فرهنگ نامهاي اصيل (شاخه‌ي تركي قشقایی)
فرهنگ نامهاي اصيل (شاخه‌ي تركي قشقایی)
همراه با اسامی ترکی امروزه و قدیمی
اسدالله مرداني رحيمي
ناشر: انتشارات قشقايي/ نوبت چاپ: اول، 1389/ شمارگان: 3000 جلد/ قيمت: 2000 تومان
مقدمه: در هر ملتی آداب و رسوم و فرهنگ خاصّی وجود دارد که قابل احترام و ارزش اجتماعی عام به خود می‌گیرد؛ فرهنگ نامگذاری برای فرزندان و آیندگان این ملّت‌ها نیز به سوابق گذشته‌ی آنها بستگی دارد؛ آنها از دیرباز معتقد بودند که نام افراد با آینده و سرنوشتشان ارتباط مستقيم دارد؛ يعني انتخاب نام در شكل گيري شخصيت فردي و اجتماعي انسان تأثيري بسزا دارد؛ بنا بر این تلاش می‌کردند نامهایی را برای فرزندان و آیندگان خود انتخاب کنند که بعدها موجب پیروزی، خوشبختی و سعادت آنها شود، نه بدبختي و شرمندگي‌شان.
ايران عزيز ما در طول تاريخ هيچ وقت داراي يك ملّت و يا يك قوم نبوده؛ بلكه از ملت‌ها و اقوام مختلف تشكيل مي‌شده؛ شايد به همين خاطر است كه آن را ايران (محلّ اتصال، محل اتّصال ملّت‌ها و اقوام مختلف) ناميده‌اند؛ هرچند كه كلمهی ايران به معاني: جايگاه و محلّ كوچ كنندگان، سرزمين پهن و گسترده هم هست و البته هيچ ارتباطي با كلمهی آريا ندارد، چون قومي به نام آريايي نه تنها در ايران بلكه در تاريخ دنيا تا كنون وجود نداشته و ندارد.
هم اكنون هم ايران از ملل و اقوام مختلف ترك، فارس، تركمن، بلوچ، گيلك، كرد، عرب و ... تشكيل شده كه بحمدالله تمامي آنها طبق اصل 19 قانون اساسي جمهوري اسلامي از حقوق مساوي برخوردارند؛
اقوام و ملّتهای مختلف ترکان ايران هم در نقاط متفاوت جهت آينده‌اي بهتر برای فرزندان خود مطابق روش اجداد و نیاکانشان در مورد نحوه‌ي نامگذاري شیوه‌های گوناگونی داشته‌اند :
تعدادی از ترکان در هنگام تولّد یا قبل از تولّد برای کودکان نامی انتخاب نمی‌کردند؛ بلکه 40 روز بعد از تولّد کودک مجلسی مرکب از: اولیا، پدر بزرگ‌ها، مادر بزرگ‌ها، بزرگان و سران فامیل کودک ترتیب می‌دادند و با مشورت همدیگر برای نوزاد اسم مناسب انتخاب می‌کردند.
گروهی از پدران هم در هنگام تولّدِ کودکشان اگر چشمشان به هر چیز یا کسی می‌افتاد که نظر آنها را جلب مي‌کرد، اسم آن کس یا چیز را روی نوزادان خود می‌گذاشتند؛ چون معتقد بودند که در آن لحظه دیدن آن چیز یا کس برایشان خوش یمن است؛ مثلاً همینکه : بولوت (ابر)، اولدوز (ستاره)، آلاز (شعله‌ی آتش)، آیوا (بِه، درخت یا میوه‌ی بِه)، دمیر (آهن)، بولاق (چشمه)، دنگیز (دریا)، قورد (گرگ)، آیغیٌر (اسب، اسب نر شجاع) و ... را می‌دیدند، اسم نوزاد را بولوت، اولدوز، آلاز، آيوا، دمير و ... انتخاب كرده و بر روی فرزندان خود اين اسامي را می‌گذاشتند.
مسلّم است که انتخاب نام جانوران و حیوانات به جهت زرنگی، شجاعت، وفاداری، مفید بودن و ... بوده؛ فلذا گُزيدن نام آنها برای انسان‌ها از دیرباز در بین تمام ملل مرسوم بوده؛ همانطور که اسامی: تهماسب (اسب آهنین بدن)، اسد (شیر)، گو (گاو، لقب رستم دستان)، گرگعلی (گرگ حضرت علی) و ... را در ادبیات فارسی هم می بینیم.
گروهی از اولیای کودک در هفته‌ی دوّم تولّد، کودک را با هدایایی در خور بزرگان به نزد فهیم ترین و مسن ترین فرد قبیله‌ی خود می‌بردند تا او با نگاه کردن به چهره‌ی کودک نامی مناسب برایش انتخاب کند.
