نسخه گربه و موش زبان هورامی(اورامی):الماس خان کندوله‌ای
نسخه گربه و موش زبان هورامی(اورامی):الماس خان کندوله‌ای - آموزش ابتدایی" name="description" />
فال
قالب وبلاگقالب وبلاگ
اس ام اس عاشقانه
آموزش ابتدایی هورامان - نسخه گربه و موش زبان هورامی(اورامی):الماس خان کندوله‌ای
آموزش ابتدایی هورامان
آموزش ابتدایی
صفحه نخست
پروفایل مدیر وبلاگ
پست الکترونیک
آرشیو مطالب
عناوین مطالب
قالب بلاگفا
قالب وبلاگدرباره وبلاگ
 http://amozeshsa.blogfa.com آدرس و بلاگ جهت ارتباط دوستان و مهمانان [email protected] آدرس ایمیل جهت ارتباط ( پیشنهاد و انتقاد دوستان و بازدید کنندگان ) آخرین مطالب
نسخه گربه و موش زبان هورامی(اورامی):الماس خان کندوله‌ای داستان گربه و موش، جدیدترین سری به دست آمده از مجموعه داستان‌های موش و گربه ایرانی است که تا امروز 15 داستان از آن‌ها به دست آمده است. به واقع گربه و موش اثری از الماس‌خان کندوله‌ای (شاعر و سردار سپاه نادر شاه افشار)، در 213 بیت و در دو بخش سروده شده است. این منظومه به زبان هورامی است که به اعتقاد دیوید نیل مکنزی، زبان‌شناس برجسته آلمانی زبان هورامی، زبان کاملاً متفاوت و مستقل از زبان کردی و فارسی است. مقاله حاضر می‌کوشد به بررسی زندگانی سیاسی شاعر، اعتقادات و آثار وی و به ویژه داستان گربه و موش که جدیدترین اثر به دست آمده از این شاعر برجسته هورامی زبان است، بپردازد. زندگانی سیاسی الماس‌خان از کندوله شاعران برجسته هورامی و فارسی گوی برخاسته اند که از آن جمله الماس‌خان کندوله ای شاعر بزرگ اورامی زبان است که اهالی، اصل او را از روستای پلنگان (روستایی از شهرستان کامیاران) می‌دانند.2 وی در سال 1118هـ.ق در روستای کندوله از توابع کرمانشاه چشم به جهان گشود.3 او اهل کندوله بیلوار بود و از اهالی تیره‌های محله وسط «سِمایله». الماس‌خان از شاعران برجسته عصر نادری است که با در هم آمیختن رزم و بزم آثار جاویدانی را خلق کرده است. الماس تمامی آثار خود را به صورت منظوم سروده است. به استناد نسخه‌ای به نام «رستم و اسفندیار» که به تازگی از دانشگاه برلین به دست آوردیم، و سال 1012هـ.ق بر آن ثبت است، نام پدر وی رضا خان بوده است.4 طبق این نسخه پدرش هم شاعر بوده و احتمالاً قبل از الماس، پدرش شاهنامه نویسی به زبان هورامی را شروع کرده است. و به احتمال فراوان الماس‌خان راه پدر را ادامه داده است. این موضوع همچنین این نکته را در مورد زندگی الماس رد می‌کند که او، پس از خلع شدن از سپاه نادر به شعر و موسیقی روی آورده است. بلکه الماس‌خان احتمالاً قبل از ورود به سپاه نادر و حتی در زمانی که در سپاه هم حاضر بوده، شاهنامه‌نویسی می‌کرده و شعر می‌سروده است. به ویژه که خود وی با حضور در میدان جنگ با تورانیان،5 حس شاهنامه‌نویسی را در خود تقویت کرده و آن را در آثارش به زیبایی ترسیم کرده است. علاوه بر این، سبکی را که الماس‌خان در نوشتن آثار خود به ویژه در جنگ نامه نادر به کار گرفته، به صورت شگفت‌انگیزی، شباهت تامی با سبک جهانگشای نادری اثر میرزا مهدی خان استرآبادی دارد، تشبیهات، استعاره و مواردی از این دست، تقریباً در هر دو اثر یکی است، به ویژه در آخرین جنگی که نادر با اشرف افغان انجام داد، هم الماس‌خان و هم میرزا مهدی خان در آثار خود به خونین شدن دشت و رود هامون همچون دشت گل لاله اشاره کرده‌اند. به نظر می‌رسد که این شباهت تصادفی نبوده و الماس‌خان، با میرزا مهدی خان و سبک نویسندگی وی آشنایی داشته است. به این دلیل و آن گونه که الماس خود در داستان گربه و موش نقل می‌کند، وی در این جنگ که در جمادی الثانی 1342 هـ.