آشنایی با زنبور عسل

بسم الله الرحمن الرحیم
و اوحی ربک الی النحل ان اتخذی من الجبال بیوتا و من الشجر و مما یعرشون.ثم کلی من کل الثمرات فاسلکی سبل ربک ذللا یخرج من بطونها شراب مختلف الوانه فیه شفاء للناس ان فی ذالک لایه لقوم یتفکرون.(نحل 67-69)
پروردگارت به زنبور الهام کرد که در کوهها و درختان و در آنچه سقف دارند لانه کن، آنگاه از هر میوه ای بخور و راه هموار پروردگارت را بپوی ، و از شکم آنها نوشابه ای که رنگهای مختلف دارد بیرون می آید، که آن باعث درمان مردم است، به راستی در این کار نشانه ای برای اندیشمندان است.

مقدمه

زنبور عسل یکی از حشرات مفید برای انسان است که متعلق به رده دوبالان می‌باشد. زنبور عسل خیلی پیش از انسان در روی زمینبوجود آمده و زندگی می‌کرده است. زنبور عسل حدود 150 میلیون سال قبل وجود داشته و مشغول زاد و ولد بوده است. منتها با این تفاوت که در آن فاقد یک زندگی اجتماعی بوده و مثل خیلی از زنبورهای غیر عسلی امروزی ، زندگی انفرادی داشته و هر زنبور لانه مخصوص بخود را داشته و در آن زندگی می‌کرده است. کندو محلی است که زنبورها در آن تولد یافته ، کار کرده ، خواهران و برادران خود را پرورش داده و مواد غذایی لازمه را در آن انبار و ذخیره می‌کنند. زنبور عسل دارای نژادهای مختلف است و ساختمان بدنی پیچیده‌ای دارند.

ساختار بدن زنبور عسل

سر

در جلوترین قسمت بدن قرار داشته و شامل اعضای زیر است: دو عدد چشم مرکب ، سه عدد چشم ساده ، دو عدد آنتن و دهان با خرطوم. بزرگی چشمها وسیله‌ای است که زنبوردار به کمک آن به راحتی می‌تواند زنبور نر را از کارگر تشخیص دهد. زیرا چشمهای زنبور نر بزرگتر بوده و از عقب سر بهم می‌رسند، ولی در زنبور کارگر و ملکه بهم نمی‌رسند. کار آنتنها ، لمس کردن و بوییدن است. زنبور به کمک خرطوم ، شهد را از روی گلها جمع آوری و از راه دهان به داخل کیسه عسلی می‌فرستد.

سینه

از سه حلقه کیتینی درست شده و اعضای زیر به آن اتصال دارند: چهار عدد بال یا پر که دو عدد آنها بالهای جلویی و دو عدد دیگر بالهای عقبی هستند. شش عدد پا که جفت عقب آن دارای حفره‌هایی به نام سبد می‌باشند و زنبور عسل در دوران فعالیت خود گرده‌های گل در آن پر و با خود به کندو حمل می‌کند. این سبدها در کارگران بزرگتر از نرها هستند.

شکم

در قسمت انتهایی بدن قرار داشته، از 6 حلقه کیتینی پشتی و 6 قطعه شکمی تشکیل شده است. در انتهای شکم مخرج برای دفع مدفوعات دیده می‌شود. از راه همین مخرج ، زنبور قادر است خاری را که در داخل بدنش جای دارد، خارج کرده و نیش بزند. زنبور نر نمی‌تواند نیش بزند، چون اصلا نیش ندارد.

غده های مهم

· در داخلا دو طرف سر کارگر یک جفت غده‌ای به نام غده‌های شیری وجود دارد که از خود ماده‌ای به نام شیر یا ژله شاهانه ترشح می‌کند و با آن ملکه و لاروهای خیلی جوان را تغذیه می‌نمایند.

· غده‌های بزاقی همراه با یک جفت غده سینه‌ای بوسیله یک کانال مشترک ، ترشحاتشان را به داخل دهان زنبور می‌ریزند. ترشحات این غده‌ها در موقع لارو بودن صرف تنیدن به دور خود شده و پس از رشد و تبدیل به یک زنبور کامل ، نقش غده بزاق دهان را در زندگیشان بازی می‌کنند.

· غدد زیر آرواره‌ای که در کارگران خیلی کوچک و غیرفعال بوده و در ملکه بسیار بزرگ و فعال است. ماده‌ای بوسیله این غده ترشح می‌شود که با بوی مخصوصش باعث تمیز ملکه از سایر زنبورها می‌شود.

· در زیر شکم زنبورها 4 جفت غده‌هایمومی وجود دارد که سه جفتش فعال هستند و موم ترشح می‌کنند و بکار ساختن سلولها و شان می‌خورند.

· غده‌های بویایی: در پشت زنبورها غده‌ای به نام غده بویایی دیده می‌شود که کارش تشخیص بوهاست.

هر کندو بوی خاصی دارد و زنبوران هرکندو با بوییدن کندوی خود راه را پیدا می کنند . حتی اگر زمانی زنبورداری بخواهد ملکه کندو را عوض کند باید ملکه را چند روز در قفسه ای گذاشته ودر داخل کندو کرده تا چند روز هم بو شودند یا برای تقویت کندو باید دو کندو را به بوی بخار ماده ای هم بو سازد و مقداری زنبور به کندو ضعیف دهد .البته زنبور نر در هر کندویی که دلش بخواهد میرود.

