طرح توجیهی پرورش گوسفند

گوسفند نيز مثل ساير حيوانات به انگل‌هاى داخلى و خارجى آلوده مى‌شود که سبب ناراحتى اين حيوان مى‌گردد. انگل‌هائى که سبب آلودگى گوسفند مى‌شد، عبارتند از: انگل‌هاى داخلى و انگل‌هاى خارجى.

انگل‌هاى داخلى گوسفند به‌خصوص در مواردى که شرايط آب و هوائى براى رشد و فعاليت انگل در مرحله‌اى که انگل مجبور است آن مرحله از زندگى خود را در خارج از بدن حيوان ميزبان به‌سر ببرد، مناسب باشد يکى از مشکلات عمدهٔ پرورش گوسفند است.

انگل‌هاى داخلى متعددى وجود دارد که گوسفند به آنها آلوده مى‌شوند، مهمترين آنها عبارتند از: کپلک، تنياى رودهٔ گوسفند، انگل‌هاى معدي-ريوى (قزل‌قورت).

اين انگل که در کبد حيوان زندگى مى‌کند، وجود او در گوسفند سبب علائمى مثل: ضعف، لاغري، تورم زيرگلو، کم‌خوني، آب آوردن حفرهٔ بطني، لاغرى و ريزش پشم مى‌شود.

قبل از اقدام به پروار کردن گوسفند بايد به حيوانات داروى ضد کپلک خورانيده شود. توصيه مى‌شود براى از بين بردن کامل اين انگل‌ها در حيوان، خورانيدن دارو ۴-۶ هفته بعد دوباره تکرار شود.

اين انگل در روده‌هاى حيوان زندگى مى‌کند و سبب اسهال، درد شديد، و لاغرى مى‌شود. بره‌هاى جوان به اين انگل آلوده مى‌شوند. بهترين موقع خورانيدن دارو عليه اين انگل در اواخر خرداد ماه است و در مواردى‌که آلودگى شديد باشد خورانيدن دارو بايد پس از ۲ ماه تکرار شود.

اين انگل‌ها از استرونژيلوس‌ها بوده و در حيوان سبب لاغري، ضعف، کم‌خوني، شکنندگى پشم، سرفه، ناراحتى‌هاى تنفسي، اسهال سياه يا قهوه‌اى مى‌شود. اين انگل در مناطق پر باران بيشتر شايع است و هر ساله تعدادى از گوسفندان در اثر ابتلاء به اين انگل از بين مى‌روند. حيوان در اثر خوردن علوفهٔ مراتع آلوده به انگل‌ها آلوده مى‌شود. براى از بين بردن اين انگل‌ها مى‌بايد از داروهاى ضدانگلى استفاده شود.

در بسيارى موارد گوسفندان به انواع مختلف گنه‌ها و شپش‌ها که در پوست حيوان زندگى مى‌کنند، آلوده مى‌شوند که سبب عوارض مختلفى در حيوان و حتى سبب مرگ آن مى‌شوند. اين انگل‌ها علاوه بر اينکه بر حيوان آسيب مى‌رسانند، در بعضى موارد بيمارى‌هاى مختلفى را به حيوان منتقل مى‌کنند که در اثر موارد سبب مرگ حيوان مى‌شوند.

براى از بين بردن انگل‌ها از حمام‌هاى ضد گنه يا حمام‌هاى داروئى استفاده مى‌کنند. از داروهائى که در اين حمام‌ها استفاده مى‌شود عبارتند از حشره‌کش‌هاى آلى کلردار، فسفردار يا حشره‌کش‌هاى آلى گياهى است.

بهترين موقع دادن حمام براى از بين بردن انگل‌هاى خارجى در گوسفند پس از پشم چينى است. زيرا د اين موقع به‌علت عدم وجود پشم، دارو در روى انگل اثر بيشترى دارد. توصيه مى‌شود که چون در اکثر موارد در جريان پشم‌چينى بعضى از گوسفندان زخمى مى‌شوند، حدود يک هفته بعد از پشم‌چينى عمليات حمام گنه اجراء بشود.

هم‌زمان با عمليات حمام ضدگنه آغل حيوان هم بايد عليه انگل‌هاى خارجى سمپاشى شود. از خسارات ناشى از بيمارى‌ها و انگل‌هاى گوسفندان، مى‌توان با به‌کار بردن اصول صحيح مديريت، تغذيهٔ خوب، و ضدعفونى قوى جلوگيرى کرد.

