مقاله ای در مورد سیل و سیلاب

<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

درخلال یا پس از یک بارندگی شدید ، مقدار دبی رودخانه به سرعت افزایش یافته و درنتیجهآب از بستر عادی خود سر ریز نموده و دشت سیلابی و مناطق اطراف را دربر می‌گیرد. بابررسی دشت سیلابی قدیمی و آبرفتهای آن ، شاید بتوان با درجه‌ای از تقریب احتمالوقوع و بزرگی سیلهای آتی منطقه را مشخص کرد. اصولا بزرگی سیلها و تکرار آنها در طولزمان تابع شدت بارندگی ، نفوذپذیری زمین و وضع توپوگرافی منطقه است.

البتهامروزه به دلیل دخالتهای بی رویه در بسیاری نقاط که قبلا سیل نمی‌آمده ، طغیانهایبزرگی مشاهده می‌شود. فعالیت بشر به چند صورت احتمال وقوع سیل را افزایش می‌دهد. ازآن جمله می‌توان به ساختمان سازی در دشت سیلابی رود که مستلزم اشغال بخشهایی از آناست و باعث کاهش ظرفیت طبیعی رود می‌شود، اشاره کرد. به این ترتیب محدوده‌ای از دشتسیلابی که در زمان طغیان زیر آب می‌رود، گسترده تر می‌گردد.

شهر سازیها وحذف گیاهان باعث کاهش مقدار آب نفوذی و افزایش آب سطحی می‌شود. حجم زیاد آب از یکطرف بر برزگی طغیان می‌افزاید و از طرفی با افزایش فرسایش، رسوباتی به وجود می‌آوردکه با برجای گذاشتن آنها ظرفیت بستر اصلی رود کاهش می‌یابد. موارد پیش معمولا تاثیرتدریجی دارند، ولی سیلهای ناگهانی و فاجعه آمیز اغلب بر اثر تخریب سدهاو بندها ، ایجاد می‌شوند.

پیش بینیسیل

هدفاز پیش بینی سیل برآورد دبی جریان و سطح سیلابی است که در یک دوره بازگشت مشخص(مثلا در یک دوره 25 ، 50 یا 100 ساله) احتمال وقوع آن وجود دارد. نتایج این پیشبینی که سیلاب طراحی نام دارد، به عنوان مبنایی برای انتخاب روشهای مقابله با سیلمورد استفاده قرار می‌گیرد. سیلاب طراحی معمولا بر مبنای هزینه لازم برای کنترل آنو میزان ریسک و خطری که تخریب سیستم کنترل سیلاب پیشنهادی برای جان انسانها دارد،انتخاب می‌شود.

در مواردی که گسیختگی سازه آبی منجر به از دست رفتن جانانسانها و اموال زیادی بشود، طراحی بر مبنای سیلابها با احتمال رخداد کمتر و دورهبازگشت طولانی تر ، مثلا سیلاب 1000 ساله و حتی بیشتر ، انجام می‌شود. سطح گسترش وارتفاع این سیلابها بیش از سیلابهایی است که از احتمال رخداد بیشتری برخور دارند. پیش بینی سیلاب طراحی به دو صورت تحلیلی و زمین شناسی انجام می‌شود که اغلب مکملیکدیگرند. عواملی که برای پیش بینی تحلیلی سیلاب مورد توجه قرار می‌گیرند شاملموارد زیر است.

1. بررسی توپوگرافی بخشی از حوضه آبریز که جریانآب را به منطقه مورد مطالعه تامین می‌کند.

2. تعیین نوع پوشش سطح زمین (سنگ ،خاک ، گیاهان) ، جهت تخمین نسبت آب جاری شده به آب نفوذی وتبخیرشده.

3. تعیین بزرگترین رگبار و بارندگیمحتمل با توجه به داده‌های موجود.

4. توجه به فصل ، زیرا شرایطی مثل اشباع بودن زمین از آب یاپوشیده بودن سطح آن ازبرفتاثیر مستقیمی بر جریان سطحیآب دارند.