ق رخ داد، حضور داشته است. شرح حال الماس‌خان در چندین کتاب به صورت بسیار کوتاه آمده است. از آن جمله محمد علی سلطانی در آثارش با نام حدیقه السلطانی و جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان و صدیق بوره‌که‌ای در کتاب میژووی ویژه کوردی و مردوخ در کتاب تاریخ مشاهیر کُرد، از وی نام برده‌اند. از کودکی الماس‌خان هیچ سندی در دست نیست، اما به احتمال فراوان در حجره‌ها به طلبگی و در مکتب‌خانه‌ها به فراگیری علوم زمان پرداخته است. باید گفت محققان و پژوهشگران، در آن چند برگی هم که در مورد زندگی و آثار الماس‌خان نوشته‌اند، چندان پیرو خط همدیگر نبوده و مطالب ضد و نقیض زیادی نوشته‌اند. از آن جمله درباره نام الماس‌خان است. وی را با نام الماس‌خان کندوله‌ای، خان الماس، الماس‌خان کردستانی، سرهنگ الماس‌خان، میرزا الماس‌خان، الماس‌خان بن خسرو خان کلهر و ... یاد کرده‌اند. از جمله این افراد صدیق بوره‌که‌ای است که الماس‌خان کردستانی و الماس‌خان کندوله‌ای را به عنوان دو فرد جداگانه نام می‌برد. الماس‌خان کردستانی در دوره قاجاریه بوده است، اما به نظر می‌رسد غیر از خان الماس، مراد از بقیه افرادی که نام برده می‌شوند، همان الماس‌خان کندوله‌ای است. محمد علی سلطانی در کتابش درباره الماس‌خان می‌نویسد که میرزا الماس‌خان، سرهنگ الماس‌خان یا الماس‌خان کردستانی، فرماندهی تیپ سنندج (تیپ اردلان) را در سپاه نادر شاه (1148 – 1160هـ.ق) بر عهده داشت. الماس در جنگی که در 7 ماه صفر سال 1146هـ.ق بین سپاه نادر و توپال عثمان پاشا روی داد، شرکت داشت. سپاه نادر در این نبرد شکست خورد و ظاهراً عقب نشینی بی موقع الماس‌خان یکی از دلایل این شکست بود. یا به قول سرجان ملکم این کار باعث شکست نادر شد و یا طبق اظهارات میرزا مهدی خان در کتاب جهانگشای نادری از استقرار نظم مجدد عاجز ماندند. به همین دلیل نادر او را از سپاهش خلع می‌کند؛ البته گویا خلع وی برابر با مجازات شدید و حتی اخته شدن الماس‌خان بوده است.6 الماس‌خان پس از بازگشت به کندوله روی به شعر و موسیقی آورد. وی در نواختن تنبور مهارت بسزایی داشت. الماس در طی سال‌های 1190 تا 1200 هـ.ق دار فانی را وداع می‌کند.7 این در حالی است که بوره‌که ایی سال‌های زندگانی وی را بین سال‌های 1118 تا 1198 هـ.ق می‌داند. البته مرگ جهانگشای افشار در روحیه معاصرینش که دارای احساسات رزمی بودند، تأثیر بسزایی داشت که الماس‌خان هم ولو اینکه اشد مجازات را از وی دیده بود، شیوه فتوتی را که خاص سپاهی‌گری بود، نگذاشت بی‌نصیب بماند، چنان‌که دریای جوشان طبع غرایش سلک دُر نادرنامه (جنگنامه نادر) را به ساحل وفا و ساحت شعراء هدیه نموده است که امروز شاهد بر طبع بلند و فطرت پاک و توانایی قدرت خلاقه اوست.8 پس از وفات الماس‌خان، او را در دامنه کوه پیرافته که کوهی است مقابل روستای کندوله که مقبره شاهزاده محمد حسین معروف به پیرافته بر روی این کوه چشم‌انداز زیبایی دارد، دفن کردند، اما امروزه محل دقیق دفنش مشخص نیست.9 سرانجام اینکه میرزا شفیع از یاران و شاعران هم‌عصرِ الماس‌خان پس از مرگ وی مرثیه‌ای درباره او سروده و در آن به انقطاع نسل الماس اشاره کرده است. میرزام خاموشان میرزام خاموشان مبارکت بو مأوای خاموشان نوشت بو باده بیهوشی هوشان رفیق مجلس جرگه می نوشان سرای سنگ و گل ونت با نبو روحت نه دیوان شرمسار نبو هانام بو اعجاز دعای خاصان بو سزای گور افشار ونت آسان بو نوخت سوال پرسای خیر و شر قادر و قدرت لیوت کروتر بینای بی زوال شای پشت پرده ببخشود گنای کرده ویرده ...10 اعتقادات الماس‌خان الماس‌خان پیرو مذهب شیعه اثنی عشری بوده و به خاندان پیامبر (ص) ارادت خاصی داشته است. این اعتقاد آنقدر شدید بوده که در بیان آن، شاعر اسطوره را با روایات دینی و مذهبی آمیخته است. ذکر نمونه‌هایی که در آن ارادت الماس‌خان به پیامبر (ص) و ائمه اطهار آشکار است، خالی از فایده نیست: هر کس صلواتی باورو و دم شراره دوزخ نوینی و چم11 هر کس صلواتی بدی و حیدر جامی منوشو و حوض کوثر امیدواریم که اثنای عشر شفا خواهان بو و روژ محشر یاران‌هام دم وعده صلواتن محمد شفیع روی کائناتن یاران یاوران واده عرضمن12 صد صلوات و دین امام حسن یاران به حاجت پیامبران گِشت13 ببخشه گُنای فقیر زیبا زشت یا رب به حاجات نام محمد به شرافتی الله الصمد هر کس باورو صلواتی نَکار نَه