شاخص های خشکسالی


مواد و روشها در این تحقیق با استفاده از داده های بارندگی سالانه) سال آبی 1348 تا 1386 )  ایستگاههای باران سنجی کاکارضا ، چم انجیر و افرینه وابسته به وزارت نیرو مستقر در طول رودخانه کشکان پدیده خشکسالی از دیدگاه هواشناسی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. پس از جمع آوری داده ها و اطمینان از صحت ، تصادفی  و همگنی آنها با استفاده از آزمون ران تست ، و بازسازی دادهها جهت مطالعه ی پدیده خشکسالی نمایه دهک ها به عنوان شاخص هواشناسی انتخاب گردید. بدین صورت که چهار دهک پایین داده ها سال خشک (D ) و دو دهک میانی و چهار دهک بالای داده ها به ترتیب سالهای نرمال (N) و مرطوب (W) در نظر گرفته شدند.سپس با استفاده از زنجیره مارکف ماتریس احتمال انتقال و همچنین ماتریس ایستا برای تعیین وضعیت بارندگی منطقه در دراز مدت محاسبه شد. در مرحله بعد با استفاده از آزمون دنباله ها طول دوره های خشکسالی و شدت آنها محاسبه شد و درآخر با ترکیب تکنیک های آزمون دنباله ها و زنجیره مارکف احتمال رخداد خشکسالی در ده سال آینده پیش بینی شد. نمایه دهک ها اولین بار توسط گیبس و ماهر برای اجتناب از بعضی از نقاط ضعف روش درصد نرمال به کار گرفته شد ( خلیلی و بذر افشان 1382) . به منظور محاسبه دهک ها ابتدا داده های بارندگی ماهانه یا سالانه به صورت صعودی یا نزولی مرتب می شوند پس احتمال وقوع بارش یک ماه یا سال معینی از رابطه زیر تعیین می شود. PIS= ×100                                                      احتمال بارندگی در شماره ردیف :PI                                                                                                                 : تعداد داده های بارندگی  N در این صورت برحسب این که یک مقدار در چه فاصله ای دهکی 10 درصدی قرار گرفته باشد مطابق جدول 1  یکی از درجات خشکسال برتری  نسبت داده  می شود طبق تعریف دهک اول مقدار بارندگی است که از کمترین 10 درصد احتمال وقوع بارش تجاوز ننماید دهک دوم، مقدار بارندگی است که از کمترین 20 درصد احتمال وقوع بارش تجاوز ننماید و الی آخر.   جدول 1 طبقه بندی خشکسالی بر اساس نمایه دهک ها وضعیت نمایه بسیار پایین تر از نرمال دهک های ١و۲ پایین تر از نرمال دهک های ۳و٤ نزدیک نرمال دهک های۵و۶ بالاتر از نرمال دهک های۷و۸ بسیار بالاتر از نرمال دهک های ۹ و۱۰     . مواد و روش 2-1. منطقه موردمطالعه: حوضه آبریز رودخانه مارون در دامنه های جنوبی و جنوب غربی زاگرس میانی در 48 درجه و 35 دقیقه تا 51 درجه و 10 دقیقه طول شرقی و 30 درجه و 31 دقیقه تا 31 درجه و 43 دقیقه عرض شمالی واقع شده است. مساحتاین حوضه 24307 کیلومترمربع می باشدکه حدود 10331 کیلومتر مربع آن را مناطق کوهستانی و 13976 کیلومتر مربع آن را دشت ها و کوهپایه ها تشکیل می دهند.آب و هوای حوضه مارون متاثر از عرض جغرافیایی کم، تغییرات ارتفاع در مناطق مختلف (صفر تا 3600 متر ) و مجاورت با خلیج فارس در بخش جنوبی می باشد.   2-1. مقادیر SPI : برای اولین بار نمایه بارش استاندارد توسط مکی و همکاران در ایالت کلارادو آمریکا بکار برده شد و نتیجه این شد که برای برازش داده­های بارندگی توزیع گاما مناسب­ترین توزیع می­باشد. تعیین ویژ­گی­های خشکسالی یا تر سالی در یک منطقه از نیازهای اساسی برنامه­ریزی­های محیطی، اقتصادی و به ویژه برنامه ریزی برای مدیریت منابع آب می­باشد. در بسیاری از برنامه­ریزی­های بلند مدت لازم است که چشم اندازی از وضعیت آینده بارندگی و دوره­های خشک و تر برای منطقه ترسیم گردد، به همین دلیل موضوع خشکسالی و ویژگی­های آن از اهمیت زیادی در مدیریت منابع آب برخوردار است. مکی وهمکارانش درسال 1993 برای نشان دادن شاخص بارش استانداردشده ازیک سیستم طبقه بندی شده استفاده کردند.شاخص بارش استاندارد به طور مفهومی نمره استاندارد (Z) یا میزان انحراف استاندارد بالاتر یا پایین تر را نشان می­دهد. آن ها از نتایج حاصل از شاخص بارش استاندارد یک سیسیتم طبقه­بندی برای تعریف خشکسالی مطابق جدول (1) معرفی کردند .   جدول1. طبقات خشکسالی بر اساس شاخص بارش استاندارد طبقه خشکسالی مقادیر SPI ترسال خیلی شدید 2 و بالاتر ترسالی شدید 50/1 تا 99/1 ترسالی ملایم 00/1 تا 49/1 نرمال 99/0 تا 99/0- خشکسالی ملایم 00/1- تا 49/1- خشکسالی شدید 50/1- تا 99/1- خشکسالی خیلی شدید 00/2- و پایین­تر                         در این تحقیق چند ایستگاه باران سنجی وزارت نیرو که دارای آماری طولانی تربودند در حوضه مارون انتخاب شد. ایستگاه ها شامل ایستگاه خیر آباد، ده ملا، ماشین(رود زرد)، جوکنک، ایدنک، ده سادات، می باشند.ابتدا داده های بارش کلیه ایستگاه ها از نظر صحت و همگنی مورد بررسی قرار گرفتند و پس از اطمینان از همگنی آن ها، داده های مفقود هر ایستگاه با استفاده از داده های ایستگاه های مجاور و از طریق روش رگرسیون (همبستگی) باز سازی شدند.سال آماری مشترک 1388-1360 به عنوان مبنا قرار گرفت. سپس شاخص بارش استاندارد به صورت سالانه برای این ایستگاه ها بدست آمد. نموداری برای هر ایستگاه ترسیم شد که این تغییرات را بهتر نشان دهد. شاخص (SPI) براساس اختلاف ميان مقداربارندگي درهرماه وميانگين بارندگي دردوره زماني مشخص بخش برانحراف معياربارندگي درآن مقياس زماني محاسبه ميگردد. (مقياس زماني12 ماهه می باشد).   مواد وروش‌ها ·        منطقه مورد بررسي : حوزه آبخيز طزرجان با مساحت32/18كيلومتر مربع در جنوب غرب استان يزد، شهرستان تفت واقع شده است و يكي از زير حوضه‌هاي حوزه آبخيز ميانكوه مي‌باشد. اين منطقه در محدوده جغرافيايي ²6/7¢ 8 °54  تا ²3/48¢ 10 °54 طول شرقي و  ²53¢ 32 °31 تا  ²27¢ 36 °31 عرض شمالي واقع شده است. ارتفاع متوسط61/2719 متر از سطح دريا و متوسط بارندگي ساليانه آن 74/301 ميليمتر و متوسط درجه حرارت ساليانه 21/11 مي‌باشد. مشخصات ايستگاه‌هاي مورد مطالعه در جدول 1 آمده است. شكل1. موقعيت حوزه آبخيز  طزرجان در استان و ايران   جدول1. مشخصات ايستگاه‌هاي مورد بررسي ايستگاه ارتفاع متوسط بارندگي طول جغرافيايي عرض جغرافيايي طزرجان1 2110 17/218  57 10  54 07 36 31 ده بالا 2606 81/322  40 06 54 38 35 31 طزنج 1690 9/111 41 14 54 29 33 31 طزرجان2 2153 01/275 07/33 10 54  59/53 38 31 فخرآباد 1783 81/135 48 14 54 28 36 31 بنادك سادات 2196 72/285 52/47 11 54 54/53 33 31 نير 1 2470 21/178 0 18 54 0 22 31 سخويد 2430 46/228 