شهرستان صومعه‌سرا

شهرستان صومعه‌سرا از شهرستان‌های استان گیلان در شمال ایران است. جمعیت این شهرستان ۱۳۶٬۷۱۰ نفر است (سال ۱۳۸۳خ.) و مرکز آن شهر صومعه‌سرا است. این شهرستان دارای ۳ بخش و ۷ دهستان است. صومعه سرا شهری در ۲۵ کیلومتری غرب شهرستان رشت است. محصولات عمده این شهرستان برنج و چای و کرم ابریشم است.

مشخصات صومعه سرا

شهرستان صومعه سرا از شهرستان‌هایی است که در غرب گیلان واقع شده واز شمال به انزلی و از جنوب شهرستان فومن و از شرق به شهرستانهای رشت و شفت و از غرب به شهرستانهای ماسال ورضوانشهر محدود است .شهرستان صومعه سرا با وسعتی حدود ۶۳۳ کیلومتر مربع و بر اساس آخرین تقسیمات کشوری دارای سه بخش مرکزی ، تولمات ، میرزاکوچک جنگلی و هفت دهستان کسما ، طاهر گوراب ، ضیابر ، هندخاله ، لیفشاگرد ، گوراب زرمیخ ، مرکیه ، و سه شهر صومعه سرا ، مرجغل ، گوراب زرمیخ و یکصد و پنجاه و دو روستا می‌باشد . عرض جغرافیایی شهرستان سی و هفت درجه و هجده دقیقه و طول جغرافیایی چهل و نه در صد و هجده دقیقه‌است . مرکز شهرستان یعنی صومعه سرا در فاصلهٔ تقریبی بیست و سه کیلومتری مرکز استان قرار دارد . این شهرستان حدود ۱۴۵۰۰۰ نفر( سرشماری 75 )جمعیت داردکه رقمی حدود یک سوم آنها را جمعیت شهری و بقیه را ساکنان روستا تشکیل میدهند. ناهمواری‌ها ،جلگه و دشت صومعه سرا از شمال به تالاب انزلی و جنگل‌های مناطق تالابی و از جنوب به دشت حاصلخیز و مزارع برنج فومن و در قسمت غرب به مناطق کوهپایه‌ای و جنگلی ماسال محدود است . قسمت بیشتر شهرستان در ناحیه جلگه‌ای قرار داشته و در بخش میرزاکوچک جنگلی ارتفاعاتی باحداکثر هزار و دویست متر ارتفاع که پوشیده از جنگل است دیده می‌شود که دو منطقه ییلاقی شهرستان به اسامی گندرجی و خونپارجی در همین ارتفاعات وجود دارد . صومعه سرا قبلا یکی از روستاهای بخش کسما و از توابع شهرستان فومن بشمار می‌رفت . در گذشته نسبت یه آبادیهای اطراف خود از اهمیت کمتری برخوردار بوده لیکن امروزه به دلیل داشتن موقعیت بهتر از آبادیهای دیگر پیشی گرفته و به صورت مرکز شهرستان از اعتبار برخوردار است . صومعه سرا شهر زیبائی است که میان مزارع و باغهای وسیع قرار گرفته‌است برنج و توتون از محصولات مهم صومعه سرا ست و در کنار آن پرورش کرم ابریشم و چایکاری رواج زیادی دارد .

صومعه سرا شهر جدیدی است و به همین دلیل اکثر ساختمانها ی آن نوساز هستند . در اطراف صومعه سرا پلها و امامزاده‌ها و آثارزیادی وجود دارد که بسیاری از آنها دارای ارزش تاریخی هستند .

