در مورد جمعیت شناسی (Demography)
جمعیت‌شناسی دانش جدیدی است كه حدود یك قرن از پیدایش آن می‌گذرد. البته توجّه به جمعیت و نظریه‌پردازی در مورد آن سابقه‌ای، طولانی دارد ولی آن‌چه به عنوان جمعیت‌شناسی معاصر مشاهده می‌كنیم از دورۀ رنسانس شكل گرفت كه مطالعه‌ای منظم و كلاسیك و علمی بود. مالتوس، جان گرانت، ویلیام پتی، ادموند هالی هر كدام دربارۀ جمعیت و مسائل آن نظراتی داشته در سیر تكوینی این علم نقش‌های عمده‌ای، ایفاء كرده‌اند. این كلمه نخستین بار در سال 1885 توسط گیارد استفاده و مطرح شد.
جمعیت‌شناسی در لغت از ریشۀ یونانی به معنای مردم و نگاه‌داشتن و در اصطلاح مطالعۀ آماری جمعیت‌های در حال تغییر انسانی است. جمعیت‌شناسی علمی است كه پدیده‌های جمعیتی را با مشاهدۀ منظم و سیستماتیك و تجربی مطالعه می‌كند.
موضوع جمعیت‌شناسی تبیین برخی پدیده‌های جمعیتی (همانند باروری، ولادت، مرگ و میر، مهاجرت) با پدیده‌های جمعیتی دیگر است. به طور مثال: تبیین ارتباط افزایش جمعیت در كشورهای جهان سوّم با زاد و ولد و باروری زیاد و كاهش مرگ و میر، یك تبیین جمعیت شناختی است.
دربارۀ علم بودن جمعیت‌شناسی اختلاف نظر است. برخی آن را تكنیكِ یافتن می‌دانند كه به علوم دیگر به عنوان ابزار كمك می‌كند و برخی آن را به جهت مطالعه در زمینۀ باروری و ولادت و مرگ و میر و ازدواج به زیست‌شناسی مرتبط می‌دانند و گروهی آن را به ریاضیات و آمار مربوط دانسته‌اند. پاره‌ای نیز آن را از علوم اجتماعی به شمار می‌آورند.
دو اصل اساسی جمعیت‌شناسی:
الف) به مطالعه جمعیت در یك برهه خاص از زمان نظیر تركیب جمعیت بر حسب سن، جنس، شغل، وضع زناشویی، محل اقامت و یا محل تولد می‌پردازد.
ب) مطالعه حركات جمعیت یا دگرگونی‌های حاصل از جمعیت نظیر میزان تولد، مرگ كودكان، باروری، رشد جمعیت، حركات مربوط به مهاجرت و تغییراتی كه در هویت مدنی افراد پدید می‌آید. علاوه بر آن جمعیت‌شناسی بر آن است تا علل تشكیل ساخت‌ها و پیدایش حركات را بشناسد و آنان را تببین نماید.
چهار زمینۀ فعالیت و مطالعه جمعیت شناسی:
1- حجم جمعیت: شماره و تعداد جمعیت و آمارهایی كه در سرشماری با روش مشاهده عینی وقایع و از طریق پرسشنامه و مصاحبه با خانوار‌ها به دست می‌آید و به وسیلۀ آن اطلاعات جمع آوری شده، جمعیت را در آینده پیش‌بینی و برآورد می‌كنند.
2- توزیع جمعیت: چگونگی تراكم جمعیت در مكان جغرافیایی كه عبارتند از مهاجرت‌های در داخل یك سرزمین (درون كوچی) و مهاجرت‌های به خارج از یك سرزمین (برون كوچی) و در تقسیمات سیاسی أعم از استان و شهرستان و روستا و بخش. كه چه نسبتی از جمعیت و به چه صورت سكونت دارند.
3- تركیب جمعیت و بررسی ساختار آن، چگونگی ساختار جمعیتی بر حسب سنّ و جنس و سواد و تأهل و تجرّد و بیكار و شاغل و همین‌طور جنبه‌هایی مثل بهداشت و توانایی ذهنی، نیز لحاهمی‌شود.
4- تغییرات جمعیت: انواع مهاجرت‌ها و زاد و ولدها و مرگ و میر و ازدواج و یافتن شغل و عوامل مؤثر در آن‌ها مطرح می‌شود. مثلاً ازدواج بین دو شهر از جمعیت شهری كاسته و به شهر مقصد می‌افزاید.
در عصر حاضر سیاست‌های كلان اجتماعی و اقتصادی بدون دانش جمعیت‌شناسی غیرممكن می‌باشد و محور اصلی توسعه در نظر داشتن ساختار و انقسامات جمعیتی هر كشوری می‌باشد.
منابع:
1)نیك‌خُلق، علی‌اكبر؛ مبانی جمعیت‌شناسی، مشهد، محقّق، 1374.
2)بیرو، آلن؛ فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمۀ باقر ساروخانی؛ تهران، كیهان، 1375.
3)شایان مهر، علیرضا؛ دائرةالمعارف تطبیقی علوم اجتماعی كتاب اوّل، تهران، كیهان، 1377.
برگرفته از سایت پژوهشکده باقرالعلوم
مطالب مشابه :
پیشینه سرشماری در ایران
پیشینه سرشماری در ایران. ناهید بابایی. کارشناس ارشد جمعیت شناسی سرشماری جمعیت در ایران تا
علم جمعیت شناسی
در لغتنامه جمعیت شناسی که بخش جمعیت داده و از این لحاظ سرشماری و جمعیت شناسی را از قید
در مورد جمعیت شناسی (Demography)
جمعیت‌شناسی در لغت از ریشۀ شماره و تعداد جمعیت و آمارهایی كه در سرشماری با روش
اعلام جزئیات نتایج سرشماری 1390 از زیان رئیس مرکز آمار ایران
وبلاگی در زمینه جمعیت شناسی بزرگ‌ترین استان از لحاظ جمعیتی در سرشماری، تهران
برخی اصطلاحات مهم در زمینه آماری و جمعیتی
برای مثال، جمعیت شهری که در سرشماری 2437890 از جمله مفاهیم بسیار مهم در جمعیت شناسی و
گزیده‌ی نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390
مطالعات جمعیتی. وبلاگی در زمینه جمعیت شناسی، آمار و روشهای تحقیق و دیگر زمینه های مرتبط
بررسی الگوی سنی ازدواج زنان کشور طی دوره 85-1365
از این جنبه است که مطالعه ازدواج و تحلیل وضعیت زناشویی زنان در جمعیت شناسی در سرشماری
اصلاحات ارضی تاثیر چندانی در مهاجرت به شهرها نداشت، گفتگویی با دکتر حبیب الله زنجانی
وبلاگی در زمینه جمعیت شناسی، آمار و روشهای تحقیق و زمینه های مرتبط در سرشماری‌ها تعداد
پنجره جمعیتی و اشتغال زنان
جمعیت شناسی در آستانه سرشماری 1385وارد دریچه که نیمی از جمعیت در سنین فعالت
برچسب :
جمعیت شناسی در سرشماری