13/57 3 54 17/12 29 31 سلطانب 2557 252 6/55 0 54 59/3 35 31 نير2 2451 45/240  43 07 54 27 29 31 ابراهيم آباد 1630 27/59  0 20 54 0 39 31   ·        شاخص بارش استاندارد شده مك كي و همكاران در سال 1993 از مركز اقليمي كلرادو و مركز ملي كاهش خشكسالي ايالات متحده آمريكا به منظور تعريف و پايش وضعيت فعلي خشكسالي، از شاخص بارش استاندارد استفاده كردند. تغييرپذيري SPI باعث مي‌شود كه در مقياس­هاي كوتاه مدت براي اهداف كشاورزي و در مقياس‌هاي بلند مدت براي اهداف هيدرولوژي مثل منابع آب زيرزميني، جريان‌هاي رودخانه اي، سطح درياچه‌ها و منابع سطحي استفاده شود [17]. اين شاخص مقدار بارندگي را به عنوان انحراف استاندارد از تابع توزيع احتمال بارش در نظر مي‌گيرد. در اين روش داده‌هاي بارش داراي توزيع نرمال (يا خانواده توريع نرمال مانند نرمال دو پارامتري) فرض مي‌شود. اين شاخص بدون بعد بوده و از بي نظمي داده‌هاي گسسته و تبديل شده بارش كه بر انحراف معيار بارندگي تقسيم شده است، محاسبه مي‌شوند [14]. شاخص SPI از بهترين و جامع ترين و در عين حال ساده ترين روش مطالعه خشكسالي و ترسالي و خصوصيات آنها محسوب مي‌شود (نحوي نيا،1388). اين شاخص به صورت رابطه 1 نوشته مي‌شود: 1)                                                                                                  كه در آن Pi بارندگي سال i و SD انحراف معيار بارش در طول دوره آماري، ميانگين بارندگي بلند مدت مي‌باشد. طبق اين روش خشكسالي زماني روي مي‌دهد كه ميزان شاخص SPI به طور مستمر منفي و به مقدار 1-  يا كمتر برسد و هنگامي پايان مي‌يابد كه شاخص SPI  بزرگي و شدت دوره خشكسالي را نشان دهد. در جدول 2 مقادير طبقه بندي اين شاخص آمده است. ·        شاخص درصد نرمال بارندگي درصد نرمال بارندگي يكي از ساده ترين شاخص‌هاي خشكسالي است. اين امر سبب شده است تا محققين زيادي، به خصوص محققين استراليايي، از آن استفاده نمايند. اين شاخص از رابطه زير بدست مي‌آيد: 2)                                                                                         كه در آن Pi بارندگي سال i و P ميانگين بارندگي در سال‌هاي آماري مي‌باشد. اين شاخص همواره مثبت بوده و از سمت پايين محدوده به صفر و از  قسمت بالا از نظر تئوري محدوديتي ندارد. طبقات پايين اين شاخص در جدول 2 آمده است. ·        مدل نيچه نيچه از سه معادله آماري براي كمي كردن بارش و تعيين و طبقه بندي خشكسالي و ترسالي و سال­هاي توام با بارش عادي استفاده نموده است معادلات مذكور عبارتند از: -  سال نرمال - سال مرطوب -  سال خشك كه در آن Pi بارندگي سال i و SD انحراف معيار بارش در طول دوره آماري، ميانگين بارنگي بلند مدت مي‌باشد. اين روش با توجه به معادلات فوق داراي يك محدوده براي بارش نرمال (معادله يك) و دو عدد آستانه يكي براي شروع ترسالي (معادله دوم) و ديگري براي شروع خشكسالي (معادله سوم) مي‌باشد. ·        شاخص معيارسالانه بارندگي بهترين روشي كه براي تبديل داده‌هاي خام بارندگي به اندازه‌هاي نسبي وجود دارد اين است كه انحراف مقادير بارندگي از ميانگين را بر انحراف معيار تقسيم نمود. از اين رو خليلي به منظور بررسي روند خشكسالي و تر سالي در گستره ايران شاخص معياربارندگي را به صورت زير ارائه نمود:    3)                                                                                              SIAP معياربارندگي سالانه،  Pi بارندگي سالi، ميانگين بارندگي بلند مدت و SD انحراف معيار بارش در طول دوره آماري مي‌باشد، مي‌توان از اين شاخص براي بارندگي ماهانه نيز استفاده نمود. حدود مقادير اين شاخص در جدول2 بيان شده است. جدول2. طبقات مختلف شاخص‌هاي خشكسالي  مورد بررسي طبقات شدت خشكسالي SPI PNPI SIAP ترسالي خيلي شديد 2و بيشتر * بيشتراز28/1 ترسالي شديد 99/1 تا 5/1 * 28/1تا 84/0 ترسالي متوسط * * 84/0تا 52/0 ترسالي ملايم 1 تا 49/1 * 52/0تا 25/0 نرمال 0 تا 99/0 80 تا120% 25/0-تا25/0 خشكسالي ملايم 99/0-  تا 0 70 تا80% 52/0-تا 25/0- خشكسالي متوسط 1- تا 49/1- 55 تا 70% 84/0-تا 52/0- خشكسالي شديد 5/1- تا 99/1- 40 تا 55% 28/1- تا 84/0- خشكسالي بسيارشديد 2- و كمترازآن كمتراز40% كمتراز 28/1-   نتيجه گيري 1-        شاخص بارش استاندارد شده ابتدا با استفاده از رابطه 1 مقادير SPI محاسبه شد و سپس طبقه بندي ترسالي و خشكسالي‌ها و تعيين خصوصيات آماري بارش با توجه به جدول 2 انجام گرفت. شكل2 نمودار فراواني خشكسالي‌ها براساس شاخص SPI را نشان مي‌دهند: براساس اين شاخص، بيشترين فراواني مربوط به سال‌هاي نرمال و خشكسالي ملايم است كه ايستگاه‌هاي نير، طزرجان، بنادك سادات، سلطانب و ابراهيم آباد سال‌هاي نرمال داراي بيشترين فراواني مي‌باشند. ايستگاه‌هاي فخرآباد، طزنج، ده بالا و ابراهيم آباد  خشكسالي ملايم بيشترين فراواني را به خود اختصاص دادند.   . مواد و روش   در این مطالعه داده های بارش سي و هشت ساله پنج ايستگاه استان هرمز گان (از سال زراعي 49-48 لغايت سال زراعي 86-85 ) در نظر گرفته شده و پس از ایجاد پایگاه داده ها در نرم افزار EXCELL ، جهت پردازش داده ها و ترسیم نمودارها و طبقه بندی خشکسالی از نرم افزار های MATRIXER وINSTATPLUS استفاده شده است . روشهای بکار رفته در این تحقیق شامل  بارش قابل اعتماد، روش نیچه  و روش SPI می باشد. مشخصات ایستگاههای مورد مطالعه در جدول 1 ارائه شده است .   جدول1-طول و عرض جغرافیایی ایستگاهها به همراه مشخصات آماری ایستگاه طول جغرافیایی عرض جغرافیایی میانگین دامنه چولگی انحراف معیار ضریب تغییرات بندرعباس 22  56 12  27 1/184 25/257 01/1 6/218 69/0 بندرلنگه 50  54 35  26 9/144 84/212 05/1 4/106 73/0 حاجی آباد 55  55 19  28 5/220 213 53/0 5/106 48/0 میناب 06  57 07  27 216 6/252 45/0 3/126 58/0 جاسک 46  57 38  25 1/131 9/207 04/1 9/103 77/0 قشم 55  55 55  26 5/172 02/237 24/1 5/118 68/0   به منظور نواقص داده های آماری ، با استفاده از روش نسبت نرمال ، داده ها تکمیل و صحت و درستی آنها مورد سنجش قرار گرفت و در نهایت ترسالی ها و خشکسالی های ایستگاههای مورد مطالعه از سه روش بارش استاندارد شده(SPI) ، نیچه ( Nitzche)  و بارش قابل اعتماد ، تعیین شد .   2-1. بارش استاندارد شده(SPI) :   نمایه ی بارش استاندارد شده (SPI) را برای اولین بار به منظور پایش شرایط خشکسالی و تشخیص کمبود بارندگی ارائه دادند که در مقیاس زمانی چند گانه ( 3 ، 6 ، 9 ، 12 ، 24 و 48 ماهه ) طراحی شده است .  