از قاجاريه تا انقلاب اسلامي

آخرين بازماندة سلسلة افشار در سال 1218 هجري قمري(1181 شمسي) و آخرين بازمانده زنديه نيز در 1209 هجري قمري (1172 شمسي) به دست آقامحمدخان قاجار از ميان رفتند و وحدت ايران مجدداً تأمين گرديد. آقامحمدخان قاجار در سال 1210 هجري قمري(1173 شمسي) در تهران تاجگذاري كرد و در سال 1212 هجري قمري (1175 شمسي) در شهر شوش كشته شد. در جنگ ايران و روس كه در زمان فتحعليشاه قاجارروي داد، ايران شكست خورد و نواحي شمالي رود ارس از ايران جدا شد و به تصرف روسيه درآمد.

ناصرالدين شاه در سال 1313 هجري قمري (1273 شمسي) به دست ميرزا رضا كرماني به قتل رسيد و پس از او پسرش مظفرالدين ميرزا به پادشاهي رسيد. در زمان او مردم قيام كردند و خواستار مشروطه و پارلمان شدند. انقلاب مشروطيت ايران را تا حدي از استبداد شديد شاه قاجار رهانيد. هر چند نمي‌توان اقتضاي فضاي سياسي جديد اروپا و آسيا را در آن زمان ناديده گرفت، اما رهبري اين انقلاب را به راستي مجتهدان بزرگ تهران سيد محمد طباطبايي و سيد عبدالله بهبهاني در دست داشتند كه «سيدين سندين» خوانده مي‌شدند. حتي وقتي كه محمدعلي شاه كه به تشويق و تطميع عمال روسيه تزاري در مخالفت با مشروطيت اصرار داشت و آنگاه به سفارت روس پناه برد، باز انقلاب مشروطيت پيروز شد. اما از آنجا كه اين انقلاب مظهر آرمان عدالت‌خواهي همه اقشار جامعه نبود، از حد ايجاد يك عدالت خانه و مجلس شورا تجاوز نكرد و حوادث جنگ جهاني اول و توطئه پنهاني دولتهاي قدرتمند اروپا آن را از توسعه باز داشت. مظفرالدين شاه در سال 1324 هجري قمري (1284 شمسي) فرمان مشروطه را امضاء و چندي بعد درگذشت. پسرش محمدعلي شاه كه مردي مستبد بود با انقلابيون و مشروطه خواهان به ستيزبرخاست و مجلس شوراي ملي را به توپ بست و شمار زيادي از آزادي خواهان را كشت. ولي مردم از پاي ننشستند و سرانجام او را از سلطنت خلع كردند و نظام مشروطة سلطنتي را بر ايران حاكم ساختند و احمد ميرزا پسر نوجوان محمدعلي شاه را به سلطنت برداشتند. روزگار سلطنت او با جنگ جهاني اول و اختلافات و مناقشات داخلي و مداخلات بيگانگان به ويژه روس و انگليس و قيام‌هاي ميرزا كوچك‌خان و شيخ محمدخياباني و كلنل محمدتقي‌خان پسيان، همزمان بود. در سوم اسفند سال 1299 شمسي(1920 ميلادي) رضاخان فرماندة بريگاد قزاق كودتا كرد و تهران را اشغال نمود.

