صنایع دستی لالجـین - سفال گری
لالجـین پایتـخت سـفال ایران
لالجین پایتخت سفال ایران آنقدر غرق در هنر سفالینه است كه گویی مردمانش هویت خود را در سفال می‌بینند. لالجین با وسعت 508 كیلومترمربع در شرق شهرستان بهار واقع و از غرب به شهرستان همدان و از شمال به كبودرآهنگ محدود می‌شود. لالجین پایتخت سفال ایران آنقدر غرق در هنر سفالینه است كه گویی مردمانش هویت خود را در سفال می‌بینند. لالجین با وسعت 508 كیلومترمربع در شرق شهرستان بهار واقع و از غرب به شهرستان همدان و از شمال به كبودرآهنگ محدود می‌شود.
لالجین كه به شهر سفال معروف است با جمعیتی بالغ بر 15 هزار نفر در 25 كیلومتری مركز استان همدان واقع شده است و بیش از 960 واحد خرد و كوچك و متوسط تولید، تكمیل و فروش سفال و سرامیك را با اشتغالی بالغ بر 6 هزار نفر در خود جای داده است. به گونه‌ای كه بیش از 75 درصد مردم این شهر با صنعت سفال و سرامیك اعم از تولید، تكمیل، فروش، صادرات و حمل و نقل مرتبطند.
سفال و سرامیك لالجین با بیش از 750 سال سابقه تولید سفالینه و صادرات به بیش از 44 كشور دنیا، یكی از مهمترین نقاط تولید سفال در كشور به شمار می‌رود و هنرمندان این منطقه سالیانه بیش از 46 هزار تن سفال در قالب 37 میلیون قطعه انواع ظروف و اشیای زینتی سفال در ابعاد و اندازه‌های مختلف تولید می‌كنند.
سفال و سرامیك‌های زیبای لالجین به گونه‌ای توسط هنرمندان و صنعتگران لالجینی تولید و تزئین می‌شود كه گردشگران داخلی و خارجی، لالجین را به عنوان یكی از سه قطب گردشگری استان همدان انتخاب می‌كنند.
لالجین
لالِجین یکی از شهرهای شهرستان بهار در استان همدان بوده، به عنوان مرکز تولید سفال خاورمیانه شناخته شده‌است. هشتاددرصد از جمعیت شهر لالجین به پیشهٔ سفالگری، سرامیک‌کاری و شغلهای وابسته همچون نقاشی سفالینه‌ها، بسته‌بندی، خرید و فروش محصولات سفالین ... اشتغال دارند.
وضعیت تولید صنایع دستی در این شهر
لالجین از مراکز عمده ساخت سفال و سرامیک ایران و جهان به شمار می‌رود و محصولات هنرمندان آن علاوه بر شهرهای دور و نزدیک ایران به بسیاری از کشورهای دیگر صادر می‌شود. سفالینه‌های ساخت لالجین بسیار متنوع است و انواع ظروف تزئینی و مصرفی را شامل می‌گردد (کارگاه‌هایی که در زمینه ساخت سفال و سرامیک فعالند، طبق آمار اتحادیه صنف سفال و سرامیک (آبان ۱۳۸۵) بالغ بر ۶۸۳ واحد است).در سالهای اخیر به علت تفاوت نسبی در عرضه و تقاضا و دشواری ساخت مصنوعات سفالین و نیز کاهش یا عدم کاربرد برخی از سفالینه‌ها تمایل به ساخت ظروف تزئینی بیشتر شده‌است و خطر نابودی، بعضی از شاخه‌های سفالگری را تهدید می‌کند.