نمایه SPI از اختلاف میان بارندگی و میانگین بارش در یک بازه زمانی مشخص و از فرمول زیر محاسبه می شود :      در معادله فوق :   Pik = مقادیر بارش ایستگاه i  در k امین مشاهده به میلیمتر  Pi = میانگین بارش بلند مدت  ایستگاه i به میلیمتر   = انحراف معیار داده های بارش بلند مدت ایستگاه i   طبقه بندی شدت برای تعیین ترسالی ها و خشکسالی ها براساس نمایه SPI در جدول 2 نشان داده شده است .     جدول 2 – مقیاس طبقه بندی بر اساس روش بارش استاندارد شده (SPI) طبقه مقدار SPI بی نهایت مرطوب 2 و بیشتر مرطوب شدید 99/1 تا 5/1 مرطوب متوسط 49/1 تا 1 بارش نرمال 99/0 تا 99/0- خشکی ملایم 49/1- تا 1- خشکی شدید 99/1- تا 5/1- خشکی حاد 2- و کمتر   2-2. نمایه DR :   با استفاده از نمایه بارش قابل اعتماد بررسی زمانی- مکانی خشکسالی و ترسالی صورت گرفت. معادله نمایه مبتنی بر بارش بصورت زیر می باشد:     مقیاس ارائه شده برای طبقه بندی شدت و تعیین کیفیت بارش از طریق نمایه DR  به شرح زیر می باشد :   DR: بارش قابل اعتماد P: بارش سال مورد نظر N: تعداد مشاهدات بارش سالانه (طول دوره آماری) GM : میانگین هندسی NP : محدوده نرمال D : آستانه خشکسالی W : آستانه تر سالی ِکه مقادیر بدست آمده برای هر ایستگاه در جدول شماره 3 آمده است.   جدول3- مقادیر نمایه DR مورد محاسبه ایستگاههای استان هرمزگان ایستگاه بندرعباس بندرلنگه حاجی آباد میناب جاسک قشم DR محاسبه شده 89/100 35/76   32/136   283/120 12/61   71/91             این میانگین دارای سه محدوده برای سالهای خشک، نرمال و ترسالی است. پس از محاسبه مقادیر DR سالهای مرطوب، خشک هر ایستگاه تعیین و در جدول شماره 3 درج گردید. بیشترین تعداد توالی ترسالی در ایستگاه میناب مشاهده شد. با توجه تاثیر سامانه های جوی مختلف بر استان خشکسالی فراگیر مشاهده نشده لیکن بیشترین تعداد دفعات خشکسالی در ایستگاه حاجی آباد و لنگه گزارش شده است.  مشاهدات مبتنی بر روش نیچه: با استفاده از آمار بارش سالیانه ایستگاهها و معادلات روش نیچه ،  سالهای ترسالی و خشکسالی شش ایستگاه مورد نظر را تعیین نموده و معادلات به کار گرفته در روش نیچه عبارتند از :   سال نرمال                                          سال مرطوب        سال خشک             نتایج حاصل از شاخص DR ، روش نیچه  و نمایه باش استاندارد در جدول شماره 4 ، 5 و 6 درج گردید.  سپس با استفاده از نرم افزار Instat+ نمودار ایستگاه حاجی اباد به عنوان نمونه ترسیم گردید. نمودار 1 - تعیین خشکسالی و ترسالی ایستگاه حاجی آباد (با استفاده از روش نیچه)     مواد و روشها منطقه مورد مطالعه رودخانه مارون از کوه­های نيل و چشمه­سارهای دامنه کوه­های سادات از زاگرس سرچشمه گرفته و به هور شادگان مي­ريزد. حوضه آبریز این رودخانه با مساحت تقریبی 3824 کیلومترمربع در مختصات جغرافیایی ́50˚49 تا ́10˚51 طول شرقی و ́30˚30 تا ́20˚31 عرض شمالی و در ارتفاعات شهرستان بهبهان واقع شده است. حدود 20 درصد مساحت این حوضه را ارتفاعات بيش از 1000 متر و كوهستان­هايي تشكيل داده­اند كه نقش اساسي در ايجاد آب سطحي حوضه دارند. اين حوضه به دلیل كمي پوشش گياهي در ارتفاعات، شيب زياد و همچنين سازندهاي زمين­شناختي مركب از رسوبات تبخيري و مارن، فرسايش پذير بوده و در نتيجه رسوب رودخانه بسيار زياد مي­باشد. حوضه آبريز مارون توسط حوضه­هاي آبريز رودخانه­هاي زهره و كارون در استان خوزستان وكهگيلويه و بويراحمد احاطه گرديده است. جهت انجام این تحقیق، در اولين مرحله طول دوره آماري متفاوت كه عمدتاً مربوط به تأسيس ایستگاه­ها در سال­هاي مختلف بود، به يك پايه زماني مشترك تبديل شد و سپس اقدام به تكميل آمارهاي ناقص اين دوره گردید. طول دوره آماري در مطالعه حاضر 20 ساله (1387-1368) مي‌باشد. همچنین دبی رودخانه از ایستگاه­های بهبهان، گرگر، مشراگه و شادگان تهیه شده که مشخصات جغرافیایی آنها در جدول 1 ارائه شده است. جدول (1) مشخصات جغرافیایی ایستگاه­های آب سنجی مورد مطالعه نام ايستگاه مختصات جغرافيايي ارتفاع از سطح دريا (متر) طول عرض بهبهان ´50°17 ´30°39 333 گرگر ´48°57 ´30°46 17 مشراگه ´49°26 ´31°00 30 شادگان ´48°44 ´30°39 6 روش انجام تحقیق در این تحقیق، پس از تهیه داده­های موردنیاز از ایستگاه­های آب­سنجی، کیفیت آنها مورد بررسی قرار گرفت.
به­منظوربررسی کیفیت داده­های مورد نظر از آزمون همگنی استفاده گردید. برای انجام آزمون همگنی دو روش اصلی وجود دارد که به نام­های روش­های جرم مضاعف و آزمون توالی می­باشند. در این تحقیق، آزمون جرم مضاعف جهت   بررسی همگنی داده­های هر ایستگاه با سایر ایستگاه­ها (برای یک دوره آماری مشترک) و آزمون توالی برای ارزیابی همگنی داده­های موجود بکار رفت. پس از بررسی کیفیت داده­های اخذ شده، با بکارگیری مقادیر دبی ایستگاه­های آب­سنجی بهبهان، گرگر، مشراگه و شادگان، خشکسالی هیدرولوژیکی با استفاده از شاخص درصد نرمال بارش[1] مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و سال­هایی که در آنها خشکسالی رخ داده است، مشخص گردید. و تأثیر خشکسالی بر آنها مورد بحث قرار گرفت. تحلیل خشکسالی با استفاده از شاخص درصد نرمال بارش (PNPI) درصد نرمال بارش یکی از ساده­ترین سنجه­های خشکسالی در یک مکان است. تجزیه و تحلیل این شاخص به هنگام بهره­گیری از آنها برای بررسی خشکسالی یا ترسالی در یک مکان و یا فصل معین بسیار مؤثر است. این شاخص به صورت زیر محاسبه می­گردد: (1)                                                                                                   در این رابطه،  بارش سالانه در سال iام و  میانگین دراز­مدت بارش سالانه است. بهره­گیری از این شاخص ساده بوده و قابلیت انعطاف­پذیری زیادی برای سایر محاسبات دارد و نیز نتایج بدست آمده از آن، انحراف نسبت به میانگین را به خوبی و به سادگی نشان می­دهد که این­ها برتری­های شاخص PNPI می­باشند(سرحدی 1387). بر اساس جدول زیر، طبقه­بندی خشکسالی با استفاده از این شاخص انجام می­شود: جدول (2) طبقه­بندی خشکسالی بر اساس شاخص درصد نرمال بارش طبقه خشکسالی PNPI خشکسالی ضعیف 70 تا 80 درصد خشکسالی متوسط 55 تا 70 درصد خشکسالی شدید 40 تا 55 درصد خشکسالی بسیار شدید کمتر از 40 درصد تحلیل وبررسی - تحلیل خشکسالی هواشناسی در منطقه مورد مطالعه برای تحلیل خشکسالی در منطقه مورد مطالعه، علاوه بر چهار ایستگاه مورد بررسی از سه ایستگاه جوکنک، ایدنک و چم­نظام نیز استفاده شده است تا خشکسالی در بالادست هم تعیین گردد. در شکل (1) تغییرات شاخص درصد نرمال بارش برای ایستگاه­های مورد مطالعه ارائه شده است. همان­طور که ملاحظه می­گردد، در ایستگاه بهبهان چهار خشکسالی شدید در سال­های   2. مواد و روش 2-1. منطقه موردمطالعه: حوضه آبریز رودخانه مارون در دامنه های جنوبی و جنوب غربی زاگرس میانی در 48 درجه و 35 دقیقه تا 51 درجه و 10 دقیقه طول شرقی و 30 درجه و 31 دقیقه تا 31 درجه و 43 دقیقه عرض شمالی واقع شده است. مساحتاین حوضه 24307 کیلومترمربع می باشدکه حدود 10331 کیلومتر مربع آن را مناطق کوهستانی و 13976 کیلومتر مربع آن را دشت ها و کوهپایه ها تشکیل می دهند.