استان کرمانشاه (فصل محوطه ی جهانی بیستون)

دشت بیستون که در واقع حریم ملی بيستون را دربر دارد، از لحاظ تقسیمات سیاسی بخش هایی از شهرستان های کرمانشاه، هرسین و صحنه را شامل می شود. این محدوده با 35 هزار هکتار مساحت از شمال به کوه های هجر و خانه کودا، از شمال غرب و جنوب غرب به کوه های نُجوبَران و بیستون، از جنوب به سه چک، کوه لاره و کوه ایل دره و از شرق و جنوب شرق به كوه شیرز محدود است. عرصه ملی بیستون بالغ بر 2627 هکتار است که از شمال به تپه نادری، از شمال غرب به کوه بیستون، از جنوب به کشتارگاه صنعتي بيستون و از شرق به روستاهای چمبطان عليا و چمبطان سفلي محدود است. محدوده حریم جهانی 187 هکتار را در بر دارد و حریم منظری آن حدوداً 250 کیلومتر مربع است.

 

در تاریخ 13 جولای 2006 برابر با 22 تيرماه 1385 در سی امین اجلاس یونسکو که در شهر ویلنیوس لیتوانی برگزار گردید، کتیبه و نقش برجسته داریوش به شماره 1222 در فهرست ميراث جهاني به ثبت رسید. این اثر منحصر بفرد پس از ثبت تخت جمشید، چغازنبیل، میدان نقش جهان، تخت سلیمان، پاسارگاد، گنبد سلطانیه و بم و منظر فرهنگی آن هشتمین اثر ایرانی است که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

 

                                                          (سراب بیستون)

 

براساس ارزيابي ايكوموس و راي اعضاي كميته ميراث جهاني، به دلیل انطباق ویژگی های کتیبه و نقش برجسته داریوش با معيارهای شماره II و III کنوانسیون حمایت از میراث فرهنگی و طبیعی جهان (1972)، این اثر در فهرست ميراث جهاني به ثبت رسيد این معیارها عبارتند از:

معيار  II: نقش برجسته و کتیبه داریوش که به دستور داريوش اول به وجود آمده نشانه بارزي از ارتباطات مهم ارزش هاي بشري در توسعه هنر و نوشتار يادماني است. نمايش نمادين پادشاه هخامنشي در برابر دشمن او گواه سنتي در هنر نقش برجسته های يادماني است كه تاريخ آن به مصر باستان و خاورميانه برمي گردد. هنري كه در دوره هخامنشي و امپراطوري هاي بعدي توسعه بيشتری يافت.

                                            (تصویر از اطلس تاریخی پیش از اسلام)

 

معيار  III: محوطه تاريخي بيستون در مسير يكي از اصلي ترين جاده هاي ارتباطي بين ايران )پارس( و بين النهرين قرار گرفته و با كوه مقدس بيستون مرتبط است .در حالي كه شواهد باستان شناختي استقرار انساني در دوران پيش از تاريخ در محل ديده مي شود، اما مهمترين آن از قرن ششم پيش از ميلاد تا قرن ششم ميلادي است.  كتيبه بيستون از اين جهت كه تنها متن يادماني شناخته شده هخامنشي است كه يك رويداد تاريخي ويژه يعني برپايي مجدد امپراطوري توسط داريوش اول)كبير( را مستند مي كند، اثري منحصر است .

 

                    (نقش برجسته ی گودرز دوم،مهرداد دوم،وقف نامه ی شیخ علیحان زنگنه)

 

 محوطه جهانی بیستون از اعتباری مضاعف در تاریخ ایران باستان و جنوب غرب آسیا برخوردار است. این محوطه ی تاریخی در مکانی استراتژیک و مسلط بر سر راه مهم اتصال دهنده ی فلات ایران به بین النهرین قرار گرفته و از دوران باستان مورد استفاده بوده است. از دیدگاه تاریخی، محوطه ی بیستون دارای توالی بی وقفه ی باستان شناختی از دوران پیش از تاریخ تا قرن 20 میلادی می باشد

 

                                            

مهمتر اینکه یکی از مدارک قابل توجه تاریخ بشر یعنی نقش برجسته و کتیبه داریوش کبیر که مدرکی کلیدی برای رمزگشایی خط میخی بود در این محوطه قرار گرفته است. در واقع به واسطه ی کتیبه مذکور بود که سر هنری راولینسون کار طولانی و پرزحمت خود را که منتهی به خواندن خط میخی فارسی باستان در سال 1847میلادی شد را آغاز کرد. این کتیبه را ملکه کتیبه های شرق باستان و لوح روزتای آسیا لقب داده اند. این اثر در تاریخ 15/10/1310 به شماره 70 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

 

                                                        (مجسنه هرکول)

در دامنه کوه بیستون و در غرب نقش برجسته داریوش اول ، دیواره ای عظیم حجاری شده است که در بین مردم به فرهاد تراش ، فراتاش ، فرای تاش و تخت فرهاد معروف است. این دیواره عرضی در حدود200 متر و ارتفاعی حدود 36 متر دارد که در دامنه آن یک سکوی خاکی قرار دارد. در جلوی این سکو دیواری به طول صد و پنجاه متر و به ارتفاع چهار و نیم متر ایجاد شده است. این دیوار با استفاده از بلوک های سنگی تراشیده و لاشه سنگ به همراه ملاط گچ ساخته شده است در دو طرف این صفحه تراشیده ، چند سکوی پله دار خشن در سنگ کنده شده که از آنها برای نشستن به هنگام تراشیدن دیواره استفاده می شد.

