حديث منزلت

پژوهشگر: حسین مومنی

1388شمسی/2010میلادی

 

حديث منزلت 

 

چکیده

یکی از ویژگی های امام‌علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) بیان حدیثی است که از سوی نبی‌مکرم اسلام(ص) ایراد شده، که معروف است به حدیث منزلت. این حدیث بارها از پیامبر اکرم (ص) شنیده شده که فرمود: امام‌علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) مثل هارون به موسی برای من است مگر اینکه بعد از من پیامبری نخواهد آمد. علماء شیعه در مورد این حدیث اتفاق نظر دارند که رسول اعظم اسلام(ص) در مواقع مختلف حدیث را بیان کرده است از جمله موقع رفتن به جنگ تبوک. اما در بین علماء اهل سنت و جماعت در مورد این حدیث اختلاف نظرهای وجود دارد، بعضی اصل حدیث را نفی کرده و بعضی دیگر در فضیلت بودن آن برای امام‌علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) اشکال وارد کرده اند. لذا نگارند در این نوشتار تعداد از علماء عامه را نام می برد که حدیث را در کتاب های خود آورده اند.

کلمات کلیدی: منزلت، حدیث، پیامبر(ص)، علی(ع)

مقدمه

از آنجای که هزار و چهار صد سال از زمان حضرت خاتم‌انبیاء(ص) می گذرد، این قدمت زمانی در حالی است که بعد از آن بزرگوار آیین نوپای اسلام با یک گیرودار سیاسی روبرو شد، و به همین دلیل صدسال کسی اجازه نداشت در مجامع عمومی احادیث پیامبر(ص) را منتشر کند. لذا دیده می شود که کتاب های حدیثی اهل سنت و جماعت بعد از قرن سوم هجری قمری به بعد نگاشته شد، و بیشتر کتاب های حدیث شیعه نیز بعد از این زمان تدوین شده است. با این تفاوت که نقل حدیث در بین شیعه به یک معصوم غیر از خود پیامبر(ص) می رسد و به ندرت احادیث مستقیم از رسول اکرم(ص) آمده است، اما در بین علماء عامه اکثر حدیث ها از غیر معصوم نقل شده و احادیث کمی به خود پیامبر(ص) نسبت داده می شود، که این احادیث نیز بیشترشان ضعیف السند است (به همان دلیل که بیان شد). با این توضیح بدست می آید که اگر از طریق عامه حدیثی با سلسله راویان مورد اعتماد به نبی‌مکرم اسلام(ص) برسد از ارزش خاص برخور دار است. از این رو نگارنده در این نوشتار حدیث منزلت را از تعدادی علماء متذکر می شود که اعتبار و اهمیت این افراد در نزد همه اهل سنت تأیید شده است، در نتیجه نپذیرفتن کتاب‌های این علماء بسی دشوار است.

بیان حدیث

حديث منزلت را بسيارى از اصحاب رسول خـدا(ص) روايت كرده اند، اين كلام شريف چندين بار از رسول خدا(ص) صادر شده است، ولى مشهورترين مورد آن در غزوه تبوك است. در غـزوه تـبـوك پـيـامبر اكرم(ص) خود فرماندهى سپاه را به عهده گرفته از مدينه خارج شد و عـلـى(ع ) را به جانشينى خود در مدينه گمارد اين تنها جنگى است كه على(ع) پيامبر را همراهى نكرده است، به همين جهت براى آن حضرت مشكل بود كه در مدينه بماند و پيامبر خدا(ص) راهى مـيـدان نـبـرد شـود هنگام حركت سپاه، خدمت پيامبر اكرم (ص ) رسيده عرض كرد: مرا با زنان و كودكان در مدينه مى گذاريد؟ حضرت در جواب فرمود: اما ترضى ان تكون منى بمنزلة هارون من موسى الا انه لا نبى بعدى، آيـا نـمـى خـواهـى كـه نـسـبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟ با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد.

 

متن حدیث از  زیان علماء

 

الف) حدیث منزلت در صحاح ششگانه

1.امام احمد بن حنبل: امام احمد، درصفحه170مسند خود حدیث را از عایشه نقل می کند و بعد این حدیث را ذکر کرده است: علي بن زيد عن سعيد بن المسيب قال قلت لسعد بن مالك انى أريد ان أسألك عن حديث وأنا أهابك ان أسألك عنه فقال لا تفعل يا ابن أخي إذا علمت أن عندي علما فسلني عنه ولا تهبني قال فقلت قول رسول الله صلى الله عليه وسلم لعلى رضي الله عنه حين خلفه بالمدينة في غزوة تبوك فقال سعد رضي الله عنه خلف النبي صلى الله عليه وسلم عليا رضي الله عنه بالمدينة في غزوة تبوك فقال يا رسول الله أتخلفني في الخالفة في النساء والصبيان فقال أما ترضى أن تكون منى بمنزلة هارون من موسى قال بلى يا رسول الله قال فادبر على مسرعا كأني أنظر إلى غبار قدميه يسطع وقد قال حماد فرجع على مسرعا؛ گفته پـيـامبر اكرم(ص)برای علی(ع) زمانی که عـلـى(ع ) را به جانشينى خود در مدينه گمارد در غـزوه تـبـوك. سعد گفته جانشین کرد پیامبر(ص) علی(ع) را در مدینه در غـزوه تـبـوك عرض كرد: یا رسول الله مرا با زنان و كودكان در مدينه مى گذاريد؟ حضرت در جواب فرمود: آيـا نـمـى خـواهـى كـه نـسـبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟ گفت بلی یا رسول الله، بعد برگشت در حال خوشحالی. (مسند احمد، ج1، ص173)

