پازل فرهنگی ایران

گزارشی از جشنواره موسیقی خرم‏آباد

پازل فرهنگی ایران

روزهای 19 تا 21 بهمن 1390 خورشیدی (هشتم تا دهم فوریه 2012 میلادی) یک جشنواره موسیقی با مضامین ملی، میهنی، شهید، انقلاب و این جور چیزها در شهر خرم‏آباد برگزار شد. دوست گرامی هوشنگ جاوید دبیر جشنواره، تلفنی از من دعوت کرد تا به او بپیوندم. به هر صورت بامداد روز نوزدهم بهمن قدم به خرم‏آباد نهادم. شهری که پیش از این برای سفر به خوزستان ده‏ها بار از میانش گذر کرده بودم ولی برخوردی مستقیم با آن نداشتم. هنوز بانگ اذان به گوش نرسیده بود که هم من و هم هوشنگ جاوید از این دعوت و پذیرش پشیمان شدیم. می‏خواستم برگردم ولی هوشنگ اصرار کرد بمانم. ظاهراً مسئولان جشنواره این حق را به وی نداده بودند که یکی دو مهمان دعوت کند و نتیجه این ش دکه همه امور تغذیه و تخلیه و استراحت بدنی را به خرج شخصی خودمان برگزار کردیم! بگذریم. از آن جا که زبان تصویر از هر زبانی گویاتر است، به جای سخن‏پراکنی، شما نیکان را به دیدن دیدنی‏های جشنواره دعوت می‏کنم. فقط زیر برخی از عکس‏ها به ضرورت چیزکی خواهم نوشت. گویا برنامه هدفمندسازی یارانه‏ها به مسئولان جشنواره خیلی فشار آورده بود که یک برگ کوچک حاوی نام و نشان گروه‏های شرکت‏کننده را از مخاطبان دریغ کرده بودند. در نتیجه نام هر گروهی که یادم مانده، می‏نویسم و بقیه را فقط به شهر و زادگاه هنرمندانش حواله می‏دهم، مانند گروه موسیقی الیگودرز یا بندرعباس.

هوشنگ جاوید دبیر جشنواره اول بسم‏الله بالای منبر رفت و گوشی را به دست همه شرکت‏کنندگان داد که هیئت داوران بدون هیچ ملاحظه‏ای کار خود را خواهد کرد و توصیه کرد وقت پانزده دقیقه‏ای خود را به سخن‏های بیهوده پیرامون گروه و فعالیت‏هایش اختصاص ندهند.

دکتر اسفندیار قره‏باغی به عنوان نماینده هیئت داوران معیارهای داوری را بازگفت تا هنرمندان بدانند چه چیزی امتیاز دارد و چه کارهایی بی‏اهمیت است.

گروه دختران الیگودرز به اجرای موسیقی بختیاری پرداختند.

گروه دیگری از شهرستان الیگودرز ترکیبی موسیقی سنتی و بختیاری اجرا کردند.

گروه آساره از شهر خرم‏آباد در بخش موسیقی دستگاهی به طور مشترک با گروه جوانان کرمانشاه، جایزه اول را برد. من نفهمیدم وقتی موسیقی دستگاهی می‏نوازند و کلام لری می‏خوانند، کدام وجه قضیه مورد توجه است! گویا اول شدن آن‏ها با ملاحظاتی همراه بود. حتی سرنانوازی دوست خیلی خیلی خوبم احسان عبدی‏پور نمی‏توانست معیار برتری گروه آساره باشد. چون احسان با مهارت‏های فردی خودش می‏نواخت و حضرات گروه‏نواز هیچ زحمتی برای تنظیم سرنا و گروه سازهای سنتی نکشیده بودند.

دلیلی ندارد در این جا پارتی‏بازی نکنم و عکس تکی از احسان عبدی‏پور نگذارم. به باور من او می‏رود تا جای زنده‏یاد شامیرزا مرادی را پر کند.

دیدن عاشیق حسن اسکندری فارغ از هر چیزی خودش غنیمت بود. پیش از اجرا، با هم گشتی در قلعه فلک‏الافلاک زدیم. استاد چند سال پیش درگیر یک عمل سنگین جراحی بود که اینک با سرخوشی و سرزندگی بار دیگر به روی صحنه آمده بود.

گروه بندرعبارس آخرین برنامه را اجرا کردند ولی دلیلی ندارد که در این وبلاگ هم به خط آخر بروند. دست‏شان درد نکند، گر چه عنوانی را صاحب نشدند.

