ظروف PET ، مشکل امروز، بحران فردا

امروزه کشورهاي زيادي به اهميت اين موضوع پي برده اند و به دو روش مکانيکي و شيميايي با توجه به نياز خود به بازيافت اين پلاستيک روي آورده اند. از طريق بازيافت مکانيکي بطري هاي پلي اتيلن ترفتالات (PET) ضايعاتي ، فيلم هاي شفاف ، محصولات ورقه اي ، تسمه هاي بسته بندي ، الياف گوني و غيره را توليد مي کنند و حتي کاربردهاي آن در عايق هاي رطوبتي و کفپوش ها هم مورد بررسي قرار گرفته است.از طريق بازيافت شيميايي با توجه به انتخاب روش مناسب مي توان به مواد اوليه آن يا مواد شيميايي خام ديگري رسيد که مورد استفاده مجدد قرار گيرند. بازيافت آن هم به روش شيميايي مي تواند به وسيله ، قلياها، متانل ، اتيلن گليکول انجام شود که هر يک مزيت هاي خاص خود را دارند. به طور کلي بطري هاي پلاستيکي يک بار مصرف هستند و براساس مطالعاتي که در کشور کانادا صورت گرفته ، به کارگيري چند باره از اين بطري ها در منازل براي سلامت انسان مضر است.اگر مساله انباشته شدن و وارد نشدن آنها در چرخه طبيعت را هم در نظر بگيريم مشکل آلودگي محيط زيست را هم در پيش رو داريم و نياز به بازيافت ، اهميت بيشتري پيدا مي کند. درايران مقداري از اين پلاستيک ها بازيافت مکانيکي مي شوند و بخش عمده آن به کشورهايي مثل چين و ترکيه صادر مي شود. با بازيافت شيميايي ، به مواد اوليه خامي مي رسيم که در توليد مجدد اين بطري ها و در ديگر صنايع مصرف دارند.نوشیدنی ها به گروه های مختلفی طبقه بندی می شوند که تحت عنوان Soft Drinks اطلاق شده ومجموعه ای از نوشیدنی ها شامل نوشابه های گازدار ، آب بسته بندی شده آبمیوه ها ونکتارها و نوشابه های انرژی زا و.... به استثنای نوشابه های الکلی را در بر می گیرد. در حال حاضر میزان 80 هزار تن سهمیه مواد اولیه PET توسط شرکت پتروشیمی به صنایع تولید کنندگان ظروف یکبار مصرف PET تخصیص ودر اختیار آنان قرار می گیرد.عمده تولید کنندگان ظروف یاد شده واحدهای نوشابه سازی می باشند . که ظروف یکبار مصرف مورد نیاز خود را در اندازه های 5/0 لیتری ، 1 لیتری ، 5/1 لیتری و 2 لیتری تولید می نمایند . کارخانجات زمزم ،بهنوش ، نوشاب علاوه بر تولید نوشابه های گازدار بصورت بطری شیشه ای و ظروف یک بار مصرف PET در ظروف قوطی آلومینیومی cc 300-280 نیز تولید وبه بازار عرضه می نمایند واحدهای جدیدالاحداث به دلیل سهولت بسته بندی، توزیع ، حمل ونقل و رعایت نمودن مسائل بهداشتی محصولات تولیدی خود را در ظروف یک بار مصرف PET بسته بندی و عرضه می نمایند.ظهور PETبه‌عنوان یک بسته‌بندی جدید در سال‌های آخر دههٔ شصت سبب شد تا بخش خصوصی یا سرمایه‌های اندک نیز بتواند در این حوزه فعالیت نماید چرا که قبل از آن تولید نوشابه در بطری‌های شیشه‌ای گردشی نیازمند سرمایه‌گذاری اولیه و سرمایه در گردش کلانی بود، ولی تولید نوشابه در PET به سرمایهٔ کمتری نیاز داشت کشش بازار به‌دلیل تغییر شیوه‌ٔ زندگی و ظهور نسلی جدید از جوانان و نوجوانان هر چه بیشتر سرمایه‌گذاران را ترغیب کرد تا در این بخش سرمایه‌گذاری کنند، این سرمایه‌گذاران عموماً راغب به تولید محصولات خود در ظروف PET بودند و کمتر به بطری‌های شیشه‌ای روی آوردند چیزی نگذشت که بازار ایران مملو از انواع مختلف نوشابه شد و در هر استان حداقل یک یا دو واحد تولیدی مبادرت به تولید PET کردند. آمارهای موجود از واحدهای دارای پروانهٔ تأسیس و بهره ‌برداری PET حکایت از آن دارد که این واحدها در سرتاسر ایران گسترش یافته است که برابر آمار وزارت صنایع (سال 86) تعداد 28 واحدتولیدی ظروف یکبار مصرف PET در استان تهران فعال بودند.

