طرح جابربن حیان -اصول اولیه تحقیق و پژوهش- مسابقه پرواز طرح جابر

چك ليست هدايت پروژه علمي آزمايش

نام ونام خانوادگي دانش آموز:

شیوه نامه جابربن حیان مانند سال قبل است هیچ تغییری نکرده است کار در مقوا یا کارتن پلاست یا مقوای کارتن می تواند باشد ابعاد آن نود در صدو بیست می باشد . عنوان باید درشت و مشخص باشد تمام تحقیق و کار دانش آموز با یک نگاه باید در کارش مشخص باشد کارنما یا مراحل تحقیق فراموش نشود .

1- دانش آموز دفتر كارنما تهيه نموده است تا وقايع پروژه خود را از ابتدا تا انتها در آن ثبت كند.( مثل دفتر خاطرات با ذكر واقعه و تاريخ)

2- انتخاب موضوع پروژه و طرح تحقيق سوال پروژه( زمان: حداكثر 1 هفته)

روش(1) انتخاب موضوع از ليست ارائه شده توسط معلم

روش (2) انتخاب پروژه از موضوعات مورد علاقه دانش آموز و محدود كردن آن به روش غربالي

3- انجام تحقيق زمينه اي و جمع آوري اطلاعات هدفمند پيرامون موضوع پروژه( حداكثر 4 تا 5 صفحه مطلب با ذكر منبع) طرح سوالات هدفمند توسط معلم راهنما براي هدايت دانش آموز به اطلاعات مفيد و مورد نياز) زمان: حداكثر 1 هفته)

سوال 1-

سوال 2-

سوال3-

سوال4-

4- ارائه فرضيه بر پايه اطلاعات جمع آوري شده. فرضيه بايد در قالب يك جمله خبري و باساختاري شبيه نمونه زير بيان شود.

من فكر مي كنم ...........................................باعث..........................................مي شود زيرا..................

5- طراحي آزمايش( زمان: حداكثر 1 هفته)

1- متغير مستقل: يعني آنچه را كه تغيير مي دهم: ........................

الف) تعيين متغيرهاي موثر بر آزمايش و تعريف واژگان جديد: 2- متغير وابسته: يعني آنچه را كه مشاهده و اندازه گيري

مي كنم: ................

3-متغيرهي كنترل شده: يعني هرآنچه را كه ثابت نگه

مي دارم:.....................

ب)فهرست مواد مورد نياز براي انجام آزمايش( پيش بيني دقيق اقلام با ذكر جزئيات و مقدار)

ج) دستورالعمل گام به گام انجام آزمايش( توسط دانش آموز نوشته شود و معلم آن را اصلاح وتاييد كند)

6- انجام آزمايش( هماهنگي با اولياي دانش آموز براي اطمينان از اجراي صحيح آزمايشات در منزل و در صورت امكان تكرار آزمايش براي اطمينان از صحت نتايج)( زمان: 2 تا 4 هفته)

7- ثبت نتايج( داده ها) اگر نتايج كمي است حتما از دانش آموز بخواهيد كه آنها را در قالب يك جدول ثبت كند.

متغير مستقل	متغير وابسته

8- تجزيه وتحليل و نتيجه گيري: جمله بندي نتيجه گيري بايد شبيه مورد زير باشد:

نتايج به دست آمده نشان مي دهد كه .................................................. بنابر اين نتيجه مي گيريم كه فرضيه من يعني....................................................................................صحيح مي باشد / نمي باشد.

ساخت تابلو نمايش و تكميل گزرش كتبي براي ارائه به نمايشگاه مدرسه

عناصر اصلی یک پروژه ی علمی

92-93

بعداز این دفتر وقایع و اتفاقات مربوط به پروژه را یادداشت خواهید کرد . دفترکارنما مسیر حرکت شما را ازآغاز تا پایان نشان می دهد ( موضوعی که به ویژه برای بازديد كنندگان اهميت دارد).