تعدادی از هنرمندان لالجینی به نقاشی بر روی سفالینه‌ها اشتغال دارند. نقاشی بر روی سفال به دو قسمت است:
الف) کار با رنگهای غیر کوره‌ای (پلاستیکی و روغنی) ب) استفاده از رنگهای کوره‌ای.متأسفانه جنبهٔ هنری سفالینه‌های نقاشی شده (در هر دو قسمت) در این شهر چندان مطلوب نیست و از این لحاظ توان رقابت با ظروف منقوش شهرهایی همچون میبد را ندارد. گرچه پیش از این(حدوداً قبل از دههٔ پنجاه) نقاشی با رنگهای ثابت بر روی ظروف (اصطلاحاً رولعابی) وضعیتی مطلوب داشت.
فرشبافی نیز در زمرهٔ صنایع دستی این شهر قرار دارد. البته فرشهای بافت لالجین و شهرها و روستاهای مجاور را نمی‌توان از لحاظ کیفیت و کمیت با مناطقی که در این صنعت معروفند، مقایسه کرد. پیش از این بافت گلیمجاجیم نیز در این شهر رایج بود؛ اما متأسفانه این دو صنعت تقریباً به فراموشی سپرده شده‌است. و
شرکت سهامی ظروف
تأسیس شرکت سهامی ظروف لالجین نتیجهٔ تلاش حاج‌محمودزیرک از اهالی همدان بوده‌است (در حدود سالهای ۱۳۲۰ تا ۱۳۴۲). شرکت سهامی در مهر سال ۱۳۱۵ گشایش یافت و پایه‌گذار آن مرحوم حاج‌محمدجوادزیرک بود. این شرکت تا سال ۱۳۴۲ فروش سفال لالجین را در انحصار داشته‌است و سفالگرانی که در بیرون از شرکت کار می‌کرده‌اند، می‌بایست محصولات کارگاه‌های خود را به این شرکت تحویل می‌دادند تا پس از درجه‌بندی به فروش برسد. پس از مرگ محمدجوادزیرک سرپرستی شرکت به فرزندش حسین زیرک سپرده شد.
مرحوم محمدجوادزیرک خدماتی ارزنده برای مردم لالجین داشته است؛ از جمله حفر کاریزها که تا چند سال پیش جاری بودند. از دیگر خدمات وی می‌توان به تغییر دادن نوع سوخت کوره‌های سفال‌پزی یعنی نفت سیاه به جای بوته‌های خار اشاره کرد که در حدود سالهای ۲۵-۱۳۲۴ انجام پذیرفت. پیش از آن سفالگران انبوه بوته‌های خار را از بیابانهای اطراف لالجین گرد می‌آوردند یا از دیگران می‌خریدند و با آن کوره‌ها را مشتعل می‌ساختند. بنا بر این پخت سفالینه‌ها پرمشقت بود و معمولاً بخشی از وقت سفالگران را می‌گرفت. سفالگران با پذیرفتن سوخت جدید به جای خار و خاشاک، به هنگام پخت ظروف سفالینه‌ها نزدیک کوره می‌نشستند و با کاسه‌ای کوچک نفت سیاه را اندک اندک به آتشدان کوره‌ها می‌پاشیدند؛ تا زمانی که ظروف کاملاً پخته شوند. پس از جایگزینی نفت سفید، کار پخت سفالینه‌ها آسان‌تر و پاکیزه‌تر شد. مرحوم زیرک بر آن بود که کارگاه‌های سفال‌سازی را به بیرون از شهر (سه‌راهی دهنجرد) منتقل کند؛ اما با مخالفت خان مواجه شد و به مقصود خود دست نیافت.
