لجستیک

لجستیک، متشکل از کلیه فعالیت‏های پشتیبانی مأموریت عمده سازمان‏ (1)- 1987)P. 7. Ronald H. Ballou Basic(Business Logstics(3th. ed(New Jersey:Hall Inc, است که شامل مواد، ذخیره‏سازی، برنامه تولید، حمل‏ونقل، بسته‏بندی، توزیع، طراحی سیستم‏ها، اطلاعات لجستیک، مدیریت و مهندسی سیستم‏های‏ پشتیبانی، مهندسی چرخه زندگی و خدمات مشتری است.

این تعریف شامل چهار دیدگاه است:

الف. دیدگاه لجستیک نظامی.

ب. مدیریت سیستم‏های لجستیکی در ابعاد اقتصادی، بازاریابی و توزیع اطلاعات

ج. دیدگاه تخصصی مهندسی در لجستیک در زمینه حمل‏ونقل، بسته‏بندی، جابجایی‏ مواد، طرح‏های فنی، تحقیق در عملیات، کنترل کیفیت و خدمات مشتری.

د. دیدگاه لجستیک تولید که برای دسترسی به اهداف خود از مهندسی لجستیک و مدیریت سیستم‏ها سود می‏برد.

2. اهمیت‌ اقتصادی‌ لجستیک‌:

روند رو به‌ رشد جمعیت‌ و به‌ تبع‌ آن‌ رشد تقاضا باعث‌ شکل‌گیری‌ بازارهای‌ فروش‌ کالا و همین‌طور مراکز عرضه‌ خدمات‌ و کالاها شده‌ است‌.

توزیع‌ کالاها از مبدأ تولید تا رسیدن‌ به‌ دست‌ مصرف‌کننده‌ نهایی‌ به‌ عنوان‌ یک‌ جزء مهم‌ از تولید ناخالص‌ ملی‌ کشورها مبدل‌ شده‌ است‌. با توجه‌ به‌ این‌ مهم‌، فعالیت‌های‌ لجستیکی‌ بر میزان‌ نرخ‌ تورم‌، نرخ‌ بهره‌وری‌، نرخ‌ سود و هزینه‌های‌ مربوط‌ به‌ انرژی‌ و دیگر خصوصیات‌ اقتصادی‌ تأثیرگذار است‌.

مدیران‌ مؤسسات‌ تولیدی‌ و صنعتی‌ و همین‌طور سازمان‌های‌ خدماتی‌ بر این‌ باورند که‌ سیستم‌ لجستیک‌ چیزی‌ فراتر از مجموعه‌ای‌ از کارکردها و وظایف‌ گسسته‌ است‌. مفهوم‌ کارآمدی‌ که‌ طبق‌ آن‌ نیازمندی‌های‌ مشتری‌ بایستی‌ به‌ مقدار مناسب‌، در مکان‌ مناسب‌ و زمان‌ مناسب‌ به‌ دست ‌مشتری‌ رسانده‌ شود، تأثیر گسترده‌ و عمیقی‌ بر تعادل‌ مؤسسات‌ به‌ صورت‌ کلی‌ و همین‌طور سیستم‌ اقتصادی‌ در سطح‌ ملی‌ و بین‌المللی‌ گذاشته‌ است‌.

3. تعریف لجستیک از نگاه انجمن مدیریت لجستیک (CLM):

"لجستیک‌ بخشی‌ از فرآیند زنجیره‌ عرضه‌ است‌ به‌ طوریکه‌ جریان‌ مؤثر و کارای‌ انبارش‌ کالاها، خدمات‌ و اطلاعات‌ وابسته‌ به‌ آنها را از نقطه‌ شروع‌ تا نقطه‌ مصرف‌ به‌ منظور برآورده‌ نمودن‌ نیازمندی‌های‌ مشتری‌ برنامه‌ریزی‌، اجراء و کنترل‌ می‌نماید. "

۳ویژگی اساسی لجستیک:

1. صرفه جویی های هنگفت در هزینه ها

2. کسب رضایت مشتری وافزایش فروش

3. عامل موثر در کسب برتری رقابتی در بازار

محققین لجستیک را علمی چند رشته ای که ترکیب مهندسی ، اقتصاد و تئوری سازمان می باشد قلمداد می کنند. بطوری که در امور خرید، برنامه ریزی ، تولید، بازاریابی و... نقش اساسی بازی می کند.

مدیریت زنجیره تامین داراى سه فرآیند عمده است که عبارت‌اند از:

1)مدیریت اطلاعات

2)مدیریت لجستیک

3)مدیریت روابط (RELATIONSHIP MANAGEMENT)

مدیریت اطلاعات : امروزه نقش ، اهمیت و جایگاه اطلاعات براى همگان بدیهى است. گردش مناسب و انتقال صحیح اطلاعات باعث مى‌شود تا فرآیندها موثرتر و کاراتر گشته و مدیریت آنها آسان‌تر گردد. مدیریت اطلاعات هماهنگ و مناسب میان شرکا باعث خواهد شد تا تاثیرات فزاینده‌اى در سرعت، دقت، کیفیت و جنبه‌هاى دیگر وجود داشته باشد. مدیریت صحیح اطلاعات موجب هماهنگى بیشتر در زنجیره خواهد شد.