شهرستان صومعه سرا به سه سیستم آبیاری متکی است رودخانه، سدها و کانال‌های خطوط شبکه آبرسانی و آب بندان‌ها. از چهل رودخانه جاری در گیلان بیش از ده رودخانه کوچک و بزرگ در شهرستان صومعه سرا جریان دارد که جملگی از ارتفاعات شهرستان‌های ماسال و فومن سر چشمه گرفته و پس از طی مسافتی و عبور از روستاهای متعدد به تالاب منتهی می‌شوند میزان آبدهی این رودخانه‌ها در تمام طول سال یکسان نیست و معمولاً از اواخر فروردین تا پایان مرداد آب رودخانه‌ها کاهش می‌یابد و همین رودخانه‌ها علاوه بر نعمتی که به مردم ارزانــــــــی می‌دارند در مقاطعی از سال با طغیان خود موجب ضرر و زیان خصوصا به بخش کشاورزی می‌شوند و به طور معمول هر ساله شــــاهد آسیب هـــــای ناشی از آن هستیم .۰ شهرستان صومعه سرا با آب و هوای ویژه خود در اقلیم مرطوب و معتدل قرار داشته و دارای باران فراوان با بیش از هزار میلی متر در سال می‌باشد . این شهرستان همانند سایر شهرستان‌های گیلان در مقابل رطوبت زیاد از گرمای متوسط و جریان هوای مطبوع برخوردار بوده که بادهای مختلف در آن جریان دارند که شدیدترین آن بادگرم زمستانی که از غرب وزیده و در کوتاه مدت رطوبت منطقه را خشک و موجبات خسارت و بعضا آتش سوزی می‌شود .

خاک و زمین در شهرستان صومعه سرا به سه گروه تقسیم می‌شود . خاک تالابی که این خاک در شمال شهرستان و در حاشیه تالاب تشکیل یافته آب زیر زمینی در این نوع خاک‌ها بسیار نزدیک به سطح زمین و غالبا غرقاب است تا حدودی برای چرای احشام مورد استفاده قرار می‌گیرد و غالبا مراتع را تشکیل می‌دهند . خاک جلگه‌ای که معمولاً از رسوبات رودخانه‌ها به وجود آمده و دارای پستی و بلندی اندکی هستند و بهترین خاک برای کشت انواع گیاهان متداول در منطقه خصوصا برنج است . خاک‌های کوهپایه‌ای که این نوع خاک در دامنهٔ کوههای البرز قرار داشته ،عمق خاک نسبتاً خوب بوده و معمولاً دارای شیب جنگلی می‌باشند و برای کشت گیاهان مناسب هستند . مقدار هجده هزارهکتار از اراضی شهرستان راجنگل تشکیل می‌دهد که عموماً درارتفاعات و به طور پراکنده در نواحی جلگه‌ای قرار دارندوگونه هــــــای جنگلی ، افرا ، بلوط و توسکا در آن دیده می‌شود ، کاشت صنوبر در سالهای اخیر رایج و شهرستان به عنوان بیشترین تولید کننده این نوع چوب در ایران محسوب می‌شود .

از ویژگی‌های منحصر به فرد شهرستان وجود تالاب در شمال آن است که از نظر زیست محیطی ، سیاحتی و اقتصادی دارای اهمیت ویژه و زیستگاه گونه‌های مختلف پرندگان بومی و مهاجر و انواع آبزیان می‌باشد و به عنوان بزرگ‌ترین تالاب دنیا محسوب و دارای توان‌های بالقوه متعدد می‌باشدکه یکی از آنها ارزش چراگاهی حاشیه تالاب است و در حاشیه تالاب ساکنین زیادی زندگی می‌کنند که اساس معیشت آنان کشاورزی مبتنی بر برنج ، صیفی جات ، توتون و نیز فعالیتهای جنبی صید، شکار و دامداری مبتنی بر پرورش گاو و گاومیش می‌باشد . از مهم‌ترین رودخانه‌های که به این تالاب وارد می‌شوند می‌توان به ماسوله رودخان ، قلعه رودخان ، پسیخان و . . . را نام برد . همچنین مناطق حفاظت شده سلکه و سیاه کشیم با اعتبار بین المللی به عنوان محل امنی جهت زیستگاه پرندگان مهاجر در شهرستان صومعه سرا واقع است .

معماری سنتی روستایی در صومعه سرا به تجربه گرانبهای گذشتگان تکیه داشته و هماهنگ با عوامل محیطی پدید آمده‌است که در چگونگی معماری عوامل آب و هوایی همچون باران مداوم ، وزش بادها ، طبیعت و مواد موجود در دسترس نقشی اساسی دارد ودر بعضی مناطق نوع خانه‌ها مانند تلمبار ،کندوج و . . . در ارتباط مستقیم با کار کشاورزی است.

