اصول اموزش به مددجو

اهمّیت آموزش به بیمار

Health education

Patient education

نظریه های یادگیری

یک نظریه یادگیری عبارت است از مجموعه‌ای از اصول و قوانین در زمینه فرایند یادگیری.

نظریات یادگیری به بررسی فرآیند یادگیری می‌پردازند و تلاش می‌کنند چگونگی یادگیری و عوامل موثر بر آن را مورد بررسی قرار دهند. برای رسیدن به این هدف هر یک از صاحبنظران این مساله را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار داده‌اند که موجب بوجود آمدن نظریات مختلف در زمینه یادگیری شده است.

در طول تحول و رشد مباحث مربوط به یادگیری ، دو مکتب مهم شکل گرفت: نظریات رفتاری و نظریات شناختی.

نظریات رفتاری

بنیانگذار این مکتب « جان. بی واتسون » Watson,J.B در سال 1913 است. این مکتب بر مبنای جهان بینی تجربه گرایی معتقد است که تجربه تنها منبع اصلی دانش و یادگیری است و یادگیری از راه کسب تجربه صورت می‌گیرد.

پیروان روان شناسان رفتاری، کسب رفتار را غالبا با فرایندهای شرطی سازی توضیح می‌دهند. این روان شناسان به اهمیت تمرین ، تقویت و مجاورت در یادگیری تاکید دارند.

نظریات شناختی

در حدود همان زمانی که رفتارگرایان نظریه خود را در آمریکا گسترش می‌دادند، گروه کوچکی از روانشناسان آلمانی به اهمیت ادراک با بینش و تشخیص فرد و بطور کلی عوامل درونی در یادگیری تاکید می‌کردند.

نظریات گشتالت (Geshtalt)،پیاژه ((Piaget,J و لوین (Levin) از جمله نظریات شناختی یادگیری هستند.

در سالهای اخیر گروهی از روان شناسان با تاکید بر هر دو عامل درونی(شناخت گرا) و بیرونی(رفتارگرا) ، مکتب دیگری تحت عنوان مکتب رفتاری _ شناختی پایه ریزی کردند.

بندورا ((Bandura,A ،ماهونی (Mahonni) از جمله این روانشناسان هستند.

نظریه های یادگیری

Motivation theory

Mastery learning theory

Social learning theory

Facilitator theory

Motivation theory

«انگيزش» عاملي است که رفتار مشخصي را تحريک و هدايت مي کند. روان شناسي براي انگيزش اهميت بيشتري نسبت به هوش قائل مي شوند. آنان انگيزش را حاصل عواملي مانند مشوق ها، نيازهاي دروني، کنجکاوي، برانگيختگي می دانند. هر دو مکتب رفتارگرا و شناخت گرا به تاثیر انگیزه بر یادگیری اعتقاد دارند.

فنون ایجاد انگیزش

Mastery learning theory

تاکید بر عوامل درونی و بیرونی

براساس اين نظريه، يادگيري و پيشرفت تحصيلي فراگيران به طور وسيعي با زمان يادگيري بستگي دارد.(کارول ،1963) به عقيده جان کارول شاخص اصلي استعداد تحصيلي فراگيران، زمان است. در يادگيري تا حد تسلط اگر روش تدريس مطلوب و عالي باشد، وقت کمتري نياز خواهد بود و استعداد هر فرد در اين روش نقش بسزايي دارد.

بلوم معتقد است مهارت يادگيري در حد تسلط روي مفهوم خود، فراگيران اثر مي گذارد. فراگیران به ارزش و کفايت خود پي مي برند و اين روش ، يکي از قويترين منابع سلامت روحي است. در اين روش معلم سعي مي کند روشهاي آموزش خود را براساس تفاوت هاي فردي تنظيم کند.

Mastery learning theory

در یادگیری در حد تسلط اساسی ترین مفهوم « تسلط» است. تسلط به مقدار یادگیری واقعی یاد گیرنده اشاره می کند. مفهوم تسلط به مفهوم مهارت هم نزدیک است.

