مشکلات درس حرفه وفن از منظر دبیران تحقیق نوشین فروزنده

مشكلات مربوط به درس حرفه و فن در اين مقاله به 10 مورد تفكيك شده و در نهايت راه حل‌هايي پيشنهاد شده است .

1- عدم علاقه دانش آموزان به بعضي از واحدهاي درسي

كتاب حرفه و فن تشكيل شده است از 8 واحد درسي كه در هر واحد به رشته اي پرداخته مي‌شود. دانش آموزان به تمام واحدها علاقه يكساني نشان نمي‌دهند، البته اين امر بديهي است و نشان دهنده علاقه ها و استعدادها و تفاوتهاي فردي دانش آموزان است.

يادگيري كليه واحدهاي درسي براي دانش‌آموزان اجباري است ، اما دانش‌آموز به برخي از واحدهاي درسي علاقه اي نشان نداده و در آن واحد عملكرد بسيار ضعيفي دارد كه گاهي تلاش معلم با بكارگيري روشهاي مختلف تدريس كارگر نمي افتد و دانش آموز در آن واحد همچنان با مشكلاتي روبرو است .

بطور مثال واحد برق يك واحد پركار با مطالب گسترده است ، با توجه به ديدگاهي كه در گذشته در مورد تفكيك كارها به دخترانه و پسرانه وجود داشت، دانش‌آموزان دختر به اين واحد علاقه كمتري نشان مي دهند و به گونه اي به قول خود مي‌خواهند هرچه زودتر از دست اين واحد خلاص شوند. در گروهها عده اي كنار كشيده و يا به اجبار معلم تن به كار مي دهند و بستن قطعات و مدار توسط افراد خاصي در گروه با علاقه انجام مي‌گيرد. البته شايد با صرف وقت بيشتري بتوان علاقه را در دانش آموز به وجود آورد ولي كثرت مطالب و وقت كم اين اجازه را به معلم نمي دهد.

2- مشكلات مربوط به تحقيق ها و مصاحبه ها

همه مي‌دانيم كه تحقيق و پژوهش و مصاحبه در يادگيري عميق و مشاركت در يادگيري دانش‌آموزان تأثير خيلي زيادي دارد و اگر به شكل صحيح هدايت شود دانش‌آموز را در امر يادگيري پرتلاش و فعال و علاقه مند مي‌سازد . در كتب حرفه و فن محتواي كتاب با وجود انجام درست تحقيق ها و مصاحبه ها تكميل مي شود. اين فعاليت ها بايد توسط دانش آموز به صورت فردي يا در گروهها انجام گيرد. اما انجام اين فعاليت ها چگونه است ؟ آيا همه دانش آموزان توانايي انجام صحيح اين فعاليت ها را دارند ؟ آيا منابع مورد نياز براي انجام اين فعاليت ها در تمام شهرها و روستاها در اختيار دانش آموزان قرار دارد؟

منابعي مثل كتابخانه ، مدارس فني وحرفه اي و كاردانش و يا افراد شاغل در رشته هاي مختلف مرتبط با واحدها در روستا ها و شهرهاي كوچك يا اصلاً وجود ندارد يا اندك است. بطوريكه تعداد محدودي از دانش آموزان يك مصاحبه انجام مي دهند و بقيه دانش آموزان از روي آن كپي‌برداري مي كنند و در جواب اعتراض معلم پاسخ مي دهند كه كسي را براي انجام مصاحبه نيافته اند. البته در مراكز شهرها و روستاها شايد اين امكانات وجود داشته باشد، و شايد دانش آموزان پسر بتوانند تا مراكز رفته و به منابع دسترسي پيدا كنند ولي براي دانش آموزان دختر امري مشكل و يا محال است .

3- نبود كارگاه و فضاي فيزيكي مناسب براي انجام كارهاي عملي

در درس حرفه و فن اولين نكته اي كه اهميت دارد وادار كردن دانش آموز و علاقه مند كردن وي به انجام كارهاي عملي و دست ورزي و يافتن مهارت براي كار با ابزارهاي مختلف است، ولي در اكثر مدارس به دليل وجود مشكلات بسيار زياد به اين نكته مهم توجه كمتري مي‌شود.