مدیریت لجستیک : در تحلیل سیستم هاى تولیدىموضوع لجستیک بخش فیزیکى زنجیره تامین را در بر مى گیرد. این بخش که کلیه فعالیت‌هاى فیزیکى از مرحله تهیه ماده خام تا محصول نهایى شامل فعالیت‌هاى حمل و نقل، انباردارى، زمان‌بندى تولید و... را شامل مى شود، بخش نسبتا بزرگى از فعالیت‌هاى زنجیره تامین را به خود اختصاص مى دهد. در واقع ، محدوده لجستیک تنها جریان مواد و کالا نبوده بلکه محور فعالیت‌هاى زنجیره تامین است که روابط و اطلاعات ، ابزارهاى پشتیبان آن براى بهبود در فعالیت‌ها هستند.

مدیریت روابط: مدیریت روابط ، تاثیر شگرفی بر همه ی زمینه های زنجیره تامین و همچنین سطح عملکرد آن دارد. بسیاری از شکست های آغازین در زنجیره ی تامین ، معلول انتقال ضعیف انتظارات وتوقعات و نتیجه رفتارهایی است که بین طرفین در گیر در زنجیره به وقوع می پیوندد. علاوه بر این ، مهمترین فاکتور برای مدیریت موفق زنجیره تامین ، ارتباط مطمئن میان شرکا در زنجیره است به گونه ای که شرکا اعتماد متقابل به قابلیتها وعملیات یکدیگر داشته باشند. کوتاه سخن اینکه در توسعه هر زنجیره تامین یکپارچه ، توسعه اطمینان واعتماد در میان شرکا وطرح قابلیت اطمینان برای آنها از عناصر بحرانی ومهم برای نیل به موفقیت است.

4. لجستیک تجاری:

همکاری سازمانهای بزرگ یا بازارهای بین المللی باعث احساس نیاز به لجستیک جهانی وشبکه لجستیک جهانی شده اند.

5. تعریف لجستیک از نگاه انجمن مدیریت لجستیک :

لجستیک فرایند برنامه ریزی ، اجرا و کنترل موثر وکارایی جریان وانبارش کالاها وخدمات واطلاعات وابسته به آنها از نقطه ی شروع تا نقطه ی مصرف به منظور برآوردن احتیاجات مشتری می باشد. گستره لجستیک وابسته به 2 مفهوم نقطه مصرف ونقطه شروع می باشد. لجستیک مدیریتی جامع است که بر کلیه سیستم های تولیدی احاطه داشته وکلیه ی فعالیت های یک شرکت را تحت تاثیر قرار می دهد به عبارت بهتر لجستیک بر تمام فعالیت های عملیاتی یک شرکت یا مجموعه ای از شرکت ها که هدف مشترکی را دنبال می کنند تاثیر مستقیم یا غیر مستقیم دارد. این هدف مشترک برای شبکه شرکت ها می تواند همان برآورده کردن نیازهای مشتری باشد.
6. مفهوم لجستیک

واژه«لجستیک»2اصطلاحی است که به پاره‏ای از فعالیت‏های مربوط به پشتیبانی از عملیات سازمان اطلاق می‏شود. معنای دیگری مانند هنر زندگی کردن و علم طرحریزی و محاسبه را نیز برای آن به کار برده‏اند. این واژه که ریشه یونانی دارد و بعدا وارد زبان انگلیسی‏ شده است، در گذشته کم‏وبیش در زمینه مسائل پشتیبانی واحدهای نظامی به کار رفته و مفاهیم خاص نظامی از آن برداشت شده است.

در طول جنگ‏های جهانی اول و دوم، لجستیک در نیروها و سازمان‏های نظامی اکثر کشورهای جهان، کاربردی مؤثر داشت و از این زمان در حوزه‏های صنعتی و بازرگانی نیز وارد شد و مفاهیم و کارکردهای آن در هر دو بخش، ضمن بهره‏برداری متقابل، رشد مناسبی رشد پیدا کرد.

این واژه در زبان فارسی، برگردان مناسبی ندارد و هیچ‏یک از واژه‏های تدارکات‏1، آماد، پشتیبانی‏2و کارپردازی، به تنهایی مفهوم معادل لجستیک را ندارند و به صورت‏ اعم یا اخص از آن به کار می‏روند.

تدارکات و پشتیبانی، همواره بازوی قوی مدیریت در سازمان‏ها است و در پیشبرد اهداف آنها، نقش بسیار مهمی را ایفا می‏کند. این امور شامل یک سری فعالیت‏های‏ تخصصی از قبیل تعمیرات، نگهداری، تأسیسات، انبارداری، ترابری، تغذیه و غیره است و با انجام این دسته از فعالیت‏ها، واحدهای اصلی و عملیاتی، آمادگی اجرای وظایف و نیز ادامه آن را پیدا می‏کنند و بستر جریان کار برای آنها آماده می‏شود.

در گذشته، فعالیت‏های پشتیبانی در سازمان‏ها، محدود به یک ری عملیات ساده و غیرمتمرکز بود که بیشتر درگیر مسائلی از قبیل تدارک و نگهداری افراد سازمان می‏شد و امکانات مورد نیاز، بیشتر از طریق منابع محلی تأمین می‏گردید. اما امروزه تمرکز در پیشتیبانی واحدهای عملیاتی به لیل حجم بالای مصرف و تنوع اقلام، پراکندگی جغرافیایی، محدودیت منابع، پیچیدگی و پیشرفت سیستم‏های تولیدی و رقابت سازمان‏های مشابه، امری ضروری شده است و به هر نسبت که سازمان‏ها از نظر کمّی و کیفی، وسعت بیشتری‏ می‏یابند، اهمیت مضاعف پیدا می‏کند.

