مدیریت پسماندهای بیمارستانی

تاریخچه تفکیک پسماندها

طبق دستورالعمل‌های اداره کل سلامت محیط کار و وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، بیمارستان‌ها از سال 1374 موظف شده‌اند تا نسبت به جمع‌آوری و ذخیره سازی مجزای زباله‌های عفونی و غیر عفونی از مبدا تولید اقدام كنند. از سال 1381 وزارت بهداشت، موکدا مصمم به اجرای کامل طرح تفکیک زایدات بیمارستان‌ها شد. اگرچه در بسیاری از بیمارستان‌ها تحولات زیادی در این زمینه صورت پذیرفته اما هنوز این امر، به صورت یک فرهنگ درنیامده و هنوز هم علیرغم حضور کارشناسان بهداشت محیط در 60 درصد بیمارستان‌های کشور به عنوان مسئول بهداشتی و ناظر، زباله‌های عفونی 100 درصد تفکیک نمی‌شوند و متاسفانه در بسیاری از مراکز، زباله‌های جمع‌آوری شده در کیسه‌های رنگی مختلف با هم جمع‌آوری و دوباره مخلوط می‌شوند. در صورت بهبود روند جداسازی در مراکز بهداشتی و درمانی، با اجرای برنامه‌های آموزشی و نظارت بیشتر، نرخ تولید، همسانی بیشتری با سایر کشورهای در حال توسعه پیدا خواهد كرد. روند تولید زباله پزشکی ایران با تولید 75 درصد زباله خطرناک و 25 درصد غیر خطرناک مخالف تخمین‌های سازمان بهداشت جهانی برای کشورهای درحال توسعه است.

از سال 1383، قانون مدیریت پسماندها، اجازه اصلاح و بهبود شرایط و ایجاد مدیریتی متناسب با پسماند پزشکی را فراهم آورده است. این قانون با اقتباس از قوانین بین المللی که تولیدکنندگان را مسئول تامین هزینه فعالیت‌های مدیریت مواد زائد می‌شمارد، مدیریت اجرایی زباله پزشکی را بر عهده خود مراکز بهداشتی درمانی می‌گذارد تا با کاهش یارانه‌های مدیریت زباله و بهبود سیستم فعلی، نقش و وظیفه هر نهاد در مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی تعیین شود و عملکرد سیستمی در راستای بهبود راندمان، کیفیت فنی و مقرون به صرفه بودن سوق پیدا كند، که به این ترتیب وظایف مالی و عملکردی سیستمی و مشکلات و موانع موجود در برابر بهبود ساختار به بهترین نحوی مرتفع خواهد شد. با این قانون مسئولیت‌های سازمانی مدیریت زباله بیمارستانی بین وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و سازمان حفاظت محیط زیست تقسیم شده است و شهرداری‌ها در این باره وظیفه خاصی ندارند.

جداسازی

با توجه به مشکلات موجود در امر جداسازی پسماندهای خطرناک مطابق دسته بندی فوق الذکر و نیز از آنجایی که نحوه دفع برخی از انواع پسماندهای بیمارستانی مشابه هم است، در مراجع مختلف توصیه شده است که هر چند دسته با هم جمع‌آوری و جهت دفع ارسال شوند.گروه فنی کنوانسیون بازل در پایان اجلاس 15 خود ضمن ارائه دستورالعمل‌های فنی در خصوص دفع مواد زائد درمانی توصیه كرد که این زائدات در 5 دسته A: زباله‌های شبه شهری، B: زائدات درمانی ویژه شامل زائدات آناتومیک و پاتولوژیک، پسماندهای نوک تیز، دارویی، سیتوتاکسیک، ضایعات حیوانی و حاصل از تحقیقات میکروبیولوژیکی، C: زائدات عفونی، D: سایر زباله‌های خطرناک، E: زباله‌های رادیواکتیو در مراکز درمانی جداسازی و جمع‌آوری شوند. طبق دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی جداسازی زائدات بر اساس رنگ ظروف آنها انجام می‌شود.

ترجیحا ماده سازنده ظروف و كیسه‌ پلاستیكی نباید از پلاستیك‌‌های قابل احتراق و غیرهالوژنه باشد،كیسه‌های پلاستیكی نباید با منگنه بسته شوند،كیسه‌های حاوی ابزار پزشكی نوك تیز باید به رنگ زرد و برچسب گذاری شده باشد، جمع‌آوری زباله‌ها باید روزانه صورت گرفته و به مراكز انبار منتقل شوند، هیچ كیسه‌ای نباید بدون برچسب گذاری انتقال یابد ، بلافاصله باید كیسه‌های جدیدی در محل سطل زباله قرار داده شود.