چگونگی تهیهٔ گل سفالگری
خاک مورد نیاز ساخت سفالینه‌ها را از زمینهای اطراف لالجین و روستای دستجرد تهیه کرده، با کامیون به کارگاه‌های سفالگری یا محلهای مخصوص ساخت گل منتقل می‌کنند. قبلاً خاک سفال را با گاری یا الاغ به کارگاه‌های سفالگری حمل می‌کردند و در ازای آن فقط چند ریال به گاریچی یا مالداران می‌پرداختند.[۱] این خاک را که به صورت کلوخهای بزرگ و کوچک است، با وسایل مخصوص برقی یا به صورت ابتدایی با تخماق چوبی می‌کوبند و پس از آنکه ریز شد، داخل تغارهای بزرگ آهنین یا بشکهٔ معمولی با آب مخلوط می‌کنند و با بیلی آن را به هم می‌زنند تا به صورت دو غاب گل یا «لُوا» در آید. و پس از آن دوغاب گل را از الک - که در گوشهٔ حوضی به عمق تقریبی 30 سانتیمتر قرار می‌گیرد -می‌گذرانند تا خاشاک و سنگ‌ریزه‌ها را از آن جدا کنند. وقتی حوض پر شد، چند روز آن را به همان حال رها می‌کنند تا اندکی سفت شود. سپس با چوبی بلند خطوطی متقاطع (شطرنجی) به عمق چند سانتیمتر بر روی گل ایجاد می‌کنند. چندی بعد گل داخل حوض از محل ترسیم خطوط، ترک می‌خورد و به شکل خشتهایی ضخیم درمی‌آید. این خشتها را به داخل کارگاه حمل کرده، در اطاقی به نام «تُرپاقْدان» (خاکدان) انبار می‌کنند.
قسمتی از خاک کوبیده را نیز جهت پاشیدن به زیر گل (به هنگام ورز دادن با پا یا دست) غربال کرده، در خاکدان کارگاه انبار می‌کنند.
یک یا دو نفر گل را (با سیم یا داس) در تکه‌هایی نسبتاً بزرگ (لپه)از تودهٔ گلِ انبارشده، جدا می‌کنند و نخست با پا آن را ورز می‌دهند. هر بار آن را نخست پهن کرده با کنارهٔ کف پا لگد می‌کنند و سپس آن را جمع کرده دوباره به همین ترتیب ورز می‌دهند. این کار تا زمانی که گل کاملاً آماده شود، تکرار می‌گردد و ممکن است تا هفت یا هشت بار انجام گیرد. آنگاه لپه را به تکه‌های کوچک‌تر می‌برند و آن را با دست ورز می‌دهند و تقریباً به شکل کله‌قندهای کوچک درمی‌آورند. به این کله‌قندها اصطلاحاً چونه(گؤننه) می‌گویند. این گل برای ساخت سفال آمادهٔ است.
افزارهای سفالگری
۱- سنگ گل‌فشاری تخته‌سنگ همواری است به طول یک متر و عرض نیم متر که آن را به ترکی «پالچوق‌باسَن» می‌نامند. این تخته‌سنگ در دست راست سفالگر تعبیه شده‌است و برای ورز دادن گل با دست به کار می‌رود. به هنگام ورز دادن گل، هر چند گاه یک بار با کارتراش گل‌های آن را می‌تراشند.
۲- کارتراش کارتراش یا کَلتراش افزاری است برای تراشیدن گل چسبیده به سنگ گل‌فشاری یا زمین (به هنگام ورز دادن گل). این افزار دو تکه دارد:
الف - تیغه‌ای پهن و آهنی و راست گوشه و تخت به طول پانزده سانتیمتر و عرض ده سانتیمتر که از یک درازا در دسته چوبی کارتراش فرو برده شده‌است. ب - دسته چوبی استوانه‌ای به طول بیست سانتیمتر و از یک سو درازا در میان شکافی به طول پانزده سانتیمتر دارد که تیغهٔ کارتراش در آن جای گرفته‌است.۳- کاسهٔ لعابی: در سمت راست (یا چپ) سفالگر در گودال کوچکی در نزدیکی دستگاه یک کاسه لعابی را جای داده و در آن آب ریخته‌اند. سفالگر هنگام کار، با آب این کاسه دستهای خود را تر می‌کند تا گل به آن نچسبد و کار ساخت سفالینه به سهولت انجام پذیرد.
۴- سوزن «اینَه»: سوزنی است به درازای شش سانتیمتر با دستهای کوتاه و چوبی به درازای چهار سانتیمتر که برای کارهایی همچون کم کردن گل، برش دادن و خط انداختن ظرف در حال ساخت به کار می‌رود.