آب و هوای حوضه مارون متاثر از عرض جغرافیایی کم، تغییرات ارتفاع در مناطق مختلف (صفر تا 3600 متر ) و مجاورت با خلیج فارس در بخش جنوبی می باشد.   2-1. مقادیر SPI : برای اولین بار نمایه بارش استاندارد توسط مکی و همکاران در ایالت کلارادو آمریکا بکار برده شد و نتیجه این شد که برای برازش داده­های بارندگی توزیع گاما مناسب­ترین توزیع می­باشد. تعیین ویژ­گی­های خشکسالی یا تر سالی در یک منطقه از نیازهای اساسی برنامه­ریزی­های محیطی، اقتصادی و به ویژه برنامه ریزی برای مدیریت منابع آب می­باشد. در بسیاری از برنامه­ریزی­های بلند مدت لازم است که چشم اندازی از وضعیت آینده بارندگی و دوره­های خشک و تر برای منطقه ترسیم گردد، به همین دلیل موضوع خشکسالی و ویژگی­های آن از اهمیت زیادی در مدیریت منابع آب برخوردار است. مکی وهمکارانش درسال 1993 برای نشان دادن شاخص بارش استانداردشده ازیک سیستم طبقه بندی شده استفاده کردند.شاخص بارش استاندارد به طور مفهومی نمره استاندارد (Z) یا میزان انحراف استاندارد بالاتر یا پایین تر را نشان می­دهد. آن ها از نتایج حاصل از شاخص بارش استاندارد یک سیسیتم طبقه­بندی برای تعریف خشکسالی مطابق جدول (1) معرفی کردند .   جدول1. طبقات خشکسالی بر اساس شاخص بارش استاندارد طبقه خشکسالی مقادیر SPI ترسال خیلی شدید 2 و بالاتر ترسالی شدید 50/1 تا 99/1 ترسالی ملایم 00/1 تا 49/1 نرمال 99/0 تا 99/0- خشکسالی ملایم 00/1- تا 49/1- خشکسالی شدید 50/1- تا 99/1- خشکسالی خیلی شدید 00/2- و پایین­تر                         در این تحقیق چند ایستگاه باران سنجی وزارت نیرو که دارای آماری طولانی تربودند در حوضه مارون انتخاب شد. ایستگاه ها شامل ایستگاه خیر آباد، ده ملا، ماشین(رود زرد)، جوکنک، ایدنک، ده سادات، می باشند.ابتدا داده های بارش کلیه ایستگاه ها از نظر صحت و همگنی مورد بررسی قرار گرفتند و پس از اطمینان از همگنی آن ها، داده های مفقود هر ایستگاه با استفاده از داده های ایستگاه های مجاور و از طریق روش رگرسیون (همبستگی) باز سازی شدند.سال آماری مشترک 1388-1360 به عنوان مبنا قرار گرفت. سپس شاخص بارش استاندارد به صورت سالانه برای این ایستگاه ها بدست آمد. نموداری برای هر ایستگاه ترسیم شد که این تغییرات را بهتر نشان دهد. شاخص (SPI) براساس اختلاف ميان مقداربارندگي درهرماه وميانگين بارندگي دردوره زماني مشخص بخش برانحراف معياربارندگي درآن مقياس زماني محاسبه ميگردد. (مقياس زماني12 ماهه می باشد).       -مواد و روش ها   2-1 منطقه مورد مطالعه     استان كرمان با مساحتي در حدود ١٨٠٤٣٤ كيلومتر مربع بين ٢٥ درجه و ٥٥ دقيقه تا ٣٢ درجه عرض شمالي و ٥٣ درجه و ٢٦ دقيقه تا ٥٩ درجه و ٢٩ دقيقه طول شرقي از نصف النهار گرينويچ قرار گرفته است. حد شمالی استان كرمان به استانهاي خراسان، يزد و حد جنوبي به استان هرمزگان، حد شرقي به استان سيستان و بلوچستان و حد غربي آن به استان فارس محدود است. این استان با دربرگرفتن حدود ١١ درصد از مساحت كشور بخش وسيعي از پيكر جنوب شرقي فلات مركزي ايران را می­پوشاند و بدان واسطه كليه فعل و انفعالات پيچيده و خشن طبيعي مربوط به شرايط آب و هوايي خشك و شديد كويري را داراست. اما از آنجايي كه دو سوم اين سرزمين را كوهها می پوشاند، وجود گستره وسيع ارتفاعات از نفوذ و تسلط كامل شرايط مرگبار كويري (كويرلوت ) بر پهنه كرمان تا حد قابل ملاحظه اي كاسته است. در این تحقیق از شاخص درصد بارش بهنجار استفاده شده است. 30 ایستگاه باران سنجی، سینوپتیکی و کلیماتولیوژی که دارای پراکنش مناسبی در استان داشته است انتخاب گردید و آمار دراز مدت 15 سالانه به عنوان دوره مشترک آماری انتخاب گردید.           2-2 شاخص درصد از بارش بهنجار شاخص درصد از بارش بهنجار يكي از ساده­ترين شاخص­هاست كه براي ارزيابي خشكسالي­ها مورد استفاده قرار مي­گيرد. در اين شاخص، با در دست داشتن ميانگين دراز مدت به عنوان مبنا، مي­توان تغييرات را نسبت به آن سنجيد و محاسبات را براي دوره­هاي ماهانه فصلي و سالانه انجام داد. اين شاخص به علت سادگي، جامعيت و انعطاف پذيري زياد به عنوان شاخصي مهم مورد استفاده و توجه پژوهشگران بوده و به صورت رابطه ي1 تعريف مي گردد. 1)   كه در آن  اندازه­ی بارش در سال مورد نظر و P ميانگين دراز مدت بارندگي در ايستگاه مورد نظر مي باشد، طبقه بندي شدت خشكسالي بر اساس اين شاخص در جدول1 آورده شده است.   جدول1. شدت خشکسالی مقادیر شاخص(درصد) خشکسالی ضعیف 70 تا 80 خشکسالی متوسط 55 تا 70 خشکسالی شدید 40 تا 55 خشکسالی بسیار شدید کمتر از 40     روش هاي گوناگوني براي پهنه بندي شدت خشكسالي يك منطقه وجود دارد كه مي توان از بين آنها به روش های  زمين آماركريجينگ معمولي OK،  كريجينگ ساده SK، و روش هاي معين مانند روش عكس تابع شعاعي RBF و IDW اشاره نمود. 2-3 روش کریجینگ یکی از روش­های بسیار مناسب برای تحلیل فضایی و توزیع منطقه­ای داده­های مکانی، روش کریجینگ می­باشد. در این روش میانگین وزنی برای توزیع متغیرها استفاده می­شود، به این صورت که هرچه متغیر به مبدا نزدیک­تر باشد، وزن آن بیشتر است و هرچه فاصله نقاط دورتر باشد، وزن کمتر خواهد بود. مطلق بودن تخمین در درونیابی از ویژگی­های روش کریجینگ است. بدین مفهوم که مقدار تخمین کمیت در نقاط نمونه­برداری با مقدار اندازه­گیری شده برابر می­باشد و واریانس تخمین صفر می­گردد. این ویژگی سبب می­شود که تخمین­گر کریجینگ در رسم خطوط هم­ارزش از حداکثر نقاط نمونه­برداری عبور نموده و تمایلی به بسته شدن و دورزدن نداشته باشد و از مرز محدوده مورد مطالعه فراتر رود[1]. کریجینگ یک برآوردگر خطی است که به صورت فرمول زیر اعمال می­شود. 2) که در آن  مقدار متغیر مکانی برآورد شده،  مقدار متغیر مکانی مشاهده شده در نقطه  xi و   وزن آماری که به نمونه xi نسبت داده می­شود و بیانگر مقدار دخالت نقطه i­­­ام در برآورد است.         2-4روش تابع پایه شعاعی(RBF) روش تابع پایه شعاعی از جمله روش های درون­یابی می باشد که در آن سطح تحمین از مقادیر مشاهده ای عبور می کند. این روش حالتی از شبکه عصبی مصنوعی است. از دیگر خصوصیات این روش این است که مقادیر بیش از ماکزیمم مقادیر مشاهده­ای و یا کمتر از مینیمم مقادیر مشاهده­ای در سطح تخمین وجود دارد[2].   