مراعات نکات زير در جلوگيرى از ابتلاى حيوانات به انگل‌ها و بيمارى‌ها کمک مى‌کند:

۱. محل غذاخورى و آبشخوار را تميز نگه داريد.

۲. از نگهداشتن تعداد زيادى گوسفند در واحد سطح معين جلوگيرى کنيد.

۳. امکانات ورزش يا تحريک در گوسفندان را فراهم کنيد.

۴. حيوانات را از انگل‌هاى داخلى و خارجى پاک کنيد.

۵. دو هفته قبل از اينکه حيوان به مرتع فرستاده مى‌شود، داروى ضد انگلى بدهيد.

۶. در پايان فصل چرا دوباره به حيوان داروى ضد انگلى بدهيد.

۷. در طول مدتى که حيوان در چراگاه است، به‌طور آزاد مواد معدنى در اختيار حيوان قرار دهيد.

۸. در ۲-۳ ماه اول آبستنى از واکسيناسيون خوددارى کنيد. زيرا واکسينه کردن گوسفندان در اوايل آبستنى سبب به‌وجود آمدن بره‌هاى غيرعادى مى‌شود. عمل واکسيناسيون بعد از ماه چهارم آبستنى بايد انجام بگيرد که سبب ايمنى بره مى‌شود؛ زيرا کلستروم ميش حاوى آنتى‌بادى خواهد بود.

عامل بيمارى گنديدگى سم گوسفند ميکروبى بى‌هوازى و بدون هاگ است، اين ميکروب باعث ناراحتى در سم و لنگش شديد دام مى‌گردد اين ميکروب در مکان‌هاى خشک بيش از ۲ هفته مقاومت نداشته و درصورتى‌که آغل مرطوب باشد، قادر است تا يک ماه زنده بماند. همچنين در لجنزارها و نقاط باتلاقى در تمام مدت زمستان زنده مى‌ماند. محل‌هاى گرم و مرطوب بهترين عامل جهت حفاظت اين ميکروب مى‌باشد.

عامل بيمارى ويروسى است که مقاومت آن در هواى خشک بسيار زياد و در جايگاه‌ها و در ميان تودهٔ علوفهٔ خشک حتى به‌مدت يک‌ماه مى‌تواند قدرت بيمارى‌زائى خود را حفظ نمايد. اين ويروس باعث جراحات شديد در دهان، پستان و دست و پاى حيوانات نشخوارکننده مى‌گردد. براى جلوگيرى از اين بيماري، واکسيناسيون زيرجلدى تمام حيوانات مسنتر از ۶ ماه بايد انجام بگيرد.

دام‌هائى که براى اولين بار تزريق مى‌شوند، تجديد واکسيناسيون بعد از يک ماه ضرورى است، هر ۶ ماه يکبار دام‌هاى سالم و غيرآلوده بايد واکسيه شوند، از واکسيناسيون به‌خصوص در دوران باردارى و دام‌هاى کمتر از ۴ ماه بايد جلوگيرى کرد.

در مواردى که اين بيمارى در يک منطقه ديده مى‌شود لازم است حيوانات سالم از آلوده‌ها جدا گرديده و حيوانات آلوده علامت‌گذارى شوند. حيوانات سالم در منطقه‌اى که بيمارى در آن ديده شده است، نبايد از محل خارج شوند مگر براى کشتار، از شير و فرآورده‌هاى شيرى اين حيوانات نبايد استفاده شود. براى جلوگيرى از اشاعهٔ بيمارى مى‌بايد محل و لوازمى که با حيوان بيمار در تماس بوده‌اند، با محلول ۴ گرم در ليتر سود سوزآور ضدعفونى شوند.

عامل بيمارى ويروسى است که در مقابل خشکى داراى مقاومت زيادى مى‌باشد، اين ويروس در آغل‌هاى آلوده تا مدت ۶ ماه در مراتع تا ۲ ماه قدرت بيمارى‌زائى خود را حفظ مى‌کند بره‌ها و گوسفندان جوان به اين ويروس حساس‌تر هستند.

گرد و غبار آلوده به‌وسيلهٔ تاول‌هائى خشک شده حاصله از بيماري، چراگاه و آغل آلوده، حمل و نقل پشم و گوسفندان بيمار باعث شيوع بيمارى در گله‌هاى سالم مى‌شود. بيمارى از طريق دستگاه تنفسى نيز انتشار مى‌يابد. پيشگيرى به‌وسيلهٔ واکسيناسيون سالى يک‌بار کافى است.