اندرسون و بلاک می گویند، مهارت به دنبال تسلط می آید؛ یعنی نخست شخصی باید ابتدا بر کاری تسلط یابد تا بعد در آن ماهر شود. یادگیرندگان از راه تمرین کردن یادگیریهایی که قبلا بر آنها تسلط یافته اند مهارت کسب می کنند. بنابراین می توان گفت تسلط پیش نیاز مهارت است.

کنترل میزان تسلطی که فراگیر در فرایند آموزش به دست می آورد از طریق آزمون های مرحله ای «تکوین»formative و پایانی «تجمعی و تراکمی»summative امکان پذیر است.

Social learning theory

نظریه یادگیری اجتماعی که توسط آلبرت بندورا ارائه شد، احتمالاً تاثیرگذارترین نظریه یادگیری و رشد بوده است. اين نظريه تركيبي از دو مکتب رفتارگرا و شناخت گرا مي باشد.

بندورا اعتقاد دارد که آموزش مستقیم، تنها وسیله برای یادگیری نیست. نظریه او، مراودات اجتماعی را نیز در نظر می‌گیرد و می‌گوید که افراد می‌توانند اطلاعات، ارزشها، نگرشها و رفتارهای جدید را از طریق مشاهده افراد دیگر یادبگیرند. این نوع یادگیری به یادگیری مشاهده‌ای (یا مدل‌سازی) معروف است.

Facilitator theory

امروزه يكي از اصول مهم درياددهي - يادگيري ، موضوع فعال بودن فراگيرندگان است. يادگيري ارتباطي دوطرفه و تعاملي است و بديهي است كه يادگيرندگان منفعل باشند ، امكان يادگيري به وجود نخواهد آمد .

اساتيد و

كاربرد آموزش در مراقبت پرستاري

1-بررسي نيازهاي يادگيري

2- تشخيص پرستاري (تعيين نيازهاي آموزشي)

3- تعيين اهداف آموزشي و برنامه ريزي

4- اجراي طرح آموزشي

5-ارزشيابي

تعيين و تدوين اهداف آموزشي

اهداف آموزشي داراي نقشهاي متعددي است كه به تعدادي از آنها اشاره مي گردد .

-مشخص نمودن هدف ، شروع و ارايه فعاليتها را در مسيري مشخص تسهيل مي كند .

-مشخص بودن هدف به تدوين و تنظيم محتواي آموزشي كمك قابل توجهي مي نمايد .

-تصميم گيري براي انتخاب شيوه هاي تدريس ، با مشخص بودن هدف ، تسهيل مي گردد .

-مشخص نمودن هدف ، مراحل اجراي تدريس را آسان مي كند

انواع اهداف آموزشي

اهداف آموزشي به سه دسته كلي، جزيي و رفتاري تقسيم مي شوند كه هر كدام دامنه ، نقش و تاثير خاص خود را در طراحي سيستماتيك آموزشي دارا مي باشد .

اهداف كلي

انتخاب اهداف كلي ، محتواي مورد بحث را مشخص مي نمايد . بنابراين حالتي گنگ و مبهم و كلي را دارد .

اهداف جزيي

با توجه به اينكه اهداف كلي حالتي مبهم و گنگ را دارا هستند و به خودي خود قابل اجرا نيستند ، لذا آنها را مي توان به اهداف كوچكتري تبديل نمود تا براحتي قابل اجرا باشد ؛ بنابراين اهداف جزيي حالتي روشن ، صريح و واضح دارند .

اهداف رفتاري

اهداف رفتاري كامل داراي سه جزء رفتار ، شرايط و معيار هستند كه در اينجا مختصراً شرح داده خواهد شد .

رفتار : رفتار همان فعاليتهايي است كه بروز آن را از فراگير انتظار داريم . در رفتار از واژه هايي مانند نوشتن ، مقايسه كردن ، حل كردن و... استفاده مي شود .

شرايط : منظور از شرايط در تدوين اهداف رفتاري، موقعيتي است كه رفتار از فراگير بروز مي كند .

معيار : معيار حداقل ميزان قابل قبول بروز رفتار توسط فراگير است .