ظرافت و پیچیدگی فعالیت‏های پشتیبانی و لجستیکی، نیازمند توانایی‏ها و مهارت‏های‏ ویژه در مدیران است و این ضرورت به اثبات می‏رساند که با موضوع لجستیک نیز باید مثل‏ سایر رشته‏های علمی از قبیل بازرگانی، مالی، تولید و غیره برخورد شود و زمینه‏های علمی‏ و مهارتی موجود در آن مورد تعلیم قرار گیرد.
7. مقایسه لجستیک در سازمان‏های نظامی و غیرنظامی

فعالیت‏های لجستیک در هر سازمانی و با هر نوع ماهیتی، معنا و موضوعیت خاص خود را دارد. به همین دلیل در سازمان‏های غیرنظامی نیز علوم و فنون لجستیکی، کاربرد و توسعه فراوانی پیدا کرده است. هر دو شاخته لجستیک نظامی و غیرنظامی دارای اجزای‏ مشترکی هستند از جمله وجود فعالیت‏های مشابه مثل کنترل موجودی، انبارداری، بسته‏بندی، ترابری، توزیع، تأمین، خرید و مانند اینها. هر دو شاخه دارای نگرش‏ سیستمی به لجستیک هستند و تأکید بر اداره امور و وظایف لجستیکی از جهات هماهنگی، برنامه‏ریزی، بهینه‏سازی و نظارت دارند.

در کنار مشترکات فراوان، نباید تفاوت‏ها و تمایزهای موجود بین این دو حوزه را از نظر دور داشت. از جمله این تفاوت‏ها، رعایت اصل کمترین هزینه در فعالیت‏های لجستیکی‏ سازمان‏های صنعتی و بازرگانی به دلیل وجود رقابت، کارایی و سوددهی است، درحالی‏که‏ در لجستیک نیروهای نظامی، به دلیل اهمیت اهداف عملیاتی، به اثربخشی پشتیبانی‏ لجستیکی، بیشتر توجه می‏شود. لذا اصل حد اقل هزینه یا سودآوری در اولویت بعدی قرار می‏گیرد. علاوه بر آن، در سازمان‏های غیرنظامی، محصولات و خدمات تولیدشده به‏ مشتریان در بیرون سازمان ارائه می‏شود که احتمالا از توزیع جغرافیایی گسترده‏ای برخوردار است و نیاز به خدمات بعد از فروش نیز دارد، درحالی‏که در سازمان‏های نظامی، اساسا خدمات لجستیکی، بیشتر در داخل سازمان است و برای واحدهای عملیاتی داخل سازمان‏ انجام می‏گیرد.

تنوع و حجم اقلام و تجهیزات در سازمان‏های نظامی، بسیار گسترده‏تر از سازمان‏های‏ غیرنظامی است. لذا موضوع ذخیره‏سازی منابع مادّی علاوه بر موارد فوق براساس‏ تهدیدهای احتمالی و قطع ارتباط و پراکندگی جغرافیایی از اهمیت مضاعف برخوردار است.

تفاوت‏های مذکور در سازمان‏های نظامی از نقطه‏نظر مسائل پشتیبانی، باعث افزایش‏ حجم عملیات لجستیکی و بالطبع، پیچیدگی بیشتر برنامه‏ریزی و کنترل در لجستیک آنها در زمینه‏هایی نظیر پیش‏بینی و برآورد، تهیه و تأمین، انتقال و جابجایی، ذخیره سازی و نگهداری و توزیع نیازمندی‏ها می‏شود، درحالی‏که این مسائل در سازمان‏های غیرنظامی، بسیار ساده‏تر شکل‏گیری و انجام می‏شود. نتیجه این که برای انجام مناسب‏تر امور لجستیکی در سازمان‏های نظامی، نیاز به نوعی تمرکز در اداره این عملیات احساس می‏شود و هنگامی که مسائل امنیتی و سیاسی نیز در کنار آن قرار گیرند، موضوع مهم‏تر جلوه‏ می‏کند. طرحریزی، هدایت، اجرا و کنترل فعالیت‏های لجستیکی در نیروهای نظامی، موجب به وجود آمدن یک سیستم مترکز لجستیکی در آنها می‏شود تا با هماهنگی کامل‏ بین اجزا بتواند خدمات لجستیکی مناسب را با سرعت و توان بالا، دقت و تداوم و در زمان و مکان مناسبی برای عناصر نیازمند فراهم نماید.

انتظار می‏رود یک سیستم لجستیک متمرکز و نظام‏یافته که با عنایت به همه جوانب، طراحی و ایجاد شده باشد بتواند یک رابطه متعادل و متقابل را بین اجزا برقرار کند تا از برآیند این تعادل، تمامی واحدهای سازمان بهره‏ور شوند.
8. عوامل و اجزای لجستیک

برای اجرای مأموریت‏ها و دسترسی به اهداف لجستیکی، هر سیستم لجستیک دارای‏ اجزای زیر است:

1-     تعیین ضوابط و استاندارها که در این قسمت، استاندارهای مناسب برای نوع اقلام‏ و کالاهای مصرفی و نیز تعیین اندازه مصرف در سازمان، بررسی و تدوین می‏شود تا ادامه‏ عملیات بر این اساس انجام گیرد.