گروه بوشهر به سرپرستی محمدرضا اخلاقی، هم موسیقی محلی زادگاه‏شان را نواختند و بازی کردند و هم مقداری سینتی‏سایزر بازی راه انداختند که اصلاً خوشم نیامد و به چند بار به آقای اخلاقی یادآوری کردم دیگر مرتکب چنین اشتباهی نشود. اجرای محلی‏شان خوب بود ولی هیچ مقامی نگرفتند و خیلی هم شاکی بودند. یادم آمد در جشنواره بیت و حیران سردشت نیز یک گروه موسیقی بوشهر بسیار پرشور نواختند و عنوان نگرفتند و درست همین ماجرای گله و شکایت بالا گرفت.

گروه سرود اصفهان در بخش سرود، مقام اول را به دست آورد.

محمدرضا اسحاقی از بهشهر مازندران با چهار فرزندش روی صحنه رفت. پیش از این دو فرزندش را بارها در کنار پدر دیده بودم ولی این بار احساس کردم گروه خیلی جفت و جور نیست. به طور اتفاقی در اتوبوس خرم‏آباد-گرگان همسفر شدیم و جریان را بازگفت که برای تشویق بچه‏ها، گروه خانوادگی راه انداخته است. با پنج پسرش آمده بود ولی انگار یکی از آن‏ها در شرایط حداقلی نبود که همراه پدر و برادران به روی صحنه برود.

گروه موسیقی ترکمنی از شهرستان گنبد در بخش موسیقی نواحی به طور مشترک با گروه هرای از قوچان جایزه ویژه را بردند. یعنی اول شدند.

گروه موسیقی شاهسونی هالای از شهر قم درخشش آنچنانی نداشتند و طبیعتاً نتیجه داوری برای‏شان کاملاً پذیرفتنی بود.

گروه دختران قوچان با عنوان هرای، به طور مشترک با گروه ترکمنی از شهرستان گنبد جایزه ویژه در بخش موسیقی نواحی را از آن خود کردند. ویژگی بارز آنان پوشیدن لباس زیبای زنان کرمانج در تمام مدت جشنواره بود که همواره از سوی عکاسان پرمشتری بودند.

هیئت داوران به ترتیب از راست: اسفندیار قره‏باقی، رامین کاکاوند و رضا پرویززاده

استاد شفیع خالد کیمنه‏ای و پسر عادل را نخستین بار ده سال و سه ماه پیش دیدم. موسیقی این پدر و پسر بدون ساز و تنها بر اساس آوازهای اورامانی استوار است. وقتی هر دو با هم می‏خوانند، جلوه‏ای تماشایی و شنیدنی دارند.

گروه جوانان از کرمانشاه که اجرای خوبی داشتند و در بخش موسیقی دستگاهی به طور مشترک با گروه آساره از خرم‏آباد مقام نخست را گرفتند.

گروهی از کردستان، بیش از این نمی‏دانم. هم دیر رسیدم به سالن و هم کاغذی نبود که نام نیک این هنرمندان را نوشته باشد.

این هم مجری نیکوچهره خرم‏آبادی که گهگاه اشعاری را به دو گویش لری و لکی پیشکش می‏کرد. روز پایانی به گفتم چرا جامه نیکوی لری نپوشیدی؟ فرمودند: من به سلیقه شخصی این پوشش را انتخاب کردم. نزد خود گفتم: قربان آن سلیقه‏ات برم که با فرهنگ ایرانی و لری بیگانه است!

گروه فلک‏الافلاک از خرم‏آباد به سرپرستی فرشاد سیفی نخستین گروهی بود که پرده‏گوش‏ها را لرزاند. چفت و بست کارشان خوب بود و بی‏دلیل نبود در بخش شاخص الگویی به طور مشترک با گروه نوامهر چهارمحال و بختیاری جایزه ویژه را بردند.

گروه سرود لری از خرم‏آباد که بنده خداها از لباس کم آورده بودند و من فقط آن‏هایی که لباس لری داشتند را اجازه دادم وارد کادر دوربینم بشوند. دو برابر همین جمعیت بودند. کارشان تکصدایی نبود و بیشتر حالت کانن داشت. هم لری خواندند و هم فارسی و در کل مقامی نیاوردند.

گروه دختران مشکات از چهارمحال و بختیاری به اجرای آهنگ‏های محلی خود پرداختند.

گروه عربی میسان از سوسنگرد جلوه‏ای از موسیقی سازی و آوازی و حتی بازی‏های عربی را به نمایش گذاشتند. جالب بود. باسم حمادی سرپرست گروه را از حدود هشت سال پیش می‏شناسم. یک پای ثابت جشنواره‏های فرهنگی و هنری اقوام ایرانی است. همت او را همیشه ستایش می‏کنم.

گروه نوامهر از چهارمحال و بختیاری با خوانندگی دوست عزیزم کورش اسدپور و تنظیم کاوه معتمدیان، اجرای درخشانی داشتند. چند بار سالن از شوق فرو ریخت. به ویژه در بخش شاهنامه‏خوانی، کار گروه بسیار ستودنی بود و هر شنونده‏ای را از خود بیخود می‏کرد. آنان به طور مشترک با گروه فلک‏الافلاک خرم‏آباد جایزه نخست در بخش شاخص الگویی را از آن خود کردند.

