مراسم محرم در دیزج شاهرود:

 مراسم محرم در دیزج شاهرود:

  از همان ابتدای فرارسیدن ماه ذی الحجه که دو عید بزرگ مسلمانان در آن قرار دارد سیاهپوشان مراکز مذهبی از جمله دو تکیه و هیات ابوالفضلی و امامزاده و چندین هیات عزاداری دیگر خود را آماده برای فراهم آوردن زمینه ها و امکانات و وسایل مورد نیاز اعیاد و محرم می کنند. معمولا بیشترین وقت و دغدغه سیاهپوشان ساخت و ساز و تعمیرات ساختمانی مراکز مربوط به خود می باشد. از حدود بیست سال قبل  دو تکیه ساختار زیر بنایی خود را تغییر داده و  اتاقها و سرنشین های قبلی جای خود را به  سالن های پذیرایی و عزاداری داده اند. تکیه های قبلی تشکیل شده بود از چندین اتاق و سر نشین و شاه نشین که هر کدام از آن واحدها به خاندانی و خانواده ای اختصاص داشت.  هر کدام از قسمتها وسایل و امکانات اختصاصی  و امکانات پذیرایی مربوط به خود را داشت . محوطه مرکزی حسینیه ها هم محل تشکیل اجتماعات و سینه زنها و برگزاری تعزیه و شبیه خوانی بود.

  وظایف سیاهپوشان:

  سیاهپوشان هر حسینیه متصدی کار معینی بوده و  پیشاپیش افراد می دانستند که چه وظایف و مسئولیتهای در پیش دارند. تعدادی در آشپزخانه و تعدادی علم و طوق بردار و تعدادی سقا و آبرسان و چایی ده و سماور دار و تعدادی سرپایی و سفره کش  و تعدادی هم نوحه خوان و قرائت خانه دار و ...بودند. بیشتر سیاهپوشان قبل از محرم و همزمان با آماده سازی سرخانه خود به تعداد مورد نیاز رختخواب هم به حسینیه برده و در همانجا هم در شب می خوابیدند.

همه سیاهپوشان کاملا به وظایف خود آشنا و در صورت تاخیر و یا غیبت خود جانشینی تعیین و قبل از اعزام به تکیه او را کاملا به وظایف در پیش رو آشنا می کردند. مسئولیت کلیه سیاهپوشان با ریش سفیدی بود که معمولا از نزدیکان متولی و سرپرست حسینیه مشغول به کار بودند. متولی هر حسینیه کسی است که بر همه امور خدماتی و تدارکاتی و مالی و مذهبی و عزاداری و ...اشراف و آگاهی و مسئولیت دارد.

   برنامه های مذهبی گذشته:

  در روستا خانواده روحانی و متدین و  آگاه و  اصیل میراسدی زندگی می کردند که به صورت یومیه امورات مذهبی و خانوادگی و قضایی و درمانی و بهداشتی و ...مردم را در کنار و همراه ایشان به عهده داشتند و  روستا بی نیاز از روحانی دیگری بودند. تا اینکه در کنار تنها حسینیه و مسجد روستا مسجدی و حسینیه ای و هیات ابوالفضلی دیگری احداث گردید و لاجرم در ماه مبارک رمضان  دو یا سه روحانی در روستا همزمان به امور مذهبی و دینی مشغول بودند. ولی در ماه محرم به جهت حجم زیاد مراسم سینه زنی و مداحی و  سوگواری و مجلس اندک وعظ و خطابه فقط از یک روحانی استفاده می شده است.

   برنامه صبح دهه محرم:

  بر مبنای برنامه قدیمی دهه محرم صبح زود در حسینیه  سیدالشهدا(پایین) نماز صبح و مجلس روضه برقرار بوده و بیشتر حضار را معمولا مردان میانسال و کهنسال تشکیل می دهند . همزمان بعد از اجرای مراسم مختلف در انتها صبحانه ای را هم حسینیه تدارک می دیده و از حضار پذیرایی می نمایند. بعد از این برنامه سیاهپوشان به امورات شخصی خود میرسند. البته افراد مشغول بکار در آشپزخانه از همان ابتدای صبح تدارک نهار را دیده و مشغول هستند. گفته شده بود یکی از فلسفه خوابیدن سیاهپوشان در تکیه آماده تر بودنشان جهت ارائه خدمات به مهمانان و نمازگزاران و عزاداران در صبح است.