در بین بعضی از قبایل ترک علاوه بر نام اوّلیه که در زمان کودکی به فرد داده می‌شد، نام یا لقب دیگری هم به خاطر کار مهم و خارق العاده‌ای که انجام می‌داد، کسب می‌کرد؛ مثل تیمور لنگ که بعد از کسب چندین موفّقیت باعث می‌شود تا خلاصه داماد شاه شود و او را از آن به بعد کوٌره‌کن یا گورکان (داماد) بنامند.
در بعضی از گروه‌های ترکان دیگر، حق نامگزاری برای کودک از آنِ فامیلِ پدری بوده و فامیل مادری حقّ دخالت در نامگزاری را نداشتند؛ این درست زمانی است که در جاهای دیگر مناطق ترک‌نشین، انتخاب نام برای کودکان با مشورت هر دو فامیل یا خانواده انجام می‌گیرد.
واضح و مبرهن است که اقوام ترک طبق مرام گذشتگان خود معمولاً اسامی ترکی را برای فرزندان خود انتخاب می‌کردند؛ هر چند اسامی فارسی، عربی، مغولی، یونانی و ... هم حضور چشمگیر داشته؛ چنانکه در سایر اقوام و ملّتهای دیگر هم رسم بر این بوده که اسامی را اغلب به زبان خودشان و یا کلمات و اسامي وارده از زبانهای دیگر را برگزینند؛ این طرز تفکّر تا زمان روی کار آمدن اسلام در ایران به همین منوال ادامه داشته است.
بعد از ظهور اسلام که اقوام مختلف : ترک، تاجیک، ترکمن، عرب، کرد، بلوچ، لر، گیلک و ... در دین مشترک و جدید خود با مسالمت و برادروار زندگی می‌کردند، باعث شد كه انتخاب نامهای ترکی، فارسی، عربی، کردی و ... هم به صورت آزادانه در بین اقوام مذکور ایرانی رایج شود.
هر قومی برای نوزادان دعاهای مخصوص به خود داشت؛ برای مثال در بین قشقایی‌ها رسم بر این بود که جملاتی از این دست بر زبان آورند؛ کما اینکه این دعاها هنوز هم رایج است: آدیٌچا یاشاسیٌن (به اندازه‌ی نامش زندگی کند؛ یعنی که تا این نام هست او زنده بماند)، آدیٌ سانلیٌ اوْلسون (نامش مشهور گردد)، آدلیٌ اولسون (پر آوازه گردد) و ...
کسانی که در ماههای مخصوص سال متولّد می‌شدند، اسم آنان را رجب، شعبان، اوْروج یا رمضان و ... می‌گذاشتند و آن‌هایی که در روزهای: نوروز، جمعه، شنبه، عید قربان و ... به دنیا آمده بودند، آنها را نوروز، جوما، شمّه، قوربان و ... می‌نامیدند و خلاصه کسانی که پسر نداشتند ولی صاحب چندین دختر بودند، اگر باز هم دارای دختر می‌شدند، اسم آن دختر را قزبس، دختربس، گوٌل بس (گُل بس)، آللاه بس و ... می‌نهادند تا این یکی آخرین دختر باشد.
اگر كسي فرزندانش در سنين كودكي و يا نو جواني مي‌مرد و ديگر فرزندي نداشت، قبل از تولّد آخرين فرزند، زن حامله را به زيرِ درخت يا نزدِ سنگي مقدّس مي‌بردند و نام نوزاد آينده را به نام فرزندِ درخت يا سنگ قلمداد كرده و او را آغاج (درخت)، آغاج اوْغلو (فرزند درخت)، داش اوْغلو (پسر سنگ) و ... مي‌ناميدند تا ديگر نميرد و سالم بماند.
با توجّه به اسامی مذکور می‌بینیم که همگی این نامها ترکی، فارسی و عربی است؛ یعنی که در کشورهای اسلامی بخصوص ایران از دوران اوّلیه‌ی اسلام تا زمان رضا شاه وضع به همین روش بود؛ امّا بعد از روی کار آمدن رضاشاه به دستور انگلیس اوضاع دگرگون شد و اسامی ترکی بکلّی ممنوع و عربی هم محدود شد؛ امّا بعد از انقلاب اسلامی با درج اصول 15 و 19 در قانون اساسی وضع به شیوه‌ی سابق برگشت و بحمدالله امروزه دیگر آن محدودیتهای زبانیِ زمانِ پهلوی وجود ندارد و انتخاب نام برای فرزندان آزاد است.