يكي از اين مشكلات نبود فضاي كارگاهي مناسب براي كارهاي عملي است البته بعضي از كارهاي عملي را مي‌توان دركلاس درس انجام داد ، ولي در كلاسهاي كوچك امكان انجام كارها بصورت گروهي سخت و گاهي محال است . بعضي از فعاليت ها به ميز كارگاهي نياز دارد . از نظر ايمني، كلاس درس مكان امني براي انجام فعاليت هاي واحد برق ، فلز و چوب نيست و فعاليت هاي اين واحدها بهتراست در كارگاه انجام گيرد.

در كارگاه دانش آموزان راحتر كارهاي عملي را انجام مي دهند و معلم نيز بهتر مي تواند آموخته هاي خود را به آنها منتقل كند و دسترسي معلم به وسايل و امكانات كارگاهي و قرار دادن آنها در اختيار دانش آموز وقت كمتري مي گيرد.

4- كمبود امكانات كارگاهي مناسب

يكي ديگر از مشكلاتي كه دبير حرفه و فن با آن روبروست وانجام كارهاي عملي را مختل مي كند، كمبود امكانات كارگاهي است. در مدارس مناطق محروم امكانات كارگاهي يا وجود ندارند يا آنقدر كم است كه جوابگوي جمعيت كلاس ها نيست . البته اخيراً اهميت بيشتري به اين موضوع داده شده است و از طريق گروه هاي آموزشي مناطق امكاناتي در اختيار مدارس قرار مي گيرد اما بسيار كم است كه دبير اجباراً خود فعاليت و آزمايش را انجام مي‌دهد و دانش آموزان فقط تماشاگر هستند، اگر دانش آموزان بخواهند با آن امكانات كم فعاليت ها را انجام دهند بايد وسايل به نوبت در اختيار آنها قرار گيرد كه در اينصورت دبير با كمبود وقت مواجه مي شود.

5- ديدگاه و همكاري مدير با دبير حرفه و فن

مديران مدارس با توجه به مشكلات فراواني كه در مدارس وجود دارد به بودجه‌ي مدرسه نياز فراوان دارند به دليل وجود مشكلاتي چون سرماي هوا ، بيشتر سرانه صرف خريد نفت ، تعمير و پوشش سقف و تعمير و خريد چراغ و بخاري مي گردد، به همين دليل مديران با اكراه تقبل مي‌كنند تا وسيله‌اي خريداري كنند و معلم را به سمت اداره و كيت هايي كه گروههاي آموزشي ارائه مي كنند سوق مي دهند و در صورتيكه آن كيت ها هم كافي نيست كه براي داشتن اين كيت ها بايد صبر ايوب داشت.

بعضي مديران معمولاً به نمرات كتبي و قسمت تئوري كتاب اهميت داده و بخش عملي كمتر مورد توجه قرار مي گيرد، آنها انتظار دارند كه 12 نمره كار عملي با توجه به نمره كتبي داده شود كه اين امكان پذير نيست.

البته در موارد فوق مدير مقصر نيست زيرا كمبود بودجه امكان همكاري خوب مدير با دبير را از بين برده است. توجه بيش از حد مسئولان به نمرات نهايي و كارنامه و نمودار و جدول و ... اين تصور را در مديران به وجود آورد كه هرچه نمره كتبي بالاتر باشد مدرسه‌ي او از نظر عملي بالاتر است و كار عملي و مهارت دانش آموز هيچگاه ارزيابي نمي شود .

6- واگذاري درس حرفه و فن به دبيران غير تخصصي

معمولاً اين مشكل در مناطقي با جمعيت كم و كلاس كم در روستاها ايجاد مي شود. ساعات موظف دبيران كامل نمي شود و بعضي دروس به ظاهر ساده مثل حرفه و فن مشكل گشايي مي شوند براي حل اين مشكل و براي تكميل ساعات به دبيران ديگر واگذار مي شوند .