                                                     (تصاویر فرهاد تراش)

 

برخی از ایرانشناسان همچون هرتسفلد فرهادتراش را از آثار داریوش اول هخامنشی می دانند و معتقدند که داریوش قصد داشته متن وصیتنامه اش را در اینجا نقر کند. جکسون آنرا برای ثبت پیروزی های بعدی داریوش مناسب تر دانسته است. برخی معتقدند که منظور از نقر این صفحه نوشتن و نمایاندن یک واقعه تاریخی مهم بوده که توسط خسرو پرویز پادشاه ساسانی ایجاد شده است. اخیراً برخی از کارشناسان معتقدند که فرهاد تراش معدن سنگ و کارگاه حجاری جهت استخراج سنگ و تراش بلوک های سنگی بکار رفته در دیواره بناهای ساسانی بیستون بوده است.

 

فرهاد تراش در نزد مردم و در ادبیات فارسی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در واقع مردم به استناد اشعار موجود بویژه اشعار نظامی گنجوی این اثر را کار فرهاد کوهکن می دانند که به خاطر عشق شیرین – زن ارمنی خسروپرویز – به این کار سنگین تن داده است. این بنا در تاریخ 1380/12/19 به شماره 4487به ثبت ملی رسیده است

 

 

در کرانة راست رودخانة گاماسیاب و در اراضی جنوبی بیستون، بقایای دیواری از دوره ساسانی دیده می شود. این دیوار 5 متر ضخامت دارد که در امتداد شمالی – جنوبی با سنگ و ملاط گچ ساخته شده است. نمای این دیوار با دو یا سه ردیف بلوک های سنگی به بزرگی 70 سانتیمتر ایجاد شده و داخل آن با سنگ های غوطه ور در ملاط گچ ساخته شده است. حدود هزار متر از این دیوار در سمت راست گاماسیاب قابل پیگیری است که بخش جنوبی آن در این نقطه با پل خسرو یک زاویه راست گوشه تشکیل می دهد .

در دوره ایلخانی بر روی بقایای دیوار ساسانی، بنایی ایجاد شده است. دیوارهای بنای مذکور را از آجر و ملاط گچ ساخته اند. این بنا 22 متر عرض و30 متر طول داردکه دارای یک تالار، سه ایوان جانبی و سیزده اتاق پیرامونی بوده است. تالار به وسیله سه ایوان جانبی با اتاق ها مرتبط بوده است. این بنا با آجرکاری، گچبری و کاشی های زیبای شاخص دوره ایلخانی مزّین شده بود. باستان شناسان آلمانی که در دهة شصت میلادی این بنا را از زیر خاک بیرون کشبده اند، بر اساس بررسی و مطالعة سفال ها ، کاشی ها و آجر های تراش خوردة تزئینی بدست آمده از این بنا آنرا کاخ شکار سلطان محمد خدابنده الجایتو از شاهان قدرتمند و عمران دوست ایلخانی می دانند.

 

 

کاروانسرای شاه عباسی بر سر راه قدیمی کرمانشاه – همدان، در مقابل فرهاد تراش قرار دارد. این کاروانسرا با مساحتی بیش از 6000 متر مربع، به فرم چهار ایوانی و به سبک کاروانسراهای دوره صفوی ساخته شده است. هر چند بانی اولیه بنا مشخص نیست اما احداث آن احتمالاً به فرمان شاه عباس اول صفوی آغاز و بنا بر کتیبه موجود در سر در بنا به اهتمام شیخ علیخان زنگنه، صدراعظم شاه سلیمان صفوی به پایان رسیده است. این کاروانسرا در زمان ناصرالدین شاه قاجار مرمت شده است. در دوره پهلوی به دلیل مورد استفاده قرار نگرفتن کاروانسرا ، از این بنا بعنوان انبار غله استفاده گردید. مدتی نیز این بنا مورد استفاده خانواده های بی بضاعت بیستون قرار گرفت. در سالهای پس از انقلاب اسلامی این بنای تاریخی به مدت هفده سال در اختیار اداره امور زندان ها قرار داشت و پس از این مدت سازمان میراث فرهنگی به منظور مرمت و حفظ بنا آنرا از اداره امور زندان ها باز پس گرفت.

 

 و عکس یادگاری کناره فرهاد تراش....

 

تمام.

 

منبع: پایگاه میراث جهانی بیستون


مطالب مشابه :


بیستون

میراث تاریخ - بیستون - پوستینی کهنه دارم من.یادگاری ژنده پیر از روزگارانی غبارآلود.سالخوردی




معرفی اعضای انجمن

انجمن علمی مهرازن ایرانیان(معماری) - معرفی اعضای انجمن - دانشگاه میراث بیستون - انجمن علمی




مسابقات خانه تنهایی من

انجمن علمی مهرازن ایرانیان(معماری) - مسابقات خانه تنهایی من - دانشگاه میراث بیستون - انجمن




بیستون

گردشگری استان کرمانشاه - بیستون سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان




استان کرمانشاه (فصل محوطه ی جهانی بیستون)

سفرنامه دیدنو - استان کرمانشاه (فصل محوطه ی جهانی بیستون) - وبلاگی در مورد سفر و عکاسی از




بازخوانی مجدد کتیبه داریوش بزرگ در بیستون

استان پنجم - بازخوانی مجدد کتیبه داریوش بزرگ در بیستون -




سمینار پروفسور گلابچی

انجمن علمی مهرازن ایرانیان(معماری) - سمینار پروفسور گلابچی - دانشگاه میراث بیستون - انجمن




برچسب :