اتحاديه اروپا و تحريم گاز ايران

در ميان تحريم‌هاي جديد اتحاديه اروپا عليه ايران موضوع تحريم گاز ايران هم مطرح گرديده است كه در سطور زير به برسي آن خواهيم پرداخت.

در حال حاضر جمهوري اسلامي ايران بعنوان كشور صادركننده گاز شناخته نمي‌شود. كشور ما از تركمنستان و مختصري از آذربايجان (بصورت فصلي) واردات گاز دارد و در مقابل به تركيه گاز صادر مي‌كند اما در اغلب سال‌ها واردات گاز ايران بيشتر از صادرات آن بوده است. در سال 2011 كل واردات ايران (بر اساس گزارش آماري BP) 10.59 ميليارد متر مكعب(10.20از تركمنستان و بقيه از آذربايجان)بوده است. ايران هرگز صادرات مستقيم گاز به اروپا نداشته است. در اين زمينه از قبل از انقلاب گفتگوهائي وجود داشته اما هرگز به نتيجه نرسيده است. اما ايران به تركيه و مختصري به ارمنستان (0.45 ميلياردمتر مكعب در سال 2011) گاز صادر مي‌كند و كشور تركيه از مبادي مختلفي غير از ايران نيز گاز وارد مي‌كند، تركيه از كشور روسيه از طريق خط‌لوله موسوم به بولواستريم (كه از بستر درياي سياه گاز را به تركيه منتقل مي‌كند) و از جمهوري آذربايجان واردات گاز دارد و حتي گاز را بصورت LNG از نيجريه و قطر و جاهاي ديگر وارد مي‌كند و همه اين گازها به شبكه گاز تركيه تزريق مي‌شود و تركيه مازاد شبكه خود را به اروپا مي‌فروشد. البته فروش يا صادرات مجدد گاز تركيه به ميزان مختصر و فصلي بوده است. كل وارات گاز تركيه در سال 2011 حدود 8/41 ميليارد مترمكعب بوده (6/35 از طريق خط‌لوله و 2/6 ميليارد مترمكعب بصورت LNG) و كل صادرات مجدد اين كشور در اين سال 7/0ميليارد مترمكعب بوده است.يعني تركيه حدود 7/1درصد از گاز وارداتي‌اش را مجددا صادر كرده است.

تركيه همواره به خريد گاز بيشتر از ايران و ساير مبادي علاقه داشته ولي به ترانزيت گاز ايران علاقه‌اي نداشته است. استراتژي تركيه از ديرباز اين بوده كه با استفاده از موقعيت جغرافيائي‌اش، خود را به يك هاب گازي براي صادرات به اروپا تبديل كند يعني از همه جا گاز بخرد و خودش به اروپا صادر كند.

البته تا زمان نگارش اين يادداشت؛ هنوز متن كامل مصوبه كمسيون اروپا در مورد تحريم‌هاي جديد منتشر نشده است، اما اگر مسئله تحريم واردات گاز ايران در آن مطرح باشد، اين سئوال مطرح خواهد بود كه درحالي كه ايران به اروپا گازي صادر نمي‌كند و با توجه به وضعيت پروژه‌هاي توسعه‌اي خود، به اين زودي هم گازي براي صادرات به اروپا ندارد، طرح اين مباحث در اروپا براي چيست؟ در پاسخ اين سئوال: بنظر مي‌رسد كه هدف اين است كه به تركيه فشار بياورند كه واردات از ايران را متوقف كند، اگر اين طرح تصويب شود معنايش اين خواهد بود كه اروپا از تركيه گاز نخواهد خريد، چرا؟ چون اروپا مي‌گويد درحالي كه گاز ايران در شبكه خطوط‌‌لوله تركيه و خصوصا با گاز وارداتي از جمهوري آذربايجان مخلوط مي‌شود و قابل تفكيك نيست، پس چون اروپا از ايران نبايد گاز بخرد از تركيه هم نمي‌تواند گاز بخرد.

اما همانگونه كه ذكر شد صاردات تركيه به اروپا بسيار محدود بوده و به سادگي قابل جبران است. در اين شرايط اين تصميم اروپا براي تركيه نيز فرصت ايجاد خواهد كرد كه به بهانه تحت فشار بودن يا به بهانه جبران كاهش درآمد صادرات گازش به اروپا، از ايران گاز را ارزانتر و با تخفيف بيشتر بخواهد. خصوصا اينكه همكنون نيز اختلاف برسر قيمت و موارد ديگر بين ايران و تركيه وجود دارد و در مراجع بين‌المللي در حال رسيدگي است.