۵- تیماج: پاره‌چرمی است راست گوشه به درازای ده سانتیمتر و پهنای دو سانتیمتر. سفالگر برای هموار کردن لبه سفالین آن را تا می‌کند و انگشت‌های شست و نشانی خود بر لبه سفالینه چنان نگاه می‌دارد که یک بخش آن در درون سفالینه و بخش دیگر در بیرون جای بگیرد. با چرخیدن دستها «تیماج» لبهٔ سفالینه را یکسان هموار می‌کند. امروزه از تیوب دوچرخه برای این کار استفاده می‌کنند.
۶- مُشْتَه: افزاری است مسی، نازک و تخت، به طول هشت سانتیمتر و پهنای آن (در پهن‌ترین بخش) پنج سانتیمتر است و آن را هنگام کار و چرخیدن دستگاه برای هموار شدن بیرون سفالینه -در جایی که خمیدگی دارد- نگاه می‌دارند.
۷- تراش: افزاری است آهنی و تخت به درازای پانزده سانتیمتر و عرض آن (در پهن‌ترین قسمت) سه سانتیمتر است (به شکل L ). این افزار را در تراش دادن قسمت تحتانی سفالینه به کار می‌برند.
۸- چرخ: دستگاهی است که از چند جزء تشکیل یافته و در یک محفظهٔ گلی - آجری (تقریباًبه شکل میزی که سه سوی آن بسته باشد ) جای دارد. جدیداً دستگاه چرخ از آهن ساخته می‌شود و قابلیت انتقال دارد.
سفالگر بر یک سه‌پایهٔ چوبی یا بر یک نشیمن گلی در پشت این محفظه می‌نشیند و گلی را که می‌خواهد از آن سفالینه بسازد، بر روی صفحهٔ چرخ می‌گذارد.
اجزاء چرخ سفالگری عبارت است از:
الف - یک صفحهٔ گرد از چوب گردو به کلفتی پنج سانتیمتر و قطر حدوداً بیست سانتیمتر که گل را برای ساختن سفالینه روی آن میمطالب مشابه :
مقاله(صنایع دستی استان همدان)
دانا - مقاله(صنایع دستی استان همدان) - مدیریت - دانش - مهارت - تجر به
صنایع دستی استان همدان
دانستنیها ی تاریخ وجغرافیایی ایران وجهان - صنایع دستی استان همدان - اشنایی کامل با شهرهای
صنایع دستی میبد
خرید وفروش صنایع دستی میبد یزد همدان با قیمت مناسب و ارزان خرید وفروش صنایع دستی میبد یزد
تشکل های غیر دولتی گردشگری همدان صاحب خانه شدند .
وی با بیان اینکه صنایع دستی و گردشگری با توجه به این که صنایع دستی همدان رتبه دوم را
بیات:بازارچه های فروش صنایع دستی روستایی در مراكز گردشگری استان همدان ایجاد شد
سلگی برزولی - بیات:بازارچه های فروش صنایع دستی روستایی در مراكز گردشگری استان همدان ایجاد
درباره صنایع دستی
انسجام روابط عمومی های همدان - درباره صنایع دستی - وبلاگ گروهی - فعالان عرصه روابط عمومی در
صنایع دستی لالجـین - سفال گری
.::ایران شناسی و ایران گردی::. - صنایع دستی لالجـین - سفال گری - ایران شناسشی و ایران گردی
تاریخچه صنعت دستی سفالگری
صنایع دستی - تاریخچه صنعت دستی سفالگری - ( در استان همدان ) ، روستای مندگناباد
آشنایی با شهر تاریخی همدان
هکمتانه - آشنایی با شهر تاریخی همدان صنایع دستی. صنایع دستی به ویژه از نظر صنایع چرمسازی ,
برچسب :
صنایع دستی همدان