سدهای بزرگ جهان

بزرگترين سد جهان: سد سه دره Three Gorges Dam

آبگيري اين سد که بزرگترين سد کنوني جهان است اخيراً آغاز شده است. هرچند شنيدن نام چين به عنوان محل احداث اين سد به دليل پهناور بودن و داشتن بيشترين جمعيت جهان چندان تعجب‌آور نيست، اما بررسي مقايسه‌اي بعضي از مشخصات اين سد و نيروگاهش با آنچه که درخصوص ساير سدها و نيروگاه‌‌ها شنيده‌ايم و همچنين دقت در بعضي از اطلاعات جانبي مربوط به چين واقعاً باعث شگفتي مي‌شود.

کشور چين با جمعيت 2/1 ميليارد نفر و با 32 ايالت خودمختار و 6/9 ميليون کيلومتر مربع مساحت به قدري پهناور است که براي اداره آن بايد به اتکاي نيروهاي انساني کارآمد دست به کارهاي بزرگ زد. چين در حال حاضر 25 هزار مهندس ارشد و کارشناس در زمينه برنامه‌ريزي آب براي سدها و نيروگاه‌هاي آبي دارد و 270 هزار نفر در 16 دفتر و محل ساخت اين نيروگاه‌ها مشغول به کار هستند. حجم بارش سالانه چين در حدود 6000 ميليارد مترمکعب (حدود 15 برابر ايران است) و در شرايطي که در اين کشور در سال 1950 فقط 8 سد کوچک (با ارتفاع کمتر از 15 متر) و 5 سد بزرگ مرتفع‌تر از 15 متر) وجود داشت. طي يک دوره 50 ساله و در شرايط محاصره فني از سوي کشورهاي صاحب تجربه، بيش از 90000 در سد از انواع مختلف ساخته شده که 23000 مورد آن جزو سدهاي بزرگ با ارتفاع بيشتر از 15 متر (بيش از 50 درصد سدهاي بزرگ جهان) است و 380 سد آن با حجم مخزن بيش از 100 ميليون مترمکعب جزو سدهاي خيلي بزرگ محسوب مي‌شوند.

رودخانه يانگ تسه (Yangtze river) که سد سه دره بر روي آن ساخته مي‌شود، با 6300 کيلومتر طول (حدود 3 برابر فاصله اروميه تا زاهدان) و حجم آورد سالانه 950 ميليارد مترمکعب (حدود 7 برابر کل آورد همه رودخانه‌هاي ايران که 135 ميليارد مترمکعب در سال است)، يکي از بزرگترين رودخانه‌هاي جهان است که به لحاظ سيل‌هاي مخرب در رتبه اول جهان قرار مي‌گيرد. براي مثال سيل سال 1998 اين رودخانه به کشته شدن بيش از 3000 نفر، آواره شدن 8/13 ميليون نفر، تخريب ميليون‌ها مسکن و از بين رفتن 8/4 ميليون هکتار از زمين‌هاي کشاورزي منجر شد.

عمليات احداث سد سه دره با چهار هدف اصلي : 1- ذخيره سازي آب کشاورزي، 2- کنترل سيلاب، 3- توليد برق و 4- گسترش کشتيراني و حمل و نقل آبي و با هدف جانبي جهانگردي و جلب توريست از سال 1992 آغاز شد و ساخت آن به قدري مهم بود که به سرعت به عنوان سمبل توسعه چين مورد توجه قرار گرفت.

حجم ذخيره سازي اين سد 3/39 ميليارد مترمکعب (حدود 200 برابر مخزن سد کرج و بيشتر از حجم ذخيره آب تمام سدهاي موجود در ايران) مي‌باشد که بزرگترين مخزن در بين سدهاي جهان خواهد بود. احداث اين سد با هزينه 22 ميليارد دلار (حدود 25 برابر هزينه احداث سد کرخه بزرگترين سد ايران و معادل درآمد يک سال فروش نفت ايران) صورت گرفته که از اين بين فقط حدود 5 ميليارد دلار براي جابه‌جايي محل زندگي و تمليک اراضي بيش از يک ميليون نفر از ساکنين اطراف سد که محل سکونت آنها در درياچه سد فرو مي‌رود، هزينه شده است.