2.امام بخاری: اما بخاری در جلد 4، صفحه 208 کتاب صحیح خود حدیث را از ابراهيم بن سعد و او از پدرش نقل کرده. و نیز این حدیث را آورده است: حدثنا مسدد حدثنا يحيى عن شعبة عن الحكم عن مصعب بن سعد عن أبيه ان رسول الله صلى الله عليه وسلم خرج إلى تبوك واستخلف عليا فقال أتخلفني في الصبيان والنساء قال الا ترضى أن تكون منى بمنزلة هارون من موسى الا انه ليس نبي بعدي؛ از مصعب بن سعد و او از پدرش نقل کرده که پیامبر(ص) در غـزوه تـبـوك جانشین کرد علی(ع) را پس عرض كرد: یا رسول الله مرا با زنان و كودكان مى گذاريد؟ حضرت در جواب فرمود: آيـا نـمـى خـواهـى كـه نـسـبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟ با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد.  (صحيح بخاري، ج 5، ص 129)

3.مسلم نيشابوري: مسلم حدیث را به این صورت نقل کرده است: او یک حدیث از طریث عامر بن سعد و او از پدرش نقل کرده، و حدیث دیگری از مصعب بن سعد و او از پدرش آورده. و در حدیث سوم می گوید: حدثنا قتيبة بن سعيد ومحمد بن عباد (وتقاربا في اللفظ) قالا حدثنا حاتم (وهو ابن إسماعيل) عن بكير ابن مسمار عن عامر بن سعد بن أبي وقاص عن أبيه قال: أمر معاوية بن أبي سفيان سعدا فقال ما منعك أن تسب أبا تراب؟ قال أما ما ذكرت؛ ثلاثا قالهن رسول الله صلى الله عليه وسلم فلن أسبه لان تكون لي واحدة منهن أحب إلى من حمر النعم، سمعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول لعلى وخلفه في بعض مغازيه؟ فقال له يا رسول الله تخلفني مع النساء والصبيان؟ فقال له رسول الله صلى الله عليه وسلم: أما ترضى أن تكون منى بمنزلة هارون من موسى إلا أنه لا نبوة بعدي؛ از عامر بن سعد و او از پدرش نقل کرده که معاویه بن ابی‌سفیان به سعد گفت چرا به اباتراب علی(ع) سب نمی کنی؟ سعد گفت مگر سه ویژگی علی(ع) را نشنیدی که پیامبر(ص) فرموده، اگر یکیش بود من هرگز سب نمی کردم، شنیدم که پیامبر(ص) به علی(ع) گفت كه جانشین کرده بود علی(ع) را بعضی از جنگ‌ها، پس عرض كرد: یا رسول الله مرا با زنان و كودكان مى گذاريد؟ حضرت پیامبر(ص) در جواب او فرمود: آيـا نـمـى خـواهـى كـه نـسـبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد. (صحيح مسلم، ج 7 ، ص 120)

4.محمد بن يزيد قزويني: محمدبن یزید یک حدیث از طریق ابراهيم بن سعد جلد1، صفحه 42/ 43 کتاب سنن خود نقل کرده،  و نیز  حدیث دوم را به این صورت آورده: حدثنا قتيبة أخبرنا حاتم بن إسماعيل عن بكير ابن مسمار عن عامر بن سعد بن أبي وقاص عن أبيه قال: أمر معاوية بن أبي سفيان سعدا فقال ما منعك أن تسب أبا تراب؟ قال أما ما ذكرت؛ ثلاثا قالهن رسول الله صلى الله عليه وسلم فلن أسبه لان تكون لي واحدة منهن أحب إلى من حمر النعم، سمعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول لعلى وخلفه في بعض مغازيه؟ فقال له يا رسول الله تخلفني مع النساء والصبيان؟ فقال له رسول الله صلى الله عليه وسلم: أما ترضى أن تكون منى بمنزلة هارون من موسى إلا أنه لا نبوة بعدي؛ از عامر بن سعد و او از پدرش نقل کرده که معاویه بن ابی‌سفیان به سعد گفت چرا به اباتراب علی(ع) سب نمی کنی؟ سعد گفت مگر سه ویژگی علی(ع) را نشنیدی که پیامبر(ص) فرموده، اگر یکیش بود من هرگز سب نمی کردم، شنیدم که پیامبر(ص) به علی(ع) گفت كه جانشین کرده بود علی(ع) را بعضی از جنگ‌ها، پس عرض كرد: یا رسول الله مرا با زنان و كودكان مى گذاريد؟ حضرت پیامبر(ص) در جواب او فرمود: آيـا نـمـى خـواهـى كـه نـسـبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد. (سنن ابن ماجه، ج 5، ص 202/ 203)

الف) حدیث منزلت در سایر کتاب‌های حدیثی

5.حاكم النيشابوري: حاکم در حدیث اول می آورد راوی می گوید من سب نیم کنم مگر نشنیدی و حدیث را نقل می کند. و حدیث دوم را به این صورت می آورد: قال ابن عباس وخرج رسول الله صلى الله عليه وآله في غزوة تبوك وخرج بالناس معه قال فقال له علي اخرج معك قال فقال النبي صلى الله عليه وآله لا فبكى علي فقال له اما ترضى أن تكون منى بمنزلة هارون من موسى الا انه ليس بعدي؛ از ابن عباس روایت می کند خارج شد پیامبر(ص) در جنگ تبوک همه با او حرکت کردند، علی(ع) فرموده، من هم با شما بیایم؟ پیامبر(ص) فرمود: خیر  پس علی(ع) گریه کرد؛ و پیامبر(ص) فرمود:  آيـا نـمـى خـواهـى كـه نـسـبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد. (مستدرك حاکم، ج 3، ص 108/109، 133)

