اصول طراحی المان های شهری

نویسنده : آقای محمد حسن سرائی

رشد روز افزون جمعیت ، بالا رفتن سطح آگاهی افراد ، بالا رفتن سطح نیاز شهروندان و همچنین لزوم استاندارد سازی زندگی شهری بخصوص در کلانشهرها باعث شده است که افراد مسئول و دست اندرکار در فکر طراحی و زیبا سازی فضاهای شهری بیفتند .

طبیعی است که افراد استفاده کننده از این فضاها را طیف وسیعی از انسانها با سطح نیازها و خواسته های متفاوت تشکیل می دهند و باالطبع موفقیت مهندسین و طراحان فضاهای شهری در گرو رفع نیازهای افراد در استفاده از این مبلمان شهری می باشد اما با توجه به تفاوت شدید در بین سلیقه و نیازهای افراد استفاده کننده باید نیازهای کلیدی که در بین تمام افراد مشترک است شناسایی و در طراحی ها لحاظ شود .

می توان گفت که بیشتر افراد استفاده کننده از این فضاها بر سه اصل ایمنی ، امنیت ، و راحتی اینگوه فضا ها تاکید دارند .

اگر در طراحی اینگونه فضاها به خواسته ها و نیازهای افراد توجهی نشود پیامدهای جبران ناپذیری را در پی دراد. مثلا اگر در طراحی یک ایستگاه اتوبوس فضایی زیبا دلنشین و راحت طراحی گردد اما ایمنی لازمه را نداشته باشد به جای اینکه افراد را به استفاده از این فضا دعوت کند آنها را از این فضا دور می کند و اجازه نمی دهد آنها با ایستگاه اتوبوس که جزوی از مبلمان شهری است به راحتی ارتباط برقرار کنند .

همچنین در مورد طراحی اینگونه فضاها باید ابتدا به ساکن بدانیم که این فضاها برای چه ملیت و چه فرهنگی قرار است طراحی شود مثلا اگر قرار است یک باجه پست برای شهر یزد طراحی شود باید ابتدا اصول فرهنگی ، اجتماعی و ... حاکم بر این شهر مورد مطالعه قرار گیرد و باجه پستی که در شهر تهران استفاده می شود هیچگاه در پیاده رو های شهر یزد جواب نخواهد داد و این المان برای شهر یزد به خودی خود نیازمند طراحی می باشد .

در این مقاله سعی بر این است که تعدادی از عناصر و مبلمان شهری مورد بررسی و آنالیز قرار گیرند و راهکارهای اصولی در طراحی آنها ارائه گردد .

مجسمه: مجسمه ها جزئی از عناصر و مبلمان فضاهای شهری هستند که نه تنها به غنای بصری شهر و فضای اجتماعی ما کمک می کنند بلکه به عنوان نماد و نشانه ای از فرهنگ غنی و هویت جمعی ما قابل استفاده هستند .

مجسمه های از آن دسته از عناصر هستند که کارکرد در آنها یکی از مهمترین فاکتورهاست کارکرد فیزیکی ، معنایی و مفهومی . مجسمه ها از لحاظ معنا و مفهوم تاثیر فراوانی بر روی ذهن افراد دارند برای مثال با قرار دادن مجسمه کودکان در پارک ها مثل کودکی که در حال بازی است و یا کودکی که در آغوش مادر قرار دارد می توانیم کودکان را تحریک به حرکت در اجتماع کنیم و او را با دیدن این مجسمه ها وادار کنیم تا لحظه ای در آغوش مادرش آرام بگیرد و یا با دوستان خود برای انجام بازی های کودکانه ارتباط برقرار کند . و به همین ترتیب کودک را با مسائل جدید روبرو و کارهای شایسته را از طریق فهم بصری به کودک دیکته کنیم . حال این بحث ها فقط شامل کودکان نمی شود و با طراحی در مقیاس های دیگر می توان بر روی ذهن کلیه انسانها تاثیر گذار بود و یکی از بهترین راه های اثر گذاری بر روی رفتار افراد این است که رفتار شایسته و درست را از طریق فهم بصری به افراد یاد دهیم که مجسمه ها یکی از عناصری است که می تواند بر غنای بصری مبلمان شهری بیفزاید .

طبیعی است که در ساخت این مجسمه های شهری باید از مواد و مصالحی استفاده شود که کیفیت بالایی داشته و بعد از مدتی از بین نرود ، موادی که در مقابل شرایط جوی و کنجکاوی برخی از شهروندان داوم کافی داشته باشد .

نیمکت و صندلی : از جمله عناصر معماری که هم در محیط داخلی و هم در محیط خارجی مورد استفاده قرار می گیرد نیمکت و صندلی است . نیمکت ها معمولا در پارک ها و پیاده رو ها مورد استفاده قرار می گیرند . در زمینه استفاده از نیمکت به عنوان یکی از اجزا مبلمان شهری و به دلیل محدود بودن شفارش دهندگان اینگونه محصولات ، و محیطی که در آن مورد استفاده قرار می گیرند فعالیت زیادی از جانب شرکت های خصوصی چه در قالب طراحی و چه از جهت انجام کارهای اجرائی صورت نگرفته است

نیمکت ها از لحاظ جنسی باید از موادی در ساخت آنها استفاده شود که مقاوم باشد و باید فضای راحتی را برای نشستن افراد تامین کند همچنین در اتصالات آن از پیچ ، پرچ ، میخ ، چسب های مخصوص و اتصالات کام و زبانه بسته به جنس نیمکت استفاده می شود .