در زمينه توليد برق، رکورد شکني اين سد قابل توجه است. نيروگاه‌هاي اين سد داراي ظرفيت 18200 مگاوات هستند (ظرفيت کلي توليد برق انواع نيروگاه‌هاي ساخته شده فعلي در ايران 30000 مگاوات، برق توليدي کل سدها 4000 مگاوات و بيشترين ظرفيت يک نيروگاه برق آبي در کشور 2000 مگاوات است. اين نيروگاه با توليد متوسط سالانه حدود 85 ميليارد کيلووات ساعت، نياز بخش زيادي از مرکز و شرق چين به انرژي الکتريکي را تأمين خواهد کرد و به اين طريق از آلودگي ناشي از سوختن حدود 45 ميليون تن زغال سنگ جلوگيري به عمل خواهد آورد. در ضمن امکان افزايش ظرفيت اين نيروگاه تا 22400 مگاوات براي طرح‌هاي توسعه در آينده پيش‌بيني شده است.

با آبگيري کامل اين سد، درياچه‌اي به طول 660 کيلومتر (بيش از 15 برابر فاصله تهران – کرج) و عرض حداقل يک کيلومتر در انتهاي درياچه ايجاد مي‌شود که باعث توسعه خط حمل و نقل آبي و کشتيراني و افزايش ظرفيت حمل بار در رودخانه يانگ‌تسه از 10 ميليون تن به 50 ميليون تن خواهد شد. براي توجيه‌پذيري احداث اين سد به رونق پرورش ماهي و همچنين زمينه‌هاي جهانگردي نيز توجه ويژه‌اي مبذول شده است، به نحوي که طي سال‌هاي اخير ديدن محل احداث سد سه‌دره به يکي از برنامه‌هاي ثابت تورهاي مسافرتي کشور چين تبديل شده و جالب اينکه در شرايطي که هنوز احداث سد به انتها نرسيده است، از هر جهانگرد براي تهيه بليط ورودي 70 يوان معادل 7 هزار تومان دريافت مي‌شود.

احداث سد سه‌دره که به علت واقع شدن در محدوده سه‌دره نزديک به هم، به اين اسم نامگذاري شده، داراي سه بخش اصلي «بدنه سد»، «سرريز» و «سيستم انتقال و بالابري کشتي‌ها» است و 17 سال به طول مي‌انجامد که هم‌اينک 10 سال آن سپري شده است. اين سد از نوع بتني وزني با طول تاج 2310 و ارتفاع 185 متر مي‌باشد و سازه سرريز آن که در بخش مياني واقع شده داراي 483 متر طول با 23 خروجي در کف و 22 دريچه فوقاني است و توان عبور دادن دبي معادل 102500 مترمکعب در ثانيه را داراست. نيروگاه اين سد در مرحله نخست شامل 26 واحد 700 مگاواتي مي‌باشد که 14 واحد آن به صورت فضاي باز در ساحل چپ و 12 واحد آن به صورت زيرزميني در ساحل راست در دست ساخت است. براي طرح توسعه نيروگاهي اين سد نيز احداث 6 واحد 700 مگاواتي ديگر به صورت زيرزميني در ساحل راست پيش‌بيني شده که فعلاً فقط سازه آبگير آن ساخته مي‌شود.

