كتابخواني مدرن

تاريخ خبر: یکشنبه 2آبان 1389 -16ذی القعده 1431 - 24اکتبر 2010 - شماره 24880
اطلاعات
كتابخواني مدرن دكتر محسن حاجي زين‌العابديني

علم و تحصيل در ايران از گذشته‌هاي دور رونق و گسترش فراوان داشته و تاكيد دين مبين اسلام نيز اين روحيه را تقويت كرده است. اين عادت كتابخواني، اگرچه در ادوار مختلف شدت و ضعف داشت، اما هميشه حضور داشته است.

نهاد كتابخانه، همواره همراه كتابخوانان و در دوره‌هاي مختلف، پُركننده خلأ امكانات شخصي براي مطالعه بوده است. اين نهاد، به شكل‌هاي مختلفي ارائه خدمت كرده و انواع منابع از لوح گلين تا طومارهاي پاپيروس و غيره را پوشش داده است.

مفهوم و خدمات كتابخانه همواره وجود داشته و به موازات رشد علمي و فرهنگي بشر توسعه و ارتقا يافته است، اما جنس و موادي را كه ارائه مي‌كند در طول زمان و متناسب با وضع توسعه فناوري تغيير كرده و وضع زندگي و شرايط اجتماعي كاربران نيز بر ارائه خدمات كتابخانه‌ها بي‌تاثير نبوده است.

هرچه كاربران پيشرفته‌تر و صاحب دانش بيشتري بوده‌اند، انتظارات خواندني بيشتري داشته و بر كتابخانه‌ها براي تقويت منابع و ارائه خدمات بهتر فشار بيشتري وارد آورده‌اند. كتابخانه‌ها نيز، به سبب رسالت و جايگاهي كه دارند، همواره خود را موظف به ارائه خدمات با كيفيت و ارتقاء مداوم آن مي‌دانند. كتابخانه‌ها، تلاش كرده‌اند شيوه‌هاي نوين ارائه خدمات را پياده‌سازي كرده و نيازهاي خواندني مخاطبان را برآورده كنند.

تمايل به وارد كردن محمل‌هاي جديد اطلاعاتي به كتابخانه‌ها و معرفي آنها به كاربران و تلاش در زمينه آموزش و ارتقاء سواد اطلاعاتي كاربران، در همين راستا صورت گرفته است. زيرا، كتابداران متخصص، خود تمايل فراواني به اصلاح و ارتقاء رفتار اطلاعاتي كاربران دارند.

آنان به درستي دريافته‌‌اند كه محمل‌هاي جديد اطلاعاتي، امكانات و مزايايي دارند كه در صورت توانمندي كاربران در استفاده از آنها، بهره‌گيري از خدمات و منابع كتابخانه‌ها افزايش يافته و كتابداران به تحقق آرمان كتابخانه‌ها كه ارائه خدمات بيشتر و با كيفيت بالاتر به كاربران است، يك گام نزديك‌تر شده‌اند.

از سوي ديگر، خدمات و منابع جديد كتابخانه‌ها كه عمدتا مبتني بر مزاياي فناوري بوده و سرعت و سهولت و دقت را به همراه دارند، صرفه‌جويي در زمان و انرژي كتابداران را در پي داشته و اين زمان صرفه‌جويي و ذخيره شده، خود مي‌تواند صرف يافتن و معرفي خدمات و منابع جديد اطلاعاتي به كاربران شود.

در اين نوشتار كوتاه، پرداختن كامل به تمامي منابع و خدمات نوين كتابخانه‌ها مقدور نيست، اما تلاش مي‌شود كه برخي از مهمترين آنها را معرفي كنيم. نكته حائز اهميت درخصوص قالب‌هاي جديد خواندني اين است كه تقريبا مي‌توان ادعا كرد اين ابزارهاي نوين، مبتني بر روحيه سهولت‌خواهي انسان معاصر شكل گرفته‌اند. چنانكه اصل حاكم بر زندگي و رفتارهاي انسان اين دوره، «اصل كمترين كوشش» است، اين ابزارهاي نوين هم تلاش كرده‌اند پاسخ مناسب به اين روحيه ارائه دهند. به همين دليل، همه در پاسخ به يك نياز يا حل يك معضل طراحي و ارائه شده‌اند.