 برنامه ظهر دهه محرم:

  در ظهر پایگاههای مذهبی هر کدام برنامه داخلی خود را اجرا می کنند.  تا نزدیک ظهر  مراسم نماز جماعت در هیات ابوالفضلی روستا زنانه و مردانه برگزار می شود. در ابتدای و وسط و انتهای نماز روحانی با ذکر مسائلی مذهبی و قرآنی نماز گزاران را ارشاد می نماید. بعد از نماز مشترک روستا سیاهپوشان هر کدام به قسمت خود مراجعه و نهار را صرف می کنند. معمولا مدعوین و مهمانان  برنامه نهار بسیار کمتر از برنامه شام بوده و اخیرا دیده می شود روز به روز بر تعداد مهمانان اضافه می شود. جا دارد اشاره ای به سیاهپوشان ساکن در سایر شهرهای ایران  نموده که از ابتدای دهه محرم حضوری پر رنگتر از بسیاری از دیگر همکاران خود در تکیه ها دارند. این حضور پر رنگتر برمی گردد به اینکه فارغ از اهل و عیال به زادگاه خود آمده و این دهه را خالصا مخلصا در خدمت عزاداران آبا عبدالله سپری می کنند.

  برنامه های عصر:

  در بعد از ظهر ایام محرم معمولا تعزیه خوانی برقرار می شود این تعزیه یا به توسط اهالی و یا توسط گروههای مهمان که معمولا از شهرستان سبزوار و یا دامغان و یا روستاهای شاهرود می باشند اجرا می شود. بعد از تعزیه مجلس روضه و خطابه در حسینیه بالا تشکیل می شود و  این مجلس معمولا متصل به نماز جماعت مغرب و عشا می گردد. نماز مغرب و عشا اخیرا به دلیل حجم زیاد نمازگزاران در هیات ابوالفضلی که مسجدی بزرگتر از دو مسجد دیگر دارد منعقد می گردد.

   فراگیری شام:

  پس از نماز جماعت سیاهپوشان و خدامین به سرعت به محل منصب خود در موسسات رجوع و خود را آماده پذیرایی از جماعت بسیار زیاد مدعوین و مهمانان و اهالی می نمایند. در گذشته دور این موسسات هر کدام به اندازه توان پذیرایی از مردم طی پیکی از اهالی دعوت می کردند که جهت صرف شام به حسینیه و یا محل مربوط مراجعه نمایند ولی چندین سال است که این موسسات از حجم پذیرایی وسیعی بهره برده و بدون دعوت و  همان ابتدای محرم طی اطلاعیه از کلیه مردم جهت صرف شام دعوت می کنند. هم اکنون مراکزی هم هستند که با ارائه کارت غذا و تقسیم بین مردم روزانه طی این کارتها از عزاداران پذیرایی می کنند. غذای غالب فعلی تکایا و هیات زرشک پلو با گوشت گوسفند و البته قیمه و فسنجون و قورمه سبزی و ....هم در برنامه غذایی وجود دارد. مرکز ثقل خرج دهه محرم نیمه دوم آن و خاصه تاسوعا و عاشورای آن می باشد.

 دیده می شود که شام هر شبی از موسسه را شخصیتی و یا خانواده ای متقبل می شوند و هزینه برنج و گوشت را فرد نذر دهنده داده و ما بقی مخارج را اعم از روغن و ماست و نان و ....را مسئولین مرکز تهیه می کنند.

 حرکت به سوی مراکز دیگر:

  بعد از صرف شام سیاهپوشان به سینه زنی داخل محل پرداخته تا که هنگام حرکت به سوی مراکز دیگر فرا برسد. دسته سینه زنی بین دو حسینیه و هیات بطور متناوب شبها بعداز شام به اجرا در می آید. اجرای آن بدین صورت است که حسینیه پایین با دسته خود به سمت هیات حرکت می کنند و تا اینکه دسته هیات نیز به این مجموعه اضافه و همزمان به سمت حسینیه بالا حرکت می کنند . در این مسیر علم داران و طبل و دهل زنان و اسفند دود کنان و سیاهپوشان مشغول تنظیم نظم و ترتیب دسته های سینه زنی هستند. در قدیم که کوچه ها و خیابانها تاریک بود دسته های سینه زنی بهمراه خود چراغ توری و زنبوری و فانوس و .....بر می داشتند. در هنگام رسیدن دسته به محل رجوع سینه زنان محل دست از سینه زدن کشیده و به دسته های مهمان به خوشامدگویی می پردازند. این برنامه شب بعد در حسینیه ای دیگر به اجرا در خواهد آمد.

