کشاورزی آلی-کشاورزی ارگانیک

کشاورزی آلی

کشاورزی زیستی (کشاورزی ارگانیک، طبیعی یا آلی)، نوعی کشاورزی است که در تولید و فرآوری محصولات آن از کودهای شیمیایی، سموم، هورمون‌ها و دگرگونیها و دستکاری‌های ژنتیکی استفاده نشود و همه مراحل تقویت زمین، کاشت و برداشت با استفاده از نهاده‌های طبیعی (همچون کود زیستی، کمپوستها، حشرات سودمند، ریزاندامگان کارآ یا EM ) باشد.كشاورزي ارگانيك سيستمي توليدي است كه سلامت خاك، اكوسيستم ها و انسان را پايدار مي سازد و بر فرايند بوم شناسانه، تنوع زيستي و چرخه هاي سازگار با شرايط محلي تكيه دارد. فراورده‌های کشاورزی زیستی در کشور ما با نام محصولات سالم و در کشورهای اروپایی وامریکایی با نام کشاورزی زیستی (به انگلیسی: Organic farming)‏ و یا کشاورزی بیولوژیک شناخته می‌شود. کشاورزی زیستی، یک سیستم مدیریتی جامعی است که کمیت و کیفیت محصولات از تولید تا فرآوری و انتقال به مصرف کننده، سلامت خاک، گیاه، حیوان، انسان، میکروارگانیسم‌ها، محیط سیاره زمین بعنوان یک موجود زنده­ی واحد، اصول اکولوژیکی، محیط زیست، اصول عدالت و روابط اجتماعی، احترام به مخلوقات و اصول پایداری زیستی در آن مد نظر است.

 

دلیل تقاضا

1.      نخستین دلیل مهم برای تقاضای جهانی محصولات زیستی، وجود مزه بهتر، خواص غذایی بیشتر و طبیعی این محصولات نسبت به محصولات تولید شده در سیستم زراعی رایج و محصولات اصلاح شده‌است. مطالعات نشان می‌دهد ارزش غذایی و ویتامینها در غالب محصولات زیستی و اصلاح نشده بسیار بیشتر از محصولات سیستم رایج است از این جمله می‌توان به محتوی بیشتر ویتامیهایی مانند ویتامین B ویتامین C، ویتامین E و لیکوپن و مواد معدنی همچون منیزیم، آهن و روی در محصولات باغی مانند گوجه فرنگی و وجود آنتی‌اکسیدانها و اسیدهای آمینه مفید در سایر محصولات اشاره کرد.

2.      دلیل دیگر تقاضا برای این محصولات سازگاری زیست محیطی این محصولات چه از فرایند تولید تا انتقال به مصرف کننده و نیز سیستم جامع اکولوژیکی مدیریت این مزارع است که حداقل آسیب زیست محیطی و حداکثر سازگاری آن با سیستم‌های طبیعی را در بر دارد.

3.      یک دلیل دیگر برای درخواست تولید فراورده‌های زیستی در سطح دنیا، وجود باورهای اخلاقی و دینی است که این باورها محیط زیست را بعنوان محیطی برای پرورش نسل‌های گذشته حال و آینده و به جهت تولید غذا برای نسل‌های مختلف در نظر می‌گیرد و هر گونه صدمه زدن به آن را از لحاظ اخلاقی و یا مذهبی را محکوم می‌کند.

 

تاریخچه

نیاکان ما کشاورزی را به شکل زیستی آن انجام میدادند ولی رشد جمعیت و تقاضای بیشتر پس از جنگ جهانی، تقاضا برای مواد غذایی بیشتر شد و انسان حریصانه به کودهای شیمیایی روی آورد. روند استفاده از کودها و سموم شیمیایی سبب آلودگی خاک و اسیدی سازی آن و آلودگی آب‌ها زیر رمینی و آبهای روان (آب رودخانه ها، آب پشت سدها و سپس دریاها و اقیانوس ها) شده است به شکلی که فضاهایی به وسعت چند کیلومتر مربع در اقیانوسها دیگر هیچ موجود زنده‌ای زندگی نمی‌کند و آن را به اصطلاح فضای مرده می نامند. خوشبختانه از سال ۱۹۸۵ میلادی که نخستین برآورد از مزارع زیستی و سطح زیرکشت آن در دنیا صورت گرفت تاکنون تعداد زیر کشت مزارع زیستی در دنیا روند صعودی داشته و این نشان دهندة تقاضای روزافزون برای محصولات زیستی در جهان است. در بین کشورهایی که اقدام به کشت زیستی نموده‌اند استرالیا و کلاً قارة اقیانوسیه و برزیل بیشترین میزان و کشورهای آفریقایی دارای کمترین میزان سطح زیر کشت برای محصولات زیستی می‌باشند این مطالعات توسط شرکت SOEL که مرکز آن در کشور آلمان بوده و تحقیقات و فعالیتهای خود را در زمینة کشاورزی زیستی و آموزش و سلامت انجام می‌دهد صورت گرفته‌است. در کشورهای آسیایی چین بیشترین میزان سطح زیر کشت محصولات زیستی را داراست.

