بررسي نظام نسق بندي و نقش آن در جلوگيري از تخريب مرتع

چكيده:

با فروپاشي نظام بزرگ مالكي، كاهش قدرت تشكيلات ايلي و خوانين ايلات، بسياري از سيستم‌هايسنتي مديريت از هم پاشيد و در اغلب مناطق جايگزين مناسبي نيز پيدا نكرد. در اين مقاله، منطقه‌اي از استان همدان كه نوعي شيوه بهره برداري نسق بندي شده را از زمان هاي گذشته بانظام ارباب ـ رعيتي ونسق بندي حفظ كرده معرفي مي گردد. بهره برداري از مرتع به نسبت سهم و نسق از اراضي روستا (زراعي و مرتعي)، با قرعه كشي سالانه در قطعات مختلف صورت مي گيرد. بهره برداري ضمناً به صورت تأخيري انجام مي گردد و تا ماه سوم بهار قرق ادامه پيدا مي كند. اگر چه بعد از شكسته شدن قرق، بهره برداري شديد و مخربي صورت مي گيرد، با اين حال وضع مرتع بغراطي، با توجه به شيوه بهره‌‌برداري، برتري آشكاري نسبت به مراتع ديگر منطقه دارد اين نمونه بهره برداري نقش شيوه بهره برداري درحفظ مرتع رابه خوبي نشان مي دهد .

كليد واژه ‌ها: تخريب مرتع، نظام بهره برداري ، نسق بندي

مقدمه:‌

افزايش انفجارآميز جمعيت از يكسو و گسيختگي نظام هاي بهره برداري سابق، از سوي ديگر منجر به وضعيتي گرديد كه بايد آن را فاجعه‌اي در منابع طبيعي كشوردانست. اگر چه عامل تخريب مراتع تنها در بهره‌برداري بي حد و حصر جهت تعليف دام خلاصه نمي‌گردد ، ليكن در بين عواملي كه منجر به كاهش كيفيت مرتع، بدون تغيير در كاربري آن ميگردد، بي شك«چراي دام درمرتع» مهمترين عامل است. تعداد دام مازاد در اغلب مراتع كشور ديده مي‌شود و در استان همدان ونيز درمنطقه رزن تعداد دام موجود بيش از 3 برابر ظرفيت مراتع است.

روش بررسي:

درجريان انجام دو طرح تحقيقاتي درخصوص تخريب مراتع، با مراجعه، بررسي درمرتع و مصاحبه در قسمت‌هاي مختلف استان همدان، مؤلف با مراتعي برخورد كرده كه تخريب كمتري در آنها مشاهده مي شود. از جمله مهمترين اين مناطق، مرتع روستاي بابا نظر بود. جهت جمع آوري اطلاعات اين مقاله از روش مشاهده، مصاحبه، و اندازه گيري مستقيم توليد استفاده شده است.

* - اين مقاله با استفاده از امكانات طرح تحقيقاتي : «تعيين عوامل مؤثر در تخريب و سهم هر يك از آنها در تخريب در استان همدان» در مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي همدان انجام شده است.

نتايج :

مرتع بوقاطي به شكل بارزي وضعيتي بهترازديگرمناطق استان دارد. مهمترين تيپ‌هاي مرتعيدرحوزه بابانظر تيپ گون- فستوكا- بروموس، As-Fe-Br با 275 كيلوگرم علوفه قابل برداشت در هكتار، تيپ :گون- استيپا- فلوميس As-St-Ph با 208 كيلوگرم علوفه قابل برداشت و تيپ: گون-كلاميرحسن- فلوميس As-Ac-Ph با 200 كيلوگرم علوفه قابل برداشت در هكتار است. مراتع محدودهبه دوقسمت قابل تفكيك است ابتدامراتع چمني وحاشيه چشمه ها ودوم مراتع تپه اي كه علف كمتري دارند. بهره برداري ازمراتع بوقاطي به اين صورت است كه هرساله قرق تا موقعي كه علوفه به رشدكافي خودرسيده باشد (حدوداًُ تانيمه خرداد) رعايت ميگردد وبه اين منظورقرقبان ازطرف افراد ذينفع استخدام مي گردد. درآخرين روزقرق, صاحبان نسق درعرصه حاضرمي شوندوبا پشك اندازي تقسيمات فرعي هرچمن وهرتپه راتعيين مي كنند. بعدازتعيين مكان بهره برداري, افراداقدام به جمع آوري علف ها نموده وآنهارابه روستا حمل مي كنند. بعدازاين مرحله بهره برداري به صورت چراي دام درمرتع آزادمي گردد و بهره برداري براي افرادبدون نسق روستا نيزآزاداست ومرحله بهره برداري بي رويه اي ازاين زمان ديده مي شود.

بحث و نتيجه گيري:

مديريت و روش حاكم بر بهره برداري اراضي مرتعي كه تا قبل از اصلاحات ارضي سال 1342 وجود داشته، هنوز هم به كلي از هم نپاشيده و از جمله در مرتع بابا نظر پابرجاست. بهره برداري نسق بندي شده و تعيين محدوده بهره برداري براي هر بهره بردار يا هر گروه بهره‌بردار در استان همدان عاملي در جلوگيري تخريب بوده و مي‌تواند تأكيد و تصديقي بر نظريه لزوم تعيين حدود مرتع و مرتعداري براي افراد و سامانه ها باشد. تقسيم مرتع سامانه‌ها به صورت عرفي به صورت ثابت(بدون تغييرات سالانه) در قسمت‌هايي از استان(از جمله در مراتع سيمين ـ ابرو) ديده شده كه دراين مراتع نيز روندتخريب كاهش يافته و گرايش مرتع مثبت شده است.

پيشنهادات: با اعتماد سازي كافي در بهره برداران مرتع و تعيين (تا حد امكان) مقطوع منافع مرتع, ميتوان به مشاركت مردم در اين طرح ها اميدوار بود. تعيين بهره برداران و ميزان حق بهره برداري و نسق بهره‌برداري اعضاي جامعه بهره بردار در مرتع، تا خرد ترين واحدهاي اقتصادي مي تواند عاملي برجلوگيري از تخريب مراتع باشد.

منابع و مآخذ :

1-وجداني، حميدرضا، گزارش نهايي طرح تحقيقاتي:« تعيين عوامل موثر در تخريب مراتع و سهم هر يك از آنها در تخريب در استان همدان». وزارت جهاد كشاورزي ، مركز تحقيقات كشاورزي ومنابع طبيعي استان همدان 1383

2- طرح الگوي تعادل دام و مرتع حوزه بغراطي اداره كل منابع طبيعي استان همدان 138. ص 14-13

3-نجفي، قاسم «بوقاطي رويشگاه بي نظير» مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي همدان 1383

بررسي نظام نسق بندي و نقش آن در جلوگيري از تخريب مرتع

مطالب مشابه :

آگهی استخدام مهندس منابع طبیعی در سراسر کشور

بررسي نظام نسق بندي و نقش آن در جلوگيري از تخريب مرتع

استخدام در شهرستان خوروبیابانک

استخدام سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی

استخدام موسسه جهاد نصر

جزئیات استخدام 10000 نفر از فارغ التحصيلان بخش کشاورزی

آگهی استخدام - دانشکده محیط زیست کرج

استخدام استان خراسان رضوی، منابع طبیعی و آبخیزداری

منابع ارشد مهندسی منابع طبیعی - محیط زیست، ارشد کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه سراسری