2-5روش عکس فاصله(IDW) این روش بیشتر برای تهیه نقشه­های با داده های زیاد بکار می رود و هنگامی که حداکثر و حداقل متغیر موردنظر در محدوده مورد مطالعه موجود باشد بسیار سودمند است. فاصله نقطه تا محل مورد تخمین در این روش به دو صورت معکوس فاصله و خطی  وزن­هایی را به خود اختصاص داده که در زیر به شرح مختصر آن­ها پرداخته می شود. 3)  فاصله نسبی نقطه معلوم تا نقطه مورد تخمین،  فاصله اقلیدسی نقطه معلوم تا نقطه مورد تخمین،  حداقل فاصله نقطه معلوم تا نقطه مورد تخمین و  توان وزن می باشد.                                           ابتدا برای آنکه بتوان ساختار تغییرپذیری متغیر را نسبت به فاصله مکانی شناسایی نمود از نیم­تغییر نما که همان واریانس وابسته به فاصله است استفاده می­شود. نیم­تغییرنما اساسی­ترین ابزار در زمین­آمار است که برای تشریح ارتباط مکانی یک متغیر به کار می­رود. تابع نیم­تغییرنما، تغییرات یک پارامتر را با در نظر گرفتن فاصله به صورت زیر نشان می­دهد[5]. 4) که در آن : : مقدار نیم­تغییرنما برای جفت نقاطی که به فاصله h از هم قرار دارند.  : تعداد زوج نقاطی است که به فاصله h از یکدیگر قرار دارند.  : مقدار مشاهده شده متغیر در نقطه x.  : مقدار مشاهده شده متغیری که به فاصله h از x قرار دارد. در بسیاری از موارد، وقتی h به سمت صفر میل می­کند، مقدار نیم­تغییرنما صفر نمی­شود. این مقدار که در واقع عرض از مبدا منحنی نیم­تغییرنما است، اثر قطعه­ای نام دارد. دامنه تاثیر، فاصله مکانی یا زمانی بین نمونه­ها است که خارج از آن متغیر ناحیه­ای در نقاط مجاور هم، تاثیر چندانی بر هم ندارند. این مقدار نسبتاً ثابت که تغییرات آن تصادفی است، آستانه نام دارد و مقدار آن برابر مجموع اثر قطعه­ای C0 و بخش ساختاردار نیم­تغییرنما C است. روش­های متفاوتی برای برآورد متغیرهایی که تغییرات زمانی و مکانی دارند، وجود دارد. تفاوت این روش­ها فاکتور وزنی است که به نقاط مشاهده شده اطراف نقطه مورد برآورد داده می­شود. روش­های مختلف میان­یابی بر اساس روش ارزیابی متقابل مورد بررسی و ارزیابی قرار می­گیرد. در این روش یک نقطه به صورت موقتی حذف شده و با اعمال میان­یابی مورد نظر برای آن نقطه مقداری برآورد می­گردد. سپس مقدار حذف شده به جای خود برگردانده شده و برای بقیه نقاط به صورت مجزا این برآورد صورت می­گیرد به طوری که در پایان جدولی با دو ستون که نشان دهنده­ی مقادیر واقعی و برآورد شده می­باشد، حاصل می­گردد. معیارهای ارزیابی استفاده شده در این مطالعه بر اساس پارامترهایی از قبیل ME ,RMSE ,ASE ,MSE تعریف می شوند. مهمترین معیار برای ارزیابی تخمین، مقدار مجذور میانگین مربع خطا (RMSE) می باشد، (ME) میانگین خطاها یا میانگین اختلاف بین مقدار تخمین زده شده  و مقدار مشاهده شده در نقطه iام می باشد و می تواند بوسیله معادله زیر محاسبه شود.   5)                                                                                                           :RMSE مجذور میانگین مربع خطا است و بصورت معادله زیر محاسبه شود.   6)                                                                                                 که n تعداد مشاهدات می باشد. :ASE میانگین خطای استاندارد است که می تواند برای کریجینگ ساده و معمولی براساس معادله زیر محاسبه شود. 7)                                                         MSE: میانگین استاندارد شده خطا است که بصورت معادله زیر تعیین می­شود. 8)                                                                                              اصولا مناسبترین روش درون­یابی، روشی است که مقادیرME، MSE نزدیک به صفر و مقادیر RMSE و ASE حداقل مقدار را داشته باشند.   مواد و روشها : داده های بارش 35 ساله (2010-1976م)، (1389-1354ه.ش) در 3 ایستگاه منتخب استان یزد شامل : یزد، طبس و ابرکوه ،پس از آزمون های کیفیت آماری مورد استفاده قرار گرفت. برای برآورد خشکسالی ایستگاه های مورد مطالعه از نمایه های درصداز بارش میانگین(PNPI) ، ناهنجاری بارش (RAI)و معیار بارش سالانه  (SIAP) ، استفاده شد. آمار بارش سالانه دوره آماری مورد مطالعه از سایت اینترنتی سازمان هواشناسی[9] کشور تهیه شد. بازسازی داده های مفقود به روش همبستگی (رگرسیون خطی) و آزمون صحت همگنی داده ها بر اساس روش آماری ران تست (Run Test) صورت گرفت. برای محاسبات آماری نیز از نرم افزار SPSS و Excel کمک گرفته شد[4]. مشخصات ایستگاه های مورد مطالعه : جدول 1 : مشخصات جغرافیایی ایستگاههای منتخب نام ایستگاه طول جغرافیایی(درجه)  عرض جغرافیایی(درجه) ارتفاع (متر) از سطح دریا یزد 54 24 E 31  54 N 2/1237 طبس 56 55 E 33  36 N 711 ابرکوه 53 23 E 30  56 N 1485   شکل 1  : محدوده جغرافیایی استان و ایستگاههای منتخب تحلیل آماری بارش دوره 35 ساله ایستگاه های یزد، طبس و ابرکوه بر اساس شاخص های مختلف خشکسالی محاسبه گردید ومقادیر بارش در فرمول های مربوطه جایگزین شدند. نتایج این محاسبات در جداول و نمودارهای زیر مورد بررسی قرار میگیرد. 