آشنایی با قوانین و مقررات چک

قانون صدور چک در سال 1355 به تصویب رسید این قانون در سالهای 1372 و 1382 در قسمتهایی مورد اصلاح قرار گرفت
آیا میدانید مجازات صدور چک بلامحل چیست ؟

مجازات صدور چک بلامحل بستگی به مبلغ چک دارد
ـ مجازات صدور چک بلامحل کمتر از مبلغ 000/000/10 ریال ، تا شش ماه حبس است
ـ مجازات صدور چک بلامحل از 000/000/10 ریال تا 000/000/50 ریال از شش ماه تا یک سال حبس است
ـ مجازات صدور چک بلامحل بیش از 000/000/50 ریال از یکسال تا دو سال حبس بعلاوه محرومیت از داشتن دسته چک به مدت دو سال است
چنانچه کسی چند فقره چک صادر نماید ، جمع مبلغ چکها مبنای تعیین مجازات قرار خواهد گرفت بنابراین چنانچه مثلاً کسی دو فقره چک هر یک به مبلغ 000/000/7 ریال صادر نماید به حبس از شش ماه تا یکسال محکوم خواهد شد البته چنانچه مثلاً ، شخصی پنج فقره چک صادر کـرده باشـد دو فقره حقوقی و سه فقره کیفری باشد برای تعیین مجازات فقط جمع مبلغ چکهای کیفری ملاک محاسبه قرار خواهد گرفت

منظور از چک حقوقی و چک کیفری چیست ؟

قانون به صدور چک بلامحل بعنوان یک جرم نگاه نموده است هر جرمی برای وقوع نیاز به شرایطی دارد قانون اعلام می دارد که در صورت وجود هر یک از حالات یا شرایط زیر ، صدور چک بلامحل جرم نخواهد بود و صادر کننده چک با وجود شکایت دارنده چک ، مجازات نخواهد شد بنابراین در هر یک از موارد زیر شکایت شاکی به دلیل حقوقی بودن چک مردود اعلام خواهد شد

1ـ در صورتی که چک دارای وعده باشد

چک باید بصورت نقد و بدون وعده صادر شود زیرا چک باید همانند اسکناس وسیله پرداخت نقدی باشد لذا اگر مثلاً امروز چکی برای تاریخ فردا یا هفته یا ماه یا سال آینده صادر شود ، صادر کننده مجازات نخواهد شد زیرا این چک حقوقی است

توجه : همانطور که می دانید صدور چک بدون وعده بسیار نادر است و حتی بسیاری از چکهایی که صادرکنندگان آن توسط دادگاه به مجازات حبس محکوم می شوند در واقع چکهای عده دار و حقوقی می باشند اما دلیل تعیین مجازات در این موارد آن است که صادر کنندگان چک بعنوان متهم در دادسرا یا دادگاه قادر به اثبات این موضوع که چک بصورت وعده دار صادر شده است نمی باشند لذا نحوه اثبات این موضوع و شیوه دفاع از اهمیت فراوانی برخوردار است

2ـ هرگاه چک بابت تضمین انجام تعهد یا تضمین انجام معامله ای صادر شده باشد

منشأ و علت صدور چک باید بدهی صادر کننده معادل مبلغ چک باشد مانند آنکه شخصی بابت خرید یک دستگاه اتومبیل یا آپارتمان یک فقره چک برای پرداخت تمام یا قسمتی از وجه معامله صادر نماید اما اگر مبنا و علت صدور چک مدیونیت و بدهکاری صادر کننده نباشد بلکه بعنوان تضـمین مـعاملـه یا تعـهد صادر شده باشد صـادر کننده قابل تعقیب کیفری و مجازات نخواهد بود مثل آنکه شخصی مغازه یا منزل مسکونی را اجاره نموده باشد و مالک خانه یا مغازه در اجاره نامه از مستأجر تعهد بگیرد که در رأس انقضاء مدت اجاره و در پایان مدت اجاره ، محل را تخلیه نماید سپس برای آنکه به گمان خود تضمینی برای این تعهد دریافت کرده باشد از مستأجر بخواهد که یک فقره چک ( مثلاً معادل قیمت منزل یا مغازه ) بعنوان تضمین تعهد به تخلیه صادر و به او ارائه نماید مثال دیگر آنکه خریدار یک دستگاه آپارتمان از فروشنده بخواهد برای تضمین تعهد به انتقال سند در دفترخانه یک فقره چک صادر نماید و به دست خریدار و یا به نزد واسطه ( بنگاه ) بسپارد در تمامی این موارد به دلیل آنکه صادر کننده در حقیقت مبلغ ذکر شده در متن چک را بدهکار نمی باشد لذا صادر کننده قابل تعقیب کیفری و قابل مجازات نخواهد بود این که چک بابت تضمین صادر شده است ممکن است در متن خود چک ذکر شده باشد و یا آنکه این مطلب در چک بیان نشده باشد اما صادر کننده بتواند به طریق دیگری ( مانند قولنامه یا شهادت شهود ) این موضوع را اثبات نماید