طبقه بندی هدفهای آموزشي بلوم

بنجامین بلوم در سال 1956 برای اولین بار طبقه بندی هدفهای آموزشی را در سه حیطه عمده زير تقسیم کرد حیطه

شناختی

عاطفی

روانی حرکتی

تقسیم بندی هدفهای آموزشی بلوم در حیطه شناختی

1- دانش (knowledge)

2- درك و فهمیدن (comprehension)

3- کاربرد (application)

4- تجزيه و تحلیل (analysis)

5- ترکیب (synthesis)

6- قضاوت (evaluation) يا (judgement)

حیطه شناختی

ترتیب هدف‏ها به گونه‏ای است که هدف‏های هر طبقه در برگیرنده‏ی بخشی از رفتارهای لازم برای دست‏یابی به اهداف طبقات پایین‏تر است؛ به عبارت دیگر، برای رسیدن به هر سطحی از رشد فکری، ضروری است که مراحل پیشین طی شده باشد؛ یعنی رسیدن به سطح ارزش‏یابی و قضاوت مستلزم آن است که فرد به سطوح شناخت، فهمیدن، به کار بستن، تحلیل و ترکیب مفاهیم رسیده باشد.

الف) دانش: کسب معلومات، یادآوری و بازشناسی آنچه فرد قبلا به خاطر سپرده است

ب) فهم: ترجمه، تفسیر، خلاصه کردن مطالب، بیان مطالب به خاطر سپرده شده به زبان خود

ج) کاربرد: به کار بستن آنچه یاد گرفته است در موقعیتهای جدید

د) تجزیه وتحلیل : تقسیم یک موضوع، مطلب یا پدیده به اجزای تشکیل دهنده آن، پی بردن به روابط بین اجزا ونحوه سازمان یافتن آنها

ه) ترکیب : ترکیب قسمتهای مختلف ، حاصل از تجربیات و یادگیری گذشته وارائه یک کل جدید و مناسب

و) قضاوت (ارزشیابی): قضاوت یا انتخاب بر اساس معیارهای عقلی وعلمی

حیطه عاطفی

1- دریافت (دقت و توجه)

2- پاسخ (ميل و واكنش)

3- ارج نهادن (تعهد)

4- سازماندهی ارزشها

5- وجدانی کردن ارزشها (تبلور)

دریافت (حیطه عاطفی)

توجه به یک پدیده نخستین گام برای طی کردن مرحله های بعدی است. در یافت و توجه در تدریس عبارت است از جلب؛ حفظ وهدایت توجه فراگير نسبت به فعالیت آموزشی.

پاسخ (حیطه عاطفی)

دامنه سطح پاسخ دادن، از پیروی و متقاعد شدن شروع می شود و تا تمایل پاسخ دادن و اقدام داوطلبانه و سرانجام پاسخ همراه با رضایت وخشنودی پیش می رود.

ارج نهادن (تعهد) (حیطه عاطفی)

این سطح مبتنی بر درونی کردن دسته معینی از ارزشهاست. در این مرحله شیء یا واقعه، پدیده یا رفتاری با ارزش جلوه می کند.

سازماندهی ارزشها (حیطه عاطفی)

پس از پذیرش ارزشها فرد ناگزیر از تطبیق یا سازماندهی ارزشهای مختلف است. دراین سطح ارزشهای مهمتر در سطح بالا تری قرار می گیرند.

وجدانی کردن ارزشها (تبلور) (حیطه عاطفی)

در این سطح فرد دارای نظامی از ارزشها می شود که رفتار وی را به مدت طولانی کنترل می کند و در نهایت نوعی شخصیت در وجودش پایدار می شود. این سطح با کمک والدین به وجود می آید و مدارس معمولا بدون کمک والدین نمی توانند کودک را به این سطح برسانند.

حیطه روانی- حرکتی

الف) مشاهده وتقلید: فراگير رفتار مربی را که مشغول انجام مهارت مورد نظر است مشاهده می کند.

ب) اجرای عمل بدون کمک: وابستگی فراگير به مربی ناچیز می شود تا آنجا که فقط هدایت و نظارت مربی لازم است.

ج) دقت در عمل: دراین مرحله فراگير باید مهارت مرحله قبل را با سرعت ودقت انجام دهد.

د) هماهنگی حرکات: دراین سطح فراگير توانایی انجام دادن چندین حرکت را به طور همزمان بدست می آورد.