1-      شاخص درصد نرمال بارش (PNPI) این شاخص از ساده ترین روش های تعیین خشکسالی است و برای بیان اولیه خشکسالی مفید می باشد. در این روش بارش نرمال برای هر منطقه 100درصد در نظر گرفته می شود [5 ]. شاخصPNPI از فرمول زیر محاسبه می شود که در این فرمول :        1)PNPI=Pi*100/                                                                                                                           Pi : بارش سال مورد نظر     : بارش نرمال سال مورد نظر     شکل2  : نمودار PNPI ایستگاه طبس طی دوره آماری           شکل3  : نمودار PNPI ایستگاه یزد طی دوره آماری شکل4  : نمودار PNPI ایستگاه ابرکوه  طی دوره آماری 2-      شاخص معیار بارش سالانه  (SIAP) اساس این شاخص نیز محاسبه انحراف داده ای بارش از نرمال می باشد. این شاخص از طریق فرمول زیر بدست می آید[6] : 2)                                                                                                  SIAP = (Pi – )/SD که در آن : Pi = مجموع بارش در یک سال معین  = میانگین بارش SD =  انحراف معیار بارش شکل5  : نمودار SIAP ایستگاه ابرکوه  طی دوره آماری      شکل6  : نمودار SIAP ایستگاه طبس  طی دوره آماری شکل 7 : نمودار SIAP ایستگاه یزد  طی دوره آماری 3-      شاخص ناهنجاری بارش (RAI)   اساس شاخص ناهنجاری بارندگی ، محاسبه انحراف مقادیر بارندگی از نرمال میباشد . مراحل محاسبه این شاخص به صورت زیر است [7 ]: 1-      محاسبه میانگین درازمدت بارندگی در ایستگاه های مورد نظر ( ) 2-      استخراج میانگین 10 مورد از بزرگ ترین مقادیر بارندگی اتفاق افتاده در دوره مطالعاتی (m) 3-      استخراج میانگین 10 مورد از کمترین مقادیر  بارندگی اتفاق افتاده در دوره مطالعاتی(x) 4-      مقایسه داده های بارندگی (P) با میانگین درازمدت بارندگی ، چنانچه P>   یا ناهنجاری مثبت باشد ،شاخص ناهنجاری بارندگی از رابطه زیر محاسبه می شود : 3)                                                                                                                   RAI  = 3[(P- )/(m- )] 5-      و اگر >P   یا ناهنجاری منفی  باشد، ،شاخص ناهنجاری بارندگی بصورت رابطه زیر خواهد بود : 4)                                                                                                                                  RAI  = 3[(P- )/(x- )]  6-      نسبت دادن آستانه های 3+ و 3- به ترتیب به میانگین 10 مورد از شدیدترین ناهنجاری های مثبت و منفی به دست آمده از شاخص ناهنجاری بارندگی. 7-      نهایتاً، با مقیاسگذاری روی مقادیر حاصل از شاخص ناهنجاری بارندگی، نه طبقه ناهنجاری با دامنه ای از شرایط تر بسیار شدید تا خشک سالی بسیار شدید تعیین می شود.   شکل 8  : نمودار RAI ایستگاه یزد  طی دوره آماری         شکل9   : نمودار RAI ایستگاه ابرکوه  طی دوره آماری شکل 0 1 : نمودار RAI ایستگاه طبس  طی دوره آماری   جدول (2) :  شاخص های مورد استفاده جهت بررسی وضعیت خشکسالی در ایستگاه یزد SIAP شاخص RAI شاخص PNPI شاخص   توصیف کیفی مقدار شاخص توصیف کیفی مقدار شاخص توصیف کیفی مقدار شاخص مقدار بارندگی سال ترسالی 28/1 ترسالی 04/3 ترسالی 9/158 3/97 1976 ترسالی 82/0 ترسالی 95/1 ترسالی 7/137 3/84 1977 ترسالی 63/1 ترسالی 87/3 ترسالی 9/174 1/107 1978 ترسالی 1/1 ترسالی 6/2 ترسالی 4/150 1/92 1979 ترسالی 53/0 ترسالی 26/1 ترسالی 5/124 2/76 1980 خشکسالی شدید 26/1- خشکسالی شدید 99/2- خشکسالی شدید 1/42 8/25 1981 ترسالی 98/0 ترسالی 33/2 ترسالی 1/145 8/88 1982 ترسالی 56/0 ترسالی 34/1 ترسالی 9/125 1/77 1983 ترسالی 11/1 ترسالی 63/2 ترسالی 9/150 4/92 1984 خشکسالی شدید 94/0- خشکسالی  شدید 23/2- خشکسالی متوسط 8/56 8/34 1985 ترسالی 03/2 ترسالی 82/4 ترسالی 4/193 4/118 1986 خشکسالی شدید 16/1- خشکسالی شدید 77/2- خشکسالی شدید 4/46 4/28 1987 نرمال 14/0- ترسالی 55/1 نرمال 6/93 3/57 1988 خشکسالی شدید 07/1- خشکسالی شدید 54/2- خشکسالی شدید 8/50 1/31 1989 نرمال 11/0- نرمال 27/0- نرمال 7/94 58 1990 ترسالی 1/1 ترسالی 6/2 ترسالی 4/150 1/92 1991 خشکسالی ضعیف 47/0- خشکسالی ضعیف 12/1- خشکسالی ضعیف 2/78 9/47 1992 ترسالی 5/0 ترسالی 19/1 ترسالی 123 3/75 1993 خشکسالی شدید 07/1- خشکسالی شدید 54/2- خشکسالی شدید 8/50 1/31 1994 ترسالی 92/0 ترسالی 2/2 ترسالی 6/142 3/87 1995 خشکسالی متوسط 54/0- خشکسالی متوسط 29/1- خشکسالی ضعیف 75 9/45 1996 خشکسالی متوسط 54/0- خشکسالی متوسط 29/1- خشکسالی ضعیف 75 9/45 1997 خشکسالی شدید 25/1- خشکسالی شدید 97/2- خشکسالی شدید 5/42 26 1998 ترسالی 74/1 ترسالی 14/4 ترسالی 2/180 3/110 1999 خشکسالی متوسط 58/0- خشکسالی متوسط 38/1- خشکسالی ضعیف 3/73 9/44 2000 نرمال 06/0 نرمال 13/0 نرمال 6/102 8/62 2001 خشکسالی ضعیف 51/0- خشکسالی ضعیف 21/1- خشکسالی ضعیف 6/76 9/46 2002 نرمال 25/0- خشکسالی ضعیف 59/0- نرمال 5/88 2/54 2003 نرمال 42/0 ترسالی 99/0 نرمال 2/119 73 2004 خشکسالی بسیارشدید 5/1- خشکسالی بسیارشدید 57/3- خشکسالی بسیارشدید 9/30 9/18 2005 خشکسالی ضعیف 32/0- خشکسالی ضعیف 75/0- نرمال 4/85 3/52 2006 خشکسالی متوسط 71/0- خشکسالی متوسط 68/1- خشکسالی متوسط 5/67 3/41 2007 خشکسالی ضعیف 34/0- خشکسالی ضعیف 81/0- نرمال 4/84 67/51 2008 نرمال 19/0- خشکسالی ضعیف 44/0- نرمال 4/91 98/55 2009 خشکسالی بسیارشدید 56/1- خشکسالی بسیارشدید 72/3- خشکسالی بسیارشدید 28 15/17 2010           جدول (3) :  شاخص های مورد استفاده جهت بررسی وضعیت خشکسالی در ایستگاه ابرکوه   شاخص  PNPI  شاخص  RAI شاخص SIAP سال مقدار بارندگی مقدار شاخص توصیف کیفی مقدار شاخص توصیف کیفی مقدار شاخص توصیف کیفی 1976 31/68 53/105 نرمال 28/0 نرمال 1/0 نرمال 1977 81/106 165 ترسالی 24/3 ترسالی 18/1 ترسالی 1978 6/86 79/133 ترسالی 68/1 ترسالی 61/0 ترسالی 1979 26/107 7/165 ترسالی 28/3 ترسالی 19/1 ترسالی 1980 4/62 4/96 نرمال 17/0- نرمال 07/0- نرمال 1981 9/33 37/52 خشکسالی شدید 29/2- خشکسالی شدید 86/0- خشکسالی شدید 1982 78/51 99/79 خشکسالی ضعیف 96/0- خشکسالی ضعیف 36/0- خشکسالی ضعیف 1983 9/19 74/30 خشکسالی بسیار شدید 34/3- خشکسالی بسیار شدید 26/1- خشکسالی شدید 1984 4/81 75/125 ترسالی 28/1 ترسالی 47/0 ترسالی 1985 2/19 66/29 خشکسالی بسیار شدید 51/3- خشکسالی بسیار شدید 27/1- خشکسالی بسیار شدید 1986 198 89/305 ترسالی 92/9 ترسالی 73/3 ترسالی 1987 5/29 57/45 خشکسالی شدید 62/2- خشکسالی شدید 99/0- خشکسالی شدید 1988   39/124 ترسالی 22/1 ترسالی 44/0 ترسالی 1989 52/80 53/105 نرمال 28/0 نرمال 1/0 نرمال 1990 7/26 25/41 خشکسالی شدید 83/2- خشکسالی شدید 06/1- خشکسالی شدید 1991 76/80 76/124 ترسالی 23/1 ترسالی 45/0 ترسالی 1992   21/70 46/108 نرمال 42/0 نرمال 15/0 نرمال 1993   31/68 53/105 نرمال 28/0 نرمال 1/0 نرمال 1994   23/67 87/103 نرمال 19/0 نرمال 07/0 نرمال 1995   31/68 53/105 نرمال 28/0 نرمال 1/0 نرمال 1996   31/68 53/105 نرمال 28/0 نرمال 1/0 نرمال 1997   7/63 41/98 