اقدامات

حفاظت خاک بعنوان یک موجود زنده واحد بعنوان اولین و اصلی‌ترین هدف در کشت زیستی مد نظر قرار می‌گیرد. بطوریکه سایر عوامل و نهادها باید به گونه‌ای باشد که در دراز مدت سبب حاصل‌خیزی بیشتر خاک و احیای اکوسیستم زندة آن گردد. اقداماتی که در کشاورزی زیستی انجام می‌شود به قرار زیر است:

1.      کشت مخلوط

2.      کود سبز

3.      مالچ‌های زیستی

4.      تناوب زراعی

5.      شخم کم عمق

6.       استفاده از عناصر غذایی مکمل‌های مجاز

7.      استفاده از بقایای گیاهی و دامی

8.      تغذیه موجودات مفید خاکزی مانند کرم خاکی

9.      گیاهان پوششی

10.  پودر سنگهای سیلیکات برای قلیایی سازی خاک

 

 

نهاده‌ها در کشاورزی زیستی:

1.      میکروارگانیسم‌های سودمند

2.      کود دامی

3.      کمپوست

4.      کود سبز

5.      مالچ‌های کاه و کلش

6.       میکروارگانیسم‌های مفید

7.      جانوران و حشرات مفید مانند کرم خاکی و کفشدوزک

8.      استفاده از سموم زیستی

9.      تناوب زراعی

10.  کشت مخلوط

11.  کمربندهای حفاظتی

12.  کشت گیاهان تله

13.  مدیریت علفهای هرز

14.  گیاهان مانع

15.  حفظ موازنة عناصر غذایی

16.  گزینش واریته مناست با شرایط منطقه

17.  بذر پاک،

18.  حذف گیاهان بیمار،

19.  استفاده از مواد طبیعی برای کنترل پاتوژن‌ها

20.  مدیریت علفهای هرز

21.  تناوب زراعی و کشت مخلوط

22.  محصولات علوفه‌ای چند ساله

23.  آللوپاتی

24.  انتخاب گیاه زراعی مناسب

25.  مدیریت گیاه زراعی(تاریخ کاشت، عمق کاشت، تراکم و...)

26.  کنترل مکانیکی و استفاده از شعله به صورت مقطعی و لکه ای

انواع کود

کود دارای انواع بسیاری مختلفی است که هر کدام دارای خصوصیات مختص به خود می‌باشد .

مقایسه

محتوی کربن خاک براساس کود دهی در صورتیکه تناوب مورد کشت برای سیستم زراعی بصورت غله و علوفه تکرار شود: محتوی کربن خاکی که با کود دامی تغذیه شده‌است بسیار بیشتر از سیستم‌های دارای کود دهی شیمیایی و بدون کود بوده همچنین روند افزایش آن آشکار است. طبق نمودار زیر کشاورزی زیستی ترتیب کربن و مواد معدنی و حشرات سودمند مانند کرم خاکی و ریزاندامگان(میکروارگانیسم ها) در خاک بسیار بیشتر از کشاورزی رایج است.

دیدگاه اقتصادی

جنبه‌های اقتصادی کشاورزی زیستی: یک نظام کشاورزی پایدار، طبق تعریف باید جواب گویی نیازهای نسل کنونی، بدون مخاطره انداختن نیازهای نسل آینده باشد، ضمن این که بایداز نظر اقتصادی برای کشاورزان و جامعه به طور کلی پایدار و امکان پذیر باشد. کشاورزان زیستی با کشت چندین محصول در یک زمان که اغلب با دامداری همراه است تنوع شغلی خود را افزایش می‌دهند. تنوع، مخاطرات اقتصادی را کاهش می‌دهد و باعث خودکفایی در زمینه عناصر غذایی، تغذیه دام، مواد آلی خاک و انرژی می‌شود.