2-     امور مربوط به برآورد1، اگر لجستیک را با نگرش سیستمی بررسی کنیم، یکی از زیرسیستم‏های اساسی، یقینا برآورد اقلام و خدمات مورد نیاز در سازمان خواهد بود که‏ می‏بایست قبلا براساس تجارب گذشته و مبانی علمی و منطقی برآورد، پیش‏بینی و سپس‏ تهیه و توزیع شود.

3-     امور مربوط به تهیه و تأمین، وظیفه این قسمت، تهیه اقلام و کالاهای مورد نیاز با توجه به مکانیزم‏های موجود است. خرید کالا از منابع خارج از سازمان، متداول‏ترین روش‏ تهیه است، ولی در مواردی که کالا جحنبه خاص و انحصاری داشته باشد، مکانیزم تولید آن، راه‏حل مناسبی تلقی می‏شود.

4-     امور مربوط به ترابری‏2، این زیرسیستم، انتقال و جابجایی اقلام، وسایل و نیروی انسانی را بر عهده دارد و هرگونه خدمات در این راستا توسط آن انجام می‏شود.

5-     امور مربوط به ذخیره‏سازی‏1و انبارداری، در این قسمت، ذخیره‏سازی اقلام و کالاهای خریداری‏شده انجام می‏گیرد تا برحسب نیاز به تدریج در دسترس استفاده‏کنندگان‏ قرار داده شود. برای بهبود امور این قسمت، آموزش کارکنان در رشته‏های علمی مربوطه، امری لازم است تا باتوجه‏به هزینه‏های بالای انبارداری، بهره‏وری افزایش یابد و افراد با آخرین شیوه‏های تخلیه و بارگیری کالا، قفسه‏بندی کنترل دقیق موجودی‏ها از نظر کمّی و کیفی، ثبت و محاسبه کالاهای ورودی و خروجی آشنا شوند.

6-     امور مربوط به توزیع‏2، هدف از این بخش، برنامه‏ریزی در خصوص ارسال اقلام و فعالیت‏های اداری مربوط است، به گونه‏ای که کالا و اقلام توزیع‏شده به طور دقیق در دسترس‏ درخواست‏کنندگان قرار گیرد و به میزان متناسب توزیع شوند.

7-     امور مربوط به نگهداری‏3، در این قسمت به موضوع مهم کیفیت نگهداری کالاها و وسایل موجود در سازمان توجه می‏شود. اقدامات پیشگیرانه، توصیه‏ها و آموزش‏های لازم‏ در خصوص نحوه مصرف و بهره‏برداری از تجهیزات، عامل مهمی برای نیل به اهداف در این‏ راستا هستند، به نحوی که اقلام و ماشین‏آلات، همیشه سالم و قابل‏استفاده باشند.

8-     امور مربوط به تعمیرات‏4، در این بخش، تمامی اقدامات اصلاحی و بازسازی‏ برای کالاها و تجهیزات معیوب انجام می‏گیرد تا بتوان دوباره از آنها و تا پایان عمر مفید از آنها استفاده مناسب به عمل آورد.

9-     امور مربوط به تغذیه، این قسمت، وظیفه طبخ و توزیع غذا را به واحدهای‏ پشتیبانی‏شونده بر عهده دارد و تمامی تصمیم‏گیری‏های مربوط به آن براساس وضعیت‏ کارکنان، محدودیت‏های بودجه‏ای و سایر عوامل صورت می‏گیرد.

10- امور مربوط به ساختمان و تأسیسات، وظیفه این بخش، نگهداری و تعمیرات‏ ساختمان‏ها و تأسیسات و به‏طورکلی، اموال غیرمنقول در سازمان است.

11- امور مربوط به ارتباطات و مخابرات، این زیرسیستم به عنوان یکی از مهم‏ترین‏ بخش‏های مجموعه لجستیک از اهمیت فوق العاده‏ای برخوردار است و شریان حیاتی‏ اطلاعات در سازمان‏هاست. باوجوداین سیستم، هماهنگی در سازمان به سرعت شکل‏ می‏گیرد.

12- امور مربوط به اقلام بازیافتی و ضایعات، این زیرسیستم وظیفه دارد با تعیین‏ تکلیف اقلام معیوب و ازرده‏خارج، تصمیمات مقتضی اعم بازسازی کامل، فروش و یا انهدام‏ آنها را تخاذ کند.

13- زیرسیستم کنترل اموال، وظیفه این قسمت، ثبت و کنترل تمامی کالاها، اقلام، وسایل و تجهیزات موجود در سازمان است، به گونه‏ای که آمار دقیق هر واحد به تفکیک از نظر نوع وسایل موجود در آن واحد، به منظور هرگونه تصمیم‏گیری، همواره در دسترس‏ مدیران قرار گیرد. بدیهی است که در صورت جابجایی و انتقال اقلام از انبار به دست‏ مصرف‏کنندگان باید سریعا آن را گزارش دهد.
8. رابطه بین اجزای لجستیک

ازآنجایی‏که امور لجستیکی مثل یک رشته زنجیر به‏هم‏پیوسته است و امکان جدا کردن‏ و تفکیک آنها از یکدیگر در سازمان واحد امکان ندارد، بنابراین تمام این امور باید به صورت‏ یک‏جا و متعامل دیده شود و هرگونه طراحی و تصمیم‏گیری یا بررسی و نظارتی بر آنها باید به صورت سیستمی انجام گیرد. برای روشن شدن موضوع، در زیر نمونه‏هایی از همسازی و ارتباط بین اجزا لجستیکی ارائه شده است.
9. رابطه بین حمل‏ونقل و انبار:

اگر سرعت حمل‏ونقل کم باشد و وسایل حمل‏ونقل سازمان در این زمینه، محدودیت‏ داشته باشند، نه‏تنها حجم بیشتری از انبار مورد نیاز است بلکه به تعداد انبار بیشتری نیز احتیاج می‏باشد. برعکس اگر به دلیل بهبود وسایل حمل‏ونقول بر سرعت آنها افزوده شود، سطح انبار کمتری مورد نیاز است و لذا، نیاز به انبارسازی گسترده نخواهد بود. بنابراین، رابطه تنگاتنگی بین سطح انبار و سرعت وسیله حمل‏ونقل وجود دارد.
9-1- رابطه بین بسته‏بندی و دسته‏بندی کالا و روش‏های حمل‏ونقل:

بین دسته‏بندی تولیدات و نوع وسیله حمل‏ونقل نیز رابطه متقابلی وجود دارد. حمل

کالا از طریق هوا، اگرچه هزینه بیشتری دارد ولی هزینه بسته‏بندی کمتری را طلب می‏کند، زیرا ضایعات کمتری به همراه دارد. در مقابل، حمل کالا از طریق زمین(راه‏آهن و جاده) به دلیل پیشامد ضایعات بیشتر، نیاز به هزینه بسته‏بندی بیشتری دارد.

10. رابطه بین تأمین و خرید کالا با نگهداری و تعمیرات آن:

بین موضوع خرید کالا یا مواد با هزینه‏های تعمیرات و نگهداری، رابطه زیادی وجود دارد ، لذا هنگام خرید باید کیفیت کالا و وسایل مورد معامله به دقت بررسی شود. کالایی که از کیفیت پایینی برخوردار است، مسلما هزینه‏های تعمیرات و نگهداری بیشتری دارد و کالای‏ دارای کیفیت بالا در این خصوص به هزینه‏های کمتری احتیاج خواهد داشت. بنابراین نظر افراد متخصص در امور نگهداری و تعمیرات باید به گونه‏ای در امر تأمین و خرید لحاظ شود تا از مشکلات بعدی پیشگیری شود.

11. رابطه تعمیرات با اقدامات پیشگیری و نگهداری:

بین این امور نیز رابطه منظمی وجود دارد، به‏طوری‏که توجه یا غفلت از هریک، باعث‏ اثرگذاری متقابل بر دیگری می‏شود. در سازمانی که به موضوع نگهداری وسایل و ابزار و استفاده صحیح و متناسب از آنها تأکید می‏شود، بدون شک نیاز به اقدامات تعمیراتی و اصلاحی و هزینه‏های مربوط به آن نیز کمتر خواهد بود. برعکس، عدم توجه کافی به نحوه‏ استفاده از وسایل و تجهیزات و عدم انجام اقدامات پیشگیرانه نگهداری باعث می‏شود تا از طرف مقابل، هزینه‏های تعمیرات وسایل و تجهیزات مزبور به طور مضاعف افزایش یابد. شواهد بسیار زیاد و قابل‏قبولی نیز در این خصوص وجود دارد و به همین دلیل امروزه‏ سازمان‏ها، تلاش بیشتری برای اقدامات پیشگیرانه انجام و در این زمینه، اعتبارات بیشتری‏ اختصاص می‏دهند. استدلال این است که انجام هزینه‏های محدود پیشگیری(قبل از رسیدن اموال به مرز تعمیرات)در واقع سازمان را از هزینه‏های بیشتر تعمیرات و اقدامات‏ اصلاحی بازمی‏دارد.

12. رابطه بین توزیع و انبار:

در سازمان‏ها همواره بین واحد توزیع و انبار، رابطه مستقیمی وجود دارد و تبادل اطلاعات بین این دو واحد و همکاری مشترک آنها، موجب افزایش کارایی سازمان می‏شود. واحد توزیع باید از ظرفیت ذخیره‏سازی هریک از انبارهای موجود در سازمان و نیز میزان‏ موجودی مواد و اقلام آنها اطلاع داشته باشد تا عملیات توزیع را به درستی انجام دهد و حواله‏های صدور کالا از انبار را با وجود پشتوانه‏های مناسب در اختیار واحدهای‏ مصرف‏کننده قرار دهد.

مبادله اطلاعات بین این دو واحد باعث می‏شود تا علاوه بر توزیع مناسب کالا در میان‏ واحدهای گوناگون سازمان، بتوان موجودی قابل اطمینانی را نیز از هریک از اقلام در انبارها حفظ نمود، به گونه‏ای که میزان حد اقل و حد اکثر موجودی‏ها با رعایت استاندارد ذخیره‏ ایمنی آنها تأمین شود. در سازمان‏ها برای هریک از اقلام موجودی انبار معمولا سقف بالا و پایینی را در نظر می‏گیرند که باید همواره رعایت شود و عدول از هر دو معیار، موجب بروز زیان‏های احتمالی خواهد شد. به طور مثال، پایین بودن حجم مواد یا کالای موجود در انبار در هر زمان می‏توان به توقف فعالیت‏های سازمان منجر شود و متقابلا، افزایش موجودی هر یک از اقلام از سطح تعریف‏شده سبب می‏شود که هزینه‏های مختلفی مثل هزینه نگهداری، هزینه ضایعات و زیان فرصت‏های ازدست‏رفته و رکود سرمایه به وجود آید. بنابراین، هماهنگی و انسجام بین واحدهای توزیع و انبار از امور مسلم است که باید در همه سازمان‏ها وجود داشته باشد و با ایجاد یک ارتباط منطقی و پیوسته، آنها را هرچه بیشتر در خدمت‏ اهداف سازمان قرار داد.