باجه تلفن ، باجه پست ، ایستگاه اتوبوس : موارد فوق نیز جزئی از عناصر و مبلمان شهری به حساب می آیند . شاید در طول شبانه روز یک شهروند با این عناصر ارتباط بیشتری نسبت به سایر عناصر و مبلمان شهری برقرار کند و لذا لازم است در طراحی آنها شرایط اتخاذ شود که این عناصر در معرض دید باشند ، مثلا می توان در طراحی آنها از رنگ خاص و یا نورپردازی ویژه و حتی فرم و شکلی خاص استفاده کرد و یا اینکه با بزرگ کردن آنها از لحاظ ابعاد و ارتفاع این عناصر را در چشم بیننده قرار داد به شرطی که به سایر مبلمان شهری و در کل سیستم شهرسازی ما آسیبی وارد نشود . در طراحی موارد ذکر شده به دلیل اینکه تنوع افراد استفاده کننده از آنها زیاد است و افراد در موقعیت ها و سنین مختلف از این عناصر استفاده می کنند باید سهولت در بکارگیری اینعناصر شهری لحاظ شود.

همچنین در طراحی اینگونه عناصر می توان به صورت تلفیقی عمل نمود مثلا یک باجه پست را با باجه تلفن تلفیق نمود و از قرار گیری آنها کنار هم مبلمان شهری زیبایی را ایجاد نمود .

تابلوهای راهنما و روشنایی : یکی دیگر از عناصر مبلمان شهری تابلوهای راهنما و روشنایی هستند که نقش بسزایی در معرفی فضاهای شهری از جمله خیابان ها و کوچه های یک شهر و یا فضاهای مختلف یک پارک یا نمایشگاه و ... به بینندگان دارند و با طراحی درست و اصولی می توانند به جای حس کسل کنندگی در بین افراد باعث ایجاد هیجان و حرکت شوند .

در زمینه روشنایی های شهری دارای انواع گوناگون مثل بلند ، کوتاه ، زمینی و ... می باشند .

نوع بلند آن نور خیابانی است که سطح وسیعی را پوشش می دهد و از دسترس انسانها معمولا دور است و کنار هم قرار گرفتن آن در خیابان معمولا یک حالت پرسپکتیوی برای خیابان ایجاد می کنند . نوع کوتاه آن معمولا دارای ارتفاع 2 الی 3 متری است و نورپردازی آن می تواند در جهات خاص باشد و برای روشنایی بخش های مثل پیاده رو ها و محل نشیمن در پارک ها به کار می رود . نوع زمینی آن معمولا دارای ارتفاع کمتر از 1 متر است و جنبه تزئینی دارد و در فضاهای عمومی به دلیل در دسترس بودن به ندرت استفاده می شود و بیشتر برای زیبایی بخشیدن به فضاهای خصوصی استفاده می شود .

در طراحی تمامی تابلوهای روشنایی نکته حائز اهمیت آن بحث اجرائی آن و نحوه اتصال آن به زمین است و به دلیل در ارتباط بودن این روشنایی ها با برق باید طوری طراحی گردند که برای افراد به ویژه کودکان خطری به همراه نداشته باشد .

سطل زباله : سطل زباله یکی دیگر از عناصر مبلمان فضاهای شهری است و به دلیل نقشی که در پاکیزگی فضاهای شهری و جلوگیری از گسترش آلودگی دارد بسیار حائز اهمیت است .

از جمله مسائلی که در ارتباط با استفاده از سطل زباله مطرح است مسئله عدم تمایل افراد برای برخورد عضوی از بدن خود با سطل زباله از جمله درب آن می باشد و این باعث گردیده است که افراد زباله های موجود در کف پیاده روها و خیابان ها را ببینند اما تمایلی نسبت به برداشتن آنها و انداختن آن به داخل سطل زباله نداشته باشند ، بنابراین در طراحی باید سیستمی لحاظ شود که زباله ها با نوک کفش یا پا قابل انتقال به داخل سطل زباله باشند . مسئله دیگری که خود عامل بدبویی سطل زباله گردیده وجود شیرابه ها در زباله های مرطوب می باشد که باید در فرایند طراحی روشی پیش بینی شود که این شیرابه ها دفع شوند . همچنین باید کاری کرد تا از جمع شدن حشرات موذی اطراف سطل زباله جلوگیری شود . ضمنا در طراحی سطل زباله باید زباله ها تفکیک شوند و به صورت خشک و تر و یا جدا از هم باشند. همچنین حجم مخزنی یا سطلی که زباله در آن جمع می شود باید به گونه ای باشد که نه خیلی بزرگ باشد که زباله ها مدت زیادی در آن بماند و بوی بد بگیرد و نه آنقدر کوچک باشد که با انداختن چند تکه زباله به داخل سطل پر شده و به بیرون و فضای پیاده رو سرریز کند .

اصول طراحی المان های شهری

مطالب مشابه :

اصول و روش های طراحی شهری و فضاهای مسکونی در ایران

اصول میدان های بزرگ شهری

خلاصه کتاب : اصول و روشهای طراحی شهری و فضاهای مسکونی در ایران

اصول طراحی بخش MRI

پایان نامه های طراحی شهری دانشگاه تهران

اصول سازماندهی فضا در شهرهای ایران و واحد های مسکونی:

خلاصه کتاب : اصول و روشهای طراحی شهری و فضاهای مسکونی در ایران

شیت های طراحی شهری

اصول طراحی المان های شهری