علائم بيمارى عبارتند از: افزايش درجهٔ حرارت بدن، بى‌اشتهائى مطلق، بى‌حالي، جارى شدن خون سياهرنگ از تمام مجارى طبيعي، مرگ با حرکات تشنجى است و عامل بيمارى ميکروب هوازى و هاگدارى به‌نام با سيلوس آنتراسيس (Antrasis) است که به‌وسيلهٔ غذاى آلوده و يا نيش حشرات انتقال مى‌يابد. براى جلوگيرى از بيماري، واکسيناسيون يک‌بار در سال، جدا کردن دام‌هاى آلوده، مانع از ريختن حيوان آلوده برروى زمين، وارد نکردن دام جديد، مگر اينکه واکسينه شده باشد. ضدعفونى کردن اماکن مؤثر خواهد بود.

عامل بيمارى ميکروب بى‌هوازى و هاگدارى به‌نام کلستريديوم ولشى (Clostridium Welchii)، است که به‌طور فراوان در خاک وجود دارد. بيمارى بيشتر در گوسفندان جوان دوماه تا يکساله و گاهى هم در گوسفندان پير ديده مى‌شود. بيمارى در اثر جذب زهرابهٔ ميکروبى از راه رودهٔ باريک حاصل مى‌شود. براى جلوگيرى از بيمارى بره‌هاى ۱ تا ۳ روز مايه‌کوبى شده و پس از يکماه دوباره تجديد شود. گوسفندان بالغ در دو نوبت و به فاصلهٔ ۳-۴ هفته مايع کوبى شوند.

عامل بيمارى ميکروبى (Briucellamelitensis) است که بيشتر در شير حيوانات آلوده وجود دارد. بيمارى اکثراً در اثر جفتگيرى دام نر آلوده به حيوانات ماده انتقال مى‌يابد.

در اثر مصرف فرآورده‌هاى حيواناتى (شير، گوشت، پنير تازه) که به اين بيمارى مبتلا هستند انسان به بيمارى (تب مالت) مبتلا مى‌شود. ميکروب اين بيمارى ممکن است در اثر تماس با ترشحات فرج، جفت جنين، بدن حيوان، جايگاه و لوازم آلوده، به انسان انتقال يابد. براى جفتگيرى بايد حيوانات عليه اين بيمارى واکسينه شوند و علاوه‌ بر اين، اقداماتى مثل جدا نگهداشتن حيوانات تازه وارد، استفاده از حيوانات نر سالم و عارى از بيماري، جدا کردن فورى حيواناتى که بچه مى‌اندازند و نمونه‌گيرى آنها، دفن کردن جنين و جفت در عمق زمين و ريختن آهک روى آن، جدا کردن نوزادان از مادرانى که احتمال آلودگى داده مى‌شوند و مراعات نکات بهداشتى در موقع زايش براى جلوگيرى از شيوع اين بيمارى ضرورى هستند.

مديريت يک گله گوسفند مستلزم داشتن اطلاعات کافى در امور مختلف گوسفنددارى است. چراگاه و يا ساير منابع علوفه، غذاى اصلى و عمده براى گلهٔ گوسفندان در دوران آبستنى است. علوفهٔ خشک با کيفيت خوب، سيلو و يا علوفه را پس از چيدن مى‌توان در تغذيهٔ گوسفند به‌کار برد. مى‌توان علوفهٔ خشک لگومينوزها، گرامينه‌ها و يا مخلوط اين دو، سيلوى ذرت و يا سيلوى ساير علوفه‌ها را مورد استفاده قرار داد. اگر قرار است از سيلو در تغذيهٔ گوسفند استفاده بشود در موقع تهيه مى‌بايد علوفهٔ ريزتر از سيلوئى که در تغذيهٔ گاو مورد استفاده قرار مى‌گيرد خرد بشود. پس چرا مزارع را مى‌توان جهت چراى گوسفندان در نظر گرفت.

اگر مرتع و يا چراگاه وسعت بيشترى دارد، توصيه مى‌شود که به قسمت‌هاى مختلف تقسيم شده و به‌صورت چرخشى مورد استفاده قرار گيرد زيرا چرانيدن به‌طور متناوب، سبب قطع سيکل زندگى انگل‌هاى داخلى مى‌شود. مراتع بايد به فاصلهٔ هر دو الى سه هفته يک بار مورد استفاده قرار گيرند که بستگى به کيفيت و نوع مرتع دارد مراتع نبايد مورد چراى بيش از حد قرار گيرند، زيرا اين امر سبب تخريب مرتع مى‌شود. به‌خصوص در مورد گوسفند که چون اين حيوان خيلى نزديک به زمين علوفه را قطع مى‌کند، تخريب سريع‌تر و بيشتر خواهد بود. تعداد گوسفندى که در واحد زمان در واحد سطح مرتع در نظر گرفته مى‌شود به نوع و کيفيت مرتع بستگى دارد.