کارکرد

بسیاری از کشاورزان با تجربه زیستی، عملکرد محصولشان برابر یا بالاتر از متوسط عملکرد نظام‌های کشاورزی رایج است. تفاوت بین متوسّط عملکردها، نه تنها عملیات زراعی متفاوت بلکه تفاوت مهارت‌ها را نیز نشان می‌دهد. اختلاف عملکرد به نوع محصول بستگی دارد. گیلفور وگالدن (۱۹۹۹)عملکرد محصولات در مزارع زیستی و رایج را در مرغزارهای شرقی [ایالات متحده] مقایسه نمودند. عملکرد گندم، جو و یولاف زیستی ۷۵ ٪ عملکرد محصولات در نظام‌های رایج بود. متوسّط عملکرد نخود فرنگی، کلزا و کتان زیستی حدود ۵۰٪ متوسّط عملکردهای رایج بود.در محصولات باغی، عملکردهای زیستی اغلب کمتر از عملکردهای رایج است.

در این منطقه اگر چه مقدار نیتروژن خاک کافی بود، امّا فسفر و گوگرد مزارع زیستی کم بود و ممکن است عامل کاهش عملکرد محصول بوده باشند. بیشترین در دوره گذار از کشاورزی رایج به زیستی وجود دارد. طی این دوره پاداش و یارانه‌ای وجود نداشته و عملکردها پائئی هستند. گاه کشاورزان می‌توانند یارانه اندکی برای تولید در دوره­ی گذار از طریق فروش محصول باقیمتی بیشتر از قیمتهای رایج ولی کمتر از قیمتهای گواهی شده زیستی دریافت کنند. طی مراحل اولّیه گذار، برخی از کشاورزان افت عملکردهای تا حدود ۳۰ ٪ گزارش کرده‌اند. با گذشت زمان، عملکردها طی سالهایی که تحت مدیریت زیستی هستند افزایش می‌یابد، به طوری که کشاورزان تجربه به دست آورده و خاک حاصل خیز می‌شود. برخی کشاورزان دریافته‌اند که برای افزایش مجدد عملکرد تنها به چند سال زمان نیاز است. این امر بیشتر در مورد کشاورزانی صادق است که در گذشته نیز حداقل نهاده‌ها را بکار می برده‌اند. دیگر کشاورزان که به علف کش ها، کودها و آفت کش‌ها وابستگی زیادی داشته‌اند، دریافته‌اند که زمانی طول می‌کشد تا عملکردهایشان افزایش یابد و به ثبات برسد. پدیده گرم شدن جهانی به طور فزاینده‌ای الگوهای آب و هوایی غیرقابل پیش بینی را بوجود آورده است. مزارع زیستی زمانی که در معرض تنش خشکی، گرما، بارندگی مفرط یا هوای سرد خارج از فصل قرار می‌گیرند، عملکرد بالاتری نسبت به محصولات رایج دارند. هم چنین محصولات زیستی مقاومت بالاتری به آفات و بیماری‌ها دارند.

هزینه‌ها

هزینه تولید در مزارع زیستی بدلیل استفاده کمتر از نهاده‌های خارجی، کمتر از مزارع رایج است. خرید کودهای مصنوعی وآفت کش در این نظام وجود ندارد هزینه علوفه خریداری شده، دامپزشکی و تعویض دام نیز کمتر است. علاوه بر این کشاورزان زیستی هزینه کمتری را برای استهلاک سرمایه گذاری‌های مربوط به نهاده‌هایی نظیر ابزارهای ماشین و تجهیزات پرداخت می‌کنند. رویهمرفته هزینه نهاده‌ها در مزارع زیستی کمتر است. چالش اصلی کشاورزان زیستی کنترل علف‌های هرز است. علف‌های هرز عامل محدود کننده تولید در مزارع زیستی هستند و کشاورزان زیستی نسبت به دیگر عملیات مدیریّتی، زمان و هزینه بیشتری را صرف کنترل علف‌های هرز می کنند. در کشاورزی زیستی، روش‌های مکانیکی و دیگر روش‌های مدیریّتی جایگزین علف کش‌ها شده‌است. خاک ورزی برای کنترل علف‌های هرز پس از سبز شدن گیاه، به شکل سطحی و غیر عمیق انجام می‌شود تا خاک فشرده نگردد. برخی عقیده دارند که علف‌های هرز سبب افزایش نیاز به شخم و هزینه‌های آن می‌گردد. در عمل، این تصور صحیح نیست. کشاورزان زیستی با بهبود ساختمان خاک واعمال مدیریّت مناسب دریافته‌اند که نسبت به نظام‌های رایج، به خاک ورزی کمتری نیاز است. درآمد خالص مزرعه به نظر می رسد درآمد خالص مزارع زیستی کمی بیشتر از مزارع رایج باشد. به طورکلی مخارج کمتر بوده و درآمد بیشتر است (به دلیل وجود یارانه ما به التفاوت قیمت محصولات زیستی نسبت به محصولات رایج).

