گزارش تحليلی از منطقه ويژه اقتصادی پتروشيمی ماهشهر
بدون شک منطقۀویژۀ اقتصادی پتروشیمی ماهشهر، سازمانی که 10 سال از عمر صنعتی آن می گذرد، به عنوان یک مرکز استراتژیک در تولید و صادرات محصولات پتروشیمی، امروزه جایگاهی ویژه در توسعه صنعت نفت و پتروشيمی کشور دارد. فعالیت و پیشرفت کار واحدها و مجتمع های تولیدی مستقر در منطقه ویژه پتروشیمی ماهشهر نویدبخش آینده ای روشن در تحول این صنعت مهم و تحول توسعه زیرساخت اقتصادی محیط پیرامون و بسیاری از استان های کشور است.
در راستاي تحليل موضوعات تكنولوژيك پتروشيمی كشور، نياز به مطالب اوليه‌اي جهت آشنايی با مراكز تجمع واحدهای پتروشيمی مي‌باشد كه از جمله اين مراكز، مي‌توان به منطقه ويژه اقتصادی پتروشيمی (ماهشهر) اشاره كرد. گروه نفت و گاز شبكه تحليلگران تكنولوژی ايران طي بازديدی كه اخيراً از اين منطقه داشت، با نحوه كار و پيشرفت واحدهای مستقر در آن آشنا گشت و با تني چند از كارشناسان و مديران آن گفتگو نمود كه حاصل اين بازديد و گفتگوها در قالب "گزارشي تحليلی از منطقه ويژه اقتصادی پتروشيمی ماهشهر" در زير ارايه شده است:
منطقه ويژه پتروشيمي ماهشهر با 2 هزار
هكتار وسعت، 10 كيلومتر طول و 2 كيلومتر عرض، فعاليت‌های ساختماني و نصب خود را
آغاز نموده است. در ضلع شمال غرب اين منطقه، بندر امام قرار دارد و اين منطقه از
غرب نيز در مجاورت ماهشهر مي‌باشد. اين منطقه از تمامي راه‌های ارتباطي كه يك
مجموعه مي‌تواند برخوردار باشد، مانند راه‌های هوايی، راه آهن سراسری و راه‌های خاكی
و آبی كه به درياهاي آزاد منتهی مي‌شود، برخوردار است.
منطقه ويژه ماهشهر به 5 سايت تقسيم
شده كه هر سايت كاربری خاصی را دارا است:
1) سايت يك
اولين سايت كه 240 هكتار وسعت دارد،
براي صنايع سبك و پايين‌دستی پتروشيمی در نظر گرفته شده كه قرار است در اختيار بخش
خصوصی باشد. منظور از صنايع سبك، صنايعي با كاربري خاص مانند صنايع فلزی، صنايع
شيميايی و بسته‌بندی، صنايع بتون و سازه‌های بتونی و صنايع برق و الكترونيك است.
برخي از اين صنايع برای اولين بار در
ايران و حتي خاورميانه به فعاليت مي‌پردازند؛ مثلاً صنايع توليد كوره‌های اتان و
نفتا كه به وسيله شركت ايرگت، تحت ليسانس لينده آلمان ايجاد شده است؛ صنايع پودر
بندر امام كه جهت توليد پودرهای باريت و بنزوئيت براي گل حفاری ايجاد شده است و
شركت سديد(شرکت لوله سازی ماهشهر) كه سازنده لوله‌های اسپيرال گاز است. همچنين
شركت شيمی پارس كه برای اولين بار در منطقه، كودهای سولفات روی و سولفات آمونيوم
را توليد مي‌نمايد در اين منطقه قرار دارد.