یادداشت کردن را از زمانی آغاز کنید که جستجوی موضوع پروژه را شروع می کنید .
اتفاقات را به صورت روزانه یادداشت کنید و هر مطلبی را که وارد دفتر می کنید تاریخ گذاری نموده و بنویسید که چه قدر وقت صرف آن کرده اید .
نتایج آزمایشات ، فهرست مواد مورد استفاده ، یادداشت های مربوط به تحقیق زمینه ای و مشخصات منابع مورد استفاده را به دقت در آن ثبت کنید .
هر مشکلی را که در جریان کار با آن مواجه می شوید یادداشت کنید .
راه حل هایی را که برای غلبه بر مشکلات به کار گرفته اید یادداشت کنید .

• برای نمایشگاه پروژه علمی لازم است یک تابلوی نمایش بسازید .
• اطلاعات را مثل صفحه یک روزنامه سازماندهی کنید . ( یعنی ترکیب مناسبی از نوشته ،تصویر و فضاهای خالی )
• عنوان باید درشت ترین نوشته تابلو باشد و به آسانی از فاصله دور و از بیرون غرفه قابل خواندن باشد.
• حداقل از قلم 16 برای نوشته های روی تابلوی نمایش استفاده کنید
• مواد و فنون ساخت را طبق دستورالعمل جشنواره رعایت کنید.

• شامل نمونه ها، دستگاه ها ، مدل ها و ساير اقلام مجاز مربوط به پروژه مي باشد. این اقلام روی میز و در جلوی تابلوی نمایش قرار می گیرند.
• همه دانش آموزان موظف به پیروی از شرایط مندرج در دستورالعمل جشنواره جهت نمایش پروژه خود در سالن نمایشگاه پروژه های علمی می باشند ( مواد مجاز و غیر مجاز )

• برای پروژه خود یک گزارش کتبی بنویسید .
• گزارش کتبی به دیگران کمک می کند که در مورد کارعلمی شما مطالب بیشتری را بخوانند .
• اطلاعات گزارش کتبی خود را از دفتر کارنما استخراج کنید .
• گزارش کتبی فقط برای پروژه های آزمایش و طراحی و ساخت ضروری است و آماده سازی آن کار دشواری نبوده و فقط مستلزم کنار هم گذاشتن اطلاعاتی است که شما در طول انجام پروژه ، جمع آوری نموده اید .

چگونه یک پروژه علمی را انجام دهیم

شروع

1- یک دفتر یادداشت تهیه کنید

این دفتر ، دفتر کارنمای پروژه نامیده می شود . در این دفتر وقایع و اتفاقات مربوط به پروژه را یادداشت خواهید کرد . دفترکارنما مسیر حرکت شما را ازآغاز تا پایان نشان می دهد ( موضوعی که به ویژه برای بازدید کنندگان از پروژه شما اهمیت دارد).

· یادداشت کردن را از زمانی آغاز کنید که جستجوی موضوع پروژه را شروع می کنید .

اتفاقات را به صورت روزانه یادداشت کنید و هر مطلبی را که وارد دفتر می کنید تاریخ گذاری نموده و بنویسید که چه قدر وقت صرف آن کرده اید .
نتایج آزمایشات ، فهرست مواد مورد استفاده ، یادداشت های مربوط به تحقیق زمینه ای و مشخصات منابع مورد استفاده را به دقت در آن ثبت کنید .
هر مشکلی را که در جریان کار با آن مواجه می شوید یادداشت کنید .
راه حل هایی را که برای غلبه بر مشکلات به کار گرفته اید یادداشت کنید .
در صورت نياز از مراحل مختلف پروژه خود عکس بگیرید تا بتوانید یک گزارش تصویری از تلاش هایتان را به دیگران نشان دهید .( اختياري )

تحقيق زمينه اي : منظور از تحقيق زمينه اي مراجعه به منابع اطلاعاتي و جمع آوري اطلاعات مورد نياز براي انجام پروژه علمي است . اين فعاليت از اجزاي ضروري انواع پروژه علمي مي باشد .