روز محشر نَبو شرمسار همچنین الماس‌خان آن چنان که در برخی اشعارش مشاهده می‌گردد، نسبت به امور دنیوی بی‌تفاوت است و اعلام می‌دارد که این دنیای فانی ارزش آن را ندارد که به آن دل خوش نمود: آخر ندارو ای دنیای فانی منزل گای آخر سرای جاودانی اگر گدایی اگر شاهنشاه مبو هر بوی و خاک سیاه این جنبه از عقیده و نظر الماس‌خان را می‌توان در جنگ‌نامه‌اش و حتی در دیگر آثار او به وضوح مشاهده کرد، حتی در داستان گربه و موش هم، الماس این عقیده خود را آشکار می‌کند. آثار و تألیفات الماس‌خان آثار و تألیفات زیادی را به الماس‌خان نسبت داده‌اند. در این میان آقای امین گُجری مصحح شیرین و فرهاد آن‌ها را با تفصیل بیان نموده است؛ از آن جمله: خورشید و خرامان، بیژن و منیژه، لیلی و مجنون، یازده رزم (سیاوش نامه، برزو نامه، نادر و توپال، خاوران، علی و ناتل، رستم و اسفندیار، رستم و سهراب، ضحاک و کاوه آهنگر، فرامرز و سهراب شاه، برزو و فولادوند، رستم و نهنگ جم جم) و ... محمد علی سلطانی هم در کتاب جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان می‌گوید: اهالی اثر الماس‌خان را که به نام خمسه الماس‌خان معروف است، چنین ذکر می‌کنند: «یوسف و زلیخا، شیرین و فرهاد، لیلی و مجنون، زرد آهنگ کنیزک و یازده پسر». با وجود اینکه بسیاری از این آثار امروزه تصحیح شده‌اند و درباره آن‌ها مطالب فراوانی نوشته شده است، ولی من مناسب دیدم که برخی از این آثار را از روی نسخه خطی‌ای که در دسترسم بود، معرفی کنم. 1. شاهنامه: این شاهنامه که بیش از یازده نسخه بوده، در قالب کتابی جداگانه چاپ شده است.14 داستان‌های رستم و کوی کهزاد، هفت خان رستم، سیاوش، برزو فولاوند، منیژه و بیژن، جنگ هفت لشکر، رستم و زردهنگ،15 رستم و اسفندیار، رستم و شغاد و همچنین بهمن، فرامرز و آذربرزین را در بر می‌گیرد. 2. منظومه هفت لشکر: این نسخه با نام هفت لشکر با شماره ثبت 86972 و شماره قفسه 13689 در کتابخانه مجلس شورای اسلامی موجود است. این نسخه دارای 4859 بیت است که توسط سید بهاءالدین پسر سید قطب‌الدین در 304 صفحه و در روز پنج شنبه 20 جمادی الاخر سال 1391 هـ.ق کتابت شده است. این نسخه را یک بار دیگر در سال 1359 هـ.ق بهاءالدین کتابت کرده بود. 3. منظومه هفت خان رستم: این نسخه که ادامه نسخه جنگنامه نادر از کتابخانه ملی است، با ابیات 2707 و 2708 شروع می‌شود. بنام بیچون بینای بهترین پادشای بی‌باک جهان آفرین شکافنده شوق شکوفه کلان نوازنده دنگ صدای بلبلان و با صلوات بر پیامبر (ص) و امام علی (ع) طی ابیات 3209 و 3210 نسخه به پایان می‌رسد.16 و در پایان نسخه کاتب می‌نویسد: «تمام شد کتاب هفت خوان در یوم شنبه هیجدهم رجب به خط حقیر فقید سید صفر علی سید موسوی ساکن قریه عباس آباد». 4. منظومه جنگ کیخسرو با عدیم شاه: این نسخه با نام مثنوی شاهنامه با لهجه‌ای خاص و با شماره ثبت 207724 و شماره قفسه 16559 در کتابخانه مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود. مراد از لهجه‌ای خاص در این نسخه زبان هورامی است. این نسخه دارای 96 صفحه و 1470 بیت است. با توجه به صفحات نسخه مشخص می‌شود که هفت صفحه اول آن افتاده است. به این دلیل چگونگی شروع نسخه مشخص نیست. نسخه با سلام و درود بر پیامبر (ص) تمام می‌شود.17 این نسخه در روز پنج شنبه 14 شهر شوال المکرم 1288 هـ.ق توسط خالد رنجور کتابت شده است. 5. منظومه رستم و ببر بیان: این نسخه با شماره ثبت 86418 و شماره فقسه 9773 در کتابخانه مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود که دارای 72 صفحه و 883 بیت است. این نسخه با بیت «بنام داور بنای بی مثال / پادشای قدیم برد بلند بال» شروع می‌شود و با درود و سلام بر پیامبر (ص)، امام علی (ع) و دیگر امامان شیعه پایان می‌یابد. این نسخه را شخصی به نام یارالله رستمی در اول فروردین 1347 هـ. ش کتابت کرده است. 6. منظومه شیرین و فرهاد: منظومه شیرین و فرهاد با شماره‌های قفسه856 و ثبت 14960 در کتابخانه مجلس سنا