به علت یکسان بودن گونه خاک و اقلیم زبان قسمت اعظم شهرستان در منطقه جلگه‌ای گیلکی و در نواحی کوهپایه‌ای و ارتفاعات تنیان در بخش میرزاکوچک جنگلی و همچنین روستاهای طالش محله ، چکوور و لارسر در بخش مرکزی مردم با گویش طالشی و در روستای گاز گیشه به علت تعدد کرد مهاجر ( از گذشته‌های دور) با زبان کردی تکلم می‌کنند همچنین گروهی آذری زبان به عنوان مهاجر از استان ههای اردبیل و زنجان به طور پراکنده و خصوصا در محله‌ای موسوم به زیده سرا در شهر صومعه سرا سکونت دارند .

آداب و رسوم رایج در شهرستان صومعه سرا که برخی به فراموشی سپرده شده را می‌توان به شرح زیر برشمرد: لافند بازی که بیشتر در جشن‌های عروسی ، عید نوروز و یا در بازارهای هفتگی اجرا می‌شد،کشتی گیله مردی که امروزه همچنان پا برجاست و یادگار قدرت و دلاوری مردم این خطه‌است و ریشه در تاریخ دارد ، نوروز خوانی که از رسوم آخر هر سال است و هم اکنون کم و بیش رواج دارد و نماد ورود بهار می‌باشد، عروس گوله از دیگر مراسم قبل از حلول سال نو به شمار می‌رفت این نمایش همراه با آواز دارای مفاهیم اخلاقی و تزئینی خاصی بود . گل گل چهارشنبه از مراسم کهن ایرانیان که در گیلان و در صومعه سرا با عنوان چهارشنبه سوری رایج است که در غروب سه شنبه آخر سال و در شب چهارشنبه انجام می‌شود و هنگام پریدن از آتش می‌خوانند : زردی بشه ، سرخی بایه ، نکبت بشه دولت بایه . سیزده سال به عنوان آخرین مراسم نوروز که مردم بیشتر به کنار رودخانه‌ها و در دل جنگل‌ها می‌روند و به صورت گروهی آخرین روز نوروز را گرامی می‌دارند . شب چله که از مراسم باستانی ایرانی است که معمولاً چنین شبی اهل خانواده و خویشان گردهم می‌آیند و معمولاً از تنقلات و آجیل استفاده می‌نمایند . گیشه بوری که یکی از مراسم مربوط ازدواج بوده که این مراسم با صدای ساز و نقاره و ترانه خوانی و شادمانی عروس و داماد و دیگر مهمانان همراه است . همچنین زیارت عتبات عالیات خصوصا زیارت مشهد مقدس و اخیرا سوریه و کربلا پس از برداشت محصول برنج ، عزاداری ماه محرم که همچون سایر مناطق ایران مردم شهرستان آداب و رسوم ویژه برای سوگواری حسین بن علی (ع) دارند . معمولاً مردم در روزهای نهم و دهم محرم به زادگاه خود می‌آیند و در جمع بستگان و آشنایان در مراسم عزاداری شرکت می‌کنند و مراسم سوم سیدالشهداء هر سال در طاهر گوراب با شکوه خاصی برگزار می‌شود و مردم از روستاهای دور و نزدیک جهت شرکت در این مراسم به سوی طاهر گوراب روانه می‌شوند . بازارهای محلی و هفتگی در شهرستان از رونق فراوان برخوردار است که یکی از مراکز مراوده‌های اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی مردم به شمار می‌رود.

