تدریس کتاب ارزشمند شرح لمعه توسط استاد وجدانی،

تدریس کتاب ارزشمند شرح لمعه توسط استاد وجدانی، تقدیم به کاربران عزیز

36 جلسه - توضیحات و دانلود در ادامه مطلب

کتاب اللُّمعةُ الدَمشقيّة از مشهورترین کتب فقهی شیعه است که در حوزه‌های علمیه تدریس می‌شود. این کتاب نوشته شیخ شمس‌ الدین محمد ابن مکّی عاملی معروف به شهید اول است که در سال ۷۸۶ در دمشق به جرم شیعه‌گری کشته شد. وی شاگرد محقق حلی بود.

شهید این کتاب را در پاسخ حاکم خراسان نوشت که از او خواسته بود تا به خراسان بیاید و مرجع شیعه در آنجا باشد. شهید نپذیرفت و به‌جای آن لُمعه را نوشت و به خراسان فرستاد. گویند که شهید این کتاب را در هفت روز نوشت.

شرح‌های گوناگونی بر کتاب لُمعه نوشته‌اند که معروفترین آنها شرحی از شهید ثانی با عنوان «الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه» است. شهید اول در این کتاب احکام شیعه را بیان کرده‌است، احکام نماز، روزه، غسل، معامله و....

جلسه (1)

جلسه (2)

جلسه (3)

جلسه (4)

جلسه (5)

جلسه (6)

جلسه (7)

جلسه (8)

جلسه (9)

جلسه (10)

جلسه (11)

جلسه (12)

جلسه (13)

جلسه (14)

جلسه (15)

جلسه (16)

جلسه (17)

جلسه (18)

جلسه (19)

جلسه (20)

جلسه (21)

جلسه (22)

جلسه (23)

جلسه (24)

جلسه (25)

جلسه (26)

جلسه (27)

جلسه (28)

جلسه (29)

جلسه (30)

جلسه (31)

جلسه (32)

جلسه (33)

جلسه (34)

جلسه (35)

جلسه (36)

راهنمای دانلود :  کلیک راست بر روي فايل و Save Target As

درباره شهید ثانی

سپیده صبح 13 شوال، سال 911 ه . ق، روستای کوچک «جبع» در منطقه جبل عامل لبنان، شاهد ولادت کودکی بود که به راستی «زینت دین» گردید.

پدرش «علی بن احمد عاملی» که در زمره دانشمندان شیعه و از بزرگان علم و ادب به شمار می‏رود، او را «زین‏الدین» نامید و به برکت این مولود و نام با مسمّایش، از نسل او بزرگانی برخاستند که عمر پر برکت خویش را در راه خدمت به اسلام و فرهنگ اسلامی صرف نمودند.

آقای علی دوانی در این رابطه می‏نویسد:

«خاندان شهید ثانی، یکی از خاندان‏های بزرگ علمی و با فضیلت شیعه است؛ به طوری که اگر مردان و زنان دانشمند و مجاهد آن‏ها را احصا و معرفی نمایند، چند جلد کتاب را تشکیل می‏دهد.»1

در جستجوی علم

«زین الدین» تحصیل را در مکتب پدر آغاز کرد و در مدّت پنج سال، ادبیات عرب، و «مختصر النافع»2 و «لمعه دمشقیه»3 را فرا گرفت.

در سال 925 ه . ق، در سوگ از دست دادن پدر نشست و با آن که غمی جانکاه قلب چهارده ساله‏اش را می‏آزرد، لحظه‏ای در اراده پولادینش، برای تحصیل علم، خللی ایجاد نکرد. به همین دلیل به روستای «میس» جبل عامل رفت و نزد شیخ «علی بن عبدالعالی میسی»4، «شرایع الاسلام»،5 «ارشاد الاذهان»6 و «قواعد»7 را که همگی در موضوع فقاهت است، آموخت.

در زندگی دانشوران، رکود بی‏معناست. آنان برای کسب علم و دانش، همواره در سفرند تا در هر شهر و روستایی عالمی بیابند و خوشه چین خرمن علم و دانش او باشند؛ بدین سبب «زین الدین»، در سال 933 ه . ق، عازم روستای «کرک نوح» گردید و از وجود استادی چون «سید بدرالدین حسن اعرجی» بهره برد. مدتی بعد، شوق وافر و علاقه زیاد به تحصیل، وی را به شهر بزرگ و تاریخی «دمشق» پایتخت شام آن روز و سوریه امروز کشانید.

