طب سنتی در یزد

گیاهان مورد استفاده در پزشکی عامیانه بافق:
1- سر شاش‌ saršăš : براي‌ درمان‌ كليه‌ درد
2- ريواك‌ (rivăk) :براي‌ درمان‌ آسم‌
3- گازرو (gazru): براي‌ درمان‌ ناراختي‌هاي‌ رحم‌
4- پدان‌ (pedan): براي‌ درمان‌ اسهال‌
5- پودنه‌ (pudana): براي‌ درمان‌ روماتيسم‌ و شكم‌ درد
6- افافيل‌ (afafil): براي‌ درمان‌ دمل‌
7- سرپستون ( سپستان ) ‌: براي‌ درمان‌ گلو درد و گرمي‌
8- خاكشير: براي‌ درمان‌ گرمي‌، شكم‌ درد و سوزاك‌
9- گل‌ ختمي‌: براي‌ درمان‌ گرمي‌ وسوزاك‌
10- ملنگو (melangu): براي‌ درمان‌ عفونت‌ سينه‌
11- گل‌ بنفشه‌: براي‌ درمان‌ تب‌
12- مخلصه‌ (moxalesa): براي‌ درمان‌ روماتيسم‌ و عقرب‌ زدگي‌
13- خياركبرو (kabaru): براي‌ درمان‌ روماتيسم‌
14- تخم‌ نيلوفر : براي‌ درمان‌ يبوست‌
15- درمنه‌ (dormana): براي‌ درمان‌ استفراغ‌
16- بو مادران‌: براي‌ درمان‌ شكم‌ درد
17- بادرنج‌ (badranj): براي‌ درمان‌ دل‌ درد و شكم‌ درد
18- انگور توره‌ (tura) : براي‌ درمان‌ دندان‌ درد
19- ترنجوين‌ (taranjavin) (ترنجبین ) : براي‌ درمان‌ گرمي‌، يرقان‌ و گلو درد
20- شيرخشت‌ (sir xest): براي‌ درمان‌ گرمي‌، يرقان‌، گلودرد و سرخك‌
21- شاتره‌ : براي‌ درمان‌ سردي‌، استفراغ‌، سرماخوردگي‌، شكم‌ درد و سردرد
22- گل‌ گاو زبان‌ : براي‌ درمان‌ چشم‌ درد، سرماخوردگي‌، شكم‌ درد و دندان‌ درد
23- گل‌ زوفا : براي‌ درمان‌ چشم‌ درد، سينه‌ درد، سرماخوردگي‌ و استفراغ‌
24- مندو (mandu) (منداب ) : براي‌ درمان‌ گري‌
25- كما(kama) : براي‌ درمان‌ عقرب‌ زدگي‌
26- پرسياوش‌ (سیاوشان ) : براي‌ درمان‌ سينه‌ درد، دندان‌ درد، سرماخوردگي‌
27- كلفوله‌ (kalfuka) ( کلپوره ) : براي‌ درمان‌ دل‌ درد، شكم‌ درد، سردرد
28- روناس‌ : براي‌ درمان‌ شكستگي‌
29- بيخ‌ آزار (bix azar) : براي‌ درمان‌ شكستگي‌، عقرب‌ زدگي‌، روماتيسم‌
30- كسرك‌ (kasrek) : براي‌ درمان‌ سردرد، شكم‌ درد، دل‌ درد
31- متخم‌ (metoxm) : براي‌ درمان‌ سر درد
32- متك‌ (matk) ( شیرین بیان ) : براي‌ درمان‌ سينه‌ درد و زخم‌ معده‌
33- خارخسك‌ (xăr xesak) : براي‌ درمان‌ سرماخوردگي‌
34- اوشن‌ (owšan) ( آویشن ) : براي‌ درمان‌ اعصاب‌، شكم‌ درد و سردرد
35- گل‌ جاز : براي‌ درمان‌ شكم‌ درد و دل‌ درد
36- كغارك‌ (kaγărk) : براي‌ دفع‌ كرم‌ معده‌ و روده‌ (انگل‌)
37- سرخ‌ گز : براي‌ درمان‌ زخم‌ و جراحات‌
38- برسبل‌ (bare sebl) : براي‌ درمان‌ سرماخوردگي‌ و سردرد
39- گشنيز : براي‌ درمان‌ دندان‌ درد و سرماخوردگي‌
40- كليد در ملك‌ (kelid dar molk) ( اکلیل¬الملک یا ناخنک ) : براي‌ درمان‌ تب‌ و دل‌
41- مورك‌ (morrak) : براي‌ درمان‌ دمل‌
42- رازيانه‌ : براي‌ درمان‌ دل‌ درد
43- عناب‌ : براي‌ درمان‌ گرمي‌، گلو درد و دندان‌ درد
44- اسطوقدوس‌ (osto qedus) : براي‌ درمان‌ سردي‌، دندان‌ درد و اسهال‌
45- قولنجون‌ (qulanjun) : براي‌ درمان‌ روماتيسم‌
46- سياه‌ دانه‌ : براي‌ درمان‌ سرگيجه‌
47- گل‌ وارده‌ (vărda) : براي‌ درمان‌ تب‌
48- مرزنگو (morzangu) : براي‌ درمان‌ دندان‌ درد، سرماخوردگي‌، سينه‌ درد، چشم‌ درد
49- راقوت‌ (raqut) : براي‌ درمان‌ استفراغ‌ و سردرد