این ما به التفاوت بسته به محصول وزمان متفاوت است. صنعت زیستی به سرعت در حال تغییر است که این امر منجر به عدم ثبات قیمت‌ها می گردد. به عنوان مثال ما به التفاوت بالا برای یک محصول می تواند برخی کشاورزان رابه سمت تولید و پرورش آن محصول هدایت کند. دراین حالت بازار اشباع شده و قیمت کاهش پیدا می کند. برخی معتقدند که با گذشت زمان، ما به التفاوت‌ها به ثبات می‌رسد. در یکی از مطالعات نشان داده شد که کشت گندم دوروم، گندم نرم زمستانه و یونجه در مزارع زیستی، حتی بدون پرداخت ما به التفاوت، سود بیشتری فراهم می‌کنند. در شرایط پرداخت ما به التفاوت گندم دوروم، کتان، گندم سیاه، چاودار پاییزه ویونجه، درآمد زاترین محصولات با یکدیگر یک تناوب پایدار زیست محیطی واقتصادی تشکیل می‌دهند. در مقایسه محصولات مزارع زیستی و رایج در(کانادا)، کشت لوبیا و ذرت برای کشاورزان زیستی، حتی بدون پرداخت ما به التفاوت، سود بیشتری داشت. غلات پاییزه در مزارع زیستی در مقایسه با مزارع رایج، سود کمتری داشت. سود ناخالص در تمام محصولات در مزارع زیستی بیشتر بود.در گاوداری‌های انتاریو، درآمد خالص نظام‌های زیستی، ۵۲٪ بیشتر از نظام‌های رایج بود(شولوبی ۱ و همکاران، ۱۹۹۹). قیمت بالای محصولات زیستی با کاربرد محصولات کم ارزش تر در تناوب، خنثی می‌شود. کودهای سبز محصولات مرتعی که به نظر می‌رسد توانایی بهبود خاک را دارند، بازده اقتصادی بالایی ندارند. کشت مخلوط روشی است که محصولات کم ارزش را در تناوب جای می‌دهد، ضمن اینکه محصولات باارزش نیز در مزرعه پرورش داده می‌شود. تناوب زراعی باعث کاهش مخاطرات نیز می‌شود. با کشت چند محصول به طور همزمان، درآمد مزرعه در مقابل نوسانات قیمت بازار و یا کاهش عملکرد بیمه خواهد شد. به نظر می‌رسد صنعت زیستی، نه تنها در کانادا به سادگی نمی‌تواند در حد کفایت، گسترش یابد تااز نظر تقاضا برای آینده‌ای روشن راضی کننده باشد. بنابراین باید تعداد بیشتری کشاورزان، عرضه کننده گان نهاده‌ها و صنایع تبدیل مواد غذایی را در جهت کشاورزی زیستی تشویق کنیم.

