهاي نفتي يكساله دولت برابر 67 هزار ميليارد ريال بوده است.

نگاهي به صادرات وتوليد نفت در سه دهه گذشته

مطالب مشابه :

نمودار رشد قیمت سكه طلا از 1360 تاكنون(قیمت ها به تومان)

پیش بینی کاهش نرخ دلار در سال جاری (1390) به 820 تومان

نگاهي به صادرات وتوليد نفت در سه دهه گذشته

سرمایه گذاری در کدام بازار سودبخش است؟

پیش بینی بازار مسکن در سال 1391

استهلاك ..بخشنامه هاي مرتبط با استهلاك

5 چالش اقتصاد ایران در سال 92

تحلیل بورس.مسکن.طلا.ارز

تحليل بازار مسكن و رابطه آن با بازار سهام +تحليل بازار سهام طي 5 سال گذشته

عوامل موثر بر تغییرات سهام