ه) عادی شدن عمل: فراگير در این مرحله به انجام کارهای موزون ودقیق عادت می کند. واغلب فعالیتهای او بدون تردید، راحت و به طور خودکار و انعکاسی انجام می گیرد.

برنامه ريزي

مشاركت مددجو

تعيين اولويتها

مدت آموزش 20-30 دقيقه بيشتر نباشد. فاصله و تناوب جلسات مهم مي باشد. زمان آموزش در صبح و در اوايل بعد ازظهر مناسب تر مي باشد.

انتخاب و طراحي روش آموزش

نقش مواد و وسايل در امر آموزش

1- تسهيل در امر يادگيري و درك بهتر مفاهيم انتزاعي

2- فعال نمودن فضاي آموزشي و امكان شركت بيشتر فراگيران .

3- صرفه جويي در زمان و امكانات .

4- افزايش جذابيت تدريس و تنوع محيط كلاس .

5- خارج شدن كلاس از شكل سنتي

6- جلب توجه بيشتر به مطالب ارايه شده در كلاس .

رسانه هاي آموزشي و وسايل كمك آموزشي

رسانه هاي آموزشيبه كليه امكاناتي اطلاق مي شود كه مي توانند شرايطي را به وجود آورند كه، فراگيران تحت آن شرايط قادر به كسب اطلاعات، رفتار و مهارتها شوند؛

به عبارت ديگر رسانه ها، افراد ، ابزار يا موقعيتي هستند كه بوسيله آنها پيام ارايه مي شود . با اين تعريف مربي ، كتاب ، فيلم ، اسلايد و.... همه رسانه خوانده مي شود .

نحوه دسته بندی رسانه های آموزشی

رسانه ها و وسایل آموزشی را می توان از دیدگاههای مختلف تقسیم بندی نمود پاره ای از این دسته بندی ها به شرح زیر است :

-براساس برقی و غیربرقی بودن .

-براساس سادگی یا پیچیده بودن .

-براساس چاپی و غیرچاپی بودن .

-براساس ارزان و یا گران قیمت بودن .

-براساس نورتاب و یا غیرنورتاب بودن .

رسانه های آموزشی نورتاب و غير نورتاب

رسانه آموزشی غیر نورتاب مانند پمفلت و پوستر، رسانه آموزشی نورتاب مانند اسلاید ، اورهد و...

منابع آموزشي

Pamphlet

Leaflet

Folder

Brochure

Poster (60 * 90)

Booklet

book

روشهاي آموزش

سخنرانی برنامه ریزی شده Programmed Lecture

در این روش بعد از بیان اهداف، استاد باید مطالب درسی خود را در چهارچوب یک روند منطقی به فراگیران ارائه می دهد. یعنی

با بیان مقدمات موضوع مورد تدریس و

ارائه توضیحات لازم،

ذکر مثالهای کافی و

نتیجه گیری از سخنرانی خودبه ایجاد یک تفکر منطقی در فراگیرندگان کمک کند.

در این روش تدریس که برای آموزش تعداد نسبتاً زیاد فراگیران به کار می رود از شیوه سخنرانی، بحث گروهی و پرسش و پاسخ در قسمت های مختلف هر جلسه تدریس استفاده می شود.

در این شیوه از انواع وسایل دیداری و شنیداري استفاده می شود و با مشارکت فعال فراگیرندگان، یادگیری آسانتر اتفاق افتد.

ROLE PLAYING نقش ايفاي

شركت كنندگان

الف ) معلم يا مربي در مقام مسئول اجرا وهماهنگ كننده فعاليت‏ها .

ب ) عده ‏اي از دانش آموزان در نقش بازيگران اصلي( يك نفر در هر گروه به سمت كارگردان انتخاب مي‏شود . )

ث ) مشاهده كنندگان : بقيه دانش ‏آموزان تماشاچي‏ اند و در پايان اجراي نقش‏ها ، ارزشياب و تحليل گر نمايش خواهند بود .