در سال های آغازی راه اندازی منطقه
ویژه اقتصادی پتروشیمی ماهشهر، با تلاش مدیران و کارکنان این سازمان در یک
مدت کوتاه، ۳۵ شرکت در زمینه صنایع فلزی، ۳۵ شرکت در زمینه صنایع شیمیایی و
۱۶ شرکت در زمینه صنایع بتون، ۱۲ شرکت در زمینه تولید قطعات الکترونیک و
ابزار دقیق و دو شرکت نیز در زمینه صنایع غذایی جهت تولید یخ و استفاده از
پلانکتون‌های پساب‌ها جهت تغذیه میگو مستقر شدند. 60 درصد از شركت‌های مدنظر در اين مكان مستقر شده‌اند
و 40 درصد باقي نيز در حال واگذاری زمين و يا نصب تجهيزات خود مي‌باشند؛ نکته جالب
توجه این که زمین‌هایی که این صنایع در آنجا مستقر شده‌اند، در ابتدا به صورت
باتلاقی بود و براي رفع اين مشكل، از 15 تا 40 كيلومتري اين محل خاك به اين منطقه
منتقل شده و در 4 الي 5 لايه كوبيده شده و سپس زمين با تراكم 6درصد در هر متر مربع
به زمين با 98 درصد تراكم مبدل گشته و به سرمايه‌گذار تحويل داده مي‌شود. چنانچه
صاحبان صنايع قصد استقرار صنايع سبك را در اين منطقه داشته باشند، با عمليات انجام
گرفته بر روي زمين مشكلي وجود نخواهد داشت، اما جهت استقرار صنايع سنگين احتياج به
شمع‌كوبي مي‌باشد كه اين شمع‌كوبي‌ها در برخي مناطق تا 40 الي 50 متري زمين صورت
مي‌پذيرند. كلاً در منطقه ويژه ماهشهر 1500 هكتار از زمين‌هاي مورد استفاده شمع‌كوبي
گرديده كه هر شمع هزينه‌اي معادل 1 الي 1.5 ميليون تومان را به خود اختصاص مي‌دهد. جهت
نصب مخازن، سيستم بارگذاري تدارك ديده مي‌شود، يعني متناسب با حجم و وزن مخزن، خاك
دپو شده و زه‌كشي مي‌شود تا زمين نشست خود را انجام دهد و جهت نصب مخزن آماده
گردد.
2) سايت دو:
سايت دوم حدود 350 هكتار وسعت دارد و
جهت صنايع سنگين و نيمه سنگين در نظر گرفته شده است. مجموعةه شركت‌های اين سايت به
شرح زير مي‌باشد:
الف) طرح الفين هفتم، جهت توليد پلي‌اتيلن‌هاي
سبك و سنگين و پلي‌پروپيلن كه در صنايع لاستيك و پلاستيك كاربرد دارند. حدود 50
الي 60 درصد از كار اين مجموعه انجام شده است.
ب) طرح ايزوسيانات‌ها، جهت توليد مواد
اسفنجی و فوم و محصولاتی با مصارف نظامي در اين قسمت قرار دارد. ليسانس اين واحد
از شركت‌های كوماتور سوئد و هانزوشيمی آلمان اخذ شده است كه هر كدام 30 درصد در آن
سهم دارند و 40درصد باقي، سهم شركت ملی پتروشيمی مي‌باشد.
ج) بخش كلرآلكاليد نيز در اين قسمت
قرار داشته و از نمك‌هاي به دست آمده از حوضچه‌های اطراف منطقه ويژه، به عنوان
خوراك استفاده می نمايد.
د) شركت فجر نيز كه وظيفه تامين برق،
آب، بخار و ساير خدمات جانبی منطقه ويژه را بر عهده دارد در اين قسمت مستقر مي‌باشد.
ه) واحدی نيز جهت بازيافت پساب‌های
صنعتي در نظر گرفته شده كه پساب‌های سايت‌هاي اول و دوم را گرفته و بازيافت مي‌نمايد.
و) 80 هكتار از اين سايت نيز جهت
صنايع نيمه سنگين در نظر گرفته شده كه شامل زمين‌هايي با قطعات 2 هكتاری جهت واگذاری
است
.
3) سايت سه:
در سايت سوم كه حدود 260 هكتار وسعت
دارد، الفين هشتم كه به شركت اروند متعلق مي‌باشد، قرار دارد. پتروشيمی فناوران
يكي از بزرگترين توليدكنندگان متانول نيز در اين سايت قرار دارد و در آينده، يكي
از اولين واحدهاي مورد بهرهبرداری خواهد بود. در اين منطقه دو بخش خصوصي به‌نام‌هاي
شيمی بافت جهت توليد سالانه 40 الي 45 هزار تن
MTBE و شركت غدير جهت توليد پي‌وی‌سي در
حال ساخت می‌باشند. جهت استفاده از تجارب و توان شركت‌هاي خارجی و بهره‌گيری صحيح
از انتقال تكنولوژی، احداث يك واحد تحقيق و توسعه در اين سايت از اهداف آتی مي‌باشد
كه محلي براي تحقيق و توسعه و همچنين استفاده از اساتيد دانشگاه و بهره‌گيری از
تخصص‌های ايشان خواهد بود. جهت پایش و جلوگيری از مسائل و مشكلات زيست محيطي ناشی
از فعاليت واحدهاي بزرگتر منطقه ويژه، يك مجموعه زيست محيطی نيز در كنار واحد
تحقيق و توسعه تدارك ديده شده است.