دوره احداث اين سد به سه فاز اجرايي تقسيم شده است که در فاز اول که از سال 1992 تا 1997 به طول انجاميد فرازبند، کالورت انحراف آب، مراحل نخست تأسيسات بالابري کشتي‌ها و راه‌هاي دسترسي گوناگون تکميل شدند. در فاز دوم، ساخت بدنه اصلي سد، نيروگاه‌ها، سرريز و تکميل تأسيسات بالابر کشتي‌ها در حد فاصل سالهاي 1997 تا 2003 برنامه‌ريزي شد که با تکميل بخش عمده‌اي از آن عمليات آبگيري در اول ژوئن 2003 آغاز شد. نکته جالب اين که فقط با سپري شدن 12 روز، آبي به حجم 4/12 ميليارد مترمکعب با ارتفاع 135 متر در درياچه اين سد ذخيره شد. اين حجم آب، امکان شروع عمليات کشتيراني مورد نظر را فراهم کرده و تراز آن براي شروع به کار نيروگاه‌هاي تکميل شده کافي مي‌باشد. بر اين اساس 2 واحد 700 مگاواتي جناح چپ تا سه سال آينده و کل نيروگاه‌ها تا سال 2009 که عملاً انتهاي فاز سوم دوره اجرا و تاريخ پايان عمليات احداث اين سد است، کار خود را شروع خواهند کرد. هم‌اکنون در ساخت اين سد 20 هزار نفر کارگر، 350 نفر مهندس و 9 شرکت برنامه‌ريزي و طراحي مشغول به فعاليت هستند. مسلماً احداث چنين سد بزرگ و بي‌نظيري در همه سطوح مديريت، طراحي و اجرا حاوي نکات آموزنده و فراواني است که مي‌تواند مورد تحقيق و توجه فني متخصصين مربوطه قرار گيرد.

اجراي سد سه‌دره در طي 10 سال گذشته بدون تأخير قابل توجه نسبت به برنامه زمان‌بندي صورت پذيرفته و بر اساس آخرين برآوردها هزينه اجراي آن حداقل 3 ميليارد دلار کمتر از بودجه مصوب و پيش‌بيني شده خواهد بود.

سد بزرگ آسوان Aswan High Dam

اين سد در جنوب شهر آسوان مصر واقع شده است. هدف از ساخت اين سد تنها سامان دهي به سيلاب هاي سالانه رود نيل نيست بلکه هدف اصلي ايجاد يک درياچه پشت سد به منظور فراهم آوردن ذخاير آبي براي جلوگيري از قحطي و کمبود آب در مواقع خشکسالي، مي باشد.

اين‌ سد داراي‌ 111 متر ارتفاع‌، 8/3 كم طول‌ در قسمت‌ بالا و 980 متر ضخامت‌ در قسمت‌ پايه سد است‌. درياچه اين‌ سد كه‌ درياچه ناصر نام‌ دارد، داراي‌ حدود 500 كم طول‌ و به‌طور متوسط 10 كم عرض‌ و گنجايش‌ 160 ميليارد مترمكعب‌ آب‌ است‌

کار ساخت اين سد از سال 1960 بعنوان يک پروژه ملي شروع شد و رئيس جمهوري مصر_ناصر_عهده دار تامين هزينه هاي اين طرح بود. پس از اين که مصر نتوانست نظر قطعي آمريکا و انگليس را در رابطه با دريافت وام براي ساخت سد را به خود جلب کند، روسيه ساختار زميني اين سد را طراحي کرده و تجهيزات لازم براي ساختن نيروگاه برق را در اختيار مصر گذاشت.

در طي اجراي عمليات ساخت، تدابير و امکاناتي در نظر گرفته شد تا ساکنان اصلي نوبه(يک سرزمين باستاني در مصر) به وطن اصلي شان بازگردند و در يک اقدام چند مليتي به بازيابي آرامگاه عظيم ابو سيمبل پرداخته شد.

سد بزرگ آسوان درسال 1970 توسط رئيس جمهور "سادات" افتتاح شد. امروزه اين درياچه با نام درياچه ناصر تقريبا 500 کيلومتر عرض دارد و مرز مصر و سودان را به هم متصل مي کند. عليرغم وجود مشکلات زيست محيطي که توسط سد ايجاد شده است اما اين سد يک موهبت الهي براي ملت مصر محسوب مي شود. به دليل وجود اين سد در سالهاي 1980 و 1990 هنگامي که کل قاره آفريقا دچار قحطي و خشکسالي شده بود کشور مصر دچار هيچ مشکلي در رابطه با کمبود آب نشد و در موارد بسياري از سيلاب هاي عظيم و غير منتظره ايي که پيش مي آمد در امان ماند.

اکنون سيستم کشاورزي بطور منظم و سازمان دهي شده در اين کشور رواج دارد اما در سال 1996 براي اولين بار آب پشت سد درياچه ناصر سرريز شد. پروژه هايي در دست است که طي آنها نواحي در امتداد آبريز "توشکا" را داراي سکنه مي کند و محله جديدي را در راستاي کانال تازه تاسيس "زايد" در قلب صحراي بزرگ آفريقا براي اسکان مردم احداث کند.

