نگرشی برنوسانات تراز آب دریا ی خزر
بررسی ژئومورفولوژیکی سواحل دریای خزر و نگرشی برنوسانات تراز آب این دریا
چکیده:
ژئوموفولوژی یا اصطلاح معادل آن در ادبیات فارسی(پیکر شناسی) علم شناخت اشکال ناهمواریهای سطح زمین به صورت تشریح و تبیین آنها است. در متن حاضر که محدوده مورد مطالعه در سواحل جنوب شرق دریای خزر واقع شده است هر چند که در ابتدا عوامل موثر در شکل گیری و تحول ژئومورفولوژیکی آن مانند عوامل زمین شناسی ، تکتونیکی ، کلماتیک ، پالئوکلیماتیک و تغییرات استاتیک سطح دریا مورد مدنظر قرار گرفته ولی با این همه هدف اصلی بررسی ژئومورفولوژی سواحل منطقه مورد نظر می باشد. در شکل زایی اشکال مورفولوژکی باد در نواحی ساحلی تاثیر می گذارد. تراز آب حوضه های آبی هم عامل مهمی در روند فعالیت های طبیعی آنها به شمار می آید، حجم و سطح آب حوضه و شکل سواحل، تابعی از تراز آب حوضه می باشد.
مقدمه
محدوده مورد مطالعه در سواحل جنوب شرق دریای خزر واقع شده است از نظر موقعیت طبیعی از جهت شرق به جلگه وسیع و هموار گرگان محدود شده که دارای اقلیم نیمه مرطوب تا نیمه خشک است.از جهت غرب نیز به دشت مازندران محدود شده که از اقلیمی نیمه مرطوب تا مرطوب است و در نهایت از جهت شمال به دریای خزر محدود می شود.
از نظر موقعیت جغرافیایی در شمال ایران و مابین دو استان گلستان و مازندران واقع شده که به ترتیب از غرب به شرق شهرستان های بهشهر،گلوگاه،بندر گز و بندر ترکمن آن را احاطه کرده است.در حال حاضر وسعت شبه جزیره ی میانکاله و خلیج گرگان به ترتیب ١٤٢و٥٨٣کیلومتر مربع است که در مقایسه با سال ١٣٦١به میزان ٦کیلومتر مربع از شبه جزیره میانکاله زیرآب رفته و ٧کیلومتر مربع به پهنه آبی خلیج گرگان اضافه گردیده است.شبه جزیره میانکاله بزرگترین زبانه ماسه ای سواحل جنوبی دریای خزر است.طول این شبه جزیره در حدود ٥٨کیلومتر و عرض متوسط آن ٢کیلومتر است.
اقلیم منطقه:
اقلیم هر منطقه با استفاده از سه پارامتر اصلی هواشناسی یعنی دما،رطوبت و بارندگی مورد بررسی قرار می گیرد که این عوامل خود تحت تاثیر جبهه های ورودی به منطقه و توپوگرافی و پهنه های آبی موجود قرار دارند.
به طور کلی جبهه های هوایی که به این ناحیه وارد می شوند عبارتند از:
١-توده هوایی مدیترانه ای که از غرب و شمال غرب وارد ایران گردیده و دامنه فعالیت این جبهه معمولا از اواسط پاییز تا اواسط بهار بوده و از مشخصات این توده هوا بارندگی متعدد و خفیف است که تا چندین ساعت و چند روز ادامه میابد.
٢-توده هوای قطبی: مرکز تشکیل این جبهه،اقیانوس اطلس شمالی بوده و از طرف شمال غرب وارد کشور می گردد که باعث کاهش حرارت قابل ملاحظه در منطقه شده و اکثر بارندگی اواسط پاییز را سبب می گردد.
٣-توده هوایی قطبی سیبری: که جهت حرکت آنها از شمال به جنوب و گاهی اوقات از شمال شرق به طرف جنوب غرب است.
تاثیر باد در ایجاد اشکال ژئومورفولوژیکی
در شکل زایی اشکال مورفولوژکی باد به دو صورت در نواحی ساحلی تاثیر می گذارد به صورت مستقیم و غیر مستقیم.از جا بر کندن دانه ها حرکت آن و برخورد با اشکال دیگر در محیط خشکی بوجود آوردن امواج و جریان های ساحلی در آب.
ایجاد عوارض ژئومورفولوژیکی منطقه تابع شرایط اقلیمی چینه شناسی و خصوصیات سنگ شناسی و تکتونیک حاکم بر آن است.گسل بزرگ شکل البرز که با روندی شرقی غربی در بخش های میانی ارتفاعات البرز شمالی عمل کرده است در پیدایش ریخت کنونی بسیار موثر بوده.