اما اخيراً با توجه مسئولان ادارات در اين خصوص ، تدابيري انديشيده شده و تا حدي اين مشكل رفع گرديده است. دبير حرفه‌وفن مانند دبيران دروس ديگر بايد كليه مهارت هاي لازم براي تدريس و انجام فعاليت هاي درس خود را داشته باشند . معلمان غير تخصصي معمولاً قسمت تئوري كتاب را تدريس كرده و به قسمت عملي بي توجه هستند . در نتيجه دانش‌آموزان مهارت هاي لازم را بدست نمي آورند و سالهاي بعد مشكلات آنها بيشتر مي‌شود چون واحدهاي درسي سه سال با هم در ارتباط هستند و ناآشنايي و نداشتن مهارت در كار با ابزارهاي يكسال روي كارايي دانش آموزان و درك مطلب او در سالهاي بعد تأثير مي گذارد.

7- كمبود وقت

با توجه به عملكرد ضعيف دانش آموزان در كارهاي عملي به دلايلي كه ذكر شد و همچنين وضعيت اقليمي منطقه و تعطيلي هاي بسيار در هنگام بارش برف و سرماي هوا زماني كه براي دبير باقي مي ماند بسيار كم است و انجام كارهاي عملي بخصوص واحدهاي ابتدايي كه مربوط به نيمه اول سال تحصيلي است با مشكلات زيادي همراه مي‌شود ، كه فشار كاري زيادي به دبير و دانش‌آموز وارد مي شود.

همچنين معلم براي بردن و آوردن وسايل به كلاس ، نظم دادن به وسايل و كارهايي از اين قبيل نيز بايد دقت صرف كند كه از ساعت كلاسي گرفته مي شود.

8- گروه بندي و انجام فعاليت هاي گروهي

دانش آموزان در هر كلاس با توجه به بنيه‌ي علمي و دست ورزي و كار عملي به گروه‌هايي تقسيم مي شوند ، اما معمولاً در هر گروه تعداد خاصي كارهاي عملي را انجام داده و بقيه تنها تماشاگر هستند. سرگروه يا فرد ماهرتر در گروه خود انجام كار را تقبل مي‌كند از ترس اينكه مبادا بقيه كار را خراب كرده و نمره ي او كه در ارتباط با نمرات آنها دست پايين است بيايد.

همچنين كساني كه در گروه مهارت هاي كمي دارند كارها را به كندي انجام مي دهند و كار عقب مي ماند و فرصتي براي انجام فعاليت هاي ديگر باقي نمي ماند و اجباراً فرصت كار و يادگيري مهارت از آنها گرفته مي شود.

9- گردش و بازديدهاي علمي

براي ايجاد انگيزه و همچنين يادگيري بهتر و كاربردي‌تر درس توسط دانش آموزان مي‌توان از گردش علمي و بازديد علمي استفاده كرد. چون آنها را از نزديك با مسائل و كارهاي عملي مربوط به درس آشنا مي كند و آنها عملاً در كارگاه يا كارخانه بعضي روشهاي توليد ، كار با ابزار و ... را مي بينند و تصوير ذهني از مسائل در مغز آنها شكل مي گيرد كه يادگيري را پايدار مي كند.

بارش برف و باران، لغزندگي جاده ها، نبود سرويس اياب و ذهاب مناسب، سخت گيري والدين از مشكلات پيش رو براي انجام بازديد هاي علمي است. و در صورت فراهم شدن همه‌ي شرايط دبير مسئوليت چنين كاري را به عهده نمي گيرد و ترجيح مي دهد از آن صرف نظر كند.

10 – عدم عمكاري والدين

والدين ناظران بر نحوه مطالعه و انجام تكاليف ( كتبي و عملي ) فرزندان خود هستند ولي اين ناظران عملاً به عاملان تكاليف مبّدل شده اند و به جاي اينكه در انجام تكاليف دانش آموز نظارت و گاهي همكاري داشته باشند يا خود تكاليف را انجام مي دهند يا از ديگران كمك مي‌گيرند تا تكليف دانش آموز خود را انجام دهند. دانش آموز در بعضي مواقع فقط ناظر است و در مواقع ديگر اصلاً نمي داند كه كار چگونه انجام شده يعني حتي ناظر هم نبوده است .