50- دشتي‌ (dašti) : براي‌ درمان‌ دفع‌ بلا و چشم‌ زخم‌ و ناراحتي هاي‌ روحي‌

طب عامیانه میبد:

بیماری های چشم:
الف - چشم درد : مبتلا به كودكان بخصوص درفصل تابستان بود كه علت آن را پا برهنه رفتن روي زمين داغ و در آفتاب مي‌دانستند و به شيوه‌هاي زير درمان مي‌كردند :
1- گاوزبان ، عناب، سپستان، قهوه ، تخم گشنيز ، تخم خشخاش مي‌سابيدند، شيره مي‌كشيدند و مي‌خوردند.
2-گرديخگ(gard –e-yaxog) : گردسفیدی بود كه از مكه مي‌آوردند. پیرزنان درمانگری که به مکه رفته بودند آن را در اختیار داشتند . بچه‌ی مریض را نزد این پیرزنان می‌بردند وآن‌ها خود یک قاشق چای‌خوری از این گرد را درچشم بچه می‌ریختند . به نظر برخی همان گرد پنسیلین یا اكسيد دوزنگ بوده است . بنا به روایت معمرین در قدیم برای چشم درد از یک نوع مایع آبی‌رنگ که آن هم از مکه می‌آوردند نیز استفاده می‌شد. این مایع احتمالاً محلول توتیا یا سنگ سرمه و اکسید روی بوده است که هم محلول رقیق آن و هم به صورت گرد در چشم پزشکی کاربرد داشته است ( نک . معین : ذیل توتیا ) .
3- "چشم"(čašom) : اول باید آن را لاي سرگين الاغ ماده گذاشته داخل آتش قرار ‌دهندتا ‌بشكفد (بتركد) سپس مغز آن را بيرون مي‌آوردند وپودر مي‌كردند و مقدار كمي از آن را در چشم مي‌ريختند . صبح ها با چاي چشم را مي شستند .
ب- ورم ملتحمه : ازعوارض تراخم يكي كلفت شدن پلك بودكه باحبه قندگوشت زيادي آن را مي‌تراشيدند در مواردي كه پلك ورم مي‌كرد (ورم ملتحمه ) مورچه‌ی سواره روي آن مي‌گذاشتند تا نيش بزند وخون جاري شود و ورم بهبود يابد .
ج- شب‌كوري : بخورجگر به چشم مي دادند
د-آب نزله (nazla) : نوعی چشم درد بود که برای درمان آن ازهمان گرديخگ در چشم مي ريختند
ه- تراخم : مامرون(mâmerun) يا چشم (čašom) كف دريا، خون سياوشون درمان می کردند . ازعوارض تراخم روييدن مويي به نام "موي دزد" در پلك بود كه هرچند روز يك بار بايد آن را با موچين از جا در مي‌آوردند. همچنين در پلك چشم از طرف داخل جوش مي‌زد كه براي درمان شب شش گوسفند روي چشم می‌گذاشتند و روز بعد با حبه‌ی قند جوش‌هاي پلك را مي‌تراشيدند .
و- سنده سلون ( گل مژه) : روغن چشم مي‌زدند ، سرمه مي كشيدند همچنین ازروش انتقال درماني هم استفاده می کنند به این ترتیب که به مستراح مي روند و مي‌گويند :
سنده سلومت مكنم ، اساغلومت مكنم ، اينجا وخين( بلندشو) اون‌جا بشين .

گیاهان مورد استفاده در پزشکی عامیانه میبد:

1 آويشن اسها ل دم كرده
2 اسطوخودوس ضعف اعصاب دم كرده
3 اسفرزه اسها ل با تدر و خاكشير درآب سرد مي‌ريزند و مي‌خورند
4 اسفناج آكله
5 اسفند عقرب گزيدگي مثل حب مي‌خورند
6 اكليل كلي‌نرمگ Kali narmog دمل مرهم
7 انقوزه شاش بند ، كرم معده ، تراخم
8 انگوره‌توره(تاجريزي ) سر دل ( ثقل معده ) خارش
9 بابونه دل درد با بهارنارنج دم مي‌كنند ومي‌خورند .
10 بارهنگ بازشدن قاعدگي
11 باصل نازايي
12 برگ بو زخم ، نفخ ، سرفه
13 برگ تيول مغز و اعصاب جوشانده
14 برگ سنا سر دل (ازعوارض حصبه ) جوشانده‌ی آن را با شير مخلوط كرده مي‌خورند
15 برگ گوگوش gowguš دمل ضماد
16 بلسون )بلسان ) balasun دير راه افتادن كودك،عوارض زايمان روغن
17 بومادران قاعده‌آور ، زخم ، رودل
18 بهارنارنج باد دم‌كرده
19 به‌دانه سل
20 بيد تب برگ
21 بيدپو شاش سوزپاي بچه
22 پرسياوشان سردل،حصبه، گوش درد ، قاعدگي با انگوره‌توره براي دل درد بچه
23 پودونه (پونه) باد – اسها ل و استفراغ بچه دم‌كرده‌ی ريشه
24 پنجه‌ی مريم سخت زايي
25 ترنجبین ، ترانگبين اسهال با رازيونه مخلوط كرده مي‌جوشانند
26 تودر toder اسهال باخاكشير درآب سرد مي‌ريزند و مي‌خورند
27 جدو كچلي با کرباس آب ندیده مرحم کرده روی زخم می‌گذارند