مرحله اول : انتخاب موضــوع

مرحله دوم : نوشتن نمايش نامه( نوشتن مراحل)

مرحله سوم : تعيين نقش‏ها(برخي مشاهده گر)

مرحله چهارم : تهيه امكانات و تجهيزات لازم

مرحله پنجم : آمادگي وتمرين مقدماتي

مرحله ششم : اجرا ي نمايـش

مرحله هفتم : بحث ، بررسي و ارزشيابي

مرحله دوم : نوشتن نمايش نامه

در اين مرحله ، كليه فعاليت‏ها از شروع تا پايان به صورت محاوره‏اي نوشته مي‏شود و فراگيران با كمك و همكاري مربي، مراحل را مي‏نويسند. اهداف اصلي موضوع درس بايد در يكايك مراحل گنجانده شود.

مرحله سوم : تعيين نقش‏ها

انتخاب بازيگران بر اساس توانايي وعلاقه آنان به نقش‏هاي مورد نظر، مهم‏ترين بخش الگوي ايفاي نقش است.

مرحله چهارم : تهيه امكانات و تجهيزات لازم

ساخت فضا، صحنه‏آرايي مناسب و ديگر ملزومات يا امكانات، بايد فراهم آيد و نحوه كاربرد آن‏ها براي بازيگران تشريـح شود. بهتر است از وسايل ساده و قابل دسترس استفاده شود و وسايل صحنه را حتي الامكان خود فراگيران بسازند .

مرحله پنجم : آمادگي وتمرين مقدماتي

پس از تعيين نقش‏ها و تشريح وظايف ، بايد آمادگي هايي كسب شود . باراهنمايي مربي گروه، بازيگران بايد به تمرين مقدماتي بپردازند.

مرحله ششم : اجرا ي نمايـش

در اين مرحله ، تماشگران با دقت و رعايت دقيق نظم، روند نمايش را تماشا و در صورت امكان، نكات مهم و نظريات اصلاحي خويش را يادداشت مي‏كنند.

مرحله هفتم : بحث ، بررسي و ارزشيابي

هدف از اين مرحله اصلاح و تقويت نكات مثبت و رفع نكات منفي نمايش‏نامه و اجراي نقش‏هاست. پس كليه نظريات فراگيران بايد در تصميمات بعدي ملحوظ شود .

بحث گروهی DISCUSSION GROUP

بحث گروهي يك روش تعاملي است كه تبادل افكار را امكان‌پذير مي‌سازد. بهترين شيوه يافتن پاسخ پرسش‌ها، گفت و گو با يكديگر است.

در يك محيط مجازي اين بحث‌ها ممكن است همزمان به‌صورت گفتگوي برخط يا ناهمزمان از طريق پست الكترونيكي باشد.

مطلع(كارشناس تخصصي)، ناظر(هدايت و كنترل)، منشي(ثبت)، مربي

هر نوع كار گروهي به پرورش مهارت‌هاي برقراري ارتباط ميان فردي مي‌انجامد. بحث گروهي به مطلع شدن افراد و سهيم كردن آنان در اطلاعات و تامل درباره افكار ديگران قبل از دستيابي به توافق جمعي درباره يك موضوع كمك مي‌كند.

گام اول: مقدمه

مدرس موضوعي را انتخاب مي‌كند كه شركت‌كنندگان درباره آن دانش قبلي لازم را براي بحث دارا باشند به همين دليل اغلب جلسات بحث بعد از جلسات سخنراني گذاشته مي‌شود.

گام دوم: هدايت بحث

گام سوم: خلاصه كردن بحث

DEMONESTRATION نمايش

اجرا توسط مربي و مشاهده دقيق توسط مددجو

استفاده از وسايل حقيقي و فراهم كردن محيط واقعي

تكرار دقيق توسط فراگير (در پراتيك يا محيط واقعي)

مطالعه موردی

مطالعه موردي در واقع بررسي تجربيات دست اول شركت‌كنندگان يا مواردي از زندگي روزمره كه توسط ياددهنده انتخاب مي‌شود يا موارد فرضي كه براي تاكيد بر مساله‌اي خاص طراحي مي‌شود، است. اين روش به شركت‌كنندگان كمك مي‌كند تا با تمرين حل مساله و رويكردهاي تصميم‌گيري به درك راه‌حل دست يابند و جزئيات مربوط به مساله مورد مطالعه مورد بررسي قرار گرفته و به بحث گذاشته مي‌شود.