2-عناوين مختلف را کنکاش کنید و با نیروی فکرتان یک موضوع جدید برای پروژه خود بسازید ( از عناوين كلي سوالاتي جزئي براي پروژه خود استخراج كنيد )

به چه چیزهایی علاقه دارید ؟ ورزش ، رایانه ، حیوانات ، غذا ، ساخت اشیا ... و غیره . به کدام یک از شاخه های علم علاقمند هستید ؟

گیاهان ( گیاه شناسی )

قارچ ها ، باکتری ها ( میکروب شناسی )

جانوران ( جانور شناسی )

بدن انسان ( کالبدشناسی )

الکتریسیته ، جاذبه ، نیرو ، نور (فیزیک )

مواد شیمیایی ، اسیدها و بازها ( شیمی )

حافظه ، خیال ، آموزش ( روانشناسی )

آتشفشان ها ، سنگ ها ، آب و هوا ( زمین شناسی )

نگاه به کتابهای درسي ، علمی ، دایره المعارف ها و سایت های علمی می تواند در پیدا کردن موضوع پروژه به شما کمک کند .

3- نوع پروژه خود را مشخص کنید

3-1- جمع آوری( کلکسیون ) همراه با طبقه بندی

پروژه جمع آوری شامل مجموعه ای از اشیاء می شود که بر اساس شباهت ها و تفاوت ها گروه بندی شده و برچسب خورده باشند. جمع آوری می تواند پروژه خوبی برای دانش آموزان پایه های اول و دوم باشد.

نمونه هایی از پروژه های جمع آوری :

پرها

دانه های انگور

تکه های پوست درختان

پوسته های تخم پرندگان

عدسی ها

لانه های خالی حشرات

فسیل ها

برگ ها

ریشه ها

نکته :

طبقه بندی یک مجموعه را به سه طریق می توان انجام داد :

الف- طبقه بندی براساس شباهت ها و تفاوت های ظاهری ( مثال : طبقه بندی مجموعه ای از سنگ ها به دوگروه صاف و ناصاف )

ب- طبقه بندی براساس نوع کاربرد ( مثال : طبقه بندی گیاهان از لحاظ کاربرد به سه گروه دارویی ، خوراکی و صنعتی )

ج - طبقه بندی بر اساس نوع عملکرد ( مثال : طبقه بندی تصویر در آینه ها و عدسی ها به حقیقی و مجازی )

3-2- نمایش علمی

در نمایش علمی دانش آموز اطلاعات مربوط به موضوع انتخابی خود را از منابع اطلاعاتی یا از طریق مشاهده مستقیم گرد آوری نموده و آنها را در یکی از قالب های تحقیق ، مدل و یا نمایش به بازدید کنندگان ارائه می نماید . ویژگی مشترک پروژه هایی که در این سه قالب قرار می گیرند این است که در همه آنها از حقایق و دست آوردهای علمی کشف شده استفاده شده و انجام آزمایش و دستکاری در متغیرها توسط دانش آموز ، در تولید این اطلاعات نقشی نداشته است . در عین حال همین ویژگی مهمترین تفاوت نمایش علمی با آزمایش محسوب می شود .

در پروژه تحقیق دانش آموز به نمایش اطلاعات مکتوب و تصاویر بسنده می کند اما در پروژه های مدل و نمایش علاوه بر ارائه اطلاعات مکتوب و تصاویر ، دانش آموز سعی می کند با استفاده از اشیاء چگونگی و چرایی ساختمان وعملکرد آنها را برای بازدید کنندگان نمایش دهد .

3-2-1 مدل ( ساخت نمونه )