 کیفیت سینه آخر شب:

  با استقرار حجم عظیم سینه زنان و عزاداران یکی از ریش سفیدان میزبان به مهمانان خوشامد گفته و صلواتی داده بلند گوی نوحه خوان را به کسی که از قبل پیش بینی شده داده و  سینه مقدماتی را با خواندن ایشان آغاز می کنند. ( به جهت کهولت و احترام و سبقه حاج جواد فرومدی که از فرهنگیان بازنشسته و خوشنام روستا می باشند نوحه مقدماتی معمولا به ایشان سپرده می شود). سینه زنان کمر یکدیگر را گرفته و  با نوای سه ضرب به سینه زدن مشغول می شوند. در هنگامیکه نوحه خوان آهنگین و سنگین می خواند سینه زنان از سمت راست به چپ در حال گردش می باشند ولی در لحظه ای که نوحه خوان نوحه خود را تند کرده و سینه زنان را به شدت و حدت فرا می خواند سینه زنان دور زدن خود را تغییر و از چپ به راست حرکت می کنند. این حرکت تا مادامی که نوحه خوان لحن تند خود را تغییر نداده ادامه پیدا می کند. معمولا گاهی تا یکساعت و گاهی هم تا یک و نیم ساعت این سینه دورزدنی ادامه پیدا می کند.  در شرایط حاضر از بهترین نوحه خوانهای سه مرکز مذکور می توان از آقایان احمدی و رستمی و لطفی یاد کرد. در پایان که ساعت حدود نزدیک به نیمه شب می باشد مراسم به اتمام رسیده و سیاهپوشان به مراکز خود و اهالی و مهمانان به منازل خود مراجعه می کنند تا که خود را برای برنامه های فردا آماده تر نمایند.

 منبرهای فعال:

  در دهه محرم به مکانی منبر عزاداری می گویند که محل زندگی خانواده ای محترم و مذهبی و یا موسسه ای عمومی که محل اجتماع عزاداران حسینی است می گویند. در طول دهه بسته به دایره فعالیت سیاهپوشان و عزاداران وابسته از ابتدای محرم برنامه مذهبی خود را اجرا و تا پایان دهه فعالیت می کنند. منبرها محل اجتماع بیشتر زنان است تا مردان چرا که مردان خود چندین مرکزی فعال وجود دارد که در آن مراکز حضور یابند ولی زنان به سختی و محدودیتهایی می توانند شرکت کنند لذا می شود استنتاج کرد که این مراکز منبر ساخته و پرداخته ذهن زنان بوده که خود نیز در طول دهه جایگاهی هر چند محدود برای عزاداری سرورشان به دست آورند.

______________________________________________________________

تمثال مبارک 22 شهید دفاع مقدس روستای دیزج

حرکت عزاداران حسینی حسینیه سیدالشهدا( پایین) به سمت هیات ابوالفضلی

ورود عزاداران هیات و حسینیه بالا به حسینیه پایین(سیدالشهدا)

ورودی سینه زنان و عزاداران حسینیه سیداشهدا(پایین) و هیات ابوالفضلی به حسینیه بالا

ورود عزاداران و سینه زنان دو حسینیه بالا و پایین به هیات ابوالفضلی و صلواتی شروع نوحه

نوحه مقدماتی سینه زنان در صحن حیات حسینیه سیدالشهدا(پایین) توسط حاج جواد فرومدی

سینه زنی مدور و سنتی اهالی . هنگامیکه سینه زنان کم باشند یک دور کامل گرفته و در صورتی که جمعیت سینه زن زیاد باشد تعداد دایره ها را زیاد می کنند در اینجا به نظر می آید سه دایره تشکیل شده است.

سینه زنان در صحن هیات ابوافضلی

سینه زنان در حیات حسینیه بالا

حاج سید محمود میراسدی متولی حسینیه سیدالشهدا با کلاه و شال سبز  وجه ای مردمی و سنتی و مذهبی داشته  بعنوان یکی از حدمتگزاران عزاداران حسینی شناخته می شود. ضمنا او مسئولیت کانون فرهنگی شهدای روستا را هم بعهده دارد.

حاج سید محمود میراسدی متولی حسینیه سیدالشهدا با کلاه  سبز  وجه ای مردمی و سنتی و مذهبی داشته  بعنوان یکی از حدمتگزاران عزاداران حسینی شناخته می شود. ضمنا او مسئولیت کانون فرهنگی شهدای روستا را هم بعهده دارد.او را در حال سخنرانی و دعا مشاهده می کنیم.

پرچم و هدیه و تبرک یکی از سیاهپوشان حسینیه سیدالشهدا از کربلای معلی به حسینیه

برادران نریمانی و لطفی از سیاهپوشان و خدمتگزاران آشپزخانه در حال ریز کردن گوشت مجلس ابا عبدالله بوده و سید بزرگوار حاج سید محمدعلی موسوی از سیاهپوشان حسینیه سیدالشهدا .

قسمتی از گوشت گوسفندی آماده طبخ در آشپزخانه حسینیه سیدالشهدای دیزج