4) سايت چهار:
سايت چهارم كه مجموعاً 300 هكتار وسعت
دارد، پنج شركت دولتی و يك شركت خصوصي و مجموعه‌اي را جهت بازيافت پساب‌های صنعتی
در خود جاي داده است. الفين ششم كه متعلق به شركت اميركبير مي‌باشد، در اين سايت
واقع شده و 70 درصد از كارهاي ساخت و نصب آن صورت گرفته است. واحد پلي‌اتيلن سنگين
آن به اتمام رسيده و حدود 140 هزار تن پلي‌اتيلن سنگين توليد مي‌نمايد و واحدهاي ديگر
آن جهت توليد HD, HHD و PP آن به بخش خصوصی، شركت نويد رزشيمی، با حدود 80 ميليون دلار
سرمايه‌گذاري ارزی واگذار شده است.
همانگونه كه بيان شد، در منطقه ويژه،
سه واحد شش، هفت و هشت الفين در دست احداث مي‌باشد. واحد الفين هفتم با توليد يك
ميليون و صد هزار تن اتيلن در سال بزرگترين واحد الفين بوده و الفين هشتم و ششم به
ترتيب سالانه يك ميليون تن و 500 هزار تن اتيلن توليد مي‌نمايند. هم‌اكنون به دليل
وجود راه‌های ارتباطي مناسب و نزديكی با مجتمع‌های پتروشيمی، نظير رازی و بندر امام
جهت تامين خوراك ساير واحدها تا زمان راه‌اندازی واحدهاي الفين، مي‌توان از آنها
استفاده كرد و از الفين‌های توليدی آنها تغذيه نمود كه جهت اين كار 28 خط لوله از
اين مجتمع‌ها به سمت منطقه ويژه كشيده شده است.
جهت تامين خدمات جانبی براي واحدهای
مستقر در سايت‌هاي سوم و چهارم، واحد يوتيليتی فجر تدارك ديده شده است. از جمله
مزايای اين طرح، سرويس‌دهی به كل مجموعه و كنترل توسط يك واحد مي‌باشد، اما اين
كار معايبی نيز به همراه دارد كه بارزترين آنها، از كار افتادن تمام واحدها در
صورت توقف فعاليت اين واحد مي‌باشد. همچنين عدم كارشناسي صحيح و بروز مشكلات
مختلف، منجر به ايجاد ناهماهنگي در زمان پايان يافتن واحدها جهت بهرهبرداری از
مجتمع فجر گرديده و با توجه به پيشرفت سريع احداث و اتمام اين مجتمع، منجر به
متوقف بودن دستگاه‌ها و واحدهاي آن در يك دوره زماني تا اتمام واحدهاي ديگر شده كه
ضررهای چشمگيری را به دنبال دارد.
برق توليدی مجتمع حدود 585 مگاوات مي‌باشد
كه به وسيله 5 عدد توربين گازی ساخت فرانسه توليد مي‌گردد. 15 كمپرسور نيرومند نيز
موجود است كه تامين حدود 23 هزار متر مكعب گازهای هواي فشرده و ابزار دقيق و
اكسيژن مورد نياز را به عهده دارند. توليد حدود 7000 متر مكعب انواع آبهاي صنعتی،
آشاميدنی و آب مقطر نيز در دستور كار اين مجتمع قرار دارد. شركت پتروشيمی خوزستان
جهت توليد 35 هزار تن در سال پليمرهای مهندسی و شركت تندگويان با توليد PE و
الياف مصنوعی و گريد بطری‌های يكبار مصرف با حدود 95 درصد پيشرفت كار در اين سايت،
واقع است.
در اين سايت شركت بوعلی‌سينا جهت
انجام طرح آروماتيك سوم با خوراك نفتا نيز حضور دارد كه نفتای مورد نياز را از
پالايشگاه آبادان تامين مي‌نمايد. همچنين اين سايت دارای بلندترين برج خاورميانه به ارتفاع 128
متر و وزن 1500 تن مي‌باشد كه در بلژيك در سه قسمت ساخته شده و بدست توانمند متخصصين
ايراني در يك پروژه بلندمدت به وسيله جرثقيل‌های وارداتی از امارات جهت تفكيك
زايلن‌ها و پارازايلن‌ها نصب گرديده است.