جمع آوری،حمل و نقل و دفع زباله‌ها

1- جمع‌آوری پسماندها درداخل بیمارستان ـ زباله‌های بیمارستانی باید روزانه و یا براساس یك تناوب زمانی مناسب جمع‌آوری شده و به محل ذخیره منتقل شوند. هیچ كیسه‌ای بدون الصاق برچسب مبنی بر محل تولید و نوع زباله نباید برداشت و جمع‌آوری شود. همچنین كیسه‌ها باید سریعا با كیسه‌های مشابه جایگزین شوند و كیسه تمیز و آماده در محل تولید باید به كفایت موجود و در دسترس باشد.

2- ذخیره سازی پسماندها در داخل بیمارستان ـ ایجاد یك محل ذخیره موقت زباله در بیمارستان الزامی است. باتوجه به مقدار پسماند جمع‌آوری شده و دوره زمانی جمع‌آوری و اندازه ساختمان و اتاق‌ها باید ظروف یا كیسه زباله در ناحیه مشخصی ذخیره شود. زباله‌های سیتوتوكسیك باید جدا از سایر زباله‌های بیمارستانی و در یك محل ایمن و مطمئن ذخیره شوند و زباله‌های رادیواكتیو نیز باید در ظروف دارای پوشش سربی نگهداری شده و جزییات مربوط به آنها روی ظرف برچسب زده شود.

بهتر است محل ذخیره سازی به سه قسمت مجزا تقسیم شود: 1) محل ذخیره زائدات عفونی 2) محل ذخیره زائدات تیز و برنده 3) محل ذخیره زائدات دارویی و شیمیایی خطرناک

3- حمل و نقل زباله در داخل بیمارستان ـ زباله بیمارستانی باید به وسیله ظروف چرخ‌دار، كانتینر یا چرخ‌های زباله كه برای هیچ كار دیگری استفاده نمی‌شوند، در محدوده بیمارستان جابجا شوند. این وسایل باید دارای خصوصیات زیر باشند:

ـ به آسانی بارگیری و تخلیه شوند

ـ لبه‌های تیز و برنده نداشته باشندتا هنگام بارگیری و تخلیه باعث پاره شدن كیسه‌ها نشوند

ـ به آسانی قابل تمیز كردن بوده و روزانه تمیز و گندزدایی شوند.

4- حمل و نقل زباله در خارج بیمارستان ـ برای حمل و نقل زباله بیمارستانی در خارج بیمارستان باید زباله‌ها ابتدا در پوشش مناسب قرار گیرند كه قابل سوراخ شدن نبوده و در برابر مواد شیمیایی، ارتعاش و تغییر درجه حرارت و رطوبت یا تغییر فشارمقاوم باشند.

ترجیحا براساس مقررات ملی برچسب زده شوند و توسط ماشین آلات مناسبی كه به همین منظور طراحی شده حمل شوند:

مسیرهای حمل زباله بیمارستانی باید كوتاه‌ترین و ایمن‌ترین مسیرهای ممكن باشند و درصورت نیاز ایستگاه‌های انتقال مناسب و منطبق با اسلوب مهندسی و بهداشتی برای حمل مواد در مسیر طراحی و ایجاد شوند.

5- دفع پسماندهای بیمارستانی ـ به منظور جلوگیری از انتقال عفونت، بیماری و آلودگی ناشی از پسماندهای بیمارستانی لازم است زباله‌های بیمارستانی به شكل مطلوب دفن شوند. براساس توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی، تعدادی از خصوصیات لازم برای یك محل دفن زباله بیمارستانی به شرح زیر است:

ـ در دسترس و مناسب بودن برای دریافت زباله وسایل نقلیه

ـ حضوركاركنان در محل جهت كنترل موثر عملیات روزانه دفن

ـ تقسیم جایگاه به مراحل و فازهای قابل اجرا قبل از شروع عملیات دفن

ـ عایق بندی مناسب كف و دیواره‌های محل دفن به منظور به حداقل رساندن حركت شیرابه به خارج از محل دفن

ـ مكانیزم‌های مناسب برای جمع‌آوری شیرابه و تصفیه آن

- سازماندهی دفن مواد در مناطق كوچك و تامین امكانات برای پخش كردن، فشردن و پوشش روزانه

- ایجاد كانال زهكش در كناره‌های جایگاه برای جمع‌آوری آب‌های سطحی

- پوشش نهایی برای به حداقل رساندن نفوذ روانآب‌ها پس از پر شدن محل دفن

- طراحی سیستم‌های مناسب برای كنترل گازهای متصاعد شده

- ایجاد سیستم‌های حفاظتی لازم

مدیریت پسماندهای بیمارستانی

مطالب مشابه :

- دستورالعمل مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی ویژه -

روند تکامل مدیریت

برنامه ریزی

سازمان ملل چیست؟

مدیریت پسماندهای بیمارستانی

سیر تاریخی تکوین نظریه های مدیریت

قالب تهیه خط مشی و روش اجرایی