البته اين اقدام ممكن است براي جمهوري آذربايجان نيز مشكلاتي را ايجاد كند. ايران در ميدان گازي شاه‌دنيز آذربايجان ده درصد سهم دارد و بخشي از گاز اين ميدان به تركيه صادر مي‌شود و ممكن است اين تحريم‌ها موجب شود كه به ايران جهت فروش سهام خود و خروج از اين ميدان فشار بياورند.

در حال حاضر وضعيت بازار گاز بگونه‌اي است كه تامين جايگزين براي مقدار ناچيز گاز صارداتي تركيه به اروپا به سادگي امكان‌پذير است و حتي كل گاز صادراتي ايران به تركيه نيز غير قابل جبران نيست(حدود 22 ميليون مترمكعب در روز). البته تركيه در كوتاه مدت با مشكل مواجه خواهد شد. واكنش تركيه در اين ميان بسيار با اهميت خواهد بود.

بايد توجه داشت كه چنين تحريمي به نفع روسيه نيز خواهد بود، اين شرايط، انحصار روسيه را تحكيم مي‌كند و اين مسئله و امثال آن، منافعي است كه طبعا بر موضع‌گيري‌هاي بسياري از طرف‌ها در مورد حل و فصل تحريم‌هاي ايران اثرگذار است. اگر فشار بيشتر شود ممكن است حتي تركيه نيز متقاضي خريد گاز بيشتري از روسيه باشد. حتي ممكن است تركمنستان صادرات گاز به ايران را قطع كند و يا كاهش دهد و گازش را از طريق روسيه به تركيه صادر كند كه اين براي روسيه نيز مطلوب است. اما درحال حاضر به لحاظ مواضع دولت تركيه در مورد وضعيت كشور سوريه، روابط دو كشور روسيه و تركيه نيز چندان مساعد نيست ولذا بعيد بنظر مي رسد كه دولت تركيه به سرعت تسليم اين تحريم‌ها شود

در چنين شرايطي حداكثر تلاش در جهت حفظ و تحكيم روابط با تركيه بسيار مهم به‌نظر مي‌رسد. روابط و داد وستدهاي موجود با تركيه فرصت‌هايي هستند كه در قالب آنها مي‌توان بخشي از مشكلات اقتصادي را از طريق تركيه حل كرد. هرگونه جهت‌گيري منفي در روابط ايران و تركيه، در شرايط فعلي مي‌تواند در جهت خواسته‌هاي اروپا و امريكا باشد.

شنيده مي‌شود كه همكنون در وارادات گاز از تركمنستان نيز مشكلاتي بوجود آمده است در اين مورد هم مناسب است در جهت حل و فصل اين مشكلات تلاش شود. قطع رابطه گازي ايران با تركمنستان و تركيه به نفع اتحاديه اروپا و روسيه و در مسير توفيق تحريم‌ها خواهد بود. خصوصا كه اينك با رويكرد جديد اروپا به طرح خط‌لوله ترانس-كاسپين احتمال احداث اين خط‌لوله افزايش يافته است و در صورت احداث اين خط‌لوله ايران كاملا دور زده خواهد شد. خط‌لوله ترانس-كاسپين در صورت احداث، از بستر درياي خزر عبور خواهد كرد و گاز تركمنستان را به آذربايجان و از آنجا به تركيه و اروپا خواهد برد و اتحاديه اروپا قويا حامي اين خط لوله است و احتمال دارد قصد اتحاديه اروپا نيز اين بوده باشد كه از اين طريق انگيزه احداث خط‌لوله مذكور را افزايش دهد. البته با توجه به معلق بودن وضعيت رژيم حقوقي درياي خزر مواضع روسيه در اين زمينه بسيار تعيين كننده است.

اتحاديه اروپا و تحريم گاز ايران

مطالب مشابه :

فروش نقدي تندر-90 در شرايط فعلي پسنديده نيست

اتحاديه اروپا و تحريم گاز ايران

راهنماي خريد خودرو از نظر كيفيت

ضربه فني ماكسيما

بخش انرژي؛ سختي‌هاي سال 91 و دشواري‌هاي پيش‌رو در سال 92

موضوع مقاله:شرايط بدر و خيبرى و انتظار فتوحات جديد عليه منافقين و كفار

خصوصي سازي صنعت برق ؛ چالش ها و راهکارها