3ـ هرگاه چک سفید امضاء صادر شده باشد

یعنی اینکه صادر کننده بدون قید مبلغ ، تاریخ و نام دارنده ، فقط ، چک را امضاء و ارائه کرده باشد

4ـ در صورتی که ثابت گردد چک بدون تاریخ صادر شده است

معمولاً در این موارد دارنده چک قبل از شکایت و قبل از مراجعه به بانک مبادرت به درج تاریخ می نماید 0 اما چنانچه در مرجع قضایی ثابت شود صادر کننده در هنگام صدور تاریخ چک را ننوشته است صادر کننده مسئولیت کیفری نخواهد داشت

5ـ هرگاه وصول وجه چک منوط به تحقق شرطی شده باشد

این شرط ممکن است در خود متن چک ذکر شده باشد یا آنکه بعداً بر اساس یک فقره قولـنامه ، صـورتجلسه ، شهـادت شهود ، و غیره اثبـات شود 0 مثلاً خریدار اتومبیل تمام یا قسمتی از مبلغ معامله را بصورت یک فقره چک صادر و در اختیار طلبکار ( یعنی فروشنده ) یا واسطه ( مثلاً بنگاه ) بگذارد و شرط نماید که تنها پس از انتقال سند در محضر ، طلبکار حق داشته باشد به بانک مراجعه و وجه چک را وصول نماید

6 ـ هرگاه ثابت شود چک بابت معاملات نامشروع یا ربا ( بهره ) صادر شده است

7ـ هرگاه دارنده چک تا 6 ماه از تاریخ صدور چک برای وصول آن به بانک مراجعه نکند یا ظرف 6 ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت ( یعنی برگشتی از بانک ) شکایت ننماید

توجه : غیر از موارد بالا ، در سایر موارد چک کیفری است یعنی صادر کننده چک قابل تعقیب کیفری و مستوجب مجازات خواهد بود

معنا و مفهوم حقوقی شدن چک

غالباً تصور می نمایند چکی که حقوقی می شود از اعتبار افتاده است و بی ارزش است در حالیکه این گونه نیست در چکهای حقوقی فقط صادر کننده قابل تعقیب و مجازات نیست اما می توان تقاضای توقیف اموال و دارایی صادر کننده را نمود و دادگاه نیز حکم به پرداخت مبلغ چک خواهد داد مگر آنکه با دفاعیات خوانده ( صادر کننده ) ثابت شود که اساساً طلبی وجود ندارد یا آنکه چک بابت ربا صادر شده است یا به هر دلیل دیگر دارنده چک ( خواهان ) استحقاقی ندارد

چگونه وجه چک را از دادگاه مطالبه کنیم

برخی گمان می نمایند برای وصول وجه چک از طریق دادگاه فقط باید شکایت کیفری نمایند در حالیـکه حتـی اگر این شکایت به نتیجه برسد دادگـاه تنها حـکم به مجازات حـبس خواهد داد و درباره طلب دارنده اظهار نظر نمی کند هم درباره چکهای کیفری و هم چکهای حقوقی دادگاه تنها در صورتی حکم به پرداخت مبلغ چک در وجه دارنده چک صادر خواهد کرد که دارنده بعنوان خواهان فرم مخصوص دادخواست را تکمیل و با پرداخت هزینه دادرسی از طریق ابطال تمبر و سایر تشریفات قانونی ، آن را تحویل دفتر دادگاه نماید در غیر اینصورت دادگاه قانوناً نمی تواند حکم به پرداخت مبلغ چک صادر نماید البته در بسیاری موارد صادر کننده بعلت ترس از مجازات خود رأساً مبادرت به پرداخت مبلغ چک می نماید در این صورت زحمت تقدیم دادخواست نیز از دوش دارنده چک برداشته خواهد شد