بازار

تقاضا برای مواد غذایی زیستی، نه تنها در کانادا، بلکه در امریکای شمالی، ژاپن و اروپا به سرعت رو به افزایش است. این رشد فزاینده باعث نوسان قیمت در بازار شده‌است. به عنوان مثال، در برخی بازارها، تقاضاهای بسیار ویژه‌ای در زمینه کیفیت محصول وجود دارد که سال به سال تغییر می‌کنند. صنعت زیستی هنوز در حال گسترش است و زیر ساخت‌های نظام‌های حمل و نقل، عمده فروشی و توزیع در مراحل اولیّه شکل گیری است. برخی کشاورزان کنترل بازار را در اختیار دارند. بعضی از آنها اتحادیه‌های بزرگ و برخی تعاونی‌های کوچک را تشکیل دادند که امکانات فرآوری و عمل‌آوری را دارند. کشاورزان اگر بخواهند از ما به التفاوت قیمت برای محصولاتشان استفاده کنند، باید محصولی با کیفیت بالا تولید نمایند که این امر مستلزم اقدامات زیادی است. زمانی که محصولات بر اساس قرار دادهای منعقد شده با کارخانجات محصولات زیستی تولید می‌شوند، لازم است که کشاورزان تضمین نمایند که نوع واریته و کیفیت محصول مطابق نیازهای خریداران خواهد بود. بیشتر کشاورزان درخواهند یافت که بخشی از محصولاتشان مطابق نیازهای خریداران یا استاندارها نبوده و در بازار محصولات رایج، فروخته خواهد شد و یا اینکه برای تغذیه دام مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

گواهی زیستی

استانداردهای در کشاورزی زیستی شامل اصول و قواعد، پیشنهادات و ضرورتهایی هستند که باید در کلیه مراحل تولید فرآوری و انتقال محصول به مصرف کننده رعایت شوند. و کشاورزان باید همواره آماده بازرسی مزرعه باشند.

کارهای ممنوع

  • استفاده از علف‌کش‌ها، آفت کش‌ها و کودهای شیمیایی
  • استفاده از فراورده‌های ژنتیکی در هر شکل (از قبیل بذر، مایه تلقیح بذری، غذای دام و غیره)
  • استفاده از فاضلاب شهری به منظور اصلاح خاک
  • دگرگونی‌های ژنتیکی
  • هورمون ها

سودمندیها

  • تولید غذا با کیفیت بالا و مقدار کافی
  • همگامی با طبیعت و نه سلطه بر آن
  • تقویت چرخه‌های بیولوژیکی
  • حفظ و افزایش حاصلخیزی خاک در دراز مدت
  • بهره گیری از منابع تجدید شونده تا حد امکان
  • بسته عمل کردن در خصوص چرخه مواد آلی و عناصر غذایی
  • فراهم آوردن شرایطی برای دام‌ها که بتوانند کل رفتار غریزی خود را بروز دهند
  • حفظ تنوع ژنتیکی سیستم کشاورزی با محیط اطراف
  • امکان کسب درامد برای کشاورزان؛ جلب رضایت آنها و ایجاد محیطی سالم
  • در نظر گرفتن اثرات گسترده تر اجتماعی و اکولوژیکی سیستم زراعی.

جمع بندی

کشاورزی زیستی سیستمی است که در صورتیکه از طرف مردم و دولت و نهادهای غیر دولتی به آن توجه شود می‌تواند منجر به حفاظت و حاصلخیزی خاک در بلند مدت سلامت و تولید بالای محصولات گیاهی و دامی، بالابردن کیفیت و اهمیت غذایی، اثرات مثبت اجتماعی، بازار مناسب و صرفه اقتصادی گردد. خوشبختانه در سالهای اخیر اقداماتی اساسی از طرف بخش خصوصی در ایران انجام گرفته است.


مطالب مشابه :


همایش سیستم هدفمند کردن توزیع یارانه ها در مرکز آموزش کشاورزی ماهیدشت

همایش سیستم هدفمند کردن توزیع یارانه کامل بر روند توزیع نهادهای کشاورزی از وزارت




سامانه ثبت نام ازدواج دانشجویی- نهادهای کشاورزی

نهادهای کشاورزی پرتال توزیع کنندگان سیستم درامد بیمه خدمات




کشاورزی آلی-کشاورزی ارگانیک

کشاورزی زیستی، یک سیستم مدیریتی فروشی و توزیع در و دولت و نهادهای غیر




اهداف تشکیل مراکز خدمات جهاد کشاورزی:

مرکز جهاد کشاورزی سیستم های آبیاری تحت خروج غیر قانونی نهادهای کشاورزی مانند




استراتژی‌های نوآوری در کشورهای در حال توسعه

کشاورزی برای توسعه کسب و کار رقابتی و سیستم‌های دست‌وپا‌گیر توزیع آنها و به گونه




جمعیّت، اشتغال و توزیع درآمد

در بخش کشاورزی خصوصا توجه به توزیع درآمد در نهادهای علمی و همه زیر سیستم




برچسب :