مهمترين قالب‌هاي خواندني جديد عبارتند از:

1ـ كتاب‌هاي شنيداري، 2ـ كتاب‌هاي موبايل، 3ـ كتاب‌هاي ديجيتالي تمام متن، و 4ـ كتاب‌هاي وب پايه.

1ـ كتاب‌هاي شنيداري

اين كتاب‌ها كه با عنوان‌هاي «كتاب‌هاي گويا» و «كتاب‌هاي صوتي» نيز شناخته مي‌شوند، كتاب‌هايي هستند كه از حالت متني خارج شده و به قالب صوتي درآمده‌اند. اين كتاب‌ها، براي نابينايان تهيه مي‌شد اما به مرور زمان و پس از درك مزايا و كاربردهاي آن براي همگان، به عنوان نمونه‌اي از كتاب‌هاي جديد، براي افراد غيرنابينا نيز مورد استفاده قرار گرفت. با رشد فناوري، اين آثار به صورت ديسك‌هاي مغناطيسي صوتي، بر روي لوح‌هاي فشرده، فايل‌هاي رايانه‌اي و فايل‌هاي قابل خواندن با تلفن همراه نيز عرضه شدند. در ديناي حاضر كه انسان‌ها عموماً با كمبود وقت مواجه هستند و به‌خصوص در شهرهاي بزرگ كه مقدار زيادي از وقت آنها در ترافيك يا ترددهاي شهر مي‌گذرد، اين كتاب‌ها مي‌توانند بسيار مفيد باشند؛ زيرا در هر حالتي ـ چه در حال رانندگي، چه در حال سفر با مترو، يا اتوبوس و تاكسي مي‌توان مطالب اين كتاب‌ها را گوش كرد و مورد استفاده قرار داد.

2ـ كتاب‌هاي موبايل

اين كتاب‌ها نيز از پديده‌هاي جديد و جالب در زمينه كتابخواني به‌شمار مي‌آيند. اين‌گونه كتاب‌ها در قالب‌هاي متنوعي چون متني، شنيداري و چند رسانه‌اي وجود دارند. گونه‌هاي متني آنها، فايل‌هاي رايانه‌اي هستند كه با حجم بسيار كمي توليد شده و متن نوشتاري كتاب را بر روي تلفن همراه نصب مي‌كنند. اين كتاب‌ها، پس از نصب، قابل خواندن بوده و امكاناتي چون جستجو، تورق و امكانات ديگر را بر روي تلفن همراه ارائه مي‌كنند.

نوع ديگر كتاب‌هاي موبايل، كتاب‌هاي شنيداري موبايل هستند. اين گونه كتاب‌ها، مانند همان كتاب‌هاي شنيداري هستند كه بر روي تلفن همراه نصب شده و مورد استفاده قرار مي‌گيرند.

گونه ديگر كتاب‌هاي موبايل، كتاب‌هاي چند رسانه‌اي هستند. اين گونه كتاب‌ها، انواع رسانه‌ها چون متن، تصوير، صدا و غيره را در بر مي‌گيرند. يعني همزمان با خواندن اين كتاب‌ها، مي‌شود از تصاوير آن استفاده كرد و متن شنيداري كتاب را نيز گوش كرد. اين‌گونه كتاب‌ها، بيشتر براي كتاب‌هاي كودكان مورد استفاده قرار مي‌گيرند.

3ـ كتاب‌هاي ديجيتال تمام متن

اين نوع كتاب‌ها، كتاب‌هايي هستند كه به‌صورت فايل ديجيتال تهيه شده و بر روي رايانه قابل استفاده هستند.

رايج‌ترين قالب مورد استفاده براي اين كتاب‌ها، pdf است كه‌ مخفف portable Data File است.

اين فايل‌ها به دليل اينكه ساختار متن فايل را به‌هم نمي‌ريزند، از همه انواع فايل‌ها براي كتاب‌هاي ديجيتال پركاربردتر هستند. از انواع فايل‌هاي رايج ديگر براي كتاب‌هاي ديجيتال تمامي متن مي‌توان فايل‌هاي ورودي (Doc)، فرامتني (html) و غيره را نام برد. برخي از صاحبنظران، نوعي تقسيم‌بندي براي اين كتاب‌ها قائل شده‌اند كه عبارتند از: كتاب‌هاي ديجيتال‌زاده و كتاب‌هاي ديجيتال شده، كتاب‌هاي ديجيتال‌‌زاده كتاب‌هايي هستند كه از بن و بنياد به صورت ديجيتال تهيه و توليد مي‌شوند و نسخه چاپي ندارند. اما كتاب‌هاي ديجيتال شده، كتاب‌هايي هستند كه در ابتدا به صورت چاپي منتشر و سپس پويش (اسكن) شده و به صورت ديجيتال درآمده‌اند.