در سال 1304 شمسي احمدشاه قاجار از سلطنت خلع شد و رضاخان كه عنوان سردار سپهي داشت به نام رضاشاه پهلوي به سلطنت نشست. از اين پس، از انقلاب مشروطه اثري نماند؛ فقط ظواهر آن از جمله تفكيك قوا، وجود جرايد و مجلس و تشكيل كابينه باقي ماند كه اينها همه نقاب يك استبداد جديد بود. رضاخان سردار سپه، سياست خود را به الزام كساني كه او را روي كار آورده بودند و تا حدي تحت تأثير مصطفي آتاتورك كه رضاخان از او تقليد مي‌كرد، براساس ترقي مادي ايران قرارداد و سعي كرد هر چه بيشتر مانع مداخله روحانيان در امور كشور گردد. پسرش محمدرضا هم كه بعد از او به سلطنت رسيد (25 شهريور 1320) بعد از قبضه قدرت، همچنان سياست استبدادي و ضدروحاني پدر را پيش گرفت و به اتكاي عمال خارجي نسبت به مخالفان شدت عمل و خشونت به خرج داد تا قيام اسلامي مردم ايران در 26 دي 1357 او را وادار به ترك ايران كرد و نظام سلطنتي در 22 بهمن 1357 از ايران برافتاد و جمهوري اسلامي جاي آن را گرفت و اين به سعي و اهتمام امام خميني ايجاد شد.

بعضي از اقدامات رضاخان مانند فرمان برداشتن حجاب مورد اعتراض روحانيون كه رهبران مذهبي جامعه بودند قرار گرفت. در اواخر سلطنت او جنگ جهاني دوم درگرفت و ايران به اشغال نظامي متفقين درآمد و رضاشاه كه از آلمان نازي هواداري مي‌كرد از سلطنت خلع و از ايران تبعيد شد. پس از او پسرش محمدرضا پهلوي به سلطنت رسيد. دوران سلطنت او با آزاديهاي سياسي و اختلافات و مناقشات بين‌المللي و نهضت‌هاي آزادي‌خواهي شروع شد. اتحادجماهير شوروي كه قرار بود پس از خاتمه جنگ ايران را تخليه كند، دست به تحريكاتي در آذربايجان زد و عوامل خود را در آنجا به حكومت رسانيد ولي در مقابل فشارهاي بين‌المللي به ويژه امريكا تسليم شد

نهضت‌هاي آزادي خواهي كه به مرور جان گرفته بود به نخست ورزيري دكتر محمدمصدق رهبر جبهة ملي منجر شد و به ملي شدن صنعت نفت ايران در 29 اسفند 1329(1950 ميلادي) انجاميد. دكتر مصدق طي كودتاي 28 مرداد 1332 از نخست‌وريزي بر كنار شد و سپهبد زاهدي زمام امور دولت را به دست گرفت. انگلستان كه بر اثر مصائب جنگ دوم به شدت تضعيف شده بود. جاي خود را در بيشتر صحنه‌هاي بين‌المللي از جمله ايران به امريكا واگذار كرد.

اقدامات به ظاهر اصلاحي بعد از كودتا به ويژه برگزاري جشنهاي دو هزار و پانصد ساله شاهنشاهي، جشن تاجگذاري، جشن هنر شيراز و تغيير تقويم از هجري به شاهنشاهي نارضايتي‌هاي تودة مردم به ويژه جامعة روحانيت به رهبري امام خميني را به همراه آورد. سخنراني امام در عاشوراي سال 1342 1342 در قم با يورش مسلحانة مأموران امنيتي و پليس مواجه گرديد و در پي تبعيد امام خميني به عراق فعاليتهاي پنهاني گروههاي سياسي و روحانيت آغاز شد .با روي كارآمدن جيمي كارتر رئيس جمهور امريكا از حزب دموكرات، خط مشي سياسي امريكا در ايران تغيير يافت و با مطرح شدن سياست حقوق بشر،از خفقان عمومي اندكي كاسته شد و هويدا نخست‌وزير جاي خود را به جمشيد آموزگار داد. با درج مقاله اي‌در روزنامة اطلاعات مورخ 17 دي 1356،نخستين جرقه‌هاي انقلاب زده شد و به دنبال اعتراضات روحانيون در قم، آشوب و انقلاب سراسر كشور را فرا گرفت.