13. رابطه بین انبار با تأمین و خرید:

واحد تأمین و خرید نیز باید تمامی اطلاعات کمّی و کیفی مورد نیاز خود را از انبار تهیه و با توجه به آنها نسبت به هرگونه سفارش خرید اقلام کند. ظرفیت و حجم ذخیره‏داری تمامی‏ انبارهای موجود در سازمان به همراه ویژگی‏ها و تناسب کیفی هرکدام برای واحد تأمین، موضوع مهمی است که بی توجه به آن، زیان‏های فراوان را به دنبال دارد.

واحد تأمین و خرید باید با داشتن اطلاعات لازم در هر لحظه، موجودی انبار را بداند و در صورت لزوم با خرید بهنگام، نسبت به تأمین مناسب موجودی‏ها در سقف تعریف‏شده و اطمینان‏بخش مبادرت ورزد. 1این واحد با تدبیر صحیح در فواصل زمانی گوناگون و با عنایت به موارد بالا، بهترین و مناسب‏ترین حجم خرید را در چندین نوبت در سال انجام‏ می‏دهد. 2طبیعی است که با انجام عملیات مناسب و هماهنگ، سازمان از پرداخت‏ هزینه‏های اضافی مانند هزینه تأخیر وسایل حمل‏ونقل، هزینه ضایعات، هزینه بهره‏ سرمایه، هزینه توقف و بیکاری و مانند آن مصون خواهد ماند و از ترکیب و انسجام واحدهای‏ انبار و خرید به بهره‏وری بیشتری دست می‏یابد.

14. رابطه بین توزیع با تامین و خرید:

وجود رابطه میان واحد توزیع با واحد تأمین و خرید نیز مثل رابطه بین انبار با تأمین و خرید بوده و با عنایت به لزوم هماهنگی آنها در امر ورود و خروج منظم و متناسب اقلام‏ موجود در انبار، از اهمیت زیادی برخوردار است.

به طور طبیعی اگر برای نگهداری هر نوع مواد یا کالایی، سقف مشخصی استاندارد شود و تمامی واحدهای مربوطه، ملزم به رعایت آن باشند، در این صورت در مقابل هر خروجی‏ انبار باید ورودی وجود داشته باشد تا خدشه‏ای به ذخیره‏های ایمنی انبارها وارد نشود. قبول‏ این نکته، ما را به وجود یک ارتباط ناظم‏یافته بین واحد خرید-به عنوان تأمین‏کننده‏ موجودی انبار-و واحد توزیع به عنوان تصمیم‏گیرنده برای خروج کالا از انبار و مصرف آن- رهنمون می‏کند. بنابراین، واحد توزیع باید تمامی اطلاعات مربوط به خرید و سفارش کالا توسط واحد تأمین و خرید را داشته باشد و متقابلا، اطلاعات مربوط به توزیع اقلام و کالاهای انبار را در اختیار آن واحد قرار دهد تا با رفت و برگشت دقیق اطلاعات بین آنها، حلقه‏های مفقود اطلاعاتی نظام ورود و خروج کالا در سازمان از بین رفته و یک نظام«کنترل‏ موجود کالا»به وجود آید.

15. رابطه بین کنترل کیفیت با سایر اجزا:

امروزه در اکثر سازمان‏ها، واحد کنترل کیفیت با هدف نظارت و کنترل جنبه‏های کیفی‏ حاکم بر عملیات و فعالیت‏های سازمان وجود دارد و این واحد به عنوان یکی از واحدهای‏ (1)-اشباع موجودی مواد یا کالا را در اندازه و سقف ایمنی اصطلاحا«شارژ انبار»گویند.

فعال و مهم، دارای ارتباط وسیعی با سایر قسمت‏ها و واحدها است. فعالیت‏های این واحد، بسیار جامع و فراگیر بوده و تقریبا در همه مراحل عملیاتی سازمان، گسترده شده است. دامنه این فعالیت در دیدگاه سیستمی و جامع‏نگر از اولین مرحله عملیات سازمان آغاز می‏شود و تا آخرین مراحل آن ادامه دارد. در گذشته، رعایت موارد کیفیتی را صرفا در مرحله‏ تولید خلاصه کرده و لزوم رعایت نکات کیفی را فقط محدود به این بخش می‏دانستند، ولی‏ امروزه با اثبات اثربخشی و رعایت نکات کیفی را فقط محدود به این بخش می‏دانستند، ولی‏ امروزه با اثبات اثربخشی و رعایت نکات فوق در تمامی مراحل، سخن از«کنترل کیفیت‏ جامع»1یا«مدیریت کنترل جامع»2به میان می‏آید. این موضوع در مباحث مدیریت و مهندسی، جایگاه ویژه‏ای یافته و حتی به عنوان یک رشته علمی مستقل مطرح شده است. بنابراین، در صورت وجود رابطه کافی و مناسب میان واحد کنترل کیفیت با سایر واحدها، یقینا نتایج آن برای سیستم، مفید است و کارها به نحو بهتری انجام می‏شود.