نرمال 08/0- نرمال 03/0- نرمال   1998 7/17 34/27 خشکسالی بسیار شدید 5/3- خشکسالی بسیار شدید 32/1- خشکسالی بسیار شدید   1999 7/84 85/130 ترسالی 54/1 ترسالی 56/0 ترسالی 2000   28 26/43 خشکسالی شدید 73/2- خشکسالی شدید 03/1- خشکسالی شدید 2001   89 49/137 ترسالی 87/1 ترسالی 68/0 ترسالی   2002 4/92 75/149 ترسالی 13/2 ترسالی 77/0 ترسالی 2003   5/73 55/113 نرمال 68/0 ترسالی 25/0 نرمال 2004 9/109 78/169 ترسالی 48/3 ترسالی 26/1 ترسالی 2005 7/18 89/28 خشکسالی بسیار شدید 43/3- خشکسالی بسیار شدید 29/1- خشکسالی بسیار شدید 2006 4/53 5/82 نرمال 84/0- خشکسالی ضعیف 32/0- خشکسالی ضعیف 2007 1/60 85/92 نرمال 34/0- خشکسالی ضعیف 13/0- نرمال 2008 63/16 69/25 خشکسالی بسیار شدید 58/3- خشکسالی بسیار شدید 35/1- خشکسالی بسیار شدید 2009 18/55 25/85 نرمال 71/0- خشکسالی ضعیف 27/0- خشکسالی ضعیف 2010 93/38 14/60 خشکسالی متوسط 92/1- خشکسالی متوسط 72/0- خشکسالی متوسط   جدول (4) :  شاخص های مورد استفاده جهت بررسی وضعیت خشکسالی در ایستگاه طبس   شاخص  PNPI  شاخص  RAI شاخص SIAP سال مقدار بارندگی مقدار شاخص توصیف کیفی مقدار شاخص توصیف کیفی مقدار شاخص توصیف کیفی 1976 6/111 06/129 ترسالی 64/2 ترسالی 8/0 ترسالی 1977 1/110 33/127 ترسالی 31/2 ترسالی 75/0 ترسالی 1978 11/84 27/79 خشکسالی ضعیف 23/0- خشکسالی ضعیف 07/0- نرمال 1979 58/89 6/103 نرمال 3/0 نرمال 1/0 نرمال 1980 58/89 6/103 نرمال 3/0 نرمال 1/0 نرمال 1981 58/89 6/103 نرمال 3/0 نرمال 1/0 نرمال 1982 58/89 6/103 نرمال 3/0 نرمال 1/0 نرمال 1983 58/89 6/103 نرمال 3/0 نرمال 1/0 نرمال 1984 26/78 5/90 نرمال 8/0- خشکسالی ضعیف 26/0- خشکسالی ضعیف 1985 9/60 43/70 خشکسالی ضعیف 48/2- خشکسالی شدید 81/0- خشکسالی متوسط 1986 8/159 8/184 ترسالی 18/7 ترسالی 33/2 ترسالی 1987 6/55 3/64 خشکسالی متوسط 99/2- خشکسالی شدید 98/0- خشکسالی شدید 1988 3/97 52/112 نرمال 06/1 نرمال 34/0- خشکسالی ضعیف 1989 9/52 18/61 خشکسالی متوسط 25/3- خشکسالی بسیار شدید 07/1- خشکسالی شدید 1990 4/53 76/61 خشکسالی متوسط 21/3- خشکسالی بسیار شدید 5/1- خشکسالی بسیار شدید 1991 2/191 12/221 ترسالی 26/10 ترسالی 33/3 ترسالی 1992   4/74 04/86 نرمال 17/1- خشکسالی متوسط 38/0- خشکسالی ضعیف 1993   2/59 46/68 خشکسالی متوسط 64/2- خشکسالی شدید 87/0- خشکسالی شدید 1994   9/54 49/63 خشکسالی متوسط 06/3- خشکسالی بسیار شدید 1- خشکسالی شدید 1995   6/128 72/148 ترسالی 13/4 ترسالی 34/1 ترسالی 1996   6/92 09/107 نرمال 6/0 نرمال 19/0 نرمال 1997   4/101 27/117 نرمال 46/1 ترسالی 47/0 ترسالی   1998 3/99 84/114 نرمال 26/1 ترسالی 41/0 ترسالی   1999 2/84 37/97 نرمال 22/0- نرمال 07/0- نرمال 2000   2/61 78/70 خشکسالی ضعیف 45/2- خشکسالی متوسط 8/0- خشکسالی متوسط 2001   8/61 47/71 خشکسالی ضعیف 39/2- خشکسالی متوسط 78/0- خشکسالی متوسط   2002 9/79 4/92 نرمال 64/0- خشکسالی ضعیف 21/0- نرمال 2003   5/95 44/110 نرمال 88/0 نرمال 29/0- نرمال 2004 6/128 72/148 ترسالی 13/4 ترسالی 34/1 ترسالی 2005 6/61 24/71 خشکسالی ضعیف 41/2- خشکسالی شدید 79/0- خشکسالی متوسط 2006 4/107 2/124 ترسالی 05/2 ترسالی 67/0 ترسالی 2007 56 76/64 خشکسالی متوسط 95/2- خشکسالی شدید 97/0- خشکسالی شدید 2008 15/47 53/54 خشکسالی شدید 81/3- خشکسالی بسیار شدید 25/1- خشکسالی شدید 2009 91/77 1/90 نرمال 83/0- خشکسالی ضعیف 27/0- خشکسالی ضعیف 2010 56/51 63/59 خشکسالی متوسط 38/3- خشکسالی بسیار شدید 11/1- خشکسالی شدید   جهت بررسی روند خشکسالی ها در طی 35 سال در ایستگاههای مورد مطالعه، میانگین های متحرک 5 و 9 ساله رسم شده است. شکل 11 : نمودار میانگین متحرک 9ساله ایستگاه یزد        شکل 12 : نمودار میانگین متحرک 5ساله ایستگاه یزد     شکل 13 : نمودار میانگین متحرک 9ساله ایستگاه طبس    شکل14 : نمودار میانگین متحرک 5ساله ایستگاه طبس      چکیده: طی سال های اخیر کشورمان با خشکسالی های متعددی روبه رو بوده که خسارات جبران ناپذیری بر منابع طبیعی وارد کرده است، لذا تحقیق در مورد خشکسالی و برای محقیق و برنامه ریزان و مدیران منابع آب بسیار ضروری می باشد.در این تحقیق شاخص بارش استاندارد شده(SPI) به منظور پهنه بندی و تحلیل فراوانی خشکسالی در استان اصفهان استفاده شده است. این شاخص به عنوان یکی از شاخص های خشکسالی هواشناسی دارای مزایای بسیار ازجمله سادگی و انعطاف پذیری نسبت به مقیاس های زمانی متفاوت می باشد. دراین تحقیق پس از جمع آوری داده های بارش ایستگاههای موجود در استان اصفهان و حذف ایستگاههای دارای آمار ناقص، سری زمانی این شاخص در مقیاس های زمانی 3، 6، 9، 12 و24 ماهه به دست آمد. سپس با استفاده از نرم افزارSurfer نقشه های گستره خشکسالیو دوره برگشت های خشکسالی ترسیم و مورد تحلیل قرار گرفت. با استفاده از نقشه های بدست آمده مناطق دارای ریسک بالا به منظور برنامه ریزی های آتی و اتخاذ سیاست های مدیریتی مشخص گردید . این نقشه ها، خشکسالی های متوسط و شدید را عمدتاً در قسمت های غربی استان در اطراف ایستگاههای داران، فریدون شهر و فریدن و... بادوره برگشت های طولانی و خشکسالی های بسیار شدید را در بخش های شرق و شمال شرقی استان با دوره برگشت های بسیار پایین نشان می دهند. در بخش های شرقی استان با توجه به اقلیم خشک و بارش کم، حساسیت بسیار بالا میباشد و بایستی برنامه ریزی های مناسب جهت مقابله با این بحران صورت گیرد.   طی سال های اخیر کشورمان با خشکسالی های متعددی روبه رو بوده که خسارات جبران ناپذیری بر منابع طبیعی وارد کرده است، لذا تحقیق در مورد خشکسالی و برای محقیق و برنامه ریزان و مدیران منابع آب بسیار ضروری می باشد.در این تحقیق شاخص بارش استاندارد شده(SPI) به منظور پهنه بندی و تحلیل فراوانی خشکسالی در استان اصفهان استفاده شده است. این شاخص به عنوان یکی از شاخص های خشکسالی هواشناسی دارای مزایای بسیار ازجمله سادگی و انعطاف پذیری نسبت به مقیاس های زمانی متفاوت می باشد. دراین تحقیق پس از جمع آوری داده های بارش ایستگاههای موجود در استان اصفهان و حذف ایستگاههای دارای آمار ناقص، سری زمانی این شاخص در مقیاس های زمانی 3، 6، 9، 12 و24 ماهه به دست آمد. سپس با استفاده از نرم افزارSurfer نقشه های گستره خشکسالیو دوره برگشت های خشکسالی ترسیم و مورد تحلیل قرار گرفت. با ا