4ـ كتاب‌هاي وب پايه

اين‌گونه كتاب‌ها نيز مانند كتاب‌هاي ديجيتال تمامي متن هستند ولي تفاوتشان وابستگي اين كتاب‌ها به اينترنت است. يعني اينكه، اين كتاب‌ها به صورت ناپيوسته (Offline) ، قابل استفاده نبوده و حتماً بايد اتصال اينترنتي برقرار باشد تا بتوان از آنها استفاده كرد. اين وابستگي به اينترنت هم اغلب جزوسياست فروشندگان اين‌گونه منابع است كه براي كسب درآمد، اجازه ذخيره و استفاده غيرپيوسته براي اين كتاب‌ها را نمي‌دهند.

كتاب‌هاي بندهاي 3و4، بيشتر براي استفاده‌هاي علمي و پژوهشي تهيه شده در برخي موارد به صورت رايگان در اختيار نيستند و بايد از طريق خريداري يا اشتراك پيوسته (Online)، از آنها استفاده كرد.

نكـــته ديگري كه درخصوص به ضـــعي رسيده است كه امكانات جديد كتاب‌هاي الكترونيك وجود دارد، سهولت دسترسي به آنها است. زيرا در اغلب موارد اين كتاب‌ها به صورت رايگان و از طريق اينترنت، قابل دسترسي و استفاده هستند.

ايجاد و توسعه اين‌گونه كتاب‌ها، باعث ايجاد عادت‌هاي خوب كتابخواني در انسان‌ها شده است. زيرا ديگر دغدغه مكان، زمان، سنگيني و سبكي، جاگيري، مشكلات خريد و امانت را تا حد بسيار زيادي حل كرده‌اند. براي مثال، شما مي‌توانيد در حالي كه در پارك نشسته‌ايد و كودكانتان مشغول بازي هستند، با استفاده از تلفن همراهتان يك كتاب موبايل را مطالعه كنيد يا به يك كتاب صوتي موبايل گوش كنيد. يا اينكه در حال رانندگي، يك كتاب صوتي را كه بر روي لوح فشرده تهيه كرده‌ايد، در دستگاه پخش لوح فشرده خودرو گوش كنيد. يا اينكه فايل كتاب صوتي مورد علاقه خود را بر روي تلفن همراه اجرا كرده و پس از اتصال آن به دستگاه‌ پخش صوت خودرو به همراه خانواده از شنيدن متن كتاب لذت ببريد.

اين گونه كتاب‌ها، نسل جديد كتابخانه‌هارا با عنوان كتابخانه‌هاي ديجيتال ايجاد كرده‌اند. از مهمترين خصوصيات كتابخانه‌هاي ديجيتال جديد، دسترسي به منابع در مقابل مالكيت، امكان دسترسي به متن كامل منابع، امكانات جانبي فراوان براي خواندن و استفاده از منابع، نداشتن محدوديت تعداد استفاده‌كنندگان و غيره را مي‌توان نام برد.

با شرايطي كه در اين نوشته از كتابخانه‌ها و كتاب‌هاي جديد تشريح شد، تقريبا مي‌توان ادعا كرد كه بشر در زمينه فناوري‌هاي خواندن به وضعيتي رسيده است كه امكانات فـــراوان به همراه تنوع و راحـــتي خيـــلي زيـــادي را عرضه كرده اســـت و تقـــريبا ديگر بهانه‌اي براي كتاب نخواندن باقي نمانده است.

codex09x

page11

كتابخواني مدرن

مطالب مشابه :

آهنگ هایی که خودم دوست دارم متن هاشون وگذاشتم براتون

راه اندازي نرم، راه درست

یک مطلب ورزشی!

محکمه ی الهی

كتابخواني مدرن

معرفی کتب جدید زبانشناسی

دانلود و متن کامل شعر طنز "محکمه الهی " سروده خلیل جوادی

كتاب حاجي بابا در اصفهان (جيمز موريه)