وجه تسمیه صومعه سرا

سبب نامگذاری صومعه سرا به دو علت است: اسم این شهر برگرفته از عارف بزرگ قرن چهارم و پنجم هجری شیخ عبدالله صومعه‌ای می‌دانند که امروزه مزارش در اول جاده صومعه سرا ـ فومن قرار گرفته‌است. برخی بر این باورند که چون در گذشته‌های دور در این منطقه گلی به نام (صومعه) وجود داشته و اسم آن از آنجا برگرفته شده‌است. از آنجائیکه در زبان گیلکی صومعه سرا را « سوماسرا» تلفظ می‌کنند،و با توجه به معنی کلمه «سوما» که زاهد و بی ریا معنی می‌دهد،گروهی این مساله را دلیل نامگذاری این منطقه میدانند. والبته قرار گرفتن تعداد قابل توجهی امامزاده و مسجد در این منطقه نیز از نکات قابل اشاره در نامگذاری این شهرستان می‌باشد

جغرافیای صومعه سرا

پوشش جنگلی

در قسمت کرانه‌های تالاب انزلی، جنگلها خاص نواحی مردابی به مقادیر زیادی دیده می‌شود. در جنگلهای منطقه انواع درختان، راش، توسکا، افرا نمدار، ممرز، سپیدار، اوجا، خرمالو، ارس، گردو و انجیل ,و از همه مهم‌تر صنوبر وجود دارد. در صومعه سرا مناطق ییلاقی وجود ندارد ولی در قسمت دشت آن به مساحت ۱۱۵/۱۷ هکتار غنی می‌باشد بیشتر گیاهان مراتع از انواع: مارجنگ، پونه، پیرگیــاه، شبدر، هویچ وحشی، شاه پسند، گزنه و ... تشکیل شده‌است.

کوههــا

شهرستان صومعه سرا کلاً در ناحیه جلگه‌ای قرار گرفته و به غیر از تعدادی کوه کم ارتفاع فاقد کوه و قلل است. کوه خمباراجی (خمبارژی) با ارتفاع ۹۴۶ متر در محدوده دهستان گوراب زرمیخ (تنیان) در ۲۰ کیلومتری غرب شهرستان صومعه سرا و کوههای سیاهکوه، سفیدلنگان کوه و پلنگ دره کوه حداکثر ارتفاعشان به (۱۲۰۰) متر می‌رسد

مشخصات اقلیمی (آب و هوا، بارش و باد)

آب و هوای شهرستان صومعه سرا در مجموع مرطوب جلگه‌ای و فصلهای مختلف سال دارای شرایط مطلوب می‌باشد. از این نظر این منطقه با آب و هوای ویژه خود در اقلیم مرطوب و معتدل قرار داشته، دارای باران فراوان با ۳/۹۷۲ میلی متر در سال و متوسط ۸۱ میلی متر و میانگین رطوبت ۸۹ درصد، متوسط درجه حرارت سالیانه ۶/۱۶ درجه سانتیگراد و حداکثر حرارت مطلق متوسط ۱/۲۹ درجه سانتی گراد و حداقل حرارت مطلق متوسط ۹/۸ درجه سانتیگراد در فصول مختلف سال که کلاً ویژگی‌های شهرستانهای ساحل غربی دریای خزر دارد. این شهرستان همانند سایر شهرستانهای گیلان در مقابل رطوبت زیاد از گرمای متوسط و جریان هوای مطبوع برخوردار بوده و بادهای مختلف الجهت در آن جریان دارند که شدیدترین شان باد گرم زمستانی است که از غرب می‌وزد و ظرف یکی، دو روز رطوبت منطقه را خشک و موجب خسارت شدید کشاورزی و آتش سوزیهای مهیب در شهر و روستاها و یا جنگلها می‌گردد. در فصل بهار و پاییز، وزش باد از جانب دریا بوده که مـوجب افزایـش تراکم بخار در دامنــه ارتفاعات غربی و ریزش باران می‌گردد متوسط گرمترین ماه سال تیر و مرداد با (۸/۳۶ و ۴/۳۶) درجه سانتیگراد و متوسط سردترین ماه سال بهمن و اسفند با ۵ و۷ درجه سانتیگراد است و متوسط پرباران ترین ماه سال مهر و شهریور با ۱/۱۶۱ و ۵/۱۴۳ میلی متر و کم باران ترین ماه سال فروردین و دی با ۴/۶ و ۸/۲۶ میلی متر و میزان بارندگی سالانه ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ میلیمتر می‌باشد. بادهـــایی که در منطقه می‌بارند عبارت‌اند از: باد جنوب شرقی، باد جنوب، باد ژیروس، باد غرب، باد شرق، بادنورد از شمال شرقی و پر بادترین ماه سال آبان با ۷ متر سرعت و کم بادترین ماه سال تیرماه با ۳ متر سرعت می‌باشد.