طرح کلر آلکالی و پی وی سی شرکت پتروشیمی اروند برای تولید انواع لوله،شلینگ، عایق حرارتی، لوازم آشپزخانه، تهیه مواد شوینده، اسباب بازی، طرح تبدیل متانول به پروپیلن(MTP) شرکت پتروشیمی فناوران، سرویس های جانبی متمرکز شماره یک شرکت پتروشیمی فجر، سرویس های جانبی مترکز فجر 2 و اسکله دوم مایعات با ظرفیت کل 45 هزار تن در سال معادل 70 هزار متر مکعب از دیگر طرح های مهم صنعت پتروشیمی کشور واقع در منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ماهشهر است.
5) سایت پنج:
در بخش جنوب، منطقه خور موسی، به
عنوان يكي از بهترين خورهاي ايران، وجود دارد كه نسبتا عريض بوده و عمقی حدود 20
الي 30 متر را دارا است، در اين منطقه، 50 پست اسكله احداث خواهد شد كه 37 پست آن
متعلق به بنادر و دريانوردی است. اين مجموعه به همراه انبارها و برخی تجهيزات ديگر
سايت پنجم را تشكيل مي‌دهد.
شبكه راه آهن بندر امام، امكان ارتباط
منطقه را با كشورهای همسايه آسيای مركزی، تركيه و قفقاز ميسر مي‌سازد. به وسيله
شبكه راه‌آهن، مواد صادراتی تا بر اسكله‌ها انتقال يافته و سالانه 2 ميليون تن
صادرات در سال از اين اسكله‌ها صورت مي‌پذيرد. گفتني است، در خور موسي 2 بار در
روز جزر و مد صورت مي‌گيرد كه منجر به لايروبي طبيعي آن مي‌گردد.در
اين منطقه، سه خور فرعی به نام خورهای زنگی و جعفری يك و دو وجود دارد كه بر اثر
پيشروی خورموسی از طريق زره‌های زيرزمينی ايجاد گرديده است.
ميزان نمكی كه در اثر از بين رفتن اين
خورها باقی می ماند، هفت برابر نمك دريا است و برای سازه‌های منطقه بسيار مضر مي‌باشد.
اين نمك‌ها به صورت لايه‌هاي يك تا سه متری در زير زمين قرار گرفته و به وسيله
باران شسته شده و باعث فرورفتن زمين و ايجاد خلل در ساخت و سازها مي‌گردد. لذا
احيا و حفظ اين خورها جزو اهداف متخصصان منطقه ويژه قرار گرفته است. محصولات منطقه
ويژه به استثناي پي‌وي‌سي كه صادر مي‌گردد، در داخل كشور مصرف شده و جوابگوی
نيازهای داخلی است.
در كل منطقه، بين 20 الي 23 هزار نفر
مشغول به كار هستند كه در امور ساخت و ساز و نصب فعاليت مي‌نمايند؛ پس از بهرهبرداری
واحدها، در حدود 14 الي 16 هزار نفر نيروی ثابت در آن به فعاليت خواهند پرداخت. در
مرحله نصب و ساخت از نيروی خارجی استفاده‌ای نشده، اما جهت ارايه ليسانس‌ها و تست
واحدها و نظارت بر روند كار، متخصصان خارجی در واحدها مشغول به كار خواهند شد كه همكاری
با اين نيروها در همين حد باقي خواهد ماند. در سايت دوم, پلی در دست احداث شده كه
ورودی و خروجی منطقه تنها از اين راه صورت میگیرد و گمركات و امور مربوطه به
صادرات، خروج و ورود كالا در اين خروجی مستقر شده و كليه راه‌های خروجی و ورودی به
منطقه مسدود خواهد شد.
تحليل:در رابطه با فعاليت‌های گسترده انجام
شده در اين منطقه نكات زير قابل توجه می‌باشد:
-1از جمله مسائل و معضلات موجود در منطقه، رطوبت بالای هوا و خوردگي
شديد مي‌باشد كه در صورت عدم توجه و انجام كارشناسي‌های لازم، قبل از طراحي‌ها و احداث
مجتمع‌ها، باعث واردشدن خسارات سنگين و فرسودگي و خوردگی تجهيزات خواهد شد. به
عنوان نمونه استفاده از مواد جديد و پيشرفته (مانند برخي انواع كامپوزيت‌ها) در
بخش‌های مختلف سازه‌ای و غيره، مي‌تواند عامل مهمی در كاهش خسارات ناشی از خوردگی
باشد.