16. ضرورت مدیریت یکپارچه لجستیک

تنوع و حجم اقلام و خدمات مورد استفاده در سازمان‏ها، موجب بروز مسائل و پیچیدگی‏هایی از نقطه‏نظر لجستیک می‏شود و مشکلاتی را در انجام این دسته از فعالیت‏ها به وجود می‏آورد. همان‏طورکه اشاره شد، امور و مسائل لجستیک مثل رشته زنجیری به هم‏ پیوسته است و امکان جدا کردن و تفکیک حلقه‏ها از یکدیگر وجود ندارد و در واقع، در کنار هم معنا می‏دهد. لذا باید آنها را به صورت سیستمی و مجموعه‏ای مورد بررسی قرار داد تا نتیجه مناسبی حاصل شود.

در این راستا، تجزیه‏وتحلیل نظام منسجم و یکپارچه لجستیک از اهمیت بالایی‏ برخوردار است و در حقیقت، بخشی از علوم و فنون لجستیکی را تشکیل می‏دهد. ارتباط دادن و به‏هم‏پیوستن خرده‏سیستم‏ها و فعالیت‏های پراکنده لجستیکی در یک مجموعه‏ منسجم رای ایجاد یک تعادل و تعامل پویا در جهت افزایش بهره‏وری در است سازمان، یک‏ مسأله اساسی است که زمینه اجتماع امور متفرق لجستیکی در یک حوزه واحد و متمرکز را فراهم می‏آورد. بنابراین باید بتوان نخست، رابطه اجزا را با یکدیگر و سپس رابطه اجزا را با کل سازمان و محیط آن برقرار کرد و در نهایت بر این اساس، نظام یکپارچه لجستیک را طراحی و ایجاد نمود.

هنگامی که با مقوله‏هایی چون طراحی، سازماندهی، هدایت و هماهنگی و نظارت بر امور و فعالیت‏های لجستیکی سروکار داریم، در واقع به دانشی تحت عنوان«مدیریت‏ لجستیک»نیاز است که همان اداره یکپارچه اجزای لجستیک و هماهنگ کردن آنها در جهت دسترسی به اهداف کلان سازمان است.

مدیریت لجستیک، ارتباط و تعادل بین سطوح لجستیک را با منابع تأمین از یک طرف و واحدهای مصرف‏کننده در سازمان از طرف دیگر، آن‏چنان برقرار می‏کند که بهترین کالا و مواد را با کمترین هزینه و بها در اختیار نیازمندان به خدمات لجستیکی قرار می‏دهد و متقابلا با دریافت نظریات اصلاحی طرفین و انتقال آن به واحدها، این تعامل و تبادل را در جهت افزایش بهره‏وری، به حد اکثر می‏رساند.

مدیریت لجستیک، یکی از عناصر اصلی ستاد مرکزی است که مأموریت طراحی، برنامه‏ریزی، سیاست‏گذاری، تدوین روش‏های انجام کار، هماهنگ کردن امور، صدور دستور العمل و نظارت را در امور لجستیکی بر عهده دارد و کیفیت عملکرد آن، اثرات‏ مستقیم بر عملیات اصلی سازمان دارد.

17. وظایف اختصاصی مدیریت لجستیک

مدیران لجستیک-همانند سایر مدیران-یک‏سری وظایف عام و مشترک دارند مثل‏ طراحی و برنامه‏ریزی، هماهنگی و هدایت، انگیزش، سازماندهی، نظارت و ارزشیابی که در هر سازمانی رعایت می‏شود. در کنار این وظایف، هر مدیری باتوجه‏به نوع و گرایش کار خود، تعدادی وظایف ویژه و اختصاصی دارد که صرفا در شمول مسؤولیت اوست. بنابراین، هر مدیر لجستیک برای نیل به بهره‏وری بالا در انجام عملیات لجستیکی سازمان خود باید یک‏ سری وظایف خاص انجام دهد. این وظایف را می‏توان به شرح زیر خلاصه کرد:

1-     تهیه و تدوین طرح‏ها، برنامه‏ها، خطمشی‏ها، روش‏ها، آیین‏نامه‏ها و دستور العمل‏های لازم در زمینه کلیه امور لجستیکی.

2-     تعیین و مشخص نمودن استانداردها و اندازه‏های مورد نیاز جهت اجراء. 1

3-     بررسی و برآورد تمامی نیازمندی‏های لجستیکی شامل نیازهای وسایل و ابزارآلات، مواد و اقلام، تأسیسات و ابنیه.

4-     تهیه و تدوین روش‏ها و دستور العمل‏های درخواست، تهیه، خرید، انبار، حمل‏ونقل، بیمه، نگهداری، توزیع، کنترل کمیت و کیفیت، اقلام اسقاطی.

5-     حصول اطمینان از تأمین و توزیع به موقع کلیه اقلام و خدمات لجستیکی بر اساس نیازها و برنامه‏ها.

6-     هماهنگ کردن و نظارت بر تمامی امور و فعالیت‏های لجستیکی.

7-     بررسی و پیشنهاد روش‏های جدید در انجام امور لجستیکی.

8-     دریافت نظر استفاده‏کنندگان از خدمات لجستیکی(بازخورد).

بنابراین، مدیران لجستیک باید علاوه بر داشتن توانایی‏ها و مهارت‏های عمومی که‏ (1)-ابتدا باید نوع وسایل مناسب برای سازمان مشخص شود تا بعد تأمین خریداری گردد و یا در مورد مصرف‏ باید اول میزان مصرف در زمینه‏های گوناگون معلوم شود تا اقدام لازم انجام شود. لازمه هر مدیری است، نسبت به کسب تخصص و دانش لازم در حوزه مسائل لجستیکی‏ فوق اقدام نمایند و با حصول این دسته از علوم و تجارب لازم، امور پشتیبانی و تدارک را در سازمان هدایت کند.

