مقدمه اي بر روش پژوهش

مقدمه اي بر روش پژوهش

برخي را عقيده بر اين است که علم همان روش است. در هر حال مي توان به خوبي پذيرفت که هيچ علمي فاقد روش نيست و دست آورد هاي هر پژوهش علمي به همان نسبت حائز ارزشند که با روشهائي درست اخذ شده باشند(ساروخاني،1382). از رهگذر پژوهش و تجربه است که نا آزموده در بوته آزمايش قرار ميگيرد و در ژرفناي تاريک نا آگاهي، بارقه روشن اکتشاف و آگاهي تلألو مي يابد.
روش معادل فارسي واژه method (مشتق از واژه يوناني rσοО يعني در طول و taεm يعني راه) به معناي دقيق "در پيش گرفتن راهي" و يا معين کردن گامهائي است که براي رسيدن به هدفي ميبايد با نظمي خاص برداشت(خاکي،1378).
پژوهش و روش علمي اگر يک چيز نباشند کاملا نزديک و وابسته به يکديگرند(هومن،1373). روش علمي يا روش پژوهش علمي، فرايند جستجوي منظم براي مشخص ساختن يک موقعيت نا معين است(بازرگان و ديگران،1376). در نهايت بايد اذعان نمود دستيابي به هدف هاي علم يا شناخت علمي ميسر نخواهد شد مگر زماني كه با روش شناسي درست صورت پذيريد. به عبارت ديگر پژوهش از حيث روش است كه اعتبار مي يابد نه موضوع پژوهش(خاكي‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏،1378).
روشهاي پژوهش در علوم رفتاري را معمولا با توجه به دو ملاک هدف و ماهيت تقسيم بندي مبکنند(حافظ نيا،1382).
تحقيق بنيادي: پژوهشي است كه به كشف ماهيت اشياء پديده‌ها و روابط بين متغيرها، اصول، قوانين و ساخت يا آزمايش تئوري‌ها و نظريه‌ها مي‌پردازد و به توسعه مرزهاي دانش رشته علمي كمك مي‌نمايد.
تحقيق نظري: نوعي پژوهش بنيادي است و از روش‌هاي استدلال و تحليل عقلاني استفاده مي‌كند و بر پايه مطالعات كتابخانه‌اي انجام مي‌شود.
تحقيق كاربردي: پژوهشي است كه با استفاده از نتايج تحقيقات بنيادي به منظور بهبود و به كمال رساندن رفتارها، روش‌ها، ابزارها، وسايل، توليدات، ساختارها و الگوهاي مورد استفاده جوامع انساني انجام مي‌شود.
تحقيق عملي: پژوهشي است كه با استفاده از نتايج تحقيقات بنيادي و با هدف رفع مسائل و مشكلات جوامع انساني انجام مي‌شود.
در پژوهشهاي علوم انساني نظر به اينكه هدف اصلي از انجام پژوهش بررسي يک موضوع به روش ميداني است ميتوان گفت پژوهش مذکور از نظر هدف در حيطه پژوهشهاي كاربردي مي باشد. از سوي ديگر با توجه به اينكه در اين پژوهش از روش هاي مطالعه كتابخانه اي و نيز روش هاي ميداني نظير پرسشنامه استفاده شده است، مي توان بيان كرد كه پژوهش حاضر بر اساس ماهيت و روش، يک پژوهش توصيفي-پيمايشي است.

1- جامعه آماري و نمونه آماري
در صدر برنامهريزي هر مطالعه يا تحقيقي اين سوال که حجم نمونه چقدر بايد باشد قرار دارد. انتخاب نمونه بزرگتر از حد نياز موجب اتلاف منابع مي شود و انتخاب نمونه هاي خيلي کوچک منتج به نتايج غيرقابل اتکا مي شود(عادل آذر، آمار و کاربرد آن در مديريت، 1383، ص 66).
مجموعه واحدهائي که حداقل در يک صفت مشترک باشند يک جامعه آماري را تشکيل ميدهند. نمونه آماري نيز عبارت است از مجموعه اي نشانهها که از يک قسمت، گروه يا جامعهاي بزرگتر انتخاب ميشود، به طوري که اين مجموعه معرف کيفيات و ويژگيهاي آن قسمت، گروه يا جامعه بزرگتر باشند و نمونه گيري فرايند انتخاب نمونه است (خاکي، 1378).
فرمول هاي تعيين اندازه نمونه متفاوت است. يکي از روشهاي پرکاربرد در تعيين حجم نمونه فرمول زير است:

در اين فرمول مهمترين پارامتري که نياز به برآورد دارد S² است که همان واريانس نمونه اوليه است. براي محاسبه S² تعدادي پرسشنامه توزيع شده و واريانس نمونه اوليه محاسبه مي شود.