در مرتع براى ازدياد بازدهى و استفادهٔ بيشتر حيوان لازم است آب کافى، سايهٔ مناسب، نمک و ساير مکمل‌هاى معدنى فراهم شده باشد. جابه‌جا کردن آبشخوار، نمک و مکمل معدنى سبب مى‌شود که قسمت‌هاى مختلف مرتع به‌خوبى مورد استفاده قرار بگيرد و حيوان براى دسترسى به آب در طول چرا انرژى کمترى را مصرف کند. در موردى که مرتع يا چراگاه فقير باشد مى‌توان هم‌زمان با چرا در مرتع از علوفهٔ خشک در تغذيهٔ گله گوسفند استفاده کرد. در تحت چنين شرايطى روزانه ۵/۱ الى يک کيلوگرم يونجهٔ خشک احتياجات ميش را برطرف مى‌کند. مى‌توان به‌جاى يونجهٔ خشک از دو الى سه برابر سيلو ذرت استفاده کرد. زيرا احتياجات غذائى ميش براى تکامل جنين و بافت‌هاى پستانى خود حيوان افزايش مى‌يابد. ميش‌هائى که بيش از يک بره آبستن هستند مخصوصاً در مراحل آخر آبستني، اندازهٔ شکمبه آنها کوچک مى‌شود؛ زيرا مقدارى از فضا توسط رحم اشغال مى‌شود. اين موضوع سبب مى‌شود که به‌جاى مقدارى از علوفهٔ خشبى از کنسانتره استفاده بشود. تغذيهٔ ميش با کنسانتره به تکامل نهائى جنين و آماده کردن ميش براى توليد شير که گوساله نياز مبرمى به آن خواهد داشت، کمک مى‌کند. نتايج تغذيهٔ خوب در اواخر دوران آبستنى در موقع بره‌زائى و بعد از آن مشاهده مى‌شود. بدين‌ترتيب که عمل زايمان به‌راحتى صورت خواهد گرفت، بره‌ها در هنگام تولد قوى خواهند بود، وزن آنها از بره‌ميش‌هائى که به‌خوبى تغذيه نشده‌اند، به‌طور قابل توجهى بيشتر خواهد بود و ميش شير بيشتر و دوران شيروارى طولانى‌تر خواهد داشت. در نتيجه بره‌ها قويتر، رشد آنها سريع‌تر و تلفات بره‌ها و ميش‌ها کمتر خواهد بود. توصيه مى‌شود در آخرين ۶ هفتهٔ آبستنى به ميش‌ها مقدارى مخلوط کنسانتره داده شود. دانهٔ ذرت، دانهٔ گندم، سورگوم، يولاف، جو و سبوس گندم از اجزائى هستند که معمولاً در مخلوط کنسانتره مورد استفاده قرار مى‌گيرند.

در مواردى که مرتع و يا يونجهٔ خشک از کيفيت پائينى برخوردار باشد ميش به مکمل پروتئينى نياز خواهد داشت. در تحت چنين شرايطى مى‌توان از کنجالهٔ سويا، کنجالهٔ بذرک و يا ساير مکمل‌هاى پروتئينى استفاده کرد. با توجه به ارزانى قيمت مى‌توان از اوره در جيرهٔ گوسفند به‌عنوان منبع ازتى استفاده نمود که در تحت چنين شرايطى نبايستى بيش از يک‌سوم پروتئين جيره از اوره تأمين شده باشد.

براساس مطالعات انجام گرفته، افزون آنتى‌بيوتيک از مرگ و مير بره‌ها مى‌کاهد، دادن آئورمايسين روزانه به مقدار ۶۰ ميلى‌گرم به ازاء هر ميش به‌مدت ۸۰ روز قبل از زايش به مقدار قابل محسوسى از مرگ و مير بره‌ها مى‌کاهد. با اين عمل مى‌توان نسبت تلفات بره‌ها را از ۵/۱۴ تا ۹/۳ درصد کاهش داد. ميش‌هاى آبستن بايستى تغذيهٔ آزاد داشته باشند که اين امر سبب کم شدن هزينهٔ کارگرى و افزايش مصرف علوفه با کيفيت پائين مى‌شود.

جيره‌اى که در تغذيهٔ ميش‌هاى آبستن به‌کار برده مى‌شود، بايستى به مقدار زيادى علوفهٔ خشبى داشته باشد. مهم‌ترين مسئله در تغذيهٔ ميش‌هاى آبستن جلوگيرى از چاقى زياد ميش‌ها است.