با كمال تأسّف محدوديتهاي زبان تركي در ايران باعث شده كه در بسياري از كلمات، انحرافاتِ املایی و معنایي رخ دهد و منجر به غلط نويسي، يا برداشتهاي نادرست از يك كلمه در ذهن امروزيها جا گيرد؛ براي مثال به املا و معاني صحيح كلمات تركي زير كه همگي نام دختر يا پسر است، دقّت كنيد : آغا(بالا آمده، برتر، آدم برجسته. از مصدر آغماق : بالا آمدن)، آلام(رنگها، رنگارنگ، سرزمين رنگارنگ، عالم رنگارنگ)، آناهيتا(هيت مادر، دختري كه مادرش از قوم هيت باشد، دختر زيبا، ستاره‌ي ناهيد)، اوٌزگوٌل(گل فراوان، درختي كه گل فراوان كند، درخت ازگيل)، توْوًوس(آنكه دور خود بچرخد و بدن خود را نمايش دهد، طاووس)، دوْنگا (دنیا، جاي خنك و سرد، جاي قابل زيست)، گوٌل نيٌسا كه در اصل نيٌسا گوٌلوٌ (گُلي كه در طرف شمال كوهستان برويد و ديرتر از ساير گلها پژمرده شود) بوده، آتا (پدر، پدر بزرگ)، شوٌكوٌر(چتر و سايه‌باني كه در آفتاب بر سر سلاطين مي‌گرفتند) و ...
اگر درست دقّت كنيد، در ادبيات فارسي كلمات مذكور را به ترتیب چنين نوشته، معنا كرده و يا پنداشته‌اند : آقا(تر. برتر، سرور)، عالم(ع. جهان)، آناهيتا(ف. ستاره‌ي ناهيد)، ازگيل(ف. درخت ازگيل)، طاووس(طاووس، پرنده‌ي رنگارنگ)، دنيا (ع. جاي پست، جهان.)، گُل نساء (ف. ع. گُل زنان)، عطا (بخشش، هديه)، شُكر(ع. سپاس) و ...
در بين تركان قشقايي كه از مقيمان اصلي و قديمي اين سرزمين به شمار مي‌روند، نامهاي بسيار زيبايي وجود داشته و دارد كه قابل ارائه به پيشگاه ملل و اقوام مختلف ايران مقدّس مي‌باشد.
هدف ما از كتاب"فرهنگ نامهاي اصيل ايراني" شاخه‌ي تركي قشقايي اين است كه اسامي تركي در اين كتاب درست و دقيق نوشته شود و اين نامها که از حدود يك قرن پيش تقريباً به طور كامل ممنوع شده بود و فراموش می‌شد، مثل گذشته به بوته‌ي نسيان سپرده نشود تا پدران و مادران ترك زبان و ساير اقوام كشور عزيزمان بتوانند نام فرزندان خود را به ترکی هم انتخاب کنند؛ بنا بر این به دلیل تعدّد چاپ و نشر فرهنگ نامهای مختلف ایرانی در سالهای اخیر که تقریباً همه‌ی اسامی فارسی و عربی در آنها قید شده بود، ما در این کتاب از ضبط اسامی فارسی، عربی و ... صرف نظر کرده و فقط اسامی ترکی را با معنای اصلی نوشته و از آوردن نامهایی چون : سیروس، فریدون، داریوش، مازیار، مهستی، پگاه، زهرا، محمّد، حسن، رضا، تقی، فاطمه، حلیمه، سمیّه و ... که از اسامی فارسی و عربی ايران زمين هستند، چشم پوشی کردیم.
در جمع‌آوري اسامي اين كتاب از دوست عزيزم جناب آقاي جعفر عيوضي (ائيوزي) كه از پژوهشگران و محقّقان فاضل و دانشمند قشقايي به شمار مي‌روند و اينجانب را ياري فرمودند لازم است كه تشكّر ويژه داشته باشم. اسدالله مردانی رحیمی
مطالب مشابه :
فرهنگ نامهاي اصيل (شاخه‌ي تركي قشقایی)
هم اكنون هم ايران از ملل و اقوام مختلف ترك، فارس، تركمن، بلوچ ، گيلك فامیل کودک
میر بالاچ، آرمان نسل نوِ بلوچ
استـــــــون، ندای مردمان بلوچ توسط زنان فامیل فرزندی اصیل بلوچ بود، نقش
خرمای شیرین بلوچستان محبوس در سردخانه ها / خرمای مکران همچنان بلاتکلیف و حیران
حق گو بلوچ - خرمای ما فک و فامیل زیادی داریم که به وفور پیدا می شویم اصیل ترین و در واقع
ایل بختیاری (ایل آریایی اصیل)
اقوام ایرانی اصیل می توان به ایل لر ( لر بزرگ ؛ ایل بختیاری و لر کوچک اهالی لرستان) کرد ، بلوچ
ایل بختیاری ؛ ایل آریایی اصیل
اقوام ایرانی اصیل می توان به ایل لر ( لر بزرگ ؛ ایل بختیاری و لر کوچک اهالی لرستان) کرد ، بلوچ
مراسم ازدواج در قوم بلوچ
مراسم ازدواج در قوم بلوچ. كمك به افراد فامیل وآشنایان روی می بلوچ هنری اصیل و
برچسب :
فامیل اصیل بلوچ