پروژه مدل سازي شامل ساخت اشیاء براي توضيح چرايي یا چگونگي ساختمان آنهاست . در این نوع پروژه دانش آموز مدلی از یک شی ء را ساخته و نمایش می دهد و یا کاربرد آن را شرح می دهد. اگر دانش آموز قادر به ساخت مدل نباشد ، می تواند از پوستر یا نقاشی استفاده نماید . مدل ها کمک می کنند تا با ساختمان اشیا بهتر آشنا شویم : اشیای خیلی کوچک ( مثل ملکول ها ) ، اشیای خیلی بزرگ ( مثل ساختار درون زمین یا ساختار منظومه شمسی ) اشیایی که به سادگی در دسترس نیستند ( مثل اندام ها و دستگاه های درون بدن ) و یا وسایلی که افراد به ندرت شانس دیدن آنها را پیدا می کنند ( مثل یک فضا پیما یا یک پل معلق ) به علاوه ، بعضی مدل ها قادر به کار هستند و علاوه بر توضیح چرایی و چگونگی ساختمان شیء مورد نظر کارکرد آن را هم نمایش می دهند . کارکرد صحیح ، انطباق با حالت اصلی ، سهولت کاربرد و اقتصادی بودن از جمله مواردی است که باید در ساخت مدل ها به آن ها توجه کرد . مدل ها را می توانید به صورت مولاژ ، برش ، ماکت و یا قادر به کار بسازید .

مثال :

شاید شما بخواهید مدلی از یک پل را با چوب کبریت یا چوب بستنی بسازید . نقشه های روی تابلوی نمایش شما می تواند قطعات مختلف پل را نشان دهد و تحقیق شما می تواند شرح دهد که این پل چگونه ساخته می شود ، چرا چنین ساختمان و نقشه ای دارد و در چه مواردی کاربرد دارد . یا با استفاده از تصاویر بدن انسان ، دستگاه عصبی را نشان دهید .

نمونه هایی از پروژه های مدل :

مدل منظومه شمسی

برش گیاهان

قادر به کارها ( ماشین گرمایی ، موتور الکتریکی و ... )

مدل ماهواره اميد

پوستر زنجیره غذایی

ماکت نقاط امن و غیر امن خانه در زلزله

مولاژ اندام های بدن

3-2-2- نمایش

پروژه نمايش شامل استفاده از اشياء براي نمايش چرايي یا چگونگي عملكرد آنها و تبيين اصول علمي حاكم بر آنهاست . در این نوع پروژه دانش آموزیک واقعیت یا اصل علمی خاص را بازسازي نموده و نمایش می دهد .

مثال :

شاید شما بخواهید این اصل علمی را نمایش دهید که آب و مواد محلول در آن از طریق ساقه گیاه بالا رفته و به برگ ها و شاخه ها می رسد . برای این کا ر می توانید مقداری رنگ غذا را در آب حل کنید و ساقه چند گل میخک سفید را در آن قرار دهید . تغییر رنگ گلهای میخک اصل علمی مورد نظر را به شما و بازدیدکنندگان پروژه شما نمایش خواهد داد .

نمونه هایی از پروژه نمایش :

نمایش نحوه کار قطب نما

نمایش تشکیل رنگین کمان

نمایش بازتابش نور از سطح آینه

نمایش تولید آهن ربا

نمایش خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی

نمایش ویژگی های مخلوط

نمایش عملکرد پریسکوپ ، ذره بین ، کوره آفتابی و ...

نمایش نفوذ پذیری خاک

نمایش رسوب گذاری خاک

3-2- 3- تحقیق

پروژه تحقيق یک گزارش علمی محسوب می شود . دراین نوع پروژه شما اطلاعات موجود در باره یک موضوع مشخص را جمع آوری نموده و آنچه را که در مجموع یاد گرفته و یا کشف کرده اید به مخاطبان ارائه می کنید. اين جزئيات را مي توان از طريق مشاهده مستقيم و يا از طريق منابع مختلف اطلاعاتي به دست آورد .

مثال :

تحقیق در باره مراحل دگردیسی قورباغه . شما می توانید این تحقیق را به دو شیوه مختلف انجام دهید . شیوه اول این است که محفظه ای را شبیه آکواریوم آماده کنید و با جمع آوری تخم قورباغه در آن مراحل رشد و تکامل قورباغه را از ابتدا تا انتها مستقیما مشاهده و ثبت نمایید . شیوه دوم اینکه به منابع مختلف اطلاعاتی ( کتاب ها ، اینترنت ، افراد متخصص ، مجلات و ..... ) مراجعه نمایید و از این طریق موضوع خود را عمیقا جستجو کنید و اطلاعات جمع آوری شده خود را به روشی روشن و جالب گزارش دهید . البته به یاد داشته باشید که در رویکرد اول هم شما از تحقیق زمینه ای و مراجعه به منابع اطلاعاتی بی نیاز نخواهید بود .