منظور از تاریخ صدور چک چیست ؟
تاریخ صدور چک تاریخی است که چک امضاء و ارائه می شود نه تاریخی که در متن چک برای وصول بعنوان سررسید قید می شود

نحوه تقدیم دادخواست
طرح دعوی حقوقی نیازمند تقدیم دادخواست است دادخواست طرحی است که از طریق دادگستری در اختیار مردم قرار داده می شود این فرم به ترتیب دارای 4 ستون افقی است که به ترتیب ذیل باید تکمیل شود :

خواهان : منظور از خواهان شخصی است که دارنده چک است و با مراجعه به بانک گواهی عدم پرداخت که به نام او صادر و ارائه شده است و در واقع همان طلبکار یا مال باخته است

خوانده : منظور کلی است که در نظر داریم علیه او طرح دعوی کنیم درباره چک می توانیم علیه تمامی کسانیکه در متن یا پشت چک بعنوان صادر کننده یا ظهر نویس یا ضامن به هر دلیل امضائی نموده اند طرح دعوی نمائیم لذا اگر بخواهیم مثلاً صاحب حساب که چک را صادر کرده است و نیز کسی که پشت چک را امضاء و به ما تحویل داده است طرح دعوی کنیم باید در ستون خوانده نام و مشخصات و آدرس هر دو نفر را ذکر کنیم

وکیل : اگر شما قبل از طرح دعوی به یک نفر از وکلای دادگستری برای این کار وکالت داده باشید فرم دادخواست توسط وکیل شما تنظیم خواهد شد در این حالت در ستون « وکیل » نام و مشخصات و آدرس وکیل محترم توسط ایشان قید خواهد شد توجه داشته باشید در صورتی که مبلغ خواسته ( که در زیر توضیح آن خواهد آمد ) بیش از مبلغ پنج میلیون تومان باشد برابر مقـررات جــاری حتماً باید وکیل داشته باشید و در غیر اینصورت دادخواست در دادگستری پذیرفته نخواهد شد

خواسته : منظور از خواسته مبلغ چکی است که در دست دارید چنانچه چند فقره چک دارید باید جمع مبلغ چکها را در ستون خواسته بنویسید بعنوان مثال در ستون باید چنین نوشت :

« تقاضای رسیدگی و صدور حکم بر محکومیت خوانده ( خواندگان ) به پرداخت جمعاً مبلغ 000 / 000 / 60 ریال بابت سه فقره چکهای صادره به شماره های 192827 مورخ 1/1/87 و 192873 مورخ 1/2/87 و 192874 مورخ 1/3/87 صادره از حساب جاری شماره 1892 بانک ملت شعبه میدان ولیعصر بعلاوه محکومیت به پرداخت کلیه خسارات و هزینه های دادرسی »
بنابر این بر اساس خواسته بالا دادگاه علاوه بر اصل مبلغ چک ، خسارت و هزینه های پرداختی توسط شما را در رأی ذکر خواهد کرد منظور از خسارات و هزینه های دادرسی عبارتند از :
1ـ هزینه تمبر دادرسی ( به ازاء هر یک میلیون تومان بیست هزار تومان ، بنابراین بعنوان مثال در دعوی بالا هزینه دادرسی که توسط خواهان باید پرداخت شود عبارتست از :
( تومان 000 / 120 = 000 / 20 × 6 )
2ـ حق الوکاله وکیل : شما ممکن است هر گونه توافقی با وکیل خود برای پیگیری پرونده و پرداخت دستمزد انجام دهید اما دادگاه فقط تا میزان آئین نامه تعرفه وکلا بر اساس مبلغ خواسته به محکومیت خوانده یا خواندگان به پرداخت حق الوکاله وکیل به نفع شما رأی خواهد داد
3ـ خسارت تأخیر تأدیه : بر مبنای اینکه چک در چه تاریخی صادر شده است و بر اساس شاخص نرخ تورم بانک مرکزی خسارت تأخیر در پرداخت محاسبه و در رأی دادگاه ذکر خواهد شد
دلایل و منضمات : در این ستون باید دلایلی که راجع به ادعای خود دارید بیان کنید مثلاً بنویسید :
1ـ تصاویر مصدق متن و ظهر سه فقره چک به شماره های ....
2ـ تصاویر مصدق سه فقره گواهی های عدم پرداخت بانک