دمشق در روزگان شهید ثانی، از نظر مرکزیّت علمی، موقعیت بسیار خوب و ممتازی داشت و وجود استادان زیاد در هر رشته موجب شد، شهید ثانی به آن شهر سفر کند. در این شهر، در خدمت دانشمندانی چون «شمس الدین محمد بن مکی» و «شیخ احمد بن جابر» تحصیلاتی در طب، هیأت، فلسفه و قرائت قرآن کسب کرد. 8

اهتمام علمی شهید، با مسافرت به دمشق و ادامه تحصیل در این دیار اشباع نشد. لذا در سال 943 ه . ق، تصمیم گرفت دمشق را پشت سر گذاشته و راه مصر را در پیش گیرد تا فضای جدیدی از فکر و اندیشه را برای خود جستجو کرده، با جهات و ابعاد نوینی ـ در سایه ارتباط با شخصیت‏های علمی و اجتماعی ـ آشنا گردد. مصر در آن روزگاران، یکی از مراکز مهم جنبش‏های علمی در میان بلاد و ممالک اسلامی به شمار می‏رفت. شهید ثانی در این سرزمین، استادانی از مذاهب مختلف اسلامی را درک کرد، که در فقه و حدیث و تفسیر از تخصّص و کارآیی عمیقی برخوردار بودند.

هدف این فقیه عالی‏قدر و عارف گرانمایه، از شرکت در مجالس درسی مصر، چنان نبود که صرفاً از محضر آن‏ها علوم را فرا گیرد؛ چون او اکثر این علوم را قبلاً در «جبع» و «میس»، «کرک نوح» و «دمشق» تحصیل کرده بود، و علوم بلاغت، صرف و نحو، قرائات و حدیث برای شهید ثانی مسائلی تازه و ناآشنا نبود. او در ورای این مطالعات، هدف دیگری داشت و آن این بود که می‏خواست درباره مذاهب و مکاتب مختلف فکری تحقیق کند، و اندیشه‏های گوناگون علمی را باز یابد.9

«شهید ثانی»، در سال 946 ه . ق، توفیق زیارت خانه کعبه و تربت پاک پیامبر اسلام(صلی‏الله‏علیه‏وآله) و ائمه بقیع (علیهم‏السلام) را یافت، و پس از انجام عمره، بار دیگر به وطن خویش بازگشت تا دل‏های مرده از جهل را با دانش وسیعی که اندوخته بود، زنده نماید.

پس از استراحتی کوتاه، بار دیگر سفرهای علمی «زین الدین» آغاز گردید. این بار نوبت به بیت المقدس و درک محضر «شیخ شمس الدین بن ابی اللطیف مقدسی» بود. وی در آن‏جا بخش‏هایی از صحیحین 10 را قرائت نمود و از او اجازه روایت را دریافت کرد. از این پس شهید ثانی به سوی روم شرقی، عزم سفر نمود و به قسطنطنیه رفت. خود ایشان در این باره می‏گوید:

«پس از ورود به این شهر، هجده روز با هیچ یک از بزرگان تماس برقرار نکردم و قضای الهی بر آن مقرّر گردید که در این ایام کوتاه، به نگارش رساله جالب توجهی توفیق یابم که حاوی ده مبحث مهم از مباحث عقلی و فقهی و تفسیر و امثال آن‏ها بوده است. این رساله را نزد قاضی عسکر که به «محمد بن قطب الدین بن محمد قاضی زاده رومی» نامبردار بود، فرستادم.

فرستادن این رساله، تأثیر مطلوبی در او به جا گذاشت و موقعیتی جالب برای من به ارمغان آورد، و در نتیجه، بهره‏ای عظیم عاید من گشت. وی نزد افاضل و دانشمندان آن شهر، مرا بسیار می‏ستود و مرا بدان‏ها می‏شناساند و پس از چندی، دفتری را که صورت وظایف و مدارس در آن ثبت و ضبط شده بود، نزد من فرستاد و مرا در انتخاب مدرسه دلخواهم مخیّر ساخت و من مدرسه «نوریه» بعلبک را برای انجام وظیفه تدریس انتخاب کردم.»11

«شهید ثانی» سرانجام در سال 953 ه . ق، به بعلبک رفت و از آن جایی که نسبت به مذاهب پنجگانه جعفری، حنفی، شافعی، مالکی و حنبلی تسلط کامل داشت، مجلس درس جامعی را آغاز کرد و برای اولین بار، تدریس فقه تطبیقی را بنیان نهاد.

وی سرانجام پس از سال‏ها، سفر علمی و زیارتی به شهرهای مختلف، با کوله باری از دانش و معلومات، به وطن خویش بازگشت.