میزان استفاده از تکنیک بوییدن زنبور در تشخیص کندوی خود 80 درصد است و 20 درصد آن یافته های ذهن خود مبنی بر راه هایی که رفته و برگشته و رنگ کندو خود است .

· غده‌های مخزنی: سه عدد غده در مخزن به نام غده‌های مخزنی ، مدفوعاتی را که در آنجا ذخیره شده‌اند، مرتب ضد عفونی می‌کنند.

نژادهای زنبور

زنبور هندی Aspis Indica

کمی کوچکتر از زنبور عسل معمولی بوده ، قدر کارگرش 13 میلیمتر می‌باشد. سلولهایی را که با موم در روی شانها درست می‌نماید از سلولهای زنبور عسل کوچکتر هستند.

زنبور درشت Apis Dorsata

در هندوستان و چین زندگی نموده و بزرگترین نوع زنبور عسلی است که تاکنون شناخته شده است. به حالت وحشی زندگی کرده و در زیر شاخه‌های درخت شانش را می‌چسبانند. سالانه چند بار از نقطه‌ای به نقطه دیگر کوچ می‌نمایند.

زنبور ریزApis Florea

از همه زنبورها کوچکتر بوده و فقط یک شان درست می‌کنند که مثل زنبورهای درشت به زیر شاخه درخت می‌چسباند به حالت وحشی در هندوستان و جنوب ایران یافت می‌شوند.

زنبور عسل معمولی Apis Meaifica

همان زنبور عسل معمولی است که فقط آنها را در دهات و شهرها برای تولید عسل در کندوها نگهداری می‌کنند. خواصی را که از یک نژاد خوب باید انتظار داشت عبارتند از: آرام باشند و نیش نزنند، پر محصول باشند، بچه به اندازه لازم بدهند، گلهای شهددار را به سرعت پیدا کنند، در مقابل امراض مقاوم باشند، مصرف عسل زمستانی آنها کم باشد، رشد سالانه‌شان را هر چه زودتر شروع کرده و سریع به حداکثر رشدشان برسند. از مهمترین نژادهای این زنبور می‌توان به زنبور عسل اروپای مرکزی ، زنبور سیاه ، زنبور ایتالیایی قفقازی و زنبور نژاد ایرانی (مدا) نام برد.

موجودات داخل کندو

موجودات داخل کندو به 3 قسمت تقسیم می شوند

1- ملکه

2- زنبوران کارگر

3- زنبوران نر

در هر کلنی زنبور ، ملکه مادر تمام کلنی است . در هر کندو یک ملکه وجود دارد .(البته به روش هایی می توان دو ملکه هم کرد که دیگر بحث تخصصی می شود و از معرفی ساده زنبور عسل جدا خواهیم شد ) رژیم اصلی غذایی ملکه ژله رویال (شیر زنبور عسل ) است که ممکن اصل ملکه به خاطر این رژیم غذایی عمرش از 7 تا 10 سال باشد ولی زنبوران دیگر این طور نیست . زنبور ملکه نیش دارد ولی برای نیش زدن انسان به کار نمی برد و برای از بین بردن حریف خود استفاده می کند .

زنبوران کارگر اکثر جمعیت کندو اند .حدود 50تا 60 هزارزنبور کارگر در یک کندو ممکن است وجود داشته باشد . کارگران همان خواهران ملکه اند که تخم دان آن ها رشد نکرده است . کارگران مسئول کار های کندو هستند و این زنبوران نیش دارندو به انسان هم نیش می زنند .زنبوران کارگر تا بیست روز اول تولدشان در کندو به وظایفی مثل 1- پرستاری از نوزادان 2- موم سازی و تولید عسل از شهد هایی که دیگر زنبوران به کندو اورده اند .

بعد از بیست روز به چرا در علف زار ها مشغول و شهد گیاهان و گرده (ماده ای پروتئینی برای زنبورکه همان گامت نر گیاهان است . اگر عسل را برنج فرض کنیم گرده چیزه مثل مرغ و گوشت است .)را جمع آوری و به کندو می آورد و یا به نگهبانی از کندو می پردازد .

زنبوران نر به تعداد 400 تا 500 عدد در زمان بهار اند و در هیچ زمان دیگرپیدا نمی شوند . چون کار اصلی انها جفت گیری ملکه و کار اصلی دیگر آنها بخور وبخواب است و زمانی که میزان شهد بیابان روبه کاهش می رود زنبوران کارگر ، نر ها را می کشند .

آفات و بیماریهای زنبور عسل

از مهمترین بیماریها می‌توان به لوک آمریکایی ، لوک اروپایی ، نوزما ، کنه دونی ، یبوست ، شپشک زنبور عسل و کرم موم خوار اشاره کرد.

آشنایی با زنبور عسل

مطالب مشابه :

150 نکته جالب و دانستنی در زنبورداری

چگونه زنبورداری را آغاز کنیم

آشنایی با زنبور عسل

فهرست مطالب وبلاگ

زنبورداری در آتش بیگ (مهدی دوستی)

شماره ها و آدرس های بدرد بخور :

قدم های اولیه جهت شروع آموزش و پرورش زنبور عسل

پرورش زنبور عسل در استان یزد

زنبورداری - نکات کلی در مورد زنبورداری

سالنامه زنبورداری