ميش‌هائى که در هفته‌هاى آخر آبستنى به‌خوبى تغذيه و مراقبت شده باشند، پس از زايمان از شرايط بدنى خوبى برخوردار خواهند بود و مقدار زيادى شير توليد خواهند کرد. ماکزيمم توليد شير در ميش‌ها در حدود ۲ هفته پس از زايمان است. جهت ادامهٔ توليد شير زياد، ميش‌ها بايد تغذيهٔ کافى داشته باشند تا علاوه بر تأمين نياز غذائى براى نگهدارى ميش، نياز غذائى براى توليد شير را هم فراهم کند.

افزايش کنسانتره جيره سبب تحريک ميش براى توليد شير زياد خواهد شد، بايد مطمئن بود که حيوان به آب سالم و تميز به مقدار کافى دسترسى داشته باشد.

ميش‌هائى که به بره‌هاى دوقلو شير مى‌دهند، در مقايسه با ميش‌هائى که به تک‌بره شير مى‌دهند؛ به کنسانتره بيشترى نياز دارند. به‌نظر مى‌رسد ميش‌هائى که دوقلو زائيده‌اند، مى‌توانند بيشتر از ميش‌هائى که تک‌بره زائيده‌اند، شير توليد بکنند، اين امر ممکن است بدين علت باشد که بره‌هاى دوقلو در هر موقع شير خوردن پستان را خالى مى‌کنند و اين کار سبب تحريک بيشتر پستان و توليد بيشتر شير مى‌شود.

ميش‌هاى نژاد سنگين در مقايسه با نژادهاى سبک به غذاى بيشترى نياز دارند. اگر کيفيت علوفه‌اى که مورد استفاده قرار مى‌گيرد پائين باشد، بايد به مقدار کنسانتره جيره افزوده شود. در اين قبيل موارد جهت تغذيهٔ بهتر گله و بازدهى خوب مکمل‌هاى پروتئينى و معدنى مورد نياز خواهند بود. تا حدود يک هفته قبل از شيرگيرى بره‌ها مقدار آب و غذاى ميش‌ها را کاهش دهيد. اين کاهش آب و غذاى ميش سبب کاهش توليد شير حيوان مى‌شود و بره اجباراً کنسانتره بيشترى مصرف مى‌کند و در نتيجه موقع از شيرگيري، بره کمتر دچار مشکل مى‌شود.

قطع دنبه يکى از اولين کارهائى است که بعد از زايش انجام مى‌گيرد. اين عمل بين سه روزگى تا ده‌روزگى انجام مى‌گيرد. بره‌اى که دمش کوتاه شده باشد کمتر دچار انگل مى‌‌شود، زيرا دم طويل در اکثر موارد سبب جمع شدن فضولات در زير دم و مانع از خروج فضولات از روده مى‌شود؛ علاوه بر اين، در اثر جمع شدن فضولات در ماه‌هاى گرم تابستان، بوى آنها مگس‌‌ها را جلب مى‌کند و آنها روى کپل حيوان تخم مى‌گذارند. لاروهائى که از اين تخم‌ها خارج مى‌شوند روى گوشت حيوان زندگى مى‌کنند و مى‌توانند سبب مرگ حيوان شوند.

بره‌هاى نر را بايد موقعى که سن آنها کم و جوان هستند، اخته کرد. توصيه مى‌شود از هنگام توليد تا سن دو هفتگى عمل اخته کردن را انجام داد. در اين سن کاهش رشد بره (به‌علت استرس ناشى در موقع اخته کردن و بعد ازآن) حداقل است. عمل اخته کردن را مى‌توان با استفاده از بورديزو، چاقو و يا اخته کردن (Castrator) انجام داد. توصيه مى‌شود بعد از عمل اخته کردن به گوش بره‌ها نراخته علامت گذاشته شود. نشانه‌گذارى در گوش سبب شناسائى زودتر قوچ اخته از ميش مى‌شود. اگر هر سال شماره‌هاى متفاوتى در گوش به‌کار گرفته شود سبب شناسائى ميش‌ها با سنين مختلف مى‌شود. پشم چينى بره‌هاى مسن سبب مى‌شود که حيوان در تابستان راحت باشد، پشم چينى را در موقع از شير گرفتن انجام دهيد.