واحدهای تولیدی ظروف یکبار مصرف PET ( وزارت صنایع ، 1386)

نام استان	ظرفیت اسمی ( تن در سال)	تعداد واحد
تهران	46527	28

پراکندگی کارخانجات نوشابه سازی (وزارت صنایع ، 1386)

نام استان	ظرفیت (هزار لیتر)	تعداد پرسنل	تعداد واحد
تهران	565160	5217	23

برای اینکه متوجه شویم چه تعداد PET با این حجم تولید وارد چرخهٔ محیط زیست می‌شود کافی است در نظر بگیریم که هرcc , PET ۳۰۰ حدود بیست گرم و هر یک‌ونیم لیتری حدود ۴۰ گرم وزن دارد. با در نظر گرفتن یک معیار وزنی نسبی یعنی ۳۰ گرم واحدهائی که در شرایط فعلی دارای پروانه بهره‌برداری هستند می‌توانند میلیاردها عدد PET در سال تولید کنند. آمارها نشان می‌دهد روند صعودی فوق بطری‌های خالی PET را هر چه بیشتر به انبوه زباله‌های شهری اضافه کرده است .رواج تولید آب‌معدنی در ظروف PET به این روند شتابی دو چندان بخشید اشباع شدن بازار نوشابه در سال‌های پایانی دهه هفتاد سرمایه‌گذاران را به‌سوی بازار جدید همانا تولید آب‌معدنی سوق داد و ظروف PET آب‌معدنی نیز همانند نوشابه به آلودگی هر چه بیشتر محیط زیست دامن زده آمارها نشان می‌دهد در سال‌های آغازین تولید PET تولیدکنندگان این ظروف معدود بودند، ولی امروزه به موازات محصولات تولیدشده، تولید ظروف نیز افزایش یافته است و بسیاری از واحدهای بزرگ مبادرت به تولید PET می‌کنند. قابل ذکر است که PET در دو فاز تولید می‌شود که این دو فاز در برخی واحدها جدا و در برخی دیگر با هم هستند. ابتدا گرانول‌های پروپیلنی تبدیل به پریفرم (کپسول) می‌شود سپس این کپسول‌ها تحت‌تأثیر حرارت و فشار هوا به شکل PET درمی‌آیند.

بر اساس آناليز سازمان مدیریت پسماند شهرداري تهران از 750 تن زباله جمع آوري شده 71/0 درصد آن شامل بطريهاي PET مي باشد و ليكن فقط بخشي از اين ظروف توسط شهرداري منتقل شده وجزء آمار به حساب مي آيد و بخش ديگري از آنها در آبهاي سطحي ( كانالها ومسيلهاي داخل شهر ، حاشيه رودخانه ها ) ومناطق گردشگري وتفرجگاهها تخليه مي شود كه جزء اين آمار به حساب نمي آيد.