موجود است و مهر کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی را با شماره 7595 در صفحات آغازین خود، داراست. این نسخه دارای 224 صفحه و حدود 2822 بیت است. و با توجه به افتادگی آغاز و پایان نسخه، نمی‌توان کاتب و تاریخ کتابت نسخه را مشخص کرد. 7. منظومه خسرو و شیرین: از نسخه‌های برلین که دارای 2950 بیت و 282 صفحه است. الماس‌خان در ابیاتی، نام خود را هم آورده؛ از آن جمله در ابیات زیر که نمونه‌ای از اشعار این نسخه هستند، شاعر دنیا را دمی می‌داند که خود به توصیف آن پرداخته است؛ دنیایی که نزد انسان‌های خاص، خریدار دارد. بشکافون صندوق مهر مرواری ارزان کرد دُر دانه دیاری بخروشون به سنگ حکاکان چین صرافان صفت کننده نگین دنیا دمی بو جه واته الماس خرید بو جه لای خواصان خاص 8. منظومه جنگنامه نادر: الماس‌خان در این منظومه از زبان قلعه‌ای خرابه داستان عصر حمله افغان‌ها به ایران و برآمدن نادر شاه را به تصویر می‌کشد. الماس از خرابی ایران پس از این حمله سخن می‌گوید و اینکه نادر در پی پس گرفتن ایران از دست افغان‌ها بر می‌آید؛ سپس به هند حمله کرده و پس از آن، وارد نبرد با عثمانی‌ها می‌شود، در نبرد با عثمانی‌ها پیروزی‌ها و شکست‌هایی را متحمل شد و در آخر هم با آن‌ها صلح‌نامه‌ای را امضا کرد. نادر علاوه بر این در داغستان با لزگی‌ها درگیر شد و آن‌ها را شکست داد. او حتی پس از حمله به هند در بازگشت با افغان‌ها و اوزبک‌ها نبرد می‌کند و آن‌ها را شکست می‌دهد. پس از نبرد با عثمانی‌ها، نادر با شورش‌های داخلی مواجه شد، ولی او موفق شد بر بسیاری از این شورش‌ها غلبه پیدا کند. سرانجام او که با افغان‌ها برای قتل عام سرداران ایرانی نقشه‌ای را طرح‌ریزی کرده بود، شبانگاه از سوی سرداران ایرانی سپاهش کشته می‌شود. تا امروز از این جنگنامه، 5 نسخه به شرح زیر به دست آمده است: 2 نسخه از مجلس شورای اسلامی، 1 نسخه از کتابخانه ملی، 1 نسخه از کتابخانه شخصی میبدی در کرمانشاه و 1 نسخه از دانشگاه برلین. همچنین دکتر شکر مصطفی این نسخه را با نام نادرنامه در کردستان عراق به نوشتار کردی در آورده و چاپ کرده و ایرج بهرامی هم آن را در جلد دوم شاهنامه کردی چاپ کرده است. 9. مجموعه اشعار پراکنده: الماس‌خان علاوه بر منظومه‌هایی که سروده، اشعار پراکنده با مضمون‌های مختلف هم دارد که تا امروز جمع‌آوری و چاپ نشده‌اند. البته نام وی در پاره‌ای از این نسخه‌ها وجود دارد، اما با سبک‌شناسی اشعار الماس می‌توان گفت که این ابیات تعلق به وی دارند. 10. منظومه خورشید و خاور: این منظومه نزدیک 2300 بیت شعر در قالب مثنوی یا 10 هجایی که قالب اختصاصی هورامی است، دارد. ساختار این منظومه عاشقانه درباره دو یار شاهزاده به نام‌های خورشید و خرامان است که خورشید پسر عادل شاه پادشاه خاوران و خرامان دختر خاقان چین است. خورشید برای رسیدن به معشوقه خود به مدت چند سال دچار مشکلات جنگ و جدال‌هایی می‌شود تا اینکه به وصلت خرامان می‌رسد. منظومه گربه و موش این منظومه تا به امروز ناشناخته مانده است، به حدی که در میان نسخه‌هایی که از آثار الماس‌خان چاپ شده و مصححانی که آثار الماس را نام برده‌اند، از این اثر نامی برده نشده است. این منظومه، در حقیقت مکمل جنگنامه نادر است و برای شناخت هر کدام از آن‌ها نیاز داریم که دیگری را هم بشناسیم؛ همچنین این دو اثر (جنگنامه نادر و گربه و موش) جزء معدود آثاری هستند که الماس، آن‌ها را منطبق با واقعیت‌های زمان خود نوشته است و برای آشکار کردن زوایای تاریک این دوره از تاریخ ایران، بسیار مهمند. نسخه‌های گربه و موش از منظومه گربه و موش، سه نسخه موجود است: 1. نسخه برلین: این نسخه در مجموعه کتابخانه برلین، اموال فرهنگی پروس در بخش شرقی آن قرار دارد.18 نسخه دارای 173 بیت و 17 برگ است. آن گونه که از اول و آخر نسخه بر می‌آید، در این نسخه داستان گربه و موش در یک مجموعه از اشعار هورامی قرار دارد. آغاز آن با «بسم الله الرحمن الرحیم» شروع می‌شود و با بیت «یه