بره بايستى بلافاصله بعد از تولد از کلستروم مادر استفاده بکند. کلستروم بره را از عفونت محافظت مى‌کند. کلستروم همچنين حاوى پروتئين، مواد معدني، انرژى و ويتامين‌هائى است که بره نياز دارد. بعد از ۱۰-۱۴ روزگى علاوه بر شير بره مى‌تواند از کنسانتره هم استفاده بکند. غذاى کنسانتره معمولاً به‌صورت (C.F (Creep feeling در اختيار بره‌ها قرار داده مى‌شود. (C.F عبارت است از روشى است که غذاى کنسانتره در محلى طورى قرار داده مى‌شود که بره مى‌تواند وارد شده و خارج بشود ولى ميش نمى‌تواند وارد آن محل بشود). يونجه با کيفيت خوب بايد هميشه در دسترس بره باشد. غذاى کنسانترهٔ بره بايد در حدود ۱۴-۱۶% پروتئين داشته باشد. بره‌‌هائى که زودتر از شير گرفته مى‌شوند، بايد جيرهٔ آنها حداقل ۱۸ % پروتئين داشته باشد. افزودن ملاس سبب خوشمزه‌ شدن جيره مى‌شود. بره‌ها معمولاً در ۳ ماهگى از شير گرفته مى‌شوند. افزودن آنتى‌بيوتيک در دوران شيرخوارگى از تلفات بره‌ها مى‌کاهد. در موقع از شيرگيرى بره‌ها بايد حداقل ۹ هفته سن و ۱۸ تا ۵/۲۲ کيلوگرم وزن داشته باشند. توليد شير بعد از ۴ هفته کاهش پيدا مى‌کند، دادن کنسانتره در جريان شيرخوارى سبب در افزايش وزن بره خواهد شد، در نتيجه بره را زودتر مى‌توان فروخت. بره‌هائى که زودتر از شير گرفته مى‌شوند از غذا بيشتر استفاده مى‌کنند و به ازاء يک واحد افزايش وزن به غذاى کمترى نياز دارند.

در هر دورهٔ زايش بنا به‌عللى (عدم قبول ميش، مردن بعضى ميش‌ها، نداشتن و يا کمى شير ميش، ورم پستان و زخم بودن پستان) در گله تعدادى برهٔ بى‌مادر وجود دارد.

در مواردى عدم قبول ميش با قرار دادن بره و ميش در يک آغل کوچکى کنار هم پس از مدتى ميش به بوى بره خود عادت کرده و آن را قبول مى‌کند؛ يا اينکه مى‌توان با ماليدن ترشحات پوست بدن بره به اطراف بينى مادر و يا ماليدن شير ميش به اطراف ناحيهٔ ران بره به قبول کردن بره توسط مادر کمک کرد. در بعضى موارد مشاهده مى‌شود که ميش برهٔ خود را قبول مى‌کند ولى از دادن شير امتناع مى‌کند؛ در اين قبيل موارد مى‌توان در موقع شيردادن ميش را ثابت نگهداشت و يا آن را بست تا بره بتواند از شير آن استفاده کند.

بره‌هاى يتيم را مى‌توان به‌وسيلهٔ ميش‌هائى که برهٔ خود را از دست داده‌اند، تغذيه کرد و اگر اين بره‌ها به‌وسيله ميش‌هاى ديگر مورد قبول نشدند، مى‌توان به‌وسيلهٔ پستانک و شيشه ‌آنها را تغذيه نمود. فاکتورى که در مورد اين نوع بره‌ها بايد در نظر گرفته شود، گرم نگاه‌داشتن و خورانيدن شير به آنها است. براى زياد کردن شانس زنده ماندن آنها و افزايش مقاومت آنها لازم است مقدارى کلستروم به بره داده شود. در اين قبيل موارد مى‌توان از کلستروم ميش‌هاى ديگر استفاده کرد. بعضى از گوسفندداران با تجربهٔ زيادى کلستروم را منجمد مى‌کنند که در اين صورت هميشه به کلستروم دسترسى خواهند داشت.

در مواردى هم مى‌توان براى تغذيهٔ بره‌هاى يتيم از شير گاو استفاده کرد. ولى ترکيب شير گاو با ترکيب شير ميش مقدارى فرق مى‌کند. اگر از شير گاو استفاده مى‌کنيد توصيه مى‌شود به ازاء هر يک ليتر شير يک قاشق چايخورى روغن مايع (ترجيحاً روغن ماهي) اضافه کنيد.

اين شير را بايد به اندازهٔ درجه حرارت بدن حيوان گرم کنيد. ولى نجوشانيد. وسايلى که براى تغذيه استفاده مى‌کنيد تميز نگهداريد. در هر سه ساعت در حدود ۱۰۰ گرم از اين شير به حيوان بدهيد.