6. يحيى بن شرف نووي: نووی حدیث را به این صورت نقل کرده است: قال لعلى رضي الله عنه أنت منى وأنا منك وفى الحديث الآخر أما ترضى أن تكون منى بمنزلة هارون من موسى؛ پیامبر(ص) به علی(ع) فرمود:  آيا نمى خواهى كه نسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟ (شرح مسلم، ج 1، ص 195) وی در کتاب دیگرش حدیث را به این صورت نقل کرده است: قال لعلي: أما ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى؟؛ به علی(ع) فرمود: آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟ (اذكار النوويه، ص 277،ح807)

7.هيثمي: حدیث را از طریق ابي سعيد خدري، و حدیث دیگر از طریث اسماء بنت عميس و نیز ام سلمه آورده است. و حدیث دیگری را به این طریق نقل کرده است: رواه أبو يعلى والطبراني وفى اسناد أبي يعلى محمد بن سلمة بن كهيل وثقه ابن حبان وضعفه غيره، وبقية رجاله رجال الصحيح، وقال عن عامر بن سعد عن أبيه وعن أم سلمة، وقال الطبراني عن عامر بن سعد عن أبيه عن أم سلمة فالله اعلم. وعن ابن عباس ان النبي صلى الله عليه وسلم قال لعلي أما ترضى أن تكون منى بمنزلة هارون من موسى إلا أنه لا نبي بعدي؛ از ابن عباس روایت می کند که پیامبر(ص) به علی(ع) فرموده:  آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد. و حدیث دیگری از طریق حبشي بن جناده سلولي ذکر کرده است و نیز حدیثی از ابن عمر آورده است. بعد صحیح بودن حدیث را از زبان علماء‌بیان می کند. (مجمع الزوائد، ج 9،ص 109/110)

8.سليمان بن داود طيالسي: طیالسی حدیث را به این طریق نقل کرده است: حدثنا أبو داود قال: حدثنا شعبة عن الحكم عن مصعب بن سعد عن سعد قال: خلف رسول الله (ص) علي بن أبي طالب في غزوة تبوك فقال يا رسول الله أتخلفني عن في النساء والصبيان فقال أما ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى غير أنه لا نبي بعدي؛ از مصعب بن سعد از سعد روایت می کند که پیامبر(ص) در جنگ تبوک علی(ع) را جانشین کرد، پس عرض كرد: یا رسول الله مرا با زنان و كودكان مى گذاريد؟ و حضرت پیامبر(ص) فرمود:  آيا نمى خواهى كه نسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد. (مسند ابي داود طيالسي، ص 29)

9.عبد الرزاق صنعاني: عبد الرزاق حدیث را به این طریق روایت کرده است: عبد الرزاق عن معمر قال: أخبرني قتادة وعلي بن زيد بن جدعان أنهما سمعا سعيد بن المسيب يقول: حدثني سعد ابن أبي وقاص أن رسول الله صلى الله عليه وسلم لما خرج إلى تبوك استخلف علينا إلى المدينة علي بن أبي طالب، فقال: يا رسول الله، ما كنت أحب أن تخرج وجها إلا وأنا معك، فقال: أما ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى، غير أنه لا نبي بعدي؛ از سعد ابن ابی وقاص روایت می کند وقتی خارج شد پیامبر(ص) در جنگ تبوک علی(ع) را جانشین خود کرد در مدینه پس علی(ع) فرموده: ای پیامبر(ص) دوست ندارید من هم با شما بیایم؟ پس پیامبر(ص) فرمود:  آيا نمى خواهـى كه نسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد. (المصنف، ج 5 ، ص 405/ 406)

10.ابن حبان: ابن حبان حدیثی از طریق عامر بن سعد که از پدرش و ام سلمه نقل کرده روایت می کند، و حدیث دیگری به این صورت آورده است: خبرنا الحسن بن سفيان حدثنا أبو بكر بن أبي شيبة حدثنا غندر عن شعبة عن الحكم عن مصعب بن سعد عن سعد بن أبي وقاص قال خلف رسول الله صلى الله عليه وسلم علي بن أبي طالب رضي الله عنه في غزوة تبوك فقال يا رسول الله تخلفني في النساء والصبيان فقال أما ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى إلا أنه لا نبي بعدي؛ از مصعب بن سعد از سعد روایت می کند که پیامبر(ص) در جنگ تبوک علی(ع) را جانشین کرد، پس عرض كرد: یا رسول الله مرا با زنان و كودكان مى گذاريد؟ و حضرت پیامبر(ص) فرمود: آيا نمى خواهى كه نسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد.  (صحيح ابن حبان، ج 15، ص 15، 170)

11.متقي الهندي: متقی چهار حدیث در این مورد نقل می کند که حدیث دوم آن به این طریق است: أما ترضى أن تكون منى بمنزلة هارون من موسى. (طب عن مالك بن الحسن بن الحويرث عن أبيه عن جده)؛ آيا نمى خواهى كه نسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟ (كنز العمال، ج 11، ص 606/ 607، ح32932)

د) حدیث منزلت در تفاسیر

12.حاكم الحسكاني: حسکانی حدیث را به این طریق نقل کرده است: أخبرنا عقيل بن الحسين قال: أخبرنا علي بن الحسين قال: أخبرنا محمد بن عبيد الله، قال: حدثنا محمد بن عبيد بن إسماعيل الصفار بالبصرة، قال: حدثنا بشر بن موسى، قال: حدثنا أبو نعيم الفضل بن دكين قال: حدثنا سفيان عن منصور: عن مجاهد (في قوله تعالى، يا أيها الذين آمنوا) يعني [الذين] صدقوا بالتوحيد (أطيعوا الله) يعني في فرائضه (وأطيعوا الرسول) يعني في سنته (وأولي الامر منكم) قال: نزلت في أمير المؤمنين حين خلفه رسول الله بالمدينة فقال: أتخلفني على النساء والصبيان؟ فقال: أما ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى حين قال له: اخلفني في قومي أصلح. فقال الله (وأولي الامر منكم) قال: [ها] علي بن أبي طالب ولاه الله الامر بعد محمد في حياته حين خلفه رسول الله بالمدينه، فأمر الله العباد بطاعته وترك خلافه؛  حسکانی روایت می کند: آیه (وأولي الامر منكم) برای علی(ع) نازل شده زمانیکه پیامبر(ص) علی(ع) را جانشین خود کرد در مدینه، پس عرض كرد: یا رسول الله مرا با زنان و كودكان مى گذاريد؟ و حضرت پیامبر(ص) فرمود: آيا نمى خواهى كه نسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟ سپس حدیث دیگر به همین مضمون نقل می کند. (شواهد التنزيل، ج 1،ص190/ 192)