بعضي والدين هم از سمت ديگر بام مي افتند و براي اينكه به آنها گفته شده نبايد كارهاي دستي دانش آموز را انجام دهيد با فرزند خود هم فكري نمي كنند و دانش آموز در خانه از داشتن يك راهنما محروم است .

11- راه حل هاي پيشنهادي

در ضمن تدريس درس حرفه و فن و بدست آوردن تجربه عملي و مشاهده عيني ، در رابطه با مشكلات فوق راه حل هاي ذيل پيشنهاد مي گردد ، اميد است موثر واقع گردد.

الف – جلب علاقه دانش آموزان به همه ي واحدهاي كتاب

براي ايجاد انگيزه در دانش آموزان در فعاليت هاي عملي راه حل هاي زير پيشنهاد مي‌گردد:

1- اختصاص دادن قسمتي از كلاس يا كارگاه باعنوان «نمايشگاه كوچك كارهاي دستي» يا هر عنوان ديگر

2- برگزاري نمايشگاه در پايان هر ترم از كارهاي دستي دانش آموزان و دعوت از مسئولان و والدين براي بازديد و انتخاب بهترين ها و اهداء جوايز

3- انتخاب بهترين كار در كلاس و تشويق فرد يا گروه برتر

4- انتخاب بهترين گزارش كار

ب – راههايي براي انجام بهتر تحقيق ها و مصاحبه ها

1- كليه تحقيق‌ها به صورت گروهي انجام شود، نتيجه تحقيق گروهي از نتيجه فردي كاملتر و مستندتر خواهد شد .

2- جزوه ، مجله يا كتاب هايي توسط دبير در اختيار دانش آموز قرار گيرد ، كه البته بعد مسافت براي اين راه مشكلاتي ايجاد مي كند.

3- اشتراك مدرسه با بعضي مجلات و روزنامه ها كه با محتواي كتاب حرفه و فن هم خواني و اشتراك موضوع دارند .

4- بازديد از مدارس فني و حرفه اي و هنرستانها

5- از شاغلان در رشته هاي مربوطه به واحدهاي درسي دعوت شود تا دانش آموزان سوالات خود را از آنها بپرسند.

6- انتخاب بهترين پوشه كار و تشويق دانش آموز

پ- راههاي ايجاد فضاي كارگاهي براي كارهاي عملي

1- در صورت امكان و وجود كلاس خالي يك كلاس به كارگاه دروسي كه كار عملي دارند مثل علوم و حرفه وفن اختصاص داده شود.

2- در صورت نبود كلاس خالي براي كارگاه مي توان يك كلاس را به عنوان كارگاه قرار داد و هر كلاس در ساعات علوم و حرفه و فن در كارگاه كلاس تشكيل دهند . البته اين امر به همكاري مدير و برنامه ريزي صحيح بستگي دارد تا مشكل تطابق علوم و حرفه‌وفن در كلاس بوجود نيايد.

ت – راههايي براي تهيه امكانات كارگاهي

1- دريافت كيت از گروههاي آموزش منطقه

2- همكاري مدير و اختصاص بودجه به خريد وسايل كارگاهي

3- خريد وسايل مصرفي توسط خود دانش آموز

4- خريد وسايل مصرفي توسط معلم و دريافت هزينه ي آن از دانش آموزان (اينكار باعث مي شود قطعات و وسايل ارزانتر در اختيار دانش آموز قرار بگيرد.)

5- مواظبت از وسايل و آموزش نحوه صحيح استفاده از آنها به دانش آموزان و مراقبت از وسايل در حين انجام كارهاي عملي

6- انجام فعاليت ها بصورت گروهي ( وسايل كمتري نياز دارد و هزينه كمتري براي دانش آموز دارد)

7- اختصاص امتياز به نظم و نگهداري وسايل و معيوب نكردن آنها در هنگام كار

8- جريمه ي گروه خراب كننده ي وسايل كارگاهي

ث – جبران كمبود وقت

1- ساعاتي به سه ساعت در هفته درس حرفه و فن اضافه شود كه توسط مسئولان كشوري انجام مي گيرد و امكان پذير نيست.

2- اضافه كردن اساعت در هفته به عنوان زمان تجهيز كارگاه تا معلم راحتتر كارگاه يا كمك وسايل مربوط را مرتب كند.