بره‌ها را دسته‌بندى کرده و از سرما محافظت کنيد. جايگاه بره‌ها بايد خشک بوده و از بستر خوب پوشيده شده باشد؛ در مواردى که هوا سرد باشد، مى‌توان از وسيلهٔ گرم‌کننده استفاده کرد. آب تميز و علوفهٔ مرغوب بايد در دسترس بره‌ها باشد. تغذيه کنسانتره را هرچه زودتر شروع کنيد، از ۲ هفتگى به‌تدريج مخلوط کنسانتره مغذى و خوش‌خوراک را مى‌توان به بره‌ها خورانيد، اگر بره‌ها از کنسانترهٔ خوب تغذيه مى‌کنند، مى‌توان آنها را در سن ۴-۶ هفتگى از شير گرفت. در سن ۴-۵ هفتگى مى‌‌توان بره‌ها را به چراگاه محصورى که داراى سايبان است فرستاد.

بره‌هاى پروارى را با غذاى با کيفيت خوب تغذيه کنيد؛ جيره غذائى اين نوع بره‌ها را به‌تدريج عوض نمائيد؛ در موقعى که شروع به تغذيه آزاد با کنسانتره مى‌کنيد، بره‌ها را عليه بيمارى آنتروتوکسيمى (بيمارى پر خوري) واکسينه کنيد. اگر بره‌ها تغذيه و افزايش وزن خوبى دارند و وزن آنها بيشتر از ۱۸ کيلوگرم است، نبايد در مرتع قرار داده شوند که اين امر سبب کند شدن رشد بره‌ها مى‌گردد. اگر قرار است به‌علت بالا بودن کيفيت مرتع، بره‌ها به مرتع برده شوند، بايد قبل از اينکه به مرتع فرستاده شوند، داروى ضدانگلى خورانيده شوند. براى جلوگيرى از انگل‌هاى داخلى مى‌توان از فنوتيازين، تيابندوزول، هالوکسون و يا تتراميزول استفاده کرد.

تا اتمام دورهٔ پروارى مى‌توان بره‌ها را به پرواربندى برد و يا آنها را در مرتع قرار داد. موقعى‌‌که بره‌ها به پرواربندى و يا مرتع رسيدند، سعى کنيد که از استرس آنها کاسته شود، اجازه بدهيد تا استراحت بکنند، علوفه و آب سالم براى آنها فراهم کنيد، بره‌هاى مريض را جدا بکنيد. در صورت نياز براى از بين بردن انگل‌هاى خارجى سمپاشى کنيد و يا از حمام گنه استفاده نمائيد. بره‌هاى کم وزن در مقايسه با سنگين وزن‌ها در مرتع رشد بيشترى مى‌کنند. اگر از مراتع براى پرواربندى استفاده مى‌کنيد، با توجه به موقعيت بازار و کيفيت مرتع، بره‌ها را تا زمانى که شرايط آب و هوائى اجازه مى‌دهد، در مرتع نگهداريد و روزانه به ازاء هر رأس مقدار ۴۵۰ گرم کنسانتره بدهيد.

بره‌هاى ماده‌اى که جايگزين ميش‌هاى حذفى خواهند شد، مى‌بايد به‌خوبى تغذيه شده و در موقع جفتگيرى به اندازهٔ کافى رشد کرده باشند. در جيرهٔ غذائى اين نوع بره‌ها مى‌توان از علوفهٔ خشبى و دانه استفاده کرد و نسبت علوفهٔ خشبى در جيره را مى‌توان با توجه به کيفيت بدنى و رشد حيوان تعديل نمود.

تا قبل از جفتگيرى، علوفهٔ مرتع احتياجات غذائى قوچ احتياجات غذائى قوچ را برطرف مى‌کند، در فصل جفتگيرى اگر قوچ ضعيف باشد، مى‌بايست روزانه ۴/۰-۷/۰ کيلوگرم دانهٔ ذرت و يا مخلوط دانه‌هاى ديگر خورانيده شود. بره‌قوچ‌ها به مقدار بيشترى مواد دانه‌اى نياز دارند. در خلال زمستان بايد روزانه ۶/۱ تا ۳/۲ کيلوگرم يونجه به بره قوچ‌ها داده شود. بره‌هاى نر سنگين بيشتر از اين نياز دارند. ولى بايد دقت کرد که در موقع جفتگيرى قوچ زياد چاق نباشد.