در 5 شهريور 1357 جمشيد آموزگار جاي خود را به دولت مهندس شريف امامي داد و در روز 13 شهريور همان سال نماز عيدفطر در قيطرية تهران با شكوه بسيار برگزار شد و نمازگزاران كه جمعيت انبوهي را تشكيل مي‌دادند، از قيطريه به مركز شهر روان شدند. رژيم كه در بن‌بست قرار گرفته بود، شريف امامي را بركنار كرد و سپهبد ازهاري را به نخست‌وريزي برگزيد. دولت ازهاري نيز در برابر فشار افكار عمومي و تظاهرات و اعتصابات همه سويه تاب مقاومت نياورد و جاي خود را به شاپور بختيار كه از ياران دكتر مصدق بود واگذار كرد. شاپور بختيار شاه را وادار به ترك ايران نمود و امام خميني در 12 بهمن در ميان بزرگترين استقبال تاريخ به ايران وارد شد و اندكي بعد مهندس مهدي بازرگان را به نخست‌وزيري موقت انقلاب اسلامي برگزيد. سرانجام رژيم پهلوي در 22 بهمن 1357 (1979 ميلادي) سقوط كرد و با برگزاري همه پرسي 12 فروردين 1358 فصل نوين تاريخ ايران، يعني جمهوري اسلامي ايران آغاز گرديد.

13 آبان 1358 دانشجويان انقلابي، سفارت امريكا در تهران را تصرف كردند و اعضاي آن را به گروگان گرفتند. در مرداد 1359 محمدرضاشاه در مصر فوت كرد و در سي و يكم شهريور ماه 1359 (1980 ميلادي) عراق به ايران حمله كرد و جنگ عراق عليه ايران آغاز شد. به دنبال مذاكرات مفصل سياسي، گروگانهاي سفارت امريكا در 30 بهمن 1360 (ژانويه 1981) آزاد شدند. در هفتم تيرماه 1360 مقر حزب جمهوري اسلامي به طرز وحشتناكي منفجر شد و 72 تن از رهبران ومسئولين جامعه و نيز در انفجار نخست‌وزيري، محمدعلي رجايي رئيس جمهور و دكتر محمدجواد باهنر نخست‌وزير به شهادت رسيدند و در پي آن آيت‌الله خامنه‌‌اي به رياست جمهوري برگزيده شد. عليرغم جنگ ايران و عراق، ايران در سال 1364 قراردادهاي بزرگي با كشورهاي آلمان، ژاپن، سوئيس، سوئد، ايتاليا منعقد نمود.

در مرداد سال 1367 جنگ ايران و عراق پس از 8 سال به پايان رسيد و اروندرود بالمناصفه ميان دو كشور تقسيم گرديد. با رحلت امام خميني در خرداد 1368(1989 ميلادي) و جانشيني ايشان به وسيلة آيت‌الله خامنه‌اي، تغييري در سياست خارجي ايران پديدار نشد و امريكا به عنوان دشمن شماره يك انقلاب اسلامي، موقعيت خود را همچنان حفظ كرد. در اولين انتخابات بعد از رحلت امام خميني، آيت‌الله هاشمي رفسنجاني به رياست جمهوري منصوب گرديد. در جنگ خليج فارس سال 1369(1990 ميلادي) ايران ضمن محكوم كردن تجاوز عراق به كويت، بي‌طرفي خود را حفظ كرد. طرح برنامة 5 سال توسعه ايران در سال 1369 به تصويب رسيد.

در انتخابات رياست جمهوري 18 خرداد 1380، سيدمحمد خاتمي بار ديگر با كسب اكثريت مطلق در سمت خود برقرار ماند. جمهوري اسلامي ايران حملات تروريستي 11 سپتامبر به امريكا را محكوم كرد و از ارائه هرگونه كمك به گروه بن‌لادن و فراريان آن گروه خودداري كرد.

از قاجاريه تا انقلاب اسلامي

مطالب مشابه :

سوالات متداول فتوشاپ سری2

بیش از 4،400 تصویر فوق العاده با کیفیت و متنوع شاتراستاک – پک سه DVD2 / اورجینال

ما می توانیم

حضور استاندار در منطفه شبستر

كروبی صدای حجاريان را هم درآورد

نگاهي كوتاه به شهرستان جوانرود