نمونه هایی از پروژه های تحقیق :

شباهت ها و تفاوت های بین دوزیستان و خزندگان

گازهای مختلف موجود در هوا و کاربردهای آنان در زندگی بشر

هلال های ماه

تولد و مرگ ستارگان

بارانهای اسیدی

انواع میمونها

3-3- آزمایش

در این نوع پروژه یک مسئله مشخص مطرح می شود که دانش آموز در ابتدا جواب آن را نمی داند ، بنابراین طی کردن مراحل روش علمی و انجام آزمایش برای کشف جواب سوال از ضروریات این نوع پروژه محسوب می شود.

مراحل روش علمی :

o طرح مسئله

o انجام تحقیق زمینه ای

o ارائه فرضیه

o اجرای آزمایش

o ثبت نتایج

o نتیجه گیری

مثال :

دانش آموز این سوال را برای پروژه خود مطرح می کند که علت سیاه شدن پوست میوه های انار چیست . با انجام یک تحقیق زمینه ای و مصاحبه با باغداران انار به فرضیه آفتاب سوختگی می رسد و سپس آزمایشی را طراحی و اجرا می کند که طی آن دو دسته میوه روی درخت انار را انتخاب و برای یگ گروه با مقوا سایه بان درست می کند تا آفتاب به آنها نتابد . پس از دو ماه نتایج به دست آمده را ثبت می کند ، یعنی پوست کدام گروه سیاه شده و کدام یک سیاه نشده است و در پایان نتیجه گیری می کند که آیا فرضیه اش صحیح بوده یا خیر .

نکته مهم – به تفاوت های میان پروژه آزمایش و نمایش توجه کنید . بسیاری از افراد و کتاب ها این دو نوع پروژه را با هم اشتباه می گیرند . در اینجا به دو مثال از عناوین پروژه اشاره می شود که هر دو به موضوع رنگین کمان مربوط می شوند اما یکی در قالب پروژه نمایش و دیگری در قالب آزمایش قرار می گیرد .

نمایش : رنگین کمان چگونه شکل می گیرد ؟

آزمایش : آیا می توان با استفاده از مایعی غیر از آب رنگین کمان ساخت ؟

نمونه هایی از پروژه های آزمایش :

رنگ جسم چه تاثيري بر ميزان جذب انرژي تابشي خورشيد دارد ؟

صدای انسان از میان یک لوله تا چه مسافتی منتقل می شود ؟

آیا جامدات مختلف صوت را به یک اندازه از خود عبور می دهند ؟

آیا عواطف انسانی می تواند بر رشد یک گیاه موثر باشد ؟

آیا مورچه ها سلیقه غذایی دارند ؟

آیا دما بر قدرت یک آهنربای دائمی تاثیر دارد ؟

دانش آموزان پايه سوم و بالاتر بهتر است از انتخاب پروژه هاي جمع آوري خودداري نموده و پروژه خود را از انواع ديگر انتخاب نمايند .

4- موضوع مورد علاقه خود را به یک پروژه تبدیل کنید

طرح جابربن حیان -اصول اولیه تحقیق و پژوهش- مسابقه پرواز طرح جابر

مطالب مشابه :

جملاتی در باره پژوهش

صد ویژگی یک مقاله ی علمی پژوهشی خوب

داستان کوتاه چوب فلک -داستان های انقلاب اسلامی

طرح جابربن حیان -اصول اولیه تحقیق و پژوهش- مسابقه پرواز طرح جابر

علمي بودن پژوهش (گفت‏‌وگو با مرتضي کريمي‏‌نيا و دکتر مهرداد عباسي)

نظریات یاددهی-یادگیری-روش تحقیق مهر 93

مقاله ای نسبتا کامل در باره Coca Cola

جملاتی در خصوص هوا