5. تعیین ظرفیت ذخیره بستر اصلیرود و دشت سیلابی اطراف آن ، تغییرات احتمالی در ظرفیت ذخیره بخشهای پائین رود درآینده نیز مورد توجه قرار گیرد.

محاسبه حداکثر سیلمحتمل

بطورکلی محاسبه حداکثر سیل محتمل محتاج برآورد پتانسیل بارش و مقدار و نحوه توزیع بارشدر داخل حوضه آبریز است. مقدار آبدهی یا سطح آب رودخانه بر حسب زمان ، معمولا توسطمنحنیهای خاصی به نام هیدروگراف نشان می‌دهند. به این منظور اغلب از هیدروگراف واحداستفاده می‌شود. مقدار آبدهی رود در یک مدت زمان مشخص از روی هیدروگراف قابل محاسبهاست.

به منظور پیش بینی سیل معمولا مقادیر محاسبه شده برای جریان به تراز(ارتفاع) آب تبدیل می‌شود. مبنای پیش بینیهای زمین شناسی شامل تعیین مرزهای دشتسیلابی توسط تصاویر فضایی و عکسهای هوایی ، جهت تعیین پراکندگی آبرفتها و خاکهایجدید (کواترنر) در درهو شناسایی اشکالی که به وقوع سیل مربوط می‌شوند، ازجمله پادگانه‌ها ،گودالها و مانند آن است، می‌باشد.

این بررسیها زمان دقیق وقوع یک سیل درگذشته را مشخص نمی‌سازد. بلکه ضمن تاثیر وقوع آن در زمانهای جدید زمین شناسی احتمالرخداد مجدد آن را گوشزد می‌کند. نتایج بررسیهای زمین شناسی مخصوصا در جاهایی کهرکود طولانی از وضعیت آب و هوایی وجود ندارد، می‌تواند از روش تحلیلی دقیق تر باشد.

اهمیت پیش بینیوقوع سیل

اطلاعاز چگونگی جریان ، حجم ، شدت ، مدت ، مکان و بالاخره زمان وقوع سیلها اهمیت ویژه‌ایدر طراحی و نگهداری سازهای مهندسی ، مخصوصا تاسیسات آبی و همچنینپیش بینی خطرات و زیانهای احتمالی ناشی از سیل دارد. به دلیل شرایط آب و هواییکشورمان سیلابها ، چه از نوع بهاره و ناشی از ذوب برف باشند و چه از نوع ناگهانیناشی از رگبار ، بخش عمده‌ای از جریان سطحی اغلب رودهای حوضه مرکزی را تشکیلمی‌دهد.

اندازه گیری دبی رودها در کشور ما از 40 سال پیش و ابتدا ازرودخانه‌های اطراف تهران آغاز شد. شبکه ایستگاههای اندازه گیری سطح آب و مقدارجریان رودهای کشور (شبکه هیدرومتری) ، در حال حاضر دارای 870 ایستگاه است که بخشیاز آن فعال است. شبکه آب شناسی کشور شامل ایستگاههای اندازه گیری آب ،تبخیر سنجی ،باران سنجی ، برف سنجی و آزمایشگاههای تعیین کیفیت آب و رسوب زیر نظر دفتربررسیهای منابع آب وزارت نیرو اداره می‌شود .

مقاله ای در مورد سیل و سیلاب

مطالب مشابه :

مقاله ای در مورد سیل و سیلاب

مقالاتی برای اصلاح و توسعه مراتع

مقاله ای درباره بیابان و بیابان زایی

اكولوژی مرتع:

مقاله اي تقريبا جامع در مورد فرسايش و حفاظت خاك

کلیات مرتع و مرتعداری(1):

مقاله اي درباره‌ي گياهان دارويي

نقش مديريت چرا در حفظ مراتع :

مقاله ای کامل در مورد کنترل فرسایش خندقی یا گالی

اهمیت جنگلها و مراتع