آنچه امروز بیش از هر زمانی تولید محصولات در بسته‌بندی PET را دارای اهمیت می‌کند ظروف به‌جا مانده در این سیکل تولید و مصرف است به‌طوری که آلودگی‌های زیست‌محیطی مربوط به PET صفحه‌های دلخراشی را به‌وجود آورده است .ظاهراً راه برون‌رفتی متصور نیست یا باید از کنار این آلودگی گذشت تا زباله حیات ما را مدفون کند یا اینکه همانند سایر کشورها PET را از طبیعت دور نمائیم. بسیاری از این کشورها که در این عرصه موفق شده‌اند سیستم توزیع خود را دوباره براساس بطری‌های شیشه‌ای گردشی بنا نهاده‌اند و PET را تنها در موارد معدودی استفاده می‌کنند و یا واحدهای تولیدکنندهٔ محصولات نوشیدنی را در چرخهٔ بازیافت PET سهیم کرده‌اند. در ایران نقش سازمان‌های نظارتی همانند وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، وزارت صنایع و مؤسسهٔ استاندارد و تحقیقات صنعتی بسیار حائزاهمیت است آنان می‌توانند با یک برنامه‌ریزی مناسب و تدوین راه‌کارهای اصولی دوباره سیستم گردشی بطری شیشه‌ای را لااقل در برخی از محصولات جایگزین PET نمایند و باید مالیات بر درآمد واحدهائی که با استفاده از PET تولید محصول می‌نمایند بیش از واحدهائی باشد که از بطری‌های گردشی استفاده می‌کنند، می‌توان شرکت‌های بزرگ تولیدکننده ظروف PET و شرکت‌هائی که محصولات خود را در این ظروف بسته‌بندی می‌کنند ملزم ساخت تا در کنار واحد تولیدی خود سیستم بازیافت PET را نیز راه‌اندازی کند.

میزان PET جمع‌آوری شده را می‌توان به‌عنوان عاملی در تشویق این واحدها و یا کاهش مالیات بر درآمد آنها منظور کرد. این پیشنهادات با توجه به موارد مشابه در کشورهائی که موفق به محدودسازی آلودگی محیط‌زیست توسط PET شدند بیان می‌شود.
با توجه به ارزش اقتصادي طرح باز يافت بطريهاي PET و اينكه قيمت گرانول PET براي توليد الياف در حدود 1 دلار بر كيلوگرم است و برآوردها نشان ميدهد كه بطريهاي مذكور با هزينه اي در حدود 800 ريال بر كيلوگرم قابل جمع آوري است كه تقريبا"‌معادل 1/1 ارزش ارزي آنها است. لذا در صورت حمايت از واحدهاي صنعتي داخلي مي توان از توجيهات اقتصادي فرآيند در راستاي توليد و اشتغال و حفظ محيط زيست بهره جست. خوشبختانه در سالهاي اخير اهميت ويژه اي به مديريت پسماندهاي صنعتي كشور داده شده است. بر همين اساس با تدوين قوانين و آئين نامه هاي مرتبط بستر قانوني مناسبي براي افزايش سطح مديريت مواد زائد صنعتي فراهم آمده است. از طرفي توجيه فني و اقتصادي فرآيندهاي صنعتي بازيافت مواد، متخصصين داخلي را براي طراحي صنعتي و اجراي پروسه هاي صنعتي بازيافت ترغيب نموده است. در قانون مديريت پسماندها بر كاهش ميزان زائدات، استفاده مجدد از مواد قابل بازيابي، تشويق در استفاده از مواد بازيابي شده تبيين نقش توليد كنندگان كالاها در مديريت مواد زائد،تدوين سياستهاي تشويقي براي صنايع بازيافت مواد مورد توجه قرار گرفته است.

منابع :

1- گزارش وضعیت نوشابه سازی کشور، جامه بزرگ ، ت و پسته ای ، ذ.1386، وزارت صنایع ومعادن

2- گزارش های سازمان مدیریت پسماند ، 1384و1387.

3- جراید داخلی وسایت های اینترنتی

ظروف PET ، مشکل امروز، بحران فردا

مطالب مشابه :

ساخت گلدان با بطری نوشابه

استفاده هنری از بطری های خالی نوشابه

ساخت تراریوم با بطری نوشابه

آثار زیان آور بطری های پلاستیکی

محیط زیست . بازیافت

ظروف PET ، مشکل امروز، بحران فردا

بازیافت کاغذ علوم ششم ابتدایی

شیشه زباله نیست