مراحل مطالعه مورد

1. مشخص كردن مساله اصلي

2.        انتخاب كردن رويدادهاي مهم كه در ارتباط با مساله بايد مورد نظر قرار گيرد

3.        فهرست كردن چندين راه‌حل ممكن

4.        ارزيابي كردن نتايج بالقوه هر يك از راه‌حل‌ها

5.        تعيين بهترين راه‌حل

رهبر بحث بايد كارآمد باشد و از تجربه برخوردار باشد

شركت كنندگان نيز بايستي پختگي و تجربه كافي براي تصميم‌گيري را داشته باشند.

يك مورد، در صورتي مطلوبيت دارد كه:

الف) جالب و جذاب باشد.

ب) نكات متعارض را جلب كند و در برگيرنده آراء متفاوت باشد.

ج) شركت‌كنندگان بتوانند نقطه نظرهاي خود را در مورد آن بيان كنند.

راه حل‌هاي پيشنهادي بايد به رشد جمعي بيانجامد.

پس از معرفي نظرها ارسال مي‌شود و سپس نظرها مورد تحليل و تفسير قرار مي‌گيرند

شبيه سازي SIMULATION

در شبيه سازي تدريس و يادگيري بر مبناي تمرين مجازي است. یکی از انواع روش های آموزشی است که از اوایل سال های 1900 میلادی به عنوان روشی برای کار آموزی مورد استفاده قرار گرفته است

تمرين شبيه سازي شده براي وضوح بخشيدن به اطلاعاتي است كه يادگيرندگان به آن آگاهي دارند يا تلاش مي‌كنند تا نسبت به آن آگاهي پيدا كنند. در واقع اين روش براي اثبات اصول اساسي به كار مي رود.

شبيه سازي مي‌تواند به صورت آزمايش كردن يا پژوهش كردن صورت پذيرد. اين امر از طريق متن ناهمزمان، بحث گرافيك- محور، تمرين، آزمايش، يا فايل‌هاي CD-ROM به عمل مي‌آيد و هميشه همراه با راهنمايي گام به گام است.

امروزه، بسیاری از دانشگاه ها امکان یادگیری مادام العمر را از ارائه یک محیط یادگیری مجازی فراهم کرده اند. این محیط یادگیری مجازی علاوه بر اینکه به استفاده کنندگان امکان دسترسی به آموزش را در زمان های متفاوتی در طول عمر خودشان می د هد، بلکه همچنین آنها می توانند به یادگیری خود اد امه دهند، بدون آنکه برای کسب یادگیری یا ایجاد تعامل چهره به چهره با یک مربی نیاز به نقل و اتقالاتی داشته باشند.

گفتگو (پرسش و پاسخ)

به صورت پرسش از طرف مدرس يا به صورت پرسش از طرف شركت‌كنندگان است.

پرسش ممكن است سبب پاسخگويي كلامي شركت‌كنندگان شود ولي پرسش موثر پرسشي است كه شركت‌كنندگان را تشويق مي‌كند انتقادي فكر كنند.

استفاده‌هاي مناسب از (پرسش و پاسخ)

-        راهنمايي كردن و جهت دادن

-        مديريت يك محيط

-         در شروع تدريس

-        ايجاد موقعيت‌هاي يادگيري

-        ارزيابي يادگيري

-        برانگيختن تفكر

-        رشد نگرش و احساسات

-        ايجاد علاقه و انگيزه

-        رشد و قوه تشخيص و بينش نسبت به امكانات جديد

مراحل پرسش و پاسخ

گام اول: برنامه‌ريزي سئوال‌ها

گام دوم: عرضه سئوال

گام سوم: واكنش نسبت به پاسخ‌هاي درست يا نيمه درست.

گام چهارم: واكنش نسبت به پاسخ‌هاي نادرست

گام پنجم: واكنش نسبت به نبود پاسخ

اصول اموزش به مددجو

مطالب مشابه :

تهیه ی پمفلت

اصول اموزش به مددجو

شیوه های ساخت و بکارگیری وسایل کمک آموزشی

روش اجرايي 9 راه حل ايمني بيمار

حيطه هاي يادگيري و اهداف آموزشي

نگاهی به اهداف و فوايد شوراي معلمان

آسیب شناسی اجتماعی در مدارس

اهمیت رسانه درتکنولوژی آموزشی پیشرفته