13.قرطبي: قرطبی یک حدیث در جلد1، صفحه268 تفسیر خود به این مضمون آورده و حدیث دوم را به این صورت نقل کرده است: في صحيح مسلم عن سعد بن أبي وقاص قال : سمعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول لعلي حين خلفه في بعض مغازيه: أما ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى إلا أنه لا نبي بعدي؛ حدیث را از صحیح مسلم از سعدبن ابی وقاص نقل کرده که گفت: شنیدم که پیامبر(ص) به علی(ع) گفت وقتی جانشین کرده بود علی(ع) را در بعضی از جنگ‌ها، آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟ با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد.  (تفسير القرطبي، ج 7، ص 277)

14.ابي حيان اندلسي: ابی حیان حدیث را به این صورت نقل کرده است: خلف عليا بالمدينة. وقال المنافقون خلفه بغضا له، فأخبره بقولهم فقال: أما ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى؛ جانشین کرده بود علی(ع) را در مدینه، منافقان گفتند چون علی(ع) را دوست نداشت در مدینه گذاشته، این خبر به پیامبر(ص) رسید، سپس فرمود: آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟  (تفسير بحر المحيط، ج 5، ص 111)

15.جلال الدين سيوطي: سیوطی حدیث را به این طریق آورده است: وأخرج ابن مردويه عن سعد بن أبي وقاص ان علي بن أبي طالب خرج مع النبي صلى الله عليه وسلم حتى جاء ثنية الوداع يريد تبوك وعلى يبكى و يقول تخلفني مع الخوالف فقال رسول الله صلى الله عليه وسلم ألا ترضى ان تكون منى بمنزلة هارون من موسى الا النبوة؛ از  سعدبن وقاص نقل کرده که پیامبر(ص) فرمود: آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى غیر از نبوت؟ (در المنثور، ج 3 ،ص 266)

د) حدیث منزلت در سایر کتاب‌ها

16.طبراني: طبرانی در جلد 2، صفحه 126کتاب معجم خود حدیثی در این مورد نقل می کند، سپس حدیث را به این طریق ذکر کرده است: حدثنا العباس بن محمد المجاشعي قال نا محمد بن أبي يعقوب الكرماني قال نا يزيد بن زريع عن سعيد بن أبي عروبة عن قتادة عن سعيد بن المسيب عن علي ان النبي (ص) قال خلفتك أن تكون خليفتي في أهلي قال أتخلف بعدك يا نبي الله قال الا ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى الا انه لا نبي بعدي؛ از خود امام علی(ع) روایت می کند که پیامبر(ص) فرمود: جانشینت کردم، تا جانشین به اهل بیتم باشی، پس عرض كرد: جانشین بعد تو باشم یا رسول الله؟ و حضرت پیامبر(ص) فرمود:  آيا نمى خواهى كه نسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد.  (معجم الاوسط، ج 4، ص 296/297)

17.بيهقي: بیهقی حدیث را به این طریق آورده است: أخبرنا أبو بكر محمد بن الحسن بن فورك أنبأ عبد الله بن جعفر بن أحمد ثنا يونس بن حبيب ثنا أبو داود ثنا شعبة عن الحكم عن مصعب بن سعد عن سعد رضي الله عنه قال خلف رسول الله صلى الله عليه وسلم علي بن أبي طالب رضي الله عنه في غزوة تبوك فقال يا رسول الله أتخلفني والنساء والصبيان؟ فقال أما ترضى أن تكون منى بمنزلة هارون من موسى؛ از مصعب بن سعد و او از پدرش نقل کرده که پیامبر(ص) در غـزوه تبوك جانشین کرد علی(ع) را پس عرض كرد: یا رسول الله مرا با زنان و كودكان مى گذاريد؟ حضرت فرمود: آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟  (سنن الكبرى، ج 9، ص 40)

18.مباركفوري: مبارکفوری حدیث را به این صورت نقل کرده است: سمعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول لعلي هذا بيان للكلمات الثلاث التي ذكرها سعد عن رسول الله صلى الله عليه وسلم (وخلفه) أي جعله خليفة والواو للحال (في بعض مغازيه) أي في غزوة تبوك، أما ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى، أي نازلا مني منزلة هارون من موسى؛ یکی از کلمات که سعد از پیامبر(ص) در مورد علی(ع) نقل کرده، در جنگ تبوک فرمود: آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟ (تحفة الأحوذي، ج 10، ص 157)

19.ابن حجر: ابن حجر حدیث را به این صورت نقل کرده است: خرجه المصنف في غزوة تبوك، قوله اما ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى، أي نازلا مني منزلة هارون من موسى والباء زائدة وفي رواية سعيد بن المسيب عن سعد فقال علي رضيت رضيت أخرجه أحمد ولابن سعد من حديث البراء وزيد بن أرقم في نحو هذه القصة قال بلى يا رسول الله؛ در جنگ تبوک گفته پیامبر(ص) آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟  (فتح الباري، ج 7، ص 60)