مقدار يک مقدار ثابت است که به فاصله اطمينان و سطح خطا(α) بستگي دارد. معمولاً سطح خطا يا در نظر مي گيرند که براساس تحقيقات قبلي بدست آمده است. به اين ترتيب سطح اطمينان برابر با 95% خواهد بود. در اينصورت با توجه به جدول آماري 1/96 خواهد بود. اين جداول در انتهاي کتابهاي آمار وجود دارند.
مقدار d نيز براساس همان سطح خطا يا برابر 0.05 در نظر گرفته مي شود.

هرچه α بزرگتر باشد احتمال رد فرض به غلط زياد ميشود که به آن خطاي نوع اول گويند. جهت پرهيز از اين خطا بايد حجم نمونه بزرگتر باشد.

مثال:

در يک پژوهش ذيحسابان دستگاههاي اجرائي کشور جامعه آماري پژوهش را تشکيل ميدهند. جهت تعيين حجم نمونه يك مطالعه مقدماتي با توزيع پرسشنامه بين 20 نفر از ذيحسابان دستگاههاي اجرائي کشور انجام شد و با برآورد واريانس نمونه اوليه در سطح اطمينان 95 درصد، حجم نمونه از طريق فرمول زير محاسبه گرديد:

با توجه به محاسبات انجام شده 82 نفر به عنوان نمونه آماري مورد مطالعه برآورد گرديد. پرسشنامه به طور تصادفي در بين نمونه برآورد شده توزيع گرديد و تمامي پرسشنامهها عودت داده شد.

2) روش جمع‌آوري اطلاعات

به طور كلي روشهاي گردآوري اطلاعات در يک پژوهش را ميتوان به دو دسته كتابخانهاي و ميداني تقسيم نمود. در خصوص جمع آوري اطلاعات مربوط به ادبيات موضوع و پيشينه تحقيق از روش هاي كتابخانه اي و در خصوص جمع آوري اطلاعات براي تاييد يا رد فرضيه هاي پژوهش از روش ميداني استفاده ميگردد.
پرسشنامه به عنوان يكي از متداول ترين ابزار جمع آوري اطلاعات در تحقيقات پيمايشي مورد استفاده قرار ميگيرد و عبارت است از مجموعه اي از پرسش هاي هدف دار كه با بهره گيري از مقياس هاي گوناگون نظر، ديدگاه و بينش يك فرد پاسخگو را مورد سنجش قرار مي دهد(حافظ نيا،1377).

3) تهيه مقياس

برمبناي نظريه چرچيل (1979) براي ايجاد يك مقياس زمانيكه ابعاد موضوع مورد مطالعه شناسائي شدند بايد مجموعهاي از آيتم ها در ارتباط با هر بعد ايجاد گردند(سين و ديگران،2005). براساس مطالعه متون مشابه، مصاحبه و مباحثه هاي تفصيلي با اساتيد راهنما و مشاور و نيز براساس نظر متخصصان و مديران رده بالاي سازمان مورد مطالعه، آيتم هاي مورد نظر جهت سنجش هر بعد شناسائي، تحليل و غربال ميگردد تا در نهايت يک مقياس چند بعدي که روائي آن از نظر متخصصان علمي و عملي مورد تائيد بوده است، توسعه داده شود.

در تهيه و تدوين پرسشنامه ميتوان از يک پرسشنامه استاندارد استفاده کرده و با نظر کارشناسان و ادبيات پژوهش آنرا بوميسازي و متناسب با فضاي کلي حاکم بر پژوهش نمود.
پرسشنامه مورد استفاده در يک پژوهش عموماً متشکل از دو دسته سوالات عمومي و تخصصي است. دسته اول سوالات عمومي پيرامون مشخصات فردي پاسخ دهندگان مانند جنسيت، سن، ميزان تحصيلات، مرتبه سازماني و وضعيت استخدامي است. دسته دوم سوالات تخصصي پرسشنامه هستند که براي آزمون فرضيههاي پژوهش طراحي شدهاند. جهت امتياز دهي و ارزش گزاري کمي سوالات تخصصي از طيف ليکرت استفاده ميشود(جدول 3-1).

بسيار زياد	زياد	متوسط	کم	بسيار کم	گزينه انتخابي
5	4	3	2	1	امتياز

جدول3-1: نمره دهي به سوالات در طيف ليكرت

3-1) روايي پرسشنامه

مقصود از روائي آن است که وسيله اندازه گيري، بتواند خصيصه و ويژگي مورد نظر را اندازه بگيرد. اهميت روائي از آن جهت است که اندازهگيريهاي نامناسب و ناکافي ميتواند هر پژوهش علمي را بي ارزش و ناروا سازد(خاکي،1378).
در يک پژوهش براي بررسي روايي پرسشنامه از روش روايي صوري و محتوائي استفاده ميشود. بدين صورت كه پرسشنامه به تعدادي از صاحب نظران و اساتيد مديريت و علوم رفتاري از جمله استاد راهنما و مشاور داده شده و از آنها در مورد سوالات و ارزيابي فرضيه ها نظرخواهي ميگردد تا پرسشنامه را تاييد نمايند.