3- اختصاص ساعاتي مثل جبراني به درس حرفه و فن ( اين ساعات اكثراً به دروس پايه اختصاص داده مي شود.)

4- كمك گرفتن از دانش آموزان در ساعات بيكاري براي منظم كردن كارگاه

ج- راه هايي براي همكاري اعضاء در گروه

1- گروه بندي دانش آموزان بر اساس فاكتورهايي چون روحيه ، اخلاق و بنيه‌ي علمي مشترك . داشتن روحيه و اخلاق و بنيه‌ي علمي متفاوت باعث ايجاد اختلاف در گروه مي‌شود. معمولاً گروه‌بندي بر اساس سه پايه قوي ، متوسط ، ضعيف صورت مي گيرد. همين امر باعث ايجاد اختلاف‌هايي در گروهها مي شود در صورتيكه گروه بندي با وجود تشابه زياد كارايي بهتر و نتيجه بهتري دارد، چون هر گروه در نهايت ملزم به انجام فعاليت است، بنابراين دانش آموزان كم كار كه در يك گروه قرار مي گيرند مجبورند براي اينكه نتيجه اي مانند گروه هاي ديگر بدست آورند، همه اعضاء ، تمام تلاش خود را بكار گيرند. دانش آموزان پركار هم در گروه خود به يك اندازه كار مي كنند چون علاقه مند هستند و اجازه نمي دهند كه فقط يك نفر در گروه كار كند .

با اين روش، كار به دوش يك نفر نمي افتد و همه كلاس فعاليت مي كنند، البته اين روش در آخر سال اول يا سالهاي دوم و سوم اتفاق مي افتد چون به آشنايي و شناخت دبير از دانش‌آموزان نياز دارد كه اين شناخت در طولاني مدت صورت مي گيرد.

2- ملزم ساختن گروه ها به انجام كار بصورت گروهي و اختصاص دادن يك چك ليست به هر گروه و يادداشت برداري از نحوه ي فعاليت هر فرد در گروه در هنگام كار

چ- راههاي عوض كردن ديدگاه و جلب همكاري مدير

1- برگزاري نمايشگاه از كارهاي دستي دانش آموزان

2- گفتگوي دوستانه با مدير و بازگويي مشكلات و موانع تدريس در زمان نبود امكانات كارگاهي مناسب و يادگيري عميق و كاربردي درصورت وجود امكانات كارگاهي

3- دعوت از مدير براي بازديد از كلاس در هنگام انجام يك فعاليت عملي

4- طرح مشكلات در گروه آموزشي مدرسه

ح: راه هاي جلب همكاري والدين

1- دعوت از والدين براي بازديد از نمايشگاه كارهاي دستي و عملي

2- گتفگوي دبير با والدين در بعضي جلسات مثلاً جلسات اولياء و مربيان

3- دعوت از والدين، گفتگو و توجيه آنها

4- نوشتن نامه براي والدين و توضيح دادن وضعيت درسي و عملي دانش‌آموز براي آگاهي آنها

5- درخواست كمك از والدين براي آموزش بعضي مهارت ها به دانش آموز

قسمتی از تحقیق سرکار خانم نوشین فروزنده

مشکلات درس حرفه وفن از منظر دبیران تحقیق نوشین فروزنده

مطالب مشابه :

با راهکارهای زیر کودکانتان را خلاق کنید!

ارتباط درس حرفه و فن با ایجاد انگیزه یادگیری در دانش آموزان

چگونه توانستم انگيزه ی دانش آموزان را به كلاس درس حرفه و فن افزايش دهم؟

چند راهكار ساده براي انجام كار عملي حرفه وفن

ارتباط درس حرفه و فن با ایجاد انگیزه یادگیری در دانش آموزان

روشهای ایجاد انگیزه برای درس حرفه و فن

مشکلات درس حرفه وفن از منظر دبیران تحقیق نوشین فروزنده

کپسول آتشنشانی

چگونه می توانیم انگیزش تحقیق و پژوهش را در دادن تکلیف به دانش آموزان افزایش دهیم؟

راهکارهای تشویق دانش آموزان برای شرکت در نماز جماعت