18. نتیجه‏گیری

شاخه‏های مختلف دانش بشری، از طریق ارائه نظریات، اصول و روش‏های قابل‏توجیه و عملی در زمینه پدیده‏ها و موضوعات گوناگون به وجود آمده است و دانش لجستیک نیز امروزه در سطح آکادمیک از اصول، قوانین و نظریه‏های مربوط به خود بهره‏مند می‏باشد که‏ در خصوص مسائل بیشمار لجستیکی در سازمان ارائه شده است.

دانشمندان علوم و فنون لجستیکی تلاش می‏کنند تا مقادیر کمّی مناسبی را در یک‏ رابطه منسجم و منطقی از عملیات سازمان‏ها محاسبه و نشان دهند. به‏عبارت‏دیگر، اقلام‏ و خدمات پیشتیبانی برای واحدهای کاربر را از قبل تعریف می‏کنند تا از نقطه‏نظر نوع و مقدار آن و تناسب با استانداردهای تعیین‏شده در زمان و مکان مورد نظر با کمترین هزینه در اختیار واحد مربوطه گذاشته شود، به گونه‏ای که مدیران سازمان و واحدهای صفی و عملیاتی با اطمینان خاطر از تأمین انواع تسهیلات مورد نیاز خود، نسبت به انجام وظایف‏ محوله اقدام نمایند.

نکته مهمی که امروزه در علم لجستیک بر آن تأکید می‏شود از آن حتی به عنوان یک‏ عامل کلیدی نام برده می‏شود، مسأله تداوم و پیوستگی فعالیت‏های لجستیکی است و این‏ که این قبیل کارها در سازمان، مستمر و بدون توقف می‏باشد. تقریبا در همه سازمان‏ها، واحدها و قسمت‏ها در کنار فعالیت‏های خود، تعطیلی و توقف دارند و در ساعات و روزهایی‏ از سال و ماه، کارشان متوقف می‏شود، اما عملیات پشتیبانی هرگز ایستایی ندارد و در همه‏ زمان‏ها اعم از روز و شب و حتی ایام تعطیلات عمومی همواره به کار و تلاش خود ادامه‏ می‏دهد و یا دست‏کم بخش‏هایی از فعالیت‏های اصلی خود را همیشه انجام می‏دهد. برای‏ مثال، حفاظت از کالاها و اقلام موجود در انبار، به زمان مشخصی ارتباط ندارد و یک فعالیت‏ مستمر است. همچنین بررسی و نظرات بر شرایط نگهداشت کیفی تأسیسات، تجهیزات و موجودی انبار نیز یک فعالیت مداوم و پیوسته است. بنابراین، یکی از مشخصه‏های کلیدی است که امروزه در دانش نوین لجستیک بر آن‏ تأکید می‏شود.

نکته دیگری که حائز اهمیت است، جامعیت و یکپارچگی این عملیات است. وجود انسجام در انجام امور لجستیکی، با عنایت به ارتباط و تأثیر متقابل میان اجزا، امر مسلمی‏ است که باید از مرحله طراحی و برنامه‏ریزی تا اجرا و نظارت بر عملیات سازمان حفظ شود و در تمامی این مراحل، به‏هم‏پیوستگی ساختاری و عینی این امور دیده شود.

لجستیکی با دانش و تجربه کافی به خدمت گرفته شده و ایشان براساس وظایف خود نسبت‏ به این مهم همت گمارده و تلاش می‏کنند تا مشکلات و مسائل پشتیبانی و لجستیکی‏ سازمان را به بهترین شکل رفع کنند. اکنون این واقعیت وجود دارد که با داشتن یک ساختار قوی و متحد الشکل در عملیات تدارک و پشتیبانی، واحدهای اصلی برای انجام فعالیت‏های‏ خود آمادگی کامل خواهند داشت و با پشتوانه محکم به سوی اهداف اصلی سازمان گام‏ برمی‏دارند.

فهرست منابع و مأخذ

1. Bowersox,D. J. and Closs D. J;Logistics Management,McGraw Hill 1996.

2. Moller;Toward Design Effective Logistics Systems;Alborg University,. Danemaric,. 1995.

3. Rabert,F. Seaher,Alan J. Stenger and Richard Young;An Assessment of Logistics Research Paradigms;The Pennsylvania University 1993

4. Blanchard,B. S;Logestucs Engineering and Management;4 thed,Prentice-Hall,1990.

5. Lambert D. M. J. R. Stock,and L. M. Ellram,Fundamentals of Logistics Management,Mc Grow Hill 1998.

لجستیک

مطالب مشابه :

سخا نظام وظیفه - سخا سازمان وظیفه عمومی - کد سخا نظام وظیفه - کد سخا چیست - سربازی

کد سخا

شبکه خصوصی VPN

دفاتر خدمات قضایی

مفاهیم شی گرایی ، زبان مدل سازی UML

نحوه رسيدگي شکايات در دفاتر خدمات الكترونيک قضايي

مقایسه نظارت و نقش آن در ژاپن، چین و ایران

بررسی روش حکومتی ریاستی و پارلمانی ومقایسه آن با روش حکومتی جمهوری اسلامی

آغاز فاز دوم ارائه خدمات الکترونیک قضایی-مطالبات مربوط به اعسار و درخواست مهریه

لجستیک