سد هوور Hoover Dam

سد هوور در تنگه سياه و بر روي رود کلرادو در حدود 48 کيلومتري جنوب شرقي لس وگاس واقع شده است. و ارتفاع آن از سنگ هاي پايه تا راس سد که در آن جاده ساخته شده، در حدود 41/221 متر است. برج و نقطه بالايي سد که در کنار نرده ها قرار دارد 19/12 متر از سطح جاده ارتفاع دارد.
وزن تقريبي اين سد به بيش از شش ميليون و ششصد تن مي رسد و از نوعي بتون ثقيل و چگال ساخته شد که در پشت آن فشار آب حاصل از نيروي گرانشي زمين و نيروي منحني افقي بر آن وارد مي شود. نيروي وارده در هر فوت مربع(48/30 سانتي متر) فشاري معادل با 20430 کيلوگرم بر ديواره سد وارد مي شود.

در حدود 4357000 متر مکعب بتون در اين سد به کار رفته است.با اين ميزان بتون مي توان ساختماني را به مساحت 100 فوت مربع و ارتفاع 1600 تا 3200 متر يعني ساختماني بلندتر از ساختمان امپراطوري(1250 فوت ارتفاع دارد) را در يک شهر ساخت و يا يک راه ارتباطي با عرض 16 فوت از سانفرانسيسکو به نيويورک کشيد.

اولين بتون اين سد در ماه ژوئن سال 1933 و آخرين بتون آن در ماه مي سال 1935 کار گذاشته شد.بطور تقريبي مي توان گفت که در هر ماه 156800 متر مکعب بتون در اين سد کار گذاشته شده است.بيشترين ميزان کار گذاري بتون در يک روز 10253 متر مکعب بتون (مقداري از اين بتون ها در برج ورودي و مکان موتور برق به کار رفته است) بوده و کمترين ميزان 269500 متر مکعب در هر ماه بوده است.

آنچه سد هاوور را از ديگر سد ها متمايز مي کند اين است که اين سد از بلوک هاي سيماني و يا ستون هاي عمودي ساخته شده که اين بلوک ها داراي سايز هاي متفاوتي است مثلا در ديواره مخالف جريان آب سد سايز اين بلوک ها 60 فوت مربع است و در ديواره موافق جريان آب سد سايز بلوک ها 25 فوت مربع است. بلوک هاي مجاور در هم فقل مي شوند. براي جايگزين کردن بتون در هر بلوک در فضاي 5 فوت به زماني در حدود 27 ساعت زمان نياز است. هنگامي که دماي بتون پايين مي آيد مخلوط سيمان و آب که به آن ملات مي گويند به فضايي که در نتيجه انقباض بتون در هواي سرد ايجاد مي شود فشار وارد مي کند و اين بتون نوعي ساختار تک سنگ(يک تکه) پديد مي آورد.

مواد اصلي کاربردي در اين سد ،که تمام اين مواد توسط دولت خريداري شد، عبارتند از فولاد مقاوم معادل 45000000 پوند(هر پوند معادل 454 گرم است)، دريچه تنظيم آب 21670000 پوند، صفحات فولادي و لوله هاي برون ريز 88000000 پوند، لوله ها و ابزار آلات در حدود 1344 کيلومتر، فولاد هاي ساختاري 18000000 پوند، فلزات کاربردي متفرفه 5300000 پوند است.

پيمانکار از 20 آپريل سال 1931 به مدت هفت سال قرار داد بست که البته تا 29 ماه مي 1935 کار بتون گذاري آن تمام شد و بقيه کار هاي تکميلي آن تا 1 مارس 1936 به پايان رسيد. 21 هزار نفر در کار سد سازي مشارکت داشتند که دستمزد ماهانه آنها 500000 دلار برآورد شده است.