جهت آشنایی با عوارض مورفوژیکی ساحل در ناحیه میانکاله که با مطالعه تصاویر ماهواره ای، عکس های هوایی و نقشه های توپوگرافی مشخص گردید که این قسمت از سواحل جنوبی دریای خزر به صورت یک باریکه ماسه ای در حد فاصل بین گرگان و بخش های کم ژرفای دریایی واقع شده است.حواشی شمالی این زبانه ساحلی به صورت خط بدون دندانه و مستقیم ولی حاشیه جنوبی آن که با بخش شمالی خلیج گرگان قرابت دارد به صورت خطوط مهندسی و دندانه دار می باشد.تغییر شکل خطوط کرانه ای بخش جنوبی و یکنواخت بی کرانه ساحل شمالی آن مربوط به تغییر تراز ارتفاعی بخش خشک ساحل در ناحیه جنوبی میانکاله و سطح تراز یکنواخت در بخش شمالی آن که با دریا همجوار است مرتبط می باشد.
عوارض مورفلوژیهای موجود در ناحیه ساحلی مرهون عملکرد فرآیند های زمین شناختی آب و هوایی و هیدرودینامیکی است که در طول تاریخچه زمین شناسی این منطقه موجب ایجاد وضعیت ریخت شناسی فعلی این منطقه گردیده اند.
اثر نوسانات تراز آب دریای خزر
تراز آب حوضه های آبی عامل مهمی در روند فعالیت های طبیعی آنها به شمار می آید، حجم و سطح آب حوضه و شکل سواحل،تابعی از تراز آب حوضه می باشد.تغییر بلند مدت تراز آب حوضه های اقیانوسی به آرامی صورت می گیرد و عمدتا بدلیل تغییر اقلیم و موقعیت های زمین شناختی می تواند حادث شود.نوسان تراز آب حوضه های آبی بسته در زمان کوتاهتر بروز
می یابد و علاوه بر عوامل یاد شده عوامل انسانی نیز به سرعت اثر خود را نشان می دهند.
دریای خزر به عنوان بزرگترین حوضه آبی محصور در خشکی پس از جدا شدن از دریای سیاه در پلیوسن میانی(حدود ٥میلیون سال پیش)چرخه های متعدد نوسان آب را تجربه کرده بطوریکه مساحت آن از یک میلیون کیلومتر مربع تا یکصد و پنجاه میلیون کیلومتر مربع در نوسان بوده است و دامنه تغییر تراز آب بیش از سیصد متر تخمین زده می شود.
اثرات تغییر تراز آب به سرعت در ناحیه ساحل ثبت می شود.تغییر شکل سواحل،شکل گیری محیط های آبی جدید و جا به جایی زیستگاه آبزیان از مهمترین پیامد های نوسان آب تراز آب خزر می باشد.
حرکت آب در حوضه،تغییر شکل حوضه،تغییر دما و شوری آب حوزه و تغییر آب بیلان آب حوزه همیگ باعث نوسان تراز آب خزرمی شود.
عوامل موثر در نوسان آب دریای خزر:
الف- عوامل موثر بر حرکت آب:حرکت آب دریای خزر از نقطه ای به نقطه ی دیگر می تواند به علت گرانش خورشید و ماه،نیروی باد،موج،تغییر فشار هوا و ورود آب رودخانه ای بویژه در طغیانهای بهاری رخ دهد.
ب-عوامل موثر در تغییر حجم حوضه: تغییر حجم حوضه رسوبی می تواند بر اثر حرکات کوهزایی و یا بر اثر پرشدن حوضه از رسوبات رخ دهد.
ج-عوامل موثر به تغییر حجم آب:تغییر در دما و شوری آب دریا سبب تغییر حجم آن می شود. با افزایش دمای آب حجم آب نیز افزایش می یابد.افزایش دما بویژه افزایش سبب تبخیر و به تبع آن افزایش شوری می گردد.
د-عوامل موثر در بیلان آب: ورود آب رودخانه ای به دریای خزر،ورود آب زیر زمینی،بارش بر روی دریا و تبخیر از سطح دریا و خروج آب به خلیج غره بغاز از مهمترین مولفه ها ی بیلان آب دریای خزر هستند.