مطالب مشابه :


شاخص های خشکسالی

مواد و روشها در این تحقیق با استفاده از داده های بارندگی سالانه) سال آبی 1348 تا 1386




آمار هواشناسی ایستگاه های سینوپتیک، اقلیم شناسی و باران سنجی کل کشور (2008 تا 2010)

آمار هواشناسی ایستگاه های دانلود داده های روزانه هواشناسی های سینوپتیک و




دانلود داده های روزانه هواشناسی شمال کشور

داده های روزانه هواشناسی شمال این داده ها توسط ایستگاه های سینوپتیک صورت می گیرد.




دانلود داده های روزانه هواشناسی غرب و شمال غرب کشور

داده های روزانه هواشناسی، بخشی از داده های هواشناسی و اقلیم شناسی های سینوپتیک




داده های ماهانه هواشناسی ایستگاه های سینوپتیک کشور

پژوهشکده اقلیم شناسی در اقدامی ارزشمند داده های ماهانه ایستگاههای سینوپتیک کشور را روی




دانلود داده های ماهانه و میانگین 180 ایستگاه سینوپتیک کشور

دانلود داده های ماهانه و میانگین 180 ایستگاه سینوپتیک داده های هواشناسی استان




آمار هواشناسی ایستگاه های سینوپتیک، اقلیم شناسی و باران سنجی کل کشور (2008 تا 2010)

آمار هواشناسی ایستگاه های سینوپتیک این آمار توسط سازمان هواشناسی داده های




آمار هواشناسی ایستگاه های سینوپتیکی سراسر کشور 2006 و 2007

دانلود داده های روزانه هواشناسی غرب و هواشناسی ایستگاه های سینوپتیک کل کشور در




اقلیم وهواشناسی

داده های روزانه هواشناسی شمال آمار هواشناسی ایستگاه های سینوپتیک




برچسب :