با شروع فصل جفتگيرى بايد قوچ‌ها را از نظر سلامت عمومى و وضعيت پاها بررسى کرد. در هواى گرم توصيه مى‌شود که اگر قوچ در مزرعه است، مزرعه داراى سايبان باشد. قبل از رها کردن قوچ در گله، با مادهٔ رنگى شکم و درست جلو آلت تناسلى قوچ را رنگ کنيد، اين عمل سبب مى‌‌شود که زمان جفتگيرى ميش را تشخيص داده و کارهاى مديريتى گله را بهتر و به آسانى انجام دهيد.

اگر در گله از يک قوچ استفاده مى‌کنيد، توصيه مى‌شود براى کنترل قدرت بارورى قوچ رنگ به‌کار برده را هر ماه عوض کنيد و اگر بيش از يک قوچ استفاده مى‌کنيد، براى قوچ‌ها از رنگ‌هاى مختلفى استفاده کنيد و هر روز مادهٔ رنگى قوچ را امتحان کنيد و در صورت لزوم تجديد نمائيد.

قوچ‌هاى جوان ممکن است براى مدتى فعاليت جنسى خوبى نداشته باشند، براى تشويق اين نوع قوچ‌ها مى‌توان قوچ‌ها را با ميش پيرى که فحل شده است در يک محل نگه داشت.

ميش به‌خوبى مى‌ايستد و قوچ جوان به‌راحتى با آن جفتگيرى مى‌کند. رها کردن قوچ محرک (Teaser ram) در گله سبب مى‌شود که ميش‌ها به فحل شدن تشويق شده و در نتيجه وقتى که قوچ در گله رها مى‌شود مى‌تواند با تعداد زيادى ميش در مدت زمان کوتاهى جفتگيرى کند.

با توجه به اينکه چندقلوزائى يک صفت توارثى است؛ بنابراين، قوچ مى‌تواند چندقلوزائى گله را تحت تأثير قرار دهد. بدين جهت در موقع انتخاب قوچ اين صفت را بايد در نظر گرفت. قبل از فصل جفتگيرى قوچ‌ها بايد از نظر غير بارور بودن آزمايش بشوند، براى گرفتن نتيجهٔ خوب از جفتگيرى ۶-۸ هفته قبل از جفتگيرى قوچ‌ها را پشم‌چينى کنيد.

بهداشت

يکى از فاکتورهاى مهم در جهت افزايش توليد و کاهش هزينه‌هاى پرورش و نگهدارى حيوانات اهلي، جلوگيرى از امراض و بيمارى‌هاى انفرادى و واگيردار دام‌هاى اهلى است. (تلفات در اثر بيمارى‌ها و انگل‌هاى خارجى و داخلى سبب خسارات زيادى در صفت گاودارى و مرغدارى و گوسفنددارى مى‌شود). براى نيل به اهداف بايد از فيزيولوژى و وضع عادى و سلامت حيوانات مختلف با خبر بود تا با بروز هرگونه تغييرى در حالت طبيعى آنها در صدد رفع آن برآمد.

حالات فيزيولوژيکى و طبيعى حيوان که در بيشتر مواد مورد توجه قرار مى‌گيرند عبارتند از: درجهٔ حرارت بدن، تعداد ضربان قلب در دقيقه، تعداد متوسط تنفس در دقيقه، سن بلوغ، حالت طلب و مدت آن، فواصل بين دوحالت طلب، طول دورهٔ آبستني،

مطالب مشابه :

پرورش گوسفند وضعيت نگهداري و پرورش گوسفند نژاد كرماني در استان كرمان ، در يك طرح بز و

طرح توجیهی پرورش گوسفند و بره پرواری (1000راس) برچسب‌ها: پروار بندی, گوسفند و بز, سود

راهنماي طرح توجيهي بالابردن درآمد پرورش دهندگان گوسفند و بز. طرح توجیهی پرورش مرغ

کروکودیل پرورش گوسفند و بز پرورش کرم ابریشم پرورش کرم خاکی طرح توجيهي پرورش گوجه

نژاد دام منطقه دامهای سبک گوسفند بیشتر از نژاد بلوچی و بز آن پرورش زنبور عسل طرح توجيهي

راهنماي طرح توجيهي پرورش و فرآوری بر 27 میلیون رأس بز و بزغاله، 9/8 میلیون

راهنماي طرح توجيهي و نیمه خشک هستند به خوبی پرورش می‌یابد. بز هر گیاهی را می‌خورد و حتی

» Ephedra strobilacea ریش بز طرح های قورباغه.طرح قارچ.پرورش طرح توجيهي مختصر,طرح توجيهي