الماس واتن بار غم نه دوش / تالان زده دست سپای موش» یعنی این را الماس‌خان گفته است، کسی که باری از غم بر دوش داشت و کسی که از سوی سپاه موشان غارت شده بود. پایان می‌یابد و ادامه آن اشعار دیگری است. در مقایسه با دو نسخه دیگر این نسخه کامل است و به همین دلیل ما آن را برای تصحیح داستان گربه و موش اصل قرار دادیم و دو نسخه دیگر را با این نسخه تطبیق داده‌ایم. 2. نسخه اول مجلس: این نسخه که گویا در دست یکی از برادران کُرد عراق بوده و به دست ما رسیده، به گفته خودش، این نسخه را از مجلس شورای اسلامی ایران گرفته است، اما تلاش ما برای پیدا کردن این نسخه در فهرست‌های منتشر شده از مجلس بی‌فایده بود. با این وجود، نسخه دارای 130 بیت و 10 برگ است. البته باید گفته شود که در آغاز نسخه مانند نسخه برلین، نامی از الماس‌خان نیامده است؛ این در حالی است که در داستانی که خود الماس راوی و قهرمان آن است، نام وی آمده است. از میان8 بیت صفحه اول این نسخه، فقط سه بیت آن به طور کامل قابل خواندن هستند و بقیه را به خاطر افتادگی نسخه نمی‌توان خواند. به این صورت: تا سر ندرون دریا هوش ... ... ... ... ... ... روژی نیشته بیم به خاطر ز کار واده هور ... ... ... ... چنی خیالان مینت گرفتار دیم نیره موش آمـ ... ... ... مدرا برابر و تند و غراب جولاندا بویش سویل ... ... غرا و هیبت و آواز برز نه چریکه او اعضام نیشت نلرز لرزام ستیزام هوریزام نجا به شرط ادب من مدرام و پا نیره موش غرا نروی قین و قار به شرط ادب من مدرام و پا واتش مترسه کارم نین لیت اول و صلاح ... ... ... ... این 8 بیت غیر از بیت 5 که در نسخه برلین نیامده است، به ترتیب برابر با ابیات 2، 3، 4، 6، 7، 5 و 8 نسخه برلین هستند. بیت 9، 10، 1911، 2012، 13، 14 در این نسخه برابر با ابیات 10، 12، 11، 13، 14 و 18 نسخه برلین اند. ابیات 2115 و 2226 این نسخه در نسخه برلین نیامده‌اند. همچنین ابیات 16، 17، 18 و 19 قابلیت خواندن ندارند، به این صورت: یکجار نوا نوت ملا ابراهیم نوا ... ... ... ... ... واتم نیره موش من ... ... ... ... ... ... ... ... آمان شیر ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... کرو قایم ابیات 20، 2321، 22، 23، 24، 25، 27، 28، 2429، 2530، 2632، 2733، 34، 35، 36، 37 28، 2939، 3040، 3141 این نسخه برابر با ابیات 21، 22، 25، 19، 24، 25، 68، 51، 52، 7، 54، 59، 60، 61، 62، 44، 45، 41 و 43 هستند. ابیات 38، 55، 56، 57 و 60 این نسخه، در نسخه برلین وجود ندارند. دزد کم فرصت نه مرد نه ژنن دستا ژوی ژنان چکاو لپنن خیلی فکرم برد نه حجره درون واتم روی درد موشان چون برون جه داغ خریک بیم خجل آخر شای گربه آوردم و دل لوام به خدمت گربه عالیجاه چون غارتگر یاه پی عرض درگاه ابیات 42، 3243، 44، 45، 3346، 47، 3448، 49، 50، 3551، 52، 53، 54، 58، 59، 61، 3662، 3770، 71، 3873، 74، 3975، 4076، 4177، 4280، 81، 82، 83، 4388، 89، 90، 91، 92، 96، 4497، 98، 4599، 100، 46101، 105، 106، 107، 108، 109، 110، 112، 116،47119، 120، 121، 122، 123، 48125، 49126، 50127، و 128 این نسخه، به ترتیب برابر با ابیات 63، 39، 40، 37، 38، 46، 47، 49، 65، 64، 66، 58، 67، 70، 71، 73، 74، 80، 81، 78، 77، 82، 83، 85، 92، 91، 87، 88، 94، 95، 96، 97، 98، 99، 119، 101، 102، 103، 105، 106، 107، 108، 109، 111، 113، 114، 127، 120، 121، 122، 123، 129، 133، 134، 135، 136 و 110 نسخه برلین است. ابیات 63 تا 69، 72، 78، 79، 84، 85، 86، 87، 93، 94، 95، 102، 103، 104، 111، 113، 114، 115، 117، 118، 124، 129، 130 و 131 این نسخه در نسخه برلین وجود ندارند. این ابیات را به ترتیب در زیر می توان مشاهده کرد. چند گربه دلیر چنگ تیز چون الماس صاحب زور و ذات پادشاه شناس مدران نروی تخت شیر هنرمن به سام هیبت وینه پیلتن خان خوانین وزیر و ناظر صاحب صفتان نه خدمت حاضر چند جه سرداران آزموده جنگ مدران نه خدمت سردار سرهنگ فراشُ غلام خانُ میر غضب