2- به دليل ايجاد
واحدهای متعدد در منطقه‌ای نسبتاً محدود به صورت مجتمع و متراكم، رخ دادن حادثه‌ای
در يك واحد، منجر به وارد شدن خسارات و صدمات قابل توجهی به ساير واحدها مي‌گردد.
اين مساله با توجه به نزديك‌بودن اين منطقه به آبهاي آزاد و تهديدهاي نظامي ناشي
از آن كه در جنگ هشت ساله نيز منجر به خرابي‌های زياد مناطقي مانند پتروشيمي بندر
امام گرديد، حائز اهميت مضاعف خواهد بود.
-3 احداث واحدهای متعدد در كنار خور موسی، گرچه تسهيلات مناسبی را
براي صنايع پتروشيمی فراهم مي‌نمايد، اما از نظر زيست محيطي ممكن است مشكلاتي را به
وجود آورد كه حل آن مستلزم هزينه زياد باشد. با مدنظر قرار دادن اين نكته كه آب
خور موسي هر 5 سال يكبار به طور كامل عوض شده و آب تازه جايگزين آن مي‌گردد، اين
سؤال مطرح مي شود كه حتی اگر پاكترين صنايع را دركنار اين آب‌ها مستقر نماييم، آيا
ورود آلودگی‌ها در اثر وقوع حوادث و شرايط اضطراری، شرايط زيست محيطی اين منطقه را
وخيم نكرده و طبيعت آن را بر هم نخواهد ريخت؟ اين سؤال وقتي مهمتر جلوه خواهد نمود
كه بدانيم صنايع پتروشيمی و پساب‌هاي آن بسيار مضر و آسيب‌رسان به محيط زيست مي‌باشند.
4- با توجه به موارد مطرح شده، لازم است پيش از طراحی، ساخت و نصب واحدها، مسائلي از اين دست مورد ارزيابي قرار گيرد و راهكارهای مناسبي اتحاذ گردد تا پس از بهرهبرداری از اين واحدها دچار مشكلات و ضررهای جبران ناپذير نگرديم. هزينه طولانی‌ترشدن مراحل طراحی و مطالعات قبل از آن، اگر منجر به اخذ تصميمات درست‌تر گردد، با فايده ناشی از آن تصميمات در مراحل بعد، به خوبی قابل جبران خواهدبود.
نویسنده: علیرضا پیمان پاک
لینک: http://naft.itan.ir/?ID=8
مطالب مشابه :
گزارش تحليلی از منطقه ويژه اقتصادی پتروشيمی ماهشهر
تنگاره - گزارش تحليلی از منطقه ويژه اقتصادی پتروشيمی ماهشهر پورتال شهرداري
ماهشهر یا مهشور؟
تنگاره - ماهشهر یا مهشور؟ - ماهشهر شهر خاموشي با روح بهاران تنگاره پورتال شهرداري
معرفي شهرك طالقاني ماهشهر(كوره ها)
تنگاره - معرفي شهرك طالقاني ماهشهر(كوره ها) - ماهشهر شهر خاموشي با روح بهاران
کوکر زيباترين پرنده ايران و وضعیت اسفناک آن
تنگاره - کوکر زيباترين پرنده ايران و وضعیت اسفناک آن - ماهشهر شهر خاموشي با روح بهاران
بالاخره "خور ماهشهر" كي به "خور نور"، تبديل مي‌شود؟!
تنگاره - بالاخره "خور ماهشهر" كي به "خور نور"، تبديل مي‌شود؟! - ماهشهر شهر خاموشي با روح بهاران
معرفي فرودگاه بندرماهشهر
تنگاره - معرفي فرودگاه بندرماهشهر - ماهشهر شهر خاموشي با روح بهاران پورتال شهرداري
معرفی بندر پتروشیمی ماهشهر
تنگاره - معرفی بندر پتروشیمی ماهشهر - ماهشهر شهر خاموشي با روح بهاران پورتال شهرداري
اگر حامی داشتیم، فوتبال ماهشهر ملی می‌شد(با مرد سیاسی ماهشهر از فوتبال)
تنگاره - اگر حامی داشتیم، فوتبال ماهشهر ملی می‌شد(با مرد سیاسی ماهشهر از فوتبال) - ماهشهر
برچسب :
پورتال شهردارى ماهشهر