نظر شاعران درباره پروین اعتصامی

مهدی اخوان ثالث :

از جمله دلایل عزیز و ارجمند بودن پروین اعتصامی مثلا همین است که این آزاده زن بزرگوار با آن‌ همه شعر و سخن که دارد، در دیوانی با پنج‌هزار بیت فقط یک یا دوجاست که از خودش حرف زده و «من شخصی و خصوصی» او از پس پشت شعرش خود می‌نماید و جلوه می‌کند. تازه درآن یک دو جا هم امری روحی و بشری و ازجمله عمومیات عواطف آدمی در میان بوده، عواطف مشترک همگان، مثلا مرثیه‌یی برای پدرش گفته یا لوحی برای مزارش یا در تقدیرنامه‌یی منظوم ودایع روح و مواجید قریحه خود را به دست زمانه سپرده است. طبعا در اینطور موارد جنبه همگانی و انسانی امر در حد خود محفوظ است یعنی شعر حکایت از احوالی دارد که آنقدرها هم شخصی و خصوصی نیست.

ملک‌الشعراء بهار :

دیوان پروین اعتصامی ترکیبی است از دو سبک و شیوه لفظی و معنوی، آمیخته با سبکی مستقل. و آن دو، یکی شیوه شعرای خراسان است، خاصه استاد ناصرخسرو و دیگر شیوه شعرای عراق و فارس، به ویژه شیخ مصلح‌الدین سعدی. و از حیث معانی نیز بین افکار و خیالات حکما و عرفا است و این جمله با سبک و اسلوب مستقلی ترکیب یافته و شیوه‌یی بدیع به وجود آورده است. هنر پروین آنجاست که از زبان همه‌چیز سخن می‌گوید: چشم و مژگان، دام و دانه، مور و مار، سوزن و پیرهن، خاک و باد، مرغ و ماهی، صیاد و مرغ... و عاقبت خواننده را در عالم «کلیله و دمنه» و عوالم طفولیت و جوانی و پیری و هزاران احوال درونی و بیرونی سیر می‌دهد و تسلیت می‌بخشد.

سیمین بهبهانی :

از گلی می‌نویسم که جوان مرد و جوانمرگی مرگ فرصت‌هاست، خاصه آنگاه که نیروی بالندگی باشد و رستنگاه به آیین و درین هنگام دریغ از نونهالی که تندبادش برکند یا آفت دی و تیرش پژمرده کند. به نوجوانی خود دیدمش. با مادرش به خانه ما آمد به دیدار مادرم. و این در ماه اسفند بود. ماهی پس از آن دیدار، به نیمه فروردین به بیماری حصبه درگذشت. نخستین شعرم را که سروده بودم و مادرم آن را دستکاری کرده بود برایش خواندم. مرا بوسید و برایم آرزوی توفیق کرد. پوستی سپید و گونه‌های گلرنگ و شاداب و دهانی کوچک و لب‌هایی پر داشت، و چشم‌هایی آرام، با نگاهی نه در مسیر موازی. در جوانی تاثیری از او در کار خویش داشتم. می‌خواستم جای خالی او را پر کرده باشم. درآن هنگام او برایم نهایت اعتلای یک شاعر بود و در ذهنم این واقعیت نمی‌گنجید که هرکس باید جای خود را پرکند، نه جای دیگری را.

نادرنادرپور :

پروین چه از لحاظ «بافت کلام» و چه از لحاظ «دید شاعرانه» گرایش بیشتری به شیوه کهن دارد تا به شیوه نو، لیکن ازآنجا که مضامین و موضوعات تازه‌یی - آن هم با لطف و رقت خاص زنانه- در شعر خویش آورده و نخستین زن ایرانی است که به معنی واقعی کلمه شاعر بوده لذا سرسلسله شاعرگان (شاعران زن) امروز ایرانش باید خواند.

محمود اعتماد‌زاده (م. الف. به آذین) :

شعر پروین در نهایت روانی و استحکام است. او موفق شده است که سبک استادانی مانند سنایی و ناصرخسرو را با چنان مهارتی پیروی کند که گاه از اصل نیز بهتر از کار درآید. همین امر و نیز اینکه شعر پروین جز در چند مورد انگشت شمار تکرار همان مطالبی است که عرفای ایران طی چندین قرن به حد اشباع گفته‌اند سبب می‌شود که خواننده هنگام مطالعه دیوان پروین مفهوم عصر و زمان را به کلی از یاد ببرد. قسمت عمده اشعار او از نظر سبک بیان و روح مطلب بیشتر به قرن پنجم و ششم تعلق دارد تا به زمان ما. حتی در قطعاتی که در قالب نویی گفته شده باز این کهنگی محتوا به چشم می‌خورد.

توفیق سبحانی :

پروین سه گونه شعر دارد: قصاید کوتاه و بلند، قطعات و مثنوی‌ها. شاهکارهای پروین را در میان قطعات او باید جست‌وجو کرد. افکار بلند، بیانات فصیح و باریک‌بینی‌های شاعر در قطعات اوست. پس از قطعات، مثنوی‌های پروین با تسلط بیشتر سروده شده است و بعد از آن قصاید این شاعر جای می‌گیرد. بیشتر قطعات او به شیوه سوال و جواب یا «مناظره» به شاعران آذربایجان و عراق اختصاص داشته است.

یحیی آرین‌پور :

یکی دیگر از «بدیع‌ترین و دلاویزترین شکوفه‌های ادب فارسی و یکی از منادیان محبت و مردمی و تقوی در عصر حاضر» خانم پروین اعتصامی است. زبان پروین با وجود رعایت کامل تکنیک قوی و مستحکم شعر کلاسیک، ساده و روان و بسیار زیبا و دلنشین است. این اشعار را می‌توان بدون احساس خستگی خواند و لذت برد. از مختصات شعر پروین، صفا و خلوص و جودت فوق‌العاده، تصویر زنده طبیعت، تنوع و تجدد در اندیشه و وارستگی از عقاید رایج و حاکم بر جامعه است و همین صفات است که شعر او را با وجود تتبع از سبک و روش پیشینیان، یک نوع اصالت و استقلال بخشیده و به هر زبانی قابل ترجمه ساخته است.

منبع : سایت تبیان