3-2) پايائي پرسشنامه

قابليت پايائي يكي از ويژگي هاي فني ابزار اندازه گيري است كه نشان دهنده اين است كه ابزار اندازه گيري تا چه اندازه نتايج يكساني در شرايط مشابه به دست مي دهد. يكي از روش هاي محاسبه قابليت پايايي، ضريب آلفاي كرونباخ مي باشد كه براي محاسبه آن ابتدا بايد واريانس نمرات هر سوال پرسشنامه و واريانس كل آزمون را محاسبه كرد و سپس با استفاده از فرمول زير مقدار ضريب آن را محاسبه نمود(بازرگان،1376).

α = ضريب آلفاي كرونباخ

k = تعداد سوال هاي پرسشنامه

= واريانس مربوط به سوال i

= واريانس كل آزمون

ضريب آلفاي كرونباخ در يک پژوهش، با يك مطالعه مقدماتي با توزيع 20 الي 30 پرسشنامه محاسبه ميشود. لازم به ذکر است چنانچه ضريب آلفاي کرونباخ بيش از 7/0 محاسبه گردد، پايايي پرسشنامه مطلوب ارزيابي مي شود.

4) روش هاي آماري مورد استفاده

در يک پژوهش جهت بررسي و توصيف ويژگيهاي عمومي پاسخ دهندگان از روشهاي موجود در آمار توصيفي مانند جداول توزيع فراواني، در صد فراواني، درصد فراواني تجمعي و ميانگين استفاده ميگردد. روشهاي مربوط به آمار استنباطي استفاده شده در يک پژوهش نيز عبارتند از:
- آزمونt تك نمونه اي
- آزمونt براي دو نمونه مستقل
-تحليل واريانس يک عاملي
- آزمون توكي
- آزمون فريدمن
- آزمون کاي مربع
- آزمون همبستگي
داده هاي بدست آمده در پژوهش با استفاده از نرم افزارهاي آماري مانند SPSS, Excel, Minitab يا Lisrel طبقه بندي و تجزيه و تحليل ميشوند.

منابع

فارسي

1- آذر، عادل(1383). آمار و کاربرد آن در مديريت، انتشارات سمت، تهران، چاپ سوم
2- بازرگان، ع (1376). روشهاي تحقيق در علوم رفتاري، انتشارت آگاه، تهران
3- حافظنيا، م، ر(1382). مقدمهاي بر روش تحقيق در علوم انساني، انتشارات سمت، تهران، چاپ هشتم
4- خاکي، غ، ر(1378). روش تحقيق با رويکردي به پايان نامه نويسي، کانون فرهنگي انتشارات داريت، تهران، چاپ دوم
5- دواس،دي،اي.(1383). پيمايش در تحقيقات اجتماعي، (نائيني.ه، مترجم) تهران: نشر ني (تاريخ انتشار به زبان اصلي:1991)
6- ساروخاني، ب (1382). روشهاي تحقيق در علوم اجتماعي، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات اقتصادي، تهران، چاپ هشتم
7- سرمد، زهره و ديگران(1378). روش هاي تحقيق در علوم رفتاري، انتشارات آگاه، تهران، چاپ دوم

لاتين

1- Elliott, A.C., & Woodward, W.A. (2006) Statistical Analysis Quick Reference Guidebook, Sage.
2- Keppel, G. & Wickens, T.D. (2004). Design and Analysis: A Researcher’s Handbook (4th Ed.), Pearson Prentice Hall.
3- Moher D, Dulberg CS, Wells GA. Statistical power, sample size, and their reporting in randomized controlled trials. JAMA. 1994;272:122-124.
4- Moore, D. and McCabe, G. (2006). Introduction to the Practice of Statistics, Fourth Edition, New York: WH Freeman & Co.
5- Sin, leo.y.m et al.(2005), Conceptualization and scale development, European Journal of Marketing,39(September), 1264 – 1290.
6- Churchill, G.A. Jr (1979), “A paradigm for developing better measures of marketing constructs”, Journal of Marketing Research, Vol. 16

مقدمه اي بر روش پژوهش

مطالب مشابه :

فاطمه کلهر /نقد پرسشنامه /

چگونه يك پرسشنامه علمي تنظيم كنيم ؟

چگونه يك پرسشنامه علمي تنظيم كنيم ؟

بررسي رابطه‌ي بين سلامت سازماني و استفاده مدير از الگوهاي رفتار سازماني مدارس متوسطه نظري شهرستان خر

مراحل استفاده از روش دلفي در تحقيقات

روش پیمایش

بررسي و نقد روانسنجي پرسشنامه ها در پژوهش هاي پرستاري

مقدمه اي بر روش پژوهش

خلاصه قسمت روش پايان نامه/مرجانه اتابكي

فاطمه کلهر /اصلاح نقد پرسشنامه