28- چاي نمسه namsa : سردي شکل دارویی : دم‌كرده

29 : چشم čašom : چشم‌درد . شکل دارویی : پودر
30 - خارخسك : سرماخوردگي
31 -خاكشير : دل درد
32 - خشخاش : چشم درد . شکل دارویی : بذریا تخم
33- خون سياوشان : تراخم . شکل دارویی : صمغ
34 - رازیانه - رازدانه : اسها ل ، تب روده
35- روگل rogol : گوش درد . دانه‌اش مي‌خورند
36 - ريوند چيني : دمل . به صورت مرهم استفاده می شود
37 - زردك : سقط كردن . بذریا تخم آن را می خورند
38- زنجبيل : پادرد .باگلاب مخلوط كرده به محل درد می‌مالند
39 - سازوگ انار . دردمعده
40- سپستان : چشم‌درد ، تب بچه
41 -سنبل‌الطيب : مغز و اعصاب . جوشانده ی آن را می خورند
42- سير : كرم
43- شاتره : دل‌درد ، كمردرد . شکل دارویی دم‌كرده و عرق است
44 - شبيت : غمباد . بذر آن را می خورند
45 - شيرخشت : تب . شکل دارویی : دم‌كرده
46- صبرزرد مصرف دارويي ندارد محلول آن را براي از شيرگرفتن كودك به پستان مي‌مالند
47 - صندل : سردرد . چوب آن را در آب مي‌كشند وآب را می خورند وبه پیشانی می مالند
48 - طاهر ( شكرتغال) : مسکن سرفه ، تب بر
49 - علف سرنا ( ... مالگ ) : سرخ باد
50- عناب : چشم درد – بشكه ( برفك ) براي بشكه مي‌سابند و گرد آن روي زخم مي‌ريزند
51 - فلوس : سر دل - خارش
52 - فوفل : دندان‌درد
53 - قرص كمر : زائو
54 - قهوه : سردرد
55 - كاسني : سر دل ، زائو . شکل دارویی : عرق
56- كتان : دمل . بذر
57 - كتيرا : کچلی

حلوا ها:
حلوا توتك : براي اين منظور توت را مي جوشانند و صاف مي كنند،سپس با آردگندم مخلوط كرده مي جوشانند و هل و دارچين هم درآن مي ريزند و آن را بعد از خوراكي سرد بخصوص شولي مي خورند كه سرديشان نكند
مردم منشاد خوراك هاي آیيني متنوعي هم دارندكه شيوه ی تهيه و پخت دو نمونه آن را در زير مي آورم:

1-آش ججه (jeja) كه درشب اول اسفند مي پزند،مواد اين آش شامل گندم،عدس ،نخود،لوبيا همراه بايك كله ی بره در آتش تنور مي گذارند تا صبح آرام آرام بپزد،گاه به جاي كله از گوشت استفاده مي كنند و اگر تهيه ی گوشت مقدور نباشد،براي چربي آن از روغن پياز استفاده مي كنند،در قديم در پختن اين آش به قدري مقيد بودند كه قصابي ها در چنين مواقعي گاو مي كشتند ،تاجواب گوي گوشت مورد نياز مردم باشند.
2-سورك : آرد را خمير مي كنند و زردچوبه و زعفران مي زنند و آن را با روغن كنجد در اندازه هاي كوچك روي ساج مي پزند سپس دو عدد آن را روي هم گذاشته لاي آ ن مقداري پشمك مي ريزند و به هرخانه دو سه تاي آن را مي دهند،اين نان خيرات مرده هاست كه اختصاص به ايام هفت،چهل و سا ل مرده دارد

طب سنتی در یزد

مطالب مشابه :

عقب افتادن قاعدگی

تاخير و يا قطع پريود

طب سنتی در یزد

ده تا از علت های رایج تاخیر در زمان پریود شدن

پریود و اختلالات قاعدگی و دردهای سخت و راهکارهای طب سنتی با ادبیات ساده

نشانه های حاملگی

علائم كمبود ۲ هورمون زنانه و گیاه درمانی

کیست های تخمدان وراهای درمان آن