مدران نه خدمت شای عالی نصب جه دور دیار دام کفتم نروی خاک جه داغ موشان یقه کردن چاک عرض کردم و شاه دلیر بی باک واتم فدات بام شیر سهمناک شاه حاطم خو یه فرهادم رس نیره موش یانه من کردن دروس جه قهر غیرت او مرنا یقین چنگ دا نه دیوار دُمدا نه زمین فرما و جارچی جار دا نه شاران و لای دلیران سرهنگ سرداران هی بیانن غزای موشانن غزای قتل قین دل پر جوشانن تمامی گربه جوشیان آمان صف کیشان نه طرح سپای بی سامان خروشان آمان سرهنگ سرداران نه قاپی کاوان سنجق وناران واتن فدات باین چه امری داری غزای قتل کی پیمان51 مسپاری نیره موش کریم سپاش دین شکست تخت شای موشان باورین و دست و مردی مصاف حربه قار و قین نیلین تخماقه موش نه سرزمین کاری بکرین و موش بد خو دایارالبشر لیشان بر نشو تمور و کمتار موش خرماهی جوشان جه زمین تا گاو ماهی52 خروشان آمان سپای ستمکار نکنای زمین نه درز دیوار یا نه یکایک جم بستن نو جا کردشان آخیز نه پی رزمگاه گوربه چکارن پشی جه53 پیشن لشکر گوربه داخل و چیشن با بدین نه تیپ54 گربه بد نظر مردیون روژیون چه زود چه دیرتر کاری کین و تیپ گوربه دیاران هر شهنامه بو تا روزگاران شکست دین55 و تیپ گربه بی حیا یادگاری بو تا قرن دنیا شاه جه نیره موش شنفت ای هوال جه شوق شادی شانا پروبال در دم شای موشان جمشدا سپاه آما روبروی گربه کینه خواه شاه موشان واتش یه چه طور کریم دوره لشکر گربه چون بریم نیره موش واتش شاه عالیجاه هیچ صلا نین به غیر از رجا بکیانیم چند کس کتیخدا بیو با ولی بدین تا پشی نیو مصرع دوم بیت 115 نسخه برلین در این نسخه به عنوان مصرع دوم بیت 86 آمده، در حالی که مصرع اول بیت 86 «چون کرماج ماچو روح یکجار دچی» در نسخه برلین به عنوان مصرع اول بیت 114 آمده است؛ البته دچار تغییراتی شده، به این گونه: «چون کرماج ماچو و نوس کری». ضمناً ابیات 1، 9، 15، 16، 17، 20، 21، 27 تا 36، 42، 43، 48، 50، 53، 55 تا 57، 68، 69، 72، 75، 76، 79، 84، 86، 89، 90، 100، 104، 112، 116 تا 118، 124 تا 126، 130 تا 132 و 137 تا 173 در نسخه برلین در این نسخه نیامده‌اند. 3. نسخه دوم مجلس: این نسخه با شماره ثبت 86417 و شماره ثبت 9788 دارای 104 بیت در 10 صفحه است. این 104 بیت از صفحه اول شروع و در صفحه هشت پایان می‌یابند. هر چند با قراین دیگر به ویژه از جهت سبک‌شناسی و نام خود الماس که در نسخه آمده است. به آسانی می‌توان فهمید که این نسخه از الماس‌خان کندوله‌ای است. با وجود این از بین این سه نسخه، فقط در این نسخه (نسخه دوم مجلس) نام وی در آغاز آمده و در شروع آن نوشته شده است «گفته الماس‌خان»، «گربه و موش». نسخه با این بیت شروع می‌شود: «میرزام گوش بدر میرزام گوش بدر ئیخاص به حال بندت گوش بدر» بیت دوم56 و سوم57 این نسخه نسبت به نسخه برلین دچار تغییر شده‌اند. ابیات 5، 6 58، 7، 8، 9، 10، 11، 5912، 6013، 6114، 6215، 18، 6319، 20 64، 6521، 6622، 24 67، 6825، 26 69، 7027، 7128، 7229، 7330، 31 74، 7532، 7633، 7734، 7835، 36، 7938، 8039، 40، 8141، 8242، 8343، 44، 8445، 46، 47، 48، 49، 50، 51، 8552، 53، 54، 8655، 8756، 57، 58، 59، 60، 61، 62، 63، 8864، 65، 66، 67، 68، 8969، 9070، 71، 9172، 9273، 74 93، 75 94، 76، 9577، 78، 79 96، 80، 81، 82، 83، 84، 85، 9786، 87، 88، 91، 92، 93، 94، 9895، 96، 97، 98، 99، 100، 101، 102، 104 و 105 این نسخه به ترتیب برابر با ابیات 6، 5، 7، 8، 9، 10، 11، 12، 13، 15، 17، 19، 22، 21، 25، 26، 27، 28، 29، 30، 31، 32، 33، 34، 41، 44، 43، 44، 45، 46، 47، 48، 63، 39، 40، 49، 50، 51، 52، 53، 55، 56، 57، 59، 60، 61، 62، 64، 65، 66، 67، 68، 70، 71، 73، 74، 72، 78، 80، 81، 82، 83، 84، 85، 91، 92، 87، 88، 138، 139، 142، 144، 146، 147، 148، 150، 151، 152، 153، 154، 155، 156، 157، 158، 159، 163، 164، 165، 166، 167، 168، 169، 171 و 173 نسخه برلین است. همچنین ابیات 16، 17، 23، 37، 89، 90 و 103 این نسخه در نسخه برلین نیامده‌اند. یکسر بیازان مدری پیم تمام میچی پریم باوری تمام هر چی ویت واتن ملا ابراهیم بنا یک فردی لیش بکی قایم واتم کوره موش بدبخت دی شر و بی چاو گوش بدرفتار کر من نیره موشم جه نوای گراز مردی روی نبرد کلبه دم دراز اول دی هر حنا شراراه سچان اگر قرم ساخ زن قحبه سچان باورن جه لات باش جائیه باشن قیر سنه قنچانیه آرمن جلاخت پلاس بپوشون هونت سه چارک تمام بنوشون علاوه بر این ابیات 14، 16، 17، 20، 23، 24، 34، 36، 37، 38، 54، 58، 69، 75، 76، 77، 79، 86، 89، 90، 93 تا 137، 140، 141، 143، 145، 149، 160 تا 162، 170 و 172 نسخه برلین در این نسخه نیامده‌اند. البته در این نسخه پس از پایان داستان گربه و موش، در حدود 40 بیت دیگر آمده، هر چند مشخص است که این هنوز پایان نسخه نیست و ابیات هم چنان ادامه دارند. هر چند نسبت دادن این بخش به الماس‌خان تا زمانی که نسخه کامل از آن به دست نیامده، چندان درست نیست، با وجود این، با دلایلی خاص، این ابیات را در ادامه متن تصحیح آورده‌ام و آن را بخش دوم داستان گربه و موش نامیده‌ام؛ البته باید اضافه کنم که من برای پیدا کردن متن کامل این نسخه از مجلس، تلاش بسیاری کردم که متأسفانه فایده نداشت، با این وجود همچنان امیدوارم و برای پیدا کردن آن، تلاشم را ادامه خواهم داد. اول: الماس در بخش اول داستان با میرزا سر سخن را باز می‌کند، میرزا در داستان وی همان خواننده است که الماس از وی می‌خواهد که به او گوش کند و از داستان وی درس بگیرد. حال پس از پایان داستان الماس در بخش دوم، بارها به میرزا یادآور می‌شود که پیامبران، شاهان و پهلوانان ایرانی کجا هستند، آن‌ها هم مرده‌اند و دنیا برای آن‌ها تمام شد، پس تو هم ای میرزا مواظب باش چون تو هم می‌میری. دوم: واژه «میرزا» همان طور که در بالا گفتیم، یکی از مشخصه‌های اشعار الماس است، که در این اشعار هم بارها تکرار شده است. سوم: در این بخش، شاعر حتی نام نادر را می‌آورد، «شاهان به شاهی پشتاپشتوه / نادر یه قوشن ایران گِشتوه» شاهی که وی با او هم‌دوره بوده است، بی‌دلیل نیست که شاعر از میان همه شاهان ایران دروه اسلامی نام نادر را می‌آورد. نکته جالب این که الماس در این بیت می‌گوید که ای میرزا، نادر هم با این که همه سپاه ایران را در دست داشت، اما گرفتار مرگ شد، پس مشخص می‌شود که این داستان پس از مرگ نادر سروده شده است. چهارم: سبک این ابیات دقیقاً همانند شعری است که الماس‌خان برای میرزا شفیع کُلیایی به مناسبت حادثه ناگواری که برای او پیش آمده، نوشته است. در آن جا الماس برای تسکین درد میرزا شفیع او را متوجه شاهان، پهلوانان، پیامبران و امامانی می‌کند که همه رفته‌اند و دیگر در این دنیا جایی ندارند. جالب اینکه الماس در این شعر از تیمور لنگ، شاه عباس صفوی و نادر شاه افشار نام می‌برد که در این دنیا آمده و رفته‌اند. محتوای اثر داستان گربه و موش به حقیقت شرح مجملی است از وقایع چهار ساله حکومت اشرف افغان بر ایران، ظهور نادر و نبرد با افغان‌ها و نابودی آنهاست. در این اثر نویسنده در پی آن است که حملات و غارت‌ها و ویرانی‌های ایران و سپس جنگ‌های اشراف و نادر را به تصویر بکشد، حملاتی که تمامی نواحی ایران را در برگرفت و کاری از دست سلطان حسین برنیامد. در این میان نویسنده بی‌شک در پی آن است که اوضاع و احوال روزگار خود را بازگو کند. الماس‌خان که خود در این روزگار می‌زیسته و سردار سپاه هم بوده است. به معنای واقعی آنچه که بر زبان آورده خودش در میدان جنگ تجربه کرده است. تجربه ای که هر چند در آخر برای وی با پایانی تلخ تمام می‌شود و از سپاه اخراج می‌شود. پس این داستان ارمغان تجارب الماس‌خان در جنگ با افغان‌ها و حتی اقوام دیگر، چون هندی و عثمانی در نواحی مختلف ایران بود. بر این پایه می‌توان گفت، منظومه گربه و موش یکی از بهترین منظومه‌های انتقادی است که با لحنی طنز آمیز همراه زبان مطایبه و مهارتی عجیب سروده شده است. الماس‌خان با باریک‌بینی، ژرف‌نگری و دقت تمام، گربه و موش را در حالات صحنه‌های مختلف به حال رویارویی قرار داده است و صحنه‌ها و مناظره‌های عبرت آمیزِ گربه و موش و جنگ دو لشکر و چگونگی آرایش قوا، کاربرد افزارآلات جنگی و دیگر حالات این مبارزه خونین را بسیار ماهرانه ترسیم کرده است. انتخاب گربه برای نقش نادر، در حقیقت وصف حال نادر و دار و دسته اوست که الماس‌خان (راوی داستان) یکی از آنهاست که برای نجات ایران راهی غیر از جنگ پیش رو ندارند. ملا ابراهیم در نقش شاه سلطان حسین صفوی به واقع انتقادی زیرکانه‌ای است از سوی الماس تا بی لیاقتی او و افراد تحت سلطه‌اش را نشان دهد؛ البته موش هم در گفتگو با الماس حتی قبل از اینکه او به خدمت ملا ابراهیم (شاه سلطان حسین) برود، این را درک کرده و به اشاره گفته بود که رفتن پیش ملا ابراهیم به حال هیچ کدام فرقی نمی‌کند؛ از این رو الماس که خواهان نابودی موشان و خلاصی ایران از دست آنهاست، تنها چاره را در رفتن به سوی شاه گربه‌ها می‌داند. در این داستان که الماس نماد ایران و ایرانی و بیاض نماد ثروت و تمام آن چیزهایی است که ایرانی‌ها طی سال‌ها قبل از حمله افغان‌ها به دست آورده‌اند و ملا ابراهیم نماد شاه سلطان حسین، شاه موش نماد اشرف افغان و شاه گربه نماد نادر شاه افشار است. داستان گربه و موش از گرایش‌های ملی‌گرایی و ایرانی الماس‌خان خبر می‌دهد. الماس با حمله موش دیگر آرام و قرار ندارد و برای بیرون کردن و راندن این دشمنِ وطن و ناموس به هر دری می‌زند. سراغ ملا ابراهیم می‌رود که فایده‌ای برای او و بیاض‌هایش ندارد و دست رد بر سینه‌اش می‌زند و سپس شاه گربه را خبر می‌کند و خود راهنمای سپاهش می‌شود تا بالاخره آن‌ها را از بین می‌برد. علاوه بر آن در این اثر نویسنده به تناسب کلام و اقتضای داستان و متأثر از سنت ادبی فارسی، درس‌های اخلاقی، اجتماعی و اعتقادی ارائه می دهد که بیشتر از قالب گفتگوی شاعر با میرزا یا خواننده در بخش دوم اثر نمایان می‌شوند. منابع - سلطانی، محمد علی، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، تهران، انتشارات موفق، 1372. - بوره‌که‌ای، صدیق، میژووی ویژه کردی، ج2، بانه، انتشارات ناجی، بی‌تا. - سلطانی، محمد علی، حدیقه سلطانی، ج 1، نشر کلهر، 1364. - گُجری، امین، شیرین و فرهاد الماس‌خان کندوله‌ای، قم، انتشارات سینا، 1373. - امینی، محمد رشید، شاهنامه کردی هورامی، مه لبه نه روشنبیری هه ورامان سلیمانی، چاپ سلیمانی، 2010 میلادی. مظهر ادوای* پیام بهارستان شماره 18 پی‌نوشت‌ها: 2. محمد علی سلطانی، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، تهران، انتشارات موفق، 1372، ص 642. 3. صدیق بوره‌که‌ای، میژووی ویژه کردی، ج2، بانه، انتشارات ناجی، ص 28. 4. نسخه «رستم و اسفندیار» هم اکنون در دست محمد رشید امینی است. 5. الماس‌خان در جنگنامه نادر بارها به جای سپاه عثمانی و سرزمین عثمانی، از واژه تورانیان استفاده کرده است. 6. محمد علی سلطانی، حدیقه سلطانی، ج 1، نشر کلهر، 1364، ص 100 – 101. 7. همان، ص 101. 8. همان، ص 102. 9. امین گُجری، شیرین و فرهاد الماس‌خان کندوله‌ای، قم، انتشارات سینا، 1373، مقدمه.. 10. حدیقه سلطانی، ص 102. 11. نوینی به چم: یعنی به چشم خود نمی‌بیند. 12. واده عرضمن: یعنی هنگام سخن گفتن. 13. گِشت: یعنی همه.. 14. محمد مطالب مشابه :سولمازبرنده رقص "تی وی پرشیا" در بدو ورود به ایران دستگیر و به زندان منتقل شددوست من - سولمازبرنده رقص "تی وی پرشیا" در بدو ورود به ایران دستگیر و به زندان منتقل شد ماوزر 98 ( برنو )فال حافظ جای کد مورد نظر شما چگونه یک رمز عبور را هک کنیم؟برشین هک. لینک های فال حافظ | خرید نسخه گربه و موش زبان هورامی(اورامی):الماس خان کندوله‌ای67. عاجز بیم یکسر جه دین برشین مان همسایه مغرور من 7رمان فال قهوه [ samira] رمان قاب عکس خالی [maryam shahsavari] شمام بهتره برین به کارتون برشین رمان همسایه مغرور من (3)که سه شنبه ها ساعت 8 برای تمرین من بیام شمام بهتره برین به کارتون برشین فال حافظ. وکیل| برچسب : برشین فال |