البته آبدهی ولگا و تبخیر از سطح دریا را می توان از مهمترین عوامل نوسان تراز آب دریای خزر معرفی کرد. برداشت آب از حوضه های آبریز برای مصارف شهری، صنعتی، کشاورزی و تبخیر از دریاچه سدها به طور مستقیم بر بیلان آبی خزر تاثیر می گذارند.
اثر دخالت مستقیم عوامل انسانی بر بیلان آبی خزر باعث شده است که تراز آب آن یک متر کمتر از زمانی باشد که اثر عوامل انسانی نا چیز بود.
تاثیر تغییرات سطح آب دریا در منطقه ساحل
تغییرات سطح آب دریا در منطقه ساحل موجب اثرات سازنده و مخربی از قبیل افزایش یا کاهش عمق آب دریا، افزایش یا کاهش ارتفاع و قدرت امواج، تغییر در سطح استاندارد فرسایش، تغییر در مناطق رسوب گذاری، عقب نشینی یا جلو آمدگی خط ساحلی کناره، نفوذ یا عدم نفوذ آب شور دریا به داخل آب شیرین رودخانه و آب زیر زمینی، افزایش یا کاهش سطح اساس رودخانه ها، تغییرات سطح ایستایی سفره آبهای زیر زمینی و غیره نام برد که از میان این اثرات فوق فقط پنج نوع اول آن دخالت اساسی در شکل گیری اشکال ساحلی دارند
نتیجه گیری
عوارض مورفلوژیهای موجود در ناحیه ساحلی مرهون عملکرد فرآیند های زمین شناختی آب و هوایی و هیدرودینامیکی است که در طول تاریخچه زمین شناسی خزر منطقه موجب ایجاد وضعیت ریخت شناسی فعلی این منطقه شده است.
آبدهی ولگا و تبخیر از سطح دریا را از مهمترین عوامل نوسان تراز آب دریای خزر می باشد. برداشت آب از حوضه های آبریز برای مصارف شهری، صنعتی، کشاورزی و تبخیر از دریاچه سدها به طور مستقیم بر بیلان آبی خزر تاثیر می گذارند.
اثر دخالت مستقیم عوامل انسانی بر بیلان آبی خزر باعث شده است که تراز آب آن یک متر کمتر از زمانی باشد که اثر عوامل انسانی نا چیز بود.
منابع و مراجع
پهنه بندي ريخت شناختي سواحل جنوبي درياي خزر . دکتر همايون خوشروان سال 1379.
گزارش ژئوفيزيکي وزمين شناسي جنوب درياي خزر عزت الله سياح سال 1353.
مقدمه ای بر ویژگیهای دریای خزر، سازمان زمین شناسی دریای خزر
مطالب مشابه :
شهرستان کردکوی1
موقعیت جغرافیایی و زیست زمین های بندر ترکمن ، رودخانه قره سو و خلیج گرگان منتهی می
موقعیت جغرافیایی بهشهر
شهرستان بهشهر از شمال به دریای مازندران(خلیج گرگان)،از غرب به شهرستان ساری،از جنوب به
جزیره آشوراده؛ بررسی وضعیت گردشگری:
را دریای خزر و جنوب آنرا خلیج گرگان احاطه نموده و شرق آن به موقعیت جغرافیایی و
معرفی بندرترکمن
موقعیت جغرافیایی در ساحل جنوب شرقی دریای خزر و در مدخل خلیج گرگان واقع شده است و با
مونوگرافی روستایی: روستای التپه ---------------------------------------------------------- (قسمت اول
و نیز مشرف به خلیج گرگان ، شبه جزیره بیان موقعیت جغرافیایی هر سکونتگاه یا هر
نگرشی برنوسانات تراز آب دریا ی خزر
از نظر موقعیت جغرافیایی در شمال ایران و مربع به پهنه آبی خلیج گرگان اضافه گردیده
تاریخ : موقعیت جغرافیایی سرزمین تركمنها
دربارة موقعیت جغرافیایی محل خلیج بالخان تا گرگان رود بیش از
معرفی شهرستان کردکوی
به توجه به موقعیت جغرافیایی , رودخانه قره سو وارد و از شمال کردکوی به خلیج گرگان می
معرفی استان گلستان
گز به خلیج گرگان می ریزد شرقی گرگان قرار موقعیت جغرافیایی و آب و
معرفی کوتاه شهرستان کردکوی + تصاویر
به توجه به موقعیت جغرافیایی، ارتفاع و امتداد و از شمال کردکوی به خلیج گرگان می
برچسب :
موقعیت جغرافیایی خلیج گرگان