گروه ندای جام از تربت جام در بخش موسیقی بی‏کلام، یگانه برگزیده جشنواره بودند.

گروه دیگری از موسیقی تربت جام که نامش را نمی‏دانم.

روز پایانی پیش از تقسیم جوایز، اسفندیار قره‏باغی دو آهنگ ماندگار اجرا کرد. نخست ایران ایران از ساخته‏های دکتر محمد سریر که پیش از این با صدای زنده‏یاد محمد نوری شنیده‏ایم و دیگری سرود جاودان ای ایران از ساخته‏های روح‏الله خالقی که وی می‏گفت نخستین بار در سال 1350 خورشیدی (1971 میلادی) آن را بازخوانی کرده است.

ایران ایران ساخته محمد سریر با صدای اسفندیار قره‏باغی را ببینید

اجرای سرود ای ایران با صدای اسفندیار قره‏باغی را ببینید

گروهی از شهر جونقان چهارمحال و بختیاری به سرپرستی سبزعلی خجسته که چوب‏بازی نیز در برنامه‏شان بود.

جمشید جم به عنوان مهمان ویژه آمده بود که روز آخر از وی تجلیل شد. پیش از تجلیل، سرود آشنای به اصطلاح روشنفکری سی و چند سال گذشته را بازخوانی کرد.

اجرای ترانه یار دبستانی با صدای جمشیم جم را ببینید

چند نکته

الف- محسن مومنی شریف رئیس کل حوزه هنری کشور، دو روز آخر مهمان جشنواره بود. وقتی در جریان دستمزد 700 هزار تومانی گروه‏های شرکت‏کننده قرار گرفت، همان جا 300 هزار تومان دیگر به دستمزها اضافه کرد تا کسانی که مقام نیاوردند، لااقل با دلی اندک خوش به زادگاه‏شان بازگردند. این کار وی بسیار مورد استقبال گروه‏ها و مقامات محلی قرار گرفت.

ب- شهر خرم‏آباد به لحاظ زیرساخت‏های شهری بسیار کمتر از قزوین و زنجان و همدان است، چه رسد به این که بخواهیم آن را با کرمانشاه برگزار کنیم. اگر به کسی برنخورد می‏خواهم بگویم یک ده بسیار بسیار بزرگ است. به نظرم چنین جشنواره‏هایی اگر در شهری به مراتب کهن‏تر مانند کرمانشاه برگزار شود، خیلی بیشتر و بهتر جواب می‏دهد. هموطنان و همتباران لرستانی چه در حوزه مدیریت و چه در حوزه شهروندی، هنوز درگیر مسائلی هستند که با پیکره ملی چندان سازگار نیست. برای نخستین بار بود که دیدم، هنگام اجرای موسیقی‏های غیری لری و غیر فارسی، جمعیتی نه چندان اندک، مسخره‏بازی راه می‏انداختند. گویا عربی خواندن یا ترکی و یا کردی خواندن از نظر آنان، بخش‏هایی از فیلم چارلی‏چاپلین است. یادم هست در جشنواره کرمان، اهالی هنردوست این شهر کویری چقدر به نیکویی موسیقی‏های لری و لکی را گوش می‏کردند ولی این جا داستان بسی تأسف‏بار بود.

ج- اساس رقابت در موسیقی‏های جورواجور، بی‏بنیاد است. چگونه می‏توان گفت خراسانی بهتر از کرد، اجرا کرد و یا ترک بهتر از عرب و یا بختیاری بهتر از بلوچ؟ اگر قرار است رقابتی باشد، لاجرم می‏بایست بودجه جشنواره را افزایش داد یا کمی آن را محدود کرد و در عوض به تنبورنوازان یا سرنانوازان یا کمانچه‏نوازان میدان داد تا در یک حوزه مشخص به رقابت بپردازند. آن گاه در میان پنج نوازنده سرنای لری، انتخاب یک نفر به عنوان اول، کاملاً منطقی است ولی اول شدن یک گروه جنوبی در رقابت با گروهی دیگر از شمال کشور، چندان منطق فرهنگی ندارد.

مطالب مرتبط:

موسیقی به جای بمب شیمیایی

دیداری با خواننده یار دبستانی

خداحافظی با نقد موسیقی

ذات موسيقی ما تك صدایی نيست

گزارشی از كنسرت گروه فوژان در تالار حركت

نگاهی به موسیقی تركیه

این مرد موسیقی می داند

به تعدادی گوش مفتی نیازمندیم

گزارشی از جشنواره مقام نوازان جوان در فرهنگسرای نیاوران

گزارشی از اجرای قصه های حرکتی به کاگردانی فریبرز رستمی

گزارشی از سومین جشنواره موسیقی محلی مناطق زاگرس نشین