20.نسائي: نسائی دو حدیث از سعد بن ابي وقاص آورده، و در حدیث سوم از سعيدبن مسيب نقل کرده که از سعدبن ابي وقاص سوال کردم آیا این حدیث را از پیامبر(ص) شنیدی گفت بلی. اما حدیث چهارم را به این طریق آورده است: أخبرنا محمد بن المثنى ومحمد بن بشار قالا أنا محمد قال أنا شعبة عن الحكم عن مصعب بن سعد عن سعد قال خلف رسول الله صلى الله عليه وسلم علي بن أبي طالب في غزوة تبوك فقال يا رسول الله تخلفني في النساء والصبيان فقال أما ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى غير أنه لا نبي بعدي؛ از مصعب بن سعد از سعد نقل کرده که پیامبر(ص) در غـزوه تـبـوك جانشین خودکرد علی(ع) را پس عرض كرد: یا رسول الله مرا با زنان و كودكان مى گذاريد؟ حضرت در جواب فرمود: آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟ با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد. (فضائل الصحابه، ص 13/ 14)

21.ابن عبد البر: حدیث را به این صورت نقل کرده است: حدثنا عبد الوارث قال حدثنا قاسم قال حدثنا أحمد بن زهير قال حدثنا موسى بن إسماعيل قال حدثنا حماد بن سلمة قال حدثنا علي بن زيد عن سعيد بن المسيب قال قلت لسعد بن مالك أني أريد أن أسألك عن شيء وأني أهابك فقال لا تهبني يا ابن أخي إذا علمت أن عندي علما فسلني عنه قال قلت قول رسول الله صلى الله عليه وسلم لعلي في غزوة تبوك حين خلفه فقال سعد قال رسول الله صلى الله عليه وسلم يا علي أما ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى؛ از سعدبن وقاص در مورد علی(ع) سوال شده در غـزوه تـبـوك وقتی جانشین کرد علی(ع) را سعد گفت پیامبر(ص) فرمود: آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟ با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد.  (جامع بيان العلم وفضله، ج 1، ص 112) و نیز ابن عبد البر در کتاب دیگر خود حديث را از سعد، ابن عباس، ابو سعيد خدري، ام سلمه، اسماء بنت عميس، جابر، و دیگران نقل کرده اند. (استيعاب، ج 3، ص 1098)

22.زرندي: زرندی حدیث را به این صورت نقل کرده است: وروى الترمذي بسنده إلى عامر بن سعد بن أبي وقاص عن أبيه سعد ان بعض الامراء قال له: ما منعك ان تسب (أبا تراب) قال: أما ما ذكرت ثلاثة قالهن رسول الله (ص) فلن أسبه لتكون لي واحدة منهن أحب إلى من حمر النعم سمعت رسول الله (ص) يقول: لعلي وخلفه في بعض مغازيه فقال: يا رسول الله تخلفني مع النساء والصبيان فقال له رسول الله (ص) أما ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى الا انه لا نبي بعدي؛ از عامر بن سعد و او از پدرش نقل کرده که بعضی از امراء(خلفاء) به سعد گفت چرا به اباتراب علی(ع) سب نمی کنی؟ سعد گفت مگر سه ویژگی علی(ع) را نشنیدی که پیامبر(ص) فرموده، اگر یکیش بود من هرگز سب نمی کردم، شنیدم که پیامبر(ص) به علی(ع) گفت كه جانشین کرده بود علی(ع) را در بعضی از جنگ‌ها، پس عرض كرد: یا رسول الله مرا با زنان و كودكان مى گذاريد؟ حضرت پیامبر(ص) در جواب او فرمود: آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد. (نظم درر السمطين، ص 107) وی در کتاب دیگرش حدیث را به این صورت نقل کرده است: سمعت رسول الله (ص) يقول لعلي وخلفه في بعض مغازيه فقال[له]علي يا رسول الله تخلفني مع النساء والصبيان؟ فقال له رسول الله (ص)أما ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى إلا أنه لا نبي بعدي. (معارج الوصول الى معرفه فضل آل الرسول(ع)، ص 42)

23.محمد ناصر الباني: البانی حدیث را به این صورت نقل کرده است: أخرجه أحمد في، المسند (1/170) ثنا أبو سعيد مولى بني هاشم ثنا سليمان بن بلال ثنا الجعيد بن عبد الرحمن عن عائشة بنت سعد عن أبيها: أن عليا رضي الله عنه خرج مع النبي (ص) حتى جاء ثنية الوداع، وعلي رضي الله عنه يبك ، يقول: تخلفني مع الخوالف؟ فقال: أما ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى إلا النبوة؟؛ از عائشه بنت سعد که او از پدرش نقل کرده علی(ع) گفت مرا با بازماندگان می گذاری؟ حضرت پیامبر(ص) در جواب او فرمود: آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟غیر از نبوت. (ارواء الغليل، ج 5 ،ص 11، ح1188)

24.باقلاني: باقلانی حدیث را به این صورت نقل کرده است: إن قالوا ما أنكرتم أن يكون النبي صلى الله عليه وسلم نص على علي عليه السلام بقوله، أنت مني بمنزلة هارون من موسى إلا أنه لا نبي بعدي، قيل لهم لا يجب ذلك لأن معنى ذلك أني أستخلفك على أهلي وعلى المدينة إذا توجهت إلى هذه الغزوة لأنه إنما قال ذلك في غزوة تبوك لما خلفه بالمدينة وماج أهل النفاق وأكثروا وقالوا قد أبغض عليا وقلاه وقال سعد بن أبي وقاص وهو العمدة في رواية هذا الحديث فلحق علي بالنبي صلى الله عليه وسلم فقال يا رسول الله أتتركني مع الأخلاف فقال أما ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى إلا أنه لا نبي بعدي؛ از سعدبن ابی وقاص روایت کرده که علی(ع) گفت مرا با بازماندگان می گذاری؟ حضرت پیامبر(ص) در جواب او فرمود: آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد. (تمهيد الأوائل وتلخيص الدلائل، ص 457 – 458)