خاک

خاک شهرستان صومعه سرا به سه تیپ «فیزیوگرافیک» تقسیم می‌گردد که وضعیت آن‌ها از نظر مساحت و درصد بدین قرار خواهد بود: جلگه‌ای به مساحت ۵۷۲۰۰ مترمربع با ۶/۹۲ درصد کوهپایه‌ای با مساحت ۲۹۰۰ مترمربع با ۱۷/۴ درصد کوهستانی با مساحت ۱۷۰۰ مترمربع ۱۷/۲ درصد. در این ناحیه با توجه به نوع آب و هوا و نوع کشت می‌توان به خاک قهوه‌ای و خاکستری پودر رزولیک اشاره نمود که مخصوص مناطق جنگلی بوده و در کشت چای بسیار مفید می‌باشد. اکثر جنگلهای تراشیده شده یا به صورت پراکنده دیده می‌شود. شیب بسیار تند فرسایش و آب روی متوسط از محدودیتهای اساسی این اراضی می‌باشد. در مجاورت کوههای جنگلی کم ارتفاع به سمت غرب شهرستان کوههای مرتفع و جنگل به وسعت نه چندان زیاد که در برخی قسمت‌ها، خاکهای سنگلاخی کم عمق دیده می‌شود که شیب بســـیار تند و تیز در این نقاط با آب روی متوســط از ویژگی‌های آن می‌باشد.

تالاب

تالاب یا مرداب صومعه سرا اززیباترین مردابهای خاور میانه بوده و از نظر زیست محیطی حایز اهمیت است.تالاب صومعه سرا و(انزلی) درسال ‪ ۱۳۴۹در كنوانسيون رامسر به عنوان تالاب بين‌المللي شناخته شد.البته قسمت اعظم و مهم این تالاب در صومعه سرا واقع است وقسمتی کوچک را نیز در شهرستان بندر انزلی میبینیم که به دلیل رسیدگی فراوان این نام برای عموم مردم ایران شناخته شده تر میباشد.شهرستان صومعه سرا به دليل قرار گرفتن در حاشيه جنوبي تالاب انزلي سالانه پذيراي پرندگان مهاجري از قبيل كيلار، فيلوش، خوتكاي پرسفيد و معمولي است که حایز اهمیت بین المللی میباشد. و هر ساله تعداد زیادی از گردشگران و محققان بین المللی را به سوی خود میکشاند .

صنــایع دسـتی

صنایع دستی استان گیلان شامل: «گلیم بافی، سرامیک سازی، بامبوبافی، مرواریدبافی (سبدبافی) قلاب دوزی، نازک کاری چوب، چموش دوزی، تولیدات دست بافت، معرق و مینیاتور، فرش بافی و... میباشد که از میان آنها ۱ـ حصیربافی که با سـاقه گیاه لی (گیاه مرداب) و صوف انجام می‌شود،سرامیک سازی ،تولیدات دست باف و ... خاص صومعه سرا است.

ابریشم

صومعه سرا را در واقع میتوان خاستگاه ابریشم ایران دانست ، ابریشم در واقع مهم‌ترین و شاخص ترین صنعت و سوغات صومعه سرا محسوب می‌شود که مطمئناً در کل کشور ایران بی همتاست. هرچند گیلان از نظر تعداد کارخانه های مربوط به صنعت ابریشم محدود است ولی صومعه سرا از این نظر بسیار غنی است والبته جای پیشرفت فراوان نیز دارد. همچنین این چند کارخانه موجود در صومعه سرا در کل کشور نیز از اهمیت بسزایی در صنعت نوغان کشور محسوب می‌شوند.

شهرستان صومعه‌سرا

مطالب مشابه :

صومعه‌سرا

یک ایرانی در استرالیا متهم به قاچاق انسان شد

صومعه سرا (1)

صومعه سرا در يك نگاه

مصاحبه با خانواده شهید هوشمند

مهاجرت

شهرستان صومعه‌سرا

دانلود اهنگ پرستوی مهاجر محمد امیدوار تهرانی

صومعه سرا