سد ايتايپو Itaipu Dam

اين سد به عرض 5 مايل بر روي رودخانه پارانا، بين كشورهاي برزيل و پاراگوئه ساخته شده است. در زمان ساخت، كارگران مسير اين هفتمين رودخانه بزرگ جهان را با برداشتن 50 ميليون تن سنگ و خاك و حفر يك گودال 1.3 مايلي عوض كردند. حجم آهن و فولادي كه براي ساخت اين سد مصرف شده است به اندازه 3000 برابر آهن و فولاد مصرف شده براي ساختن برج ايفل است. حجم بتن مصرفی بیشتر از 13 میلیون متر مکعب می باشد . ماهیانه 200 هراز متر مکعب و روزانه 13 هراز متر مکعب بتن ریزی انجام می شود که تقریبا معادل با بتن ریزی 18 ساختمان 20 طبقه بتن آرمه در روز می باشد در این طرح 2.5 میلیون تن سیمان نوع یک مصرف شده است.با مقدار بتنی که در طرح ایتاپو مصرف شده است می توان یک اتوبان دو خطه از نیویورک تا سانفراسیسکو و از آنجا تا کاتراس ساخت .

موتور برقي_آبي اين سد بزرگ ترين موتور برق پيشرفته جهان محسوب مي شود. کار ساخت اين سد از سال 1975 شروع و تا سال 1991 به طول انجاميد بعنوان يک توسعه دو مليتي مي توان از آن نام برد اين سد بر روي رود پارانا بسته شد که حاصل تلاش دو کشور همسايه برزيل و پاراگوئه مي باشد. موتور برق اين سد داراي 18 ژنراتور است که گنجايش توليد نهايي برق آن به 12.600 مگا وات مي رسد و بطور قطع مي توان گفت که خروجي برق سالانه آن 75 ميليون مگاوات است. در سالهاي اخير انرژي توليدي سد ايتايپو پس از نصب آخرين دستگاه ژنراتور در سال 1991 چندين رکورد جهاني را شکسته است. توليد 77.212.396 مگاوات انرژي در سال 1995، در سال 1996 افزايش يافت و رکورد کنوني توليد برق هم اکنون 80 ميليون مگاوات در سال محاسبه مي شود.

عظمت اين سد زماني هويدا شد که در سال 1995 توانست جوابگوي 25% ذخاير انرژي برزيل باشد و 78% ذخاير انرژي پاراگوئه را تامين کند. موتور برق اين سد يکي از جاذبه هاي توريستي منطقه "فوز دو ايگواکو" است که تا کنون پذيراي 9 ميليون توريست از 162 کشور جهان بوده است. شهر "فوز دو ايگواکو" برزيل که در آن آبشار هاي مشهوري قرار دارد در کرانه غربي رود پارانا و درست در مرز ميان برزيل و پاراگوئه واقع شده است.

موتور برق اين سد در 14 کيلومتري شمال پل اينترنشنال ،که دو شهر "فوز دو ايگواکو" برزيل و "سوداد دل استي" پاراگوئه را به هم متصل مي سازد قرار دارد. در کشور پاراگوئه چندين سد وجود دارد که ارتفاع نهايي آنها 7.744 متر و عرض آنها حداکثر به 225 متر مي رسد. ميزان مصالح کاربردي در اين سد هم در نوع خود بي نظير است با استفاده از آهن هاي کاربردي در اين سد مي توان 380 برج ايفل ساخت و با استفاده از بتون هاي مصرفي در اين سد مي توان 15 بار کانال تونل_پل ارتباطي فرانسه و انگليس را ساخت. اين سد يکي از اعجاب انگيز ترين بنا هاي کنوني جهان است که بر روي رود پارانا _که از نظر بزرگي هفتمين رود جهان به حساب مي آيد_ بسته شده است. کارگران يکي از دشوارترين کارهاي جهان را به اتمام رساندند که طي آن 50 ميليون تن خاک و سنگ جابجا کردند.

سدهای بزرگ جهان

مطالب مشابه :

مراحل ساخت اولین ماشین کاروان ایرانی

بار همراه زائرین بیت الله الحرام

اطلاعيه مشترك سازمان حج و زيارت ، گمرك جمهوري اسلامي ايران و هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران

سدهای بزرگ جهان

جارو برقی آب و خاک Tianer درجه 1