غروب جانکاه

شیخ حرّ عاملی در کتاب «امل الآمل» نحوه شهادت شهید ثانی را به این نحو ذکر می‏کند:

روزی دو نفر برای قضاوت و حل اختلاف نزد ایشان می‏روند و شهید حکم شرعی و فقهی آن را بیان می‏نماید. فردی که محکوم شده بود، با ناراحتی بسیار نزد قاضی شهر «صیدا» می‏رود که فردی سیه دل بوده و «معروف» نام داشت. او در آن جا از شهید ثانی و نحوه قضاوتش شکایت می‏کند. قاضی معروف، مأموری را برای دستگیری شهید به «جبع» می‏فرستد، اما او موفق به دستگیری شهید نمی‏شود. به همین دلیل نامه‏ای به سلطان روم می‏نویسد که در این جا فردی شیعی مذهب پیدا شده و از مکتب تشیع، تبلیغ می‏کند و مردم را به گمراهی می‏کشاند.

سلطان روم (عثمانی) هم مأموری برای جلب و دستگیری ایشان می‏فرستد. شهید ثانی صلاح را در این می‏بیند که مدتی از «جبع» دور شده و مخفیانه زندگی کند. پس عزم مکه می‏کند، اما در میان راه، مأمورین سلطان او را دستگیر می‏کنند. شهید ثانی از مأموران می‏خواهد که به او اجازه اتمام سفر و زیارت خانه خدا را بدهند و آنان موافقت کرده، پس از زیارت، او را به سوی اسلامبول حرکت می‏دهند.

در میانه راه، وقتی به دهکده «بایزید» می‏رسند، مردی سیه دل و شیطان صفت، به مأمور دستگیری شهید ثانی می‏گوید که او کیست و در گوش مأمور زمزمه می‏کند که اگر شهید ثانی را زنده به درگاه سلطان ببری، به دلیل کوتاهی که نسبت به دستور سلطان داشتی (مبنی بر اجازه زیارت خانه خدا) مؤاخذه می‏گردی و یا این که ممکن است، دوستان و آشنایان شهید ثانی، او را از چنگ تو نجات دهند. این وسوسه‏ها، اثر بخش می‏گردد و مأمور سنگدل، در کنار دریا، سر از بدن آن فقیه بزرگ و عالم ربانی جدا می‏کند و در ظرفی نهاده، به سوی درگاه سلطان حرکت می‏کند، و پیکر پاکش را در همان جا رها می‏نماید. در آن شب، گروهی از ترکمن‏ها، انواری را می‏بینند که از سوی آسمان به پایین می‏آید و بالا می‏رود. پس از جستجو، پیکر بی سر شهید ثانی را می‏یابند و بدون شناخت وی، او را در همان جا به خاک می‏سپارند، و گنبد کوچکی نیز بر مزار او می‏سازند. آن مأمور جنایتکار نیز وقتی به دربار عثمانی می‏رسد، به دلیل تخلف از امر سلطان که شهید ثانی را زنده می‏خواست، به دار مجازات آویخته می‏شود.12

تألیفات

شهید ثانی، عمر پر برکت خویش را به تألیف کتب و رسائلی در زمینه فقه، اصول فقه، علوم حدیث، کلام، اخلاق و عرفان، تفسیر، ادعیه و نحو، سپری کرد.

کتاب ارزشمند «اعیان الشیعه»، 79 اثر را از ایشان نام می‏برد،13 که برخی از آنان عبارتند از:

روض الجنان فی شرح الارشاد الاذهان، المقاصد العلیه فی شرح الرسالة الالفیه، الروضه البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، مسالک الافهام الی شرائع الاسلام، تمهید القواعد الاصولیه و العربیه، البدایة فی الدرایة حاشیه ارشاد، کشف الریبة عن احکام الغیبه و... .

مجاهدت علمی‏اش، نورانیت اهدافش و استدلال کلامش، سرمشق رهروانش باد.

پی‏نوشت‏ها:

1ـ مفاخر الاسلام، ج 4، ص 481 (به نقل از دیدار با ابرار، شهید ثانی، ص 18).

2ـ «مختصر النافع» اثر محقق حلّی می‏باشد.

3ـ «لمعة الدمشقیه» اثر شهید اول می‏باشد.

4ـ «شیخ علی بن عبدالعالی میسی» شوهر خاله و ابوالزوجه شهید ثانی بوده است.

5ـ کتاب «شرایع الاسلام» اثر محقق حلی می‏باشد.

6ـ کتاب «ارشاد الاذهان» اثر علامه حلی می‏باشد.

7ـ کتاب «قواعد» اثر شهید اول می‏باشد.

8ـ دیدار با ابرار، شهید ثانی، ص 26 و 27.

9ـ آداب تعلیم و تعلم در اسلام، ص 6 و 7.

10ـ صحیح بخاری و صحیح مسلم.

11ـ آداب تعلیم و تعلم در اسلام، ص 8 و 9.

12ـ گلشن ابرار، ج 1، ص 177 و 178.

13ـ اعیان الشیعه، ج 7، ص 157 ـ 155.

سعیده غروی