شرح دادخواست : در این قسمت از دادخواست دعوی خود را شرح می دهید و خدامتاً چنین بیان می کنید که خواهان یا خواندگان بعنوان صاحب حساب و یا ظهر نویس مبادرت به صدور و امضاء و ارائه چک به اینجانب نموده اند که با مراجع به بانک محال علیه به دلیل فقدان موجودی ، وجه آن پرداخت نشده است و منتهی به صدر گواهی عدم پرداخت شده است لذا از دادگاه استدعای رسیدگی و محکومیت تقاضای خواندگان را به پرداخت مبلغ مندرج در ستون خواسته بعلاوه کلیه هزینه ها و خسارات دادرسی را دارم
بدیهی است اگر دادخواست راوکیل شما تهیه نماید ، وکیل فرم دادخواست و شرح آن را از زبان خود و بعنوان وکیل شما وبا استناد به برگ وکالتنامه شماره ............ بیان خواهد کرد
این دادخواست به تعداد خواندگان بعلاوه یک نسخه اضافه تهیه و به دفتر دادگاه تحویل شود و مثلاً اگر خواندگان شما سه نفر باشند باید در چهار نسخه بنویسید و تمامی چهار نسخه را تحویل دادگاه دهید همیشه به خاطر داشته باشید از تمام نامه یا دادخواست هایی که به دادگاه می دهید برای خود یک نسخه اضافه بعنوان سابقه تهیه و نگهداری نمائید

دریافت وجه چک بر اساس حکم دادگاه

پس از آنکه دادگاه حکم به سود شما صادر کرد ، رأی را به خواهان و خواندگان ابلاغ می کند خواندگان که محکوم به پرداخت شده اند معمولاً دادخواست اعتراض می دهند و پرونده به دادگاه تجدید نظر خواهد رفت در صورتی که اعتراض دلیل منطقی نداشته باشد حکم دادگاه اولیه مجدداً تأئید می شود و دوباره این حکم به شما و طرفهای دعوی ابلاغ می شود پس از درافت حکم باید به دفتر دادگاه اولیه مراجعه نمائید و تقاضای صدور اجرائیه نمائید در این زمان بدون هر گونه تشریفات خاص فقط در یک نامه ای کاملاً مختصر حداکثر در سه یا چهار خط خطاب به دادگاه اولیه با ذکر شماره آراء دادگاه ها تقاضای اجرای حکم و وصول مطالبات خود را می نمایندبرگ اجرائیه که فرم مخصوص است توسط دفتر دادگاه تهیه و تکمیل و با دادن فرصـت ده روزه به محکومین از ایشان خواسته می شود که مفاد حکم را اجرا کنند پس از زمان مزبور چنانچه از پرداخت وجه امتناع نمودند دارنده چک ( طلبکار ) می تواند اموال و دارائی هایی را که محکومین سراغ دارد ( از قبیل زمین ، آپارتمان و هر گونه ملک دیگر با ارائه پلاک ثبتی - موجودی حساب بانکی با ارائه اطلاعات مربوط به شماره حساب و بانک مربوطه - سهام شرکت ها - خط تلفن ، حقوق ماهیانه و .... ) معادل طلب خود توقیف نمایند و در آخر چنانچه موفق به شناسایی هیچگونه مالی از محکومین نشدید می تواند ازاجرای احکام تقاضای صدور برگ جلب و بازداشت محکومین را بنمائید

دریافت مبلغ چک از طریق دایره اجرایی ثبت اسناد و املاک

دارنده چک می تواند در صورتی که بخواهد مطالبات خود را از صادر کننده چک ( صاحب حساب ) دریافت دارد و بشرط آنکه بتوان مال یا وجوهی را از نامبرده شناسایی و معرفی نماید ، به دایره اجرایی اداره ثبت مراجع تقاضای خود را ارائه نماید اما باید توجه داشت که اگر هیچگونه مالی از محکومین بدست نیاید دارنده چک نمی تواند از طریق اجرایی ثبت تقاضای بازداشت و توقیف صادر کننده چک را بنماید

آشنایی با قوانین و مقررات چک

مطالب مشابه :

اخبارواطلاعات در مورد حکم تخلیه قانون چک و کدرهگیری ومسائل حقوقی املاک

چگونگی تخلیه ملک در صورت مقاومت مستاجر

آشنایی با قوانین و مقررات چک

چگونگی خرید ملک از قولنامه تا محضر ودریافت کلید.نوشتن قولنامه.

راهکارهای قانونی مطالبه وجه چک

ختم پرونده اجرائی:

بانک سوالات حقوقی با موضوعات تجاری

انواع دادخواست

چک ليست آمادگي