25.خطيب بغدادي: خطیب یک حدیث از طریق جابر آورده است و حدیث دوم را به این صورت نقل کرده است: أحمد بن صالح بن محمد، أبو عبد الله البزاز: حدث عن يوسف بن موسى القطان. روى عنه أبو بكر الشافعي. أخبرنا أبو طالب محمد بن محمد بن إبراهيم بن غيلان أخبرنا محمد بن عبد الله الشافعي حدثني أبو عبد الله أحمد بن صالح بن محمد البزاز حدثنا يوسف بن موسى القطان حدثنا عبيد الله بن موسى أخبرنا إسرائيل عن حكيم عن جبير عن علي بن الحسين قال حدثنيه سعيد بن المسيب عن سعد: أن رسول الله صلى الله عليه وسلم خرج في غزوة تبوك وخلف عليا فقال له: تخلفني؟ فقال: أما ترضى أن تكون منى بمنزلة هارون من موسى إلا أنه لا نبي بعدي؟؛ در جنگ تبوک پیامبر(ص) خارج شده و علی را جانشین خود کرد، علی(ع) گفت مرا می گذاری؟ حضرت پیامبر(ص) در جواب او فرمود: آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد.  (تاريخ بغداد، ج 4، ص 56،425)

26.ابن عساكر: ابن عساکر حدیث را به این صورت نقل کرده است: أخبرنا أبو عبد الله الحسين بن عبد الملك أنا سعيد بن أحمد بن محمد العيار ح وأخبرنا أبو عبد الله الحسين بن أحمد بن علي وأبو القاسم زاهر بن طاهر قالا أنا أحمد بن منصور بن خلف قالا أنا أبو الفضل عبيد الله بن محمد بن عبد الله الفامي أنا أبو العباس السراج نا قتيبة بن سعيد نا حاتم بن إسماعيل عن بكير بن مسمار عن عامر بن سعد بن أبي وقاص عن أبيه قال أمر معاوية بن أبي سفيان سعدا فقال ما يمنعك أن تسب أبا تراب فقال أما ما ذكرت ثلاثا قالهن له رسول الله (ص) فلأن تكون لي واحدة منهن أحب إلي من حمر النعم سمعت رسول الله (ص) يقول وخلفه في بعض مغازيه فقال له علي يا رسول الله تخلفني مع النساء والصبيان فقال له رسول الله (ص) أما ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى إلا أنه لا نبي بعدي؛  از عامر بن سعد و او از پدرش نقل کرده که معاویه بن ابی‌سفیان به سعد گفت چرا به اباتراب علی(ع) سب نمی کنی؟ سعد گفت مگر سه ویژگی علی(ع) را نشنیدی که پیامبر(ص) فرموده، اگر یکیش بود من هرگز سب نمی کردم، شنیدم که پیامبر(ص) به علی(ع) گفت كه جانشین کرده بود علی(ع) را در بعضی از جنگ‌ها، پس عرض كرد: یا رسول الله مرا با زنان و كودكان مى گذاريد؟ حضرت پیامبر(ص) در جواب او فرمود: آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟ با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد. وی سه حدیث دیگر به همین مضمون نقل می کند. (تاريخ مدينة دمشق، ج 42 ، ص 111/112/113/114)

27.ابن اثير: ابن اثیر حدیث را به این صورت نقل کرده است: فلن أسبه لان يكون لي واحدة منهن أحب إلى من حمر النعم سمعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول لعلي وخلفه في بعض مغازيه فقال له علي يا رسول الله تخلفني مع النساء والصبيان فقال له رسول الله صلى الله عليه وسلم أما ترضى أن تكون منى بمنزلة هارون من موسى الا أنه لا نبوة بعدي؛ اگر یکیش بود من هرگز سب نمی کردم، شنیدم که پیامبر(ص) به علی(ع) گفت كه جانشین کرده بود علی(ع) را در بعضی از جنگ‌ها، پس عرض كرد: یا رسول الله مرا با زنان و كودكان مى گذاريد؟ حضرت پیامبر(ص) در جواب او فرمود: آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟ با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد. (اسد الغابه، ج 4، ص 25/ 26) وی حدیث دیگری در کتاب دیگر خود از مصعب بن سعد و او از پدرش نقل کرده است. بعد می گوید بخاری و امام احمد از طریق عامربن سعد این حدیث را آورده اند. (بدايه ونهايه، ج 5، ص 11)

28. مزي: مزی حدیث را به این صورت نقل کرده است: روى له أبو داود، والنسائي في الخصائص، وابن ماجة. أخبرنا أبو الحسن ابن البخاري، قال: أنبأنا أبو جعفر الصيدلاني، قال: أخبرنا أبو علي الحداد، قال: أخبرنا أبو نعيم الحافظ ، قال: حدثنا سليمان بن أحمد الطبراني ، قال: حدثنا أحمد بن عبد الرحمان بن عقال الحراني، قال: حدثنا أبو جعفر النفيلي، قال: حدثنا محمد بن سلمة، عن محمد بن إسحاق، عن محمد بن طلحة بن يزيد بن ركانة، عن إبراهيم بن سعد، عن أبيه سعد أنه سمع رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول لعلي: ألا ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى إلا أنه لا نبي بعدي؛ از ابراهیم بن سعد و او از پدرش نقل که گفت شنیدم حضرت پیامبر(ص) فرمود: آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟ با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد. (تهذيب الكمال، ج25، ص422/423)

29.ابن حجر: ابن حجر حدیث را به این صورت نقل کرده است: علي بن أبي طالب بن عبد المطلب بن هاشم بن عبد مناف القرشي الهاشمي أبو الحسن أول الناس إسلاما في قول كثير من أهل العلم ولد قبل البعثة بعشر سنين على الصحيح فربى في حجر النبي صلى الله عليه وسلم ولم يفارقه وشهد معه المشاهد إلا غزوة تبوك فقال له بسبب تأخيره له بالمدينة ألا ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى وزوجه بنته فاطمة.  سمعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول وقد خالفه في بعض المغازي فقال له علي يا رسول الله تخلفني مع النساء والصبيان فقال له أما ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى إلا أنه لا نبوة بعدي؛ در حدیث دوم آورده: شنیدم پیامبر(ص) به علی(ع) گفت كه جانشین کرده بود علی(ع) را در بعضی از جنگ‌ها، پس عرض كرد: یا رسول الله مرا با زنان و كودكان مى گذاريد؟ حضرت پیامبر(ص) در جواب او فرمود: آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟ با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد. (الاصابه، ج 4 ، ص 464-468، ح5704)

30.بلاذري: بلاذری در این مضمون سه حدیث را آورده که حدیث دوم را به این صورت نقل کرده است: حدثنا أحمد بن إبراهيم الدورقي، حدثنا أبو نعيم (ورواه عنه، إلى آخره، ابن سعد في الطبقات: ج 3 ص 24 ط بيروت) حدثنا فطر بن خليفة، عن عبد الله بن شريك قال: سمعت عبد الله بن رقيم قال: قدمنا المدينة فلقينا سعد بن مالك فحدثنا قال: خرج رسول الله صلى الله عليه وسلم إلى تبوك وخلف عليا، فقال: يا رسول الله خرجت وخلفتني؟ فقال: أما ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى إلا أنه لا نبي بعدي؛ خارج شد رسول الله(ص) به سوی تبوک و جانشین کرد علی(ع) را، پس عرض كرد: یا رسول الله خارج شدی و مرا جانشین کردی؟ حضرت پیامبر(ص) در جواب او فرمود: آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟ با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد. (انساب الاشراف، ص 91 / 92، 95)

31. ابن مردويه: ابن مردویه حدیث را به این صورت نقل کرده است: عن أحمد بن محمد بن عثمان الصيدلاني، قال: حدثنا المنذر بن محمد بن المنذر، قال: حدثنا أحمد بن موسى الخزاز، قال: حدثنا بليد بن سليمان أبو إدريس، عن جابر، عن محمد بن علي، عن أنس بن مالك، قال: بينا أنا عند رسول الله (ص) قال: الآن يدخل سيد المسلمين، وأمير المؤمنين، وأولى الناس بالنبيين، إذ طلع علي بن أبي طالب (ع)، فأخذ رسول الله (ص) يمسح العرق من جبهته ووجهه ويمسح به وجه علي بن أبي طالب (ع)، ويمسح العرق من وجه علي (ع) ويمسح به وجهه، فقال له علي (ع) يا رسول الله ، نزل في شيء؟ قال: أما ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى؟! إلا إنه لا نبي بعدي ، أنت أخي، ووزيري، وخير من أخلف بعدي، تقضي ديني، وتنجز وعدي، وتبين لهم ما اختلفوا فيه من بعدي، وتعلمهم من تأويل القرآن ما لم يعلموا، وتجاهدهم على التأويل، كما جاهدتهم على التنزيل؛ از انس بن مالک نقل کرده حضرت پیامبر(ص) به علی(ع) فرمود: آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟ با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد. (مناقب علي بن أبي طالب (ع) وما نزل من القرآن في علي (ع) ص60/61)

32.مسعودي: مسعودی حدیث را به این صورت نقل کرده است: وتخلف عبد الله بن أبي معسكرا في الموضع المعروف بالجرف في قطعة من الجيش، وفى هذه الغزاة قال رسول الله صلى الله عليه وسلم لعلي بن أبي طالب لما خلفه بالمدينة ولم يخلفه قبلها، وقد رأى كراهية على لذلك، أفلا ترضى أن تكون منى بمنزلة هارون من موسى، إلا أنه لا نبي بعدي؛ حضرت پیامبر(ص) به علی(ع) فرمود: زمانیکه در مدینه جانشین خود کرده بود، در حالیکه تا هنوز این کار را نکرده بود، و اکراه امام علی(ص) را در این مورد دید: آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟ با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد.(تنبيه والاشراف، ص236)

33.ذهبي: ذهبی در حدیثی به این مضمون اختلاف افکنی منافقان را در این مورد روایت کرده و در حدیث دوم آورده: وأخرجاه في الصحيحين من حديث الحكم بن عيينة، عن مصعب بن سعد، عن أبيه، قال: خلف رسول الله صلى الله عليه وسلم في غزوة تبوك. فقال: يا رسول الله، أتخلفني في النساء والصبيان قال: أما ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسی، غير أنه لا نبي بعدي؛ از مصعب بن سعد و او از پدرش نقل کرده که پیامبر(ص) در غـزوه تـبـوك جانشین خودکرد علی(ع) را، پس عرض كرد: یا رسول الله مرا با زنان و كودكان مى گذاريد؟ حضرت در جواب فرمود: آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟ با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد. (تاريخ الإسلام، ج 2، ص 631/ 632)

34.مقريزي: مقریزی درحدیثی اختلاف افکنی منافقان را بیان کرده و بعد، حدیثی از طریق  عامر بن سعد بن ابي وقاص آورده. و حدیث دیگر به این صورت نقل کرده است: وخرج البخاري من حديث شبعة عن الحكم عن مصعب بن سعدعن أبيه، أن رسول الله (صلى الله عليه وسلم) خرج إلى تبوك واستخلف عليا رضي الله عنه فقال: أتخلفني في النساء والصبيان؟ قال: ألا ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى، إلا أنه لا نبي بعدي؟؛ از مصعب بن سعد از سعد نقل کرده که پیامبر(ص) در غـزوه تـبـوك جانشین خودکرد علی(ع) را پس عرض كرد: یا رسول الله مرا با زنان و كودكان مى گذاريد؟ حضرت در جواب فرمود: آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟ با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد. سپس حدیث را از طریق مسلم و نسائی ذکر کرده است. (امتاع الاسماع، ج 3، ص 336 – 338)

35.موفق خوارزمي: خوازرمی حدیث را به این صورت نقل کرده است: حدثنا قتيبة، حدثنا حاتم بن إسماعيل، عن بكير بن عمار، عن عامر بن سعد بن أبي وقاص عن أبيه قال: أمر معاوية بن أبي سفيان سعدا، فقال ما منعك أن تسب أبا تراب؟ فقال: أما ما ذكرت ثلاثا، قالهن رسول الله صلى الله عليه وآله فلن أسبه، لئن تكون لي واحدة منهن أحب إلي من حمر النعم: سمعت رسول الله صلى الله عليه وآله يقول لعلي وخلفه في بعض مغازيه فقال له علي: يا رسول الله تخلفني مع النساء والصبيان؟ فقال له رسول الله صلى الله عليه وآله: أما ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى، إلا أنه لا نبوة بعدي؛ از عامر بن سعد و او از پدرش نقل کرده که معاویه بن ابی‌سفیان به سعد گفت چرا به اباتراب علی(ع) سب نمی کنی؟ سعد گفت مگر سه ویژگی علی(ع) را نشنیدی که پیامبر(ص) فرموده، اگر یکیش بود من هرگز سب نمی کردم، شنیدم که پیامبر(ص) به علی(ع) گفت كه جانشین کرده بود علی(ع) را در بعضی از جنگ‌ها، پس عرض كرد: یا رسول الله مرا با زنان و كودكان مى گذاريد؟ حضرت پیامبر(ص) در جواب او فرمود: آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى آيد. سپس حدیث را از جابر نقل کرده و می گوید شیخان در صحیح خود حدیث را آورده. (مناقب، ص 108 – 109، ح115-116)

36.محمد بن طلحه: ابن طلحه حدیثی از طریق سعد آورده، سپس حدیث را از عامر بن سعد و جابر بیان می دارد، و بعد حدیث را به این صورت نقل کرده است: روى مسلم والترمذي بسنديهما أن معاوية بن أبي سفيان أمر سعد بن أبي وقاص وقال: ما منعك أن تسب أبا تراب فقال أما [ما] ذكرت ثلاثا قالهن له رسول الله (ص) فلن أسبه لأن تكون لي واحدة منهن أحب إلي من حمر النعم سمعت رسول الله (ص) يقول له وخلفه في بعض مغازيه فقال علي(ع) خلفتني مع النساء والصبيان! فقال له رسول الله(ص) أما ترضى أن تكون مني بمنزلة هارون من موسى إلا أنه لا نبي بعدي؛ مسلم و ترمذی روایت کرده معاویه بن ابی‌سفیان به سعد گفت چرا به اباتراب علی(ع) سب نمی کنی؟ سعد گفت مگر سه ویژگی علی(ع) را نشنیدی که پیامبر(ص) فرموده، اگر یکیش بود من هرگز سب نمی کردم، شنیدم که پیامبر(ص) به علی(ع) گفت كه جانشین کرده بود علی(ع) را در بعضی از جنگ‌ها، پس عرض كرد: یا رسول الله مرا با زنان و كودكان مى گذاريد؟ حضرت پیامبر(ص) در جواب او فرمود: آيا نمى خواهى كه نـسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى؟با اين فرق كه بعد از من پيامبرى نمى


مطالب مشابه :


اهمیت نظم وچند خاطره از مرحوم امام(ره)

5- نظم واجتماع دراين رابطه ميبينيم كه كلام امام رهنمون ما درمورد نظم با توجه به اين حديث




چهل حدیث امام علی

فنگ شویی و هنر طراحی نظم چهل حديث اخلاقي از حضرت علي عليه السلام : همه چیز درمورد




شیوه های کلاس داری

و امكان بر هم زدن نظم كلاس را از دانش آموزان خاطي سلب نمايد، همچنين ضروري است كه حديث




تحقیق درباره قرآن / روایت حدیث

1000 حديث دكتر آگاه باشيد كه دانش آينده ، اخبار گذشته و درمان دردهايتان و نظم ميان شما در




حديث منزلت

اهلبیت خاتم .ص. - حديث منزلت - قرآنی. حدیثی. (م750)، نظم درر السمطين، چاپ اول، 1958م.




منابع حدیث غدیر درکتب اهل سنت

و با سلام درجواب اهل سنت كه درمورد حديث غدير شك دارند اين مطلب را نوشتم كه نظم درر السمطين




داستان های جالب درمورد نماز و روزه

داستان های جالب درمورد نماز و شبانه، خواب آلوده و كسل بودند و نظم و نسق كارها را به




آثار گناه در دنيا و آخرت

گناه عبارت است از پيروي نكردن از نظم به اين موضوع اختصاص يافته كه داراي 24 حديث




چهار استدلال امام خمینی بر ضرورت ولایت فقیه

و چون بي نظمي و پريشاني امور مسلمانان نزد خدا و خلق ناپسند است و نظم امام سپس به "حديث




تحقیق درباره حافظ شیرازی شاعر

1000 حديث دكتر به همين سبب يكي از بزرگترين